Το 1980, την εποχή που ο Λεονίντ Μπρέζνιεφ κυβερνούσε τη Σοβιετική Ένωση και ο Ντόναλντ Τραμπ ήταν ακόμα απλός κατασκευαστής ακινήτων, οι εννέα ηγέτες της τότε Ευρωπαϊκής Κοινότητας πραγματοποίησαν την πρώτη μεγάλη κοινή διπλωματική τους παρέμβαση: την αναγνώριση του δικαιώματος ύπαρξης του Ισραήλ και της Παλαιστινιακής αυτοδιάθεσης.
Περισσότερα από 45 χρόνια και δεκάδες διακηρύξεις αργότερα, η Ευρώπη δέχεται σκληρή κριτική για την ανικανότητά της να παίξει ουσιαστικό ρόλο στη Μέση Ανατολή – και ειδικά στο μακελειό της Γάζας.
Ο πρωθυπουργός της Ισπανίας Πέδρο Σάντσεθ χαρακτήρισε αποτυχία την ευρωπαϊκή στάση στη Γάζα, ενώ η πρόεδρος της Σλοβενίας Νάτασα Πιρτς Μούσαρ μίλησε ανοιχτά για «γενοκτονική πολιτική» του Ισραήλ, καταγγέλλοντας τις σφαγές, την εξαθλίωση και την καταστροφή υποδομών.
Μια σπάνια διπλωματική παρέμβαση ήρθε τον Αύγουστο, όταν 209 πρώην Ευρωπαίοι πρέσβεις υπέγραψαν επιστολή-κόλαφο κατά της ΕΕ, καταγγέλλοντας τη σιωπή και την αδράνεια απέναντι στον πόλεμο στη Γάζα.
Την ώρα που πιέσεις εντείνονται, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ φέρνει ξανά στο προσκήνιο το διχασμένο ευρωπαϊκό μέτωπο για την αναγνώριση της Παλαιστίνης.
Ποιοι χώρες αναγνωρίζουν – και ποιοι λένε «όχι»
Ήδη περίπου το 1/3 των χωρών της ΕΕ αναγνωρίζει την Παλαιστίνη, κάποιες από το 1988, υπό σοβιετική επιρροή (όπως η Πολωνία, η Ρουμανία, η Σλοβακία, η Βουλγαρία). Άλλες, όπως η Σουηδία (2014) και πιο πρόσφατα η Ιρλανδία, η Ισπανία και η Νορβηγία (Μάιος 2024), απάντησαν στις ισραηλινές επιχειρήσεις στη Γάζα με συμβολική αναγνώριση.
Σύντομα αναμένεται να προστεθούν η Γαλλία, το Βέλγιο, το Λουξεμβούργο και η Μάλτα. Ο Εμανουέλ Μακρόν δήλωσε πως θα αναγνωρίσει την Παλαιστίνη «πιστός στη δέσμευση της Γαλλίας για δίκαιη και διαρκή ειρήνη».
Το Βέλγιο ανακοίνωσε επίσης ότι θα αναγνωρίσει, υπό όρο: μόνο αφού απελευθερωθεί ο τελευταίος Ισραηλινός όμηρος.
Ωστόσο, η Ολλανδία και η Φινλανδία αρνούνται προς το παρόν, με εσωτερικές πολιτικές εντάσεις να αποσταθεροποιούν κυβερνήσεις και να προκαλούν ακόμα και παραιτήσεις υπουργών.
Ο Μάρτιν Κονέτσνι, διευθυντής του European Middle East Project, προειδοποιεί ότι η αναγνώριση της Παλαιστίνης χωρίς ουσιαστική πίεση στο Ισραήλ είναι απλώς μια συμβολική κίνηση χωρίς αντίκρισμα. «Η παλαιστινιακή κρατικότητα δεν μπορεί να υπάρξει όσο το Ισραήλ ισοπεδώνει τη Γάζα και επεκτείνει τους παράνομους εποικισμούς στη Δυτική Όχθη. Η λύση των δύο κρατών σβήνει από τον χάρτη.»
23 μήνες σφαγής, καμία ευρωπαϊκή κύρωση
Σχεδόν δύο χρόνια μετά τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου και την σκληρή απάντηση του Ισραήλ, η ΕΕ δεν έχει λάβει καμία ουσιαστική κύρωση κατά της κυβέρνησης Νετανιάχου.
Με πάνω από 63.700 νεκρούς Παλαιστίνιους και μια ανθρωπογενή λιμοκτονία σε εξέλιξη, η μόνη «πρόταση» ήταν ο μερικός αποκλεισμός του Ισραήλ από ερευνητικά προγράμματα της ΕΕ – η οποία μπλοκαρίστηκε από Γερμανία και Ιταλία.
«Η ΕΕ χάνει τη σημασία της – ο Νότος αναλαμβάνει»
Ο πρώην απεσταλμένος της ΕΕ στην Παλαιστίνη, Σβεν Κιν φον Μπουργκντορφ, δηλώνει πως η Ένωση έχει παραλύσει και καλεί τα κράτη-μέλη να αναλάβουν ατομική δράση, έξω από το πλαίσιο της ΕΕ.
Οι προτάσεις τους περιλαμβάνουν:
- Απαγόρευση πώλησης όπλων στο Ισραήλ
- Διακοπή συνεργασιών με ισραηλινά πανεπιστήμια
- Σταμάτημα εμπορίου με εποικισμούς
- Στοχευμένες κυρώσεις για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων