ΞΕΚΑΘΑΡΗ ΥΠΟΝΟΜΕΥΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου της Αγροτέρας Αρτέμιδος και την ιστορική τοπογραφία του Μετς είναι η πρόταση του δήμου Αθηναίων την οποία σήμερα φέρνει προς έγκριση και ψήφιση στο δημοτικό συμβούλιο.
Με περισσή σπουδή και βιασύνη τρέχει να δημιουργήσει τετελεσμένα, όταν βρίσκονται σε εξέλιξη οι διαδικασίες που θα αναδείξουν τον αρχαιολογικό χώρο και θα τον κάνουν επισκέψιμο και προσπελάσιμο στο κοινό, υποστηρίζουν οι επιστήμονες, φορείς και πολίτες με τους οποίους μίλησε η LiFO.
Η LiFO είχε παρουσιάσει εκτενές ρεπορτάζ για το ζήτημα πρόσφατα, όταν στα μέσα Μαρτίου το θέμα μπήκε αιφνιδίως προς συζήτηση στη Δημοτική Επιτροπή του δήμου Αθηναίων, εξηγώντας αναλυτικά τι διακυβεύεται πίσω από τις γραμμές μιας φαινομενικά άσχετης και δυσνόητης διοικητικής πράξης.
Αυτή η πράξη αφορά την «έγκριση επανεπιβολής μίας αρθείσας ρυμοτομικής απαλλοτρίωσης» ενός ακινήτου στο Μετς, τη διαπλάτυνση της οδού Σορβόλου και τη διάνοιξη της οδού Κούτουλα. Στη συμβολή των δύο αυτών δρόμων βρίσκεται το ακίνητο.
Η διάσωση του αρχαιολογικού χώρου πέρασε από χίλια κύματα. Μέσα στον χρόνο η αξιοποίησή του προσέκρουσε στην έλλειψη πολιτικής βούλησης να προχωρήσουν οι απαιτούμενες διαδικασίες αλλά και στις πιέσεις που ασκήθηκαν κατά καιρούς από διάφορα επιχειρηματικά συμφέροντα τα οποία επιδίωξαν την ανοικοδόμηση του ακινήτου.
Πίσω από αυτές τις λέξεις κρύβεται μια τριπλή ζημία για την ιστορική περιοχή που στο επίκεντρό της έχει τον αρχαιολογικό χώρο της Αγροτέρας Αρτέμιδος. Με απλά λόγια, στο ακίνητο αυτό, στο οποίο θα γίνει η ρυμοτομική τακτοποίηση, βρίσκεται μια ιστορική κατοικία η οποία χτίστηκε πριν το 1869 και είναι ένα από τα παλαιότερα σωζόμενα κτίρια του Μετς.
Αν και ο δήμος δεν το παραδέχεται, όσοι αντιδρούν υποστηρίζουν ότι η ρυμοτομική τακτοποίηση του ακινήτου και η διάνοιξη της οδού Κούτουλα θα οδηγήσει στην κατεδάφιση της ιστορικής κατοικίας, η οποία σήμερα μάλιστα είναι ακόμη λειτουργική και κατοικείται. Αυτή είναι η πρώτη απώλεια.
Ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου με νέες οικοδομές
Παράλληλα, η ρυμοτόμηση θα δώσει όρους δόμησης στα κτίρια που γειτνιάζουν με τον αρχαιολογικό χώρο, δημιουργώντας τετελεσμένα σε μια χρονική στιγμή που ξεκινάει η διαδικασία ανάδειξής του από το υπουργείο Πολιτισμού.
«Στις συζητήσεις και τις προτάσεις σε πολεοδομικά θέματα, τα οποία όμως εφάπτονται ενός τόσο σημαντικού αρχαιολογικού χώρου, πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κυρίως αυτό που είναι καλύτερο για την αρχαία κληρονομιά, όπως επίσης για την πιο πρόσφατη», είχε αναφέρει στη LiFO για το θέμα ο Μανόλης Κορρές, ομότιμος καθηγητής ΕΜΠ και τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, ο οποίος ξεκάθαρα μας είπε ότι «η ρυμοτόμηση γίνεται για να γίνουν δύο νέες οικοδομές». Ο ίδιος εξήγησε ότι «στην παρούσα περίπτωση, τα παλαιότερα κτίσματα, τα οποία ακόμη υπάρχουν στο πίσω μέρος αυτής της έκτασης, σχηματίζουν ένα περιβάλλον το οποίο είναι καταλληλότερο για τα αρχαία, έναντι ενός περιβάλλοντος με νέες οικοδομές».
Αυτός ήταν άλλωστε και ο λόγος για τον οποίο παρενέβη στη συνεδρίαση της δημοτικής επιτροπής στην οποία συζητήθηκε το θέμα: «Εμείς τουλάχιστον από το υπουργείο Πολιτισμού, γιατί εξακολουθώ να είμαι μέλος του ΚΑΣ, επιμένουμε κατά το μέγιστο δυνατόν στην ανάδειξη αυτής της αρχαιολογικής κληρονομιάς», είπε σύμφωνα με αυτά που καταγράφονται στα πρακτικά. Το καλύτερο, όπως ανέφερε ο Μ. Κορρές, «σε αυτή την κατεύθυνση, είναι η υπάρχουσα δόμηση πίσω από όλα αυτά να διατηρηθεί ως έχει. Διότι κάθε αντικατάσταση παλιάς, παραδοσιακής, ας πούμε λαϊκής ή ευτελούς ή ταπεινής κατασκευής, με κάτι κτισμένο σύμφωνα με νεότερες ιδέες, θα μειώνει συνέχεια τη δυνατότητα αληθινής ανάδειξης και ενός πλαισίου πολεοδομικού που θα είναι κατάλληλο για τις αρχαιότητες».
Ο δήμος όμως πάει ένα βήμα μπροστά, με περισσή σπουδή και βιασύνη. Ο λόγος που μιλάμε για βιασύνες δεν είναι τυχαίος. Αυτήν τη στιγμή βρίσκονται σε εξέλιξη δύο σημαντικές διαδικασίες που λογικά θα έπρεπε να φρενάρουν το θέμα της ρυμοτόμησης.
Η πρώτη αφορά την ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου. Η υπόθεση της Αγροτέρας Αρτέμιδος στο Μετς σερνόταν επί δεκαετίες. Παρά τις αποφάσεις που υπήρχαν, δεν προχωρούσε η απαλλοτρίωση του χώρου, συνολικής έκτασης 1.390,70 τ.μ. Αυτό σημαίνει ότι το κράτος δεν κατέβαλε ποτέ το ποσό απαλλοτρίωσης, δηλαδή τα χρήματα για να αποζημιωθούν οι ιδιοκτήτες.
Η διάσωση του αρχαιολογικού χώρου πέρασε από χίλια κύματα. Μέσα στον χρόνο η αξιοποίησή του προσέκρουσε στην έλλειψη πολιτικής βούλησης να προχωρήσουν οι απαιτούμενες διαδικασίες αλλά και στις πιέσεις που ασκήθηκαν κατά καιρούς από διάφορα επιχειρηματικά συμφέροντα τα οποία επιδίωξαν την ανοικοδόμηση του ακινήτου.
Σημαντικό ρόλο στη διάσωση του χώρου έπαιξε η άγρυπνη παρουσία μιας ομάδας ενεργών πολιτών, οι οποίοι αγόγγυστα όλα αυτά χρόνια παρακολουθούσαν τις κινήσεις της διοίκησης και όλων όσοι είχαν άλλα σχέδια και έβλεπαν τον χώρο ως real estate επένδυση.
Το 2019 το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο γνωμοδότησε ομόφωνα για πολλοστή φορά υπέρ της απαλλοτρίωσης, αλλά για πρώτη φορά υπέρ της ανάδειξης του αρχαιολογικού χώρου και της σύνδεσής του με το Ολυμπιείο. Σήμερα η ανάδειξη αυτή μπαίνει στη διαδικασία της υλοποίησης.
Αυτό έμαθε η LiFO μιλώντας με την Έλενα Κουντούρη, προϊσταμένη της Διεύθυνσης Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων του υπουργείου Πολιτισμού. Μας λέει ότι «η οδηγία που έχει δοθεί από την υπουργό είναι να προχωρήσει πάρα πολύ γρήγορα η διαδικασία της απαλλοτρίωσης», η οποία, όπως αναφέρει, «έχει πάρει τον δρόμο της».
Όσον αφορά στην ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου, η κ. Κουντούρη υποστηρίζει ότι αυτή θα βασιστεί στη μελέτη που έχει γίνει από τον Μ. Κορρέ. Η ίδια θα μας πει ότι η πρόθεση που υπάρχει είναι «να προχωρήσει η ανάδειξη όσο το δυνατόν πιο γρήγορα». Εξηγεί ακόμη ότι «τα αρχαία σώζονται σε πολύ χαμηλή κατάσταση διατήρησης, οπότε η μεγάλη πρόκληση είναι να μπορέσουμε να δώσουμε στον επισκέπτη να αντιληφθεί την εικόνα που παρουσίαζε ο χώρος στην αρχαιότητα και να τον συνδέσουμε με τον Ιλισό και τα παριλίσια ιερά απέναντι. Είναι ένα πολυπαραγοντικό, πολυσύνθετο και δύσκολο εγχείρημα».
Παράλληλα, όπως τονίζει η επικεφαλής της Διεύθυνσης Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, «θα πρέπει να κρατήσουμε όλα τα επιστημονικά στοιχεία και να μη διαστρεβλώσουμε πράγματα. Οπότε είναι πρόκληση. Και κινούμαστε σ' αυτήν κατεύθυνση».
Από την άλλη πλευρά, οι ιδιοκτήτες της ιστορικής κατοικίας που κινδυνεύει με κατεδάφιση εφόσον προχωρήσει το σχέδιο του δήμου έχουν καταθέσει προ μηνός αίτηση στο υπουργείο Πολιτισμού για να χαρακτηριστεί το οίκημά τους διατηρητέο ως έχει. Πριν από έναν μήνα περίπου ολοκληρώθηκε και αυτοψία από την Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων και το επόμενο διάστημα αναμένεται να εκδοθεί η απόφαση.
Αυτοί είναι οι λόγοι για τους οποίους οι επιστημονικοί φορείς αλλά και οι οργανώσεις πολιτών υποστηρίζουν ότι ο δήμος δεν πρέπει να προχωρήσει τη ρυμοτόμηση. «Αν ο δήμος επιθυμεί να συμβάλει στην προστασία και την ανάδειξη της Αγροτέρας, θα πρέπει να μη βιαστεί, αλλά να περιμένει τη μελέτη ανάδειξης και σύνδεσης του αρχαιολογικού χώρου, όπου αποκαλύφθηκαν τα θεμέλια δύο σπουδαίων ναών, χωρίς εσπευσμένες κινήσεις, όπως η συγκεκριμένη ρυμοτόμηση που θα δημιουργήσει τετελεσμένα», λέει για άλλη μια φορά στη LiFO ο Ιωσήφ Ευφραιμίδης, αρχιτέκτων/πολεοδόμος, κάτοικος του Μετς και ένα από τα πρόσωπα που 30 χρόνια τώρα έχουν αγωνιστεί για τη διάσωση του χώρου.
Από την άλλη πλευρά, ο δήμος, μέσω της αρμόδιας αντιδημάρχου Αστικής Αναζωογόνησης Μάρως Ευαγγελίδου, παρουσιάζει ως πολεοδομικά αναγκαία τη ρυμοτόμηση. Η ίδια, σύμφωνα με τα πρακτικά της συνεδρίασης, ανέφερε ότι «το θέμα που εισηγούμεθα αφορά την εφαρμογή του σχεδίου που είναι από το 1951 μία εκκρεμότητα».
Για τον δήμο, μάλιστα, η αναγκαιότητα της ρυμοτόμησης προκύπτει και από την ανάγκη ανάδειξης των αρχαιοτήτων της Αγροτέρας και της ευκολότερης πρόσβασης σ' αυτές. Για τον Μ. Κορρέ, κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Ο ίδιος μάλιστα εξήγησε στα μέλη της Δημοτικής Επιτροπής ότι ήδη υπάρχουν «δύο προσπελάσεις, και από τα ανατολικά και τα βόρεια, και επομένως εμείς δεν ανησυχούμε για αυτό το τελευταίο που αναφέρθηκε, ότι δεν θα έχουμε προσπέλαση στα αρχαία. Δηλαδή δεν χρειάζεται να γίνει αυτή η ρυμοτόμηση χάριν τουλάχιστον προσπέλασης των αρχαίων. Η προσπέλαση υπάρχει γύρω-γύρω».
Το ζήτημα θα κριθεί σε μερικές ώρες στη συνεδρίαση του δημοτικού συμβουλίου. Εφόσον το θέμα συζητηθεί, αναμένεται να κάνουν παρεμβάσεις ομάδες πολιτών, επιστημονικοί φορείς και οργανώσεις.
Η Monumenta έστειλε για το ζήτημα πριν από τρεις μέρες επιστολή στον Χάρη Δούκα, δήμαρχο Αθηναίων, υπογραμμίζοντας τις συνέπειες που θα επιφέρει η ρυμοτόμηση αυτή για «τον ιστορικό πολεοδομικό ιστό του Μετς, την παλαιά αυτή κατοικία», όπως επίσης και «τον περιβάλλοντα χώρο του ιερού της Αρτέμιδος αλλά και το εύθραυστο αστικό τοπίο της Αθήνας», η αναγκαιότητα της οποίας, όπως αναφέρει, «δεν είναι κατανοητή».
Ζητάει ακόμη η οποιαδήποτε απόφαση από τον δήμο να ληφθεί «αφού θα έχει γίνει γνωστή η απόφαση του υπουργείου Πολιτισμού για τον χαρακτηρισμό ή μη του εν λόγω κτιρίου».
Όλοι περιμένουν από τον δήμο Αθηναίων να δείξει την απαιτούμενη ευαισθησία και να αναβάλει τη συζήτηση για το θέμα, επανεξετάζοντας τα δεδομένα. Θα το κάνει;
