Σημαντική αύξηση στην αναζήτηση ψυχολογικής υποστήριξης κατά το χρονικό διάστημα ισχύος των περιοριστικών μέτρων τύπου lockdown διαπιστώνει με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία η ΜΚΟ Κλίμακα.
«Υπάρχει αισθητή αύξηση, του αριθμού κλήσεων στην Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία 1018 της ΜΚΟ Κλίμακα. Στο 1018 την 24ωρη Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία, το 2020, απαντήθηκαν 24.883 κλήσεις» εξηγεί στο LIFO.gr, ο Κυριάκος Κατσαδώρος, ψυχίατρος, Επιστημονικός Διευθυντής της Κλίμακα και του Κέντρου για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας & 24ωρη Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία – 1018.
Σύμφωνα με τα στοιχεία, η πλειοψηφία των καλούντων ήταν γυναίκες και οι ηλικιακές ομάδες από τις οποίες λήφθηκαν οι περισσότερες κλήσεις ήταν από ανθρώπους παραγωγικής ηλικίας –50 έως 59 ετών– ενώ ακολουθούν μικρότερες ηλικίες 20 έως 29 ετών.
Οι πιο συχνοί αναφερόμενοι λόγοι κλήσης στη γραμμή αφορούν την επιδείνωση προϋπάρχοντων ψυχοπαθολογικών εκδηλώσεων (π.χ. διαταραχές της διάθεσης, αγχώδεις διαταραχές), την ύπαρξη σοβαρής σωματικής νόσου ή αναπηρίας, τη δυσκολία πρόσβασης σε πηγές βοήθειας και συνηθισμένους εκλυτικούς παράγοντες όπως η απώλεια ή ενδοοικογενειακά ζητήματα.
«Θα πρέπει να σημειωθεί ότι λόγω της τρέχουσας κατάστασης και εξαιτίας πληθώρας παραπομπών καλούντων από διάφορες πηγές, πολλές φορές το αίτημα των καλούντων δεν εντάσσεται στο φάσμα της αυτοκτονικότητας» διευκρινίζει ο κ. Κατσαδώρος.
Όπως σε όλες τις κρίσεις, πόσο μάλλον σήμερα, οι άνθρωποι πιέζονται ψυχικά και είναι λογικό να αναζητούν τη βοήθεια ειδικών. Εδώ και ένα χρόνο προκαλείται ανασφάλεια από την αβεβαιότητα για το μέλλον, από τη νέα πραγματικότητα, τις σχετικές ειδήσεις και τις αιφνίδιες, πολλαπλές αλλαγές στην καθημερινότητα, που σχετίζονται με την τηλεργασία και την τηλεκπαίδευση, τους περιορισμούς στη μετακίνηση, την αναγκαστική χρήση μάσκας κι άλλα.
Όπως επισημαίνει, η πανδημία θα μπορούσε να παρομοιαστεί με μία δυναμική διεργασία ως ένα φαινόμενο που εξελίσσεται. «Σε αυτήν τη βάση ήρθαμε αντιμέτωποι/ες με κάτι σχεδόν άγνωστο, βιώσαμε τις διάφορες πτυχές του και τώρα, ενδεχομένως βρισκόμαστε σε ένα σημείο αυτής της διαδρομής, που δε γνωρίζουμε με βεβαιότητα πού θα οδηγήσει, έχοντας ως μοναδικό γνώμονα τις οδηγίες και τις προτάσεις της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας, γνωρίζοντας ταυτόχρονα ότι τα νερά στα οποία πλέουμε είναι αχαρτογράφητα.
Ωστόσο, αυτό το οποίο μας είναι εν μέρει γνωστό είναι οι συναισθηματικές αντιδράσεις πολλών συνανθρώπων μας οι οποίοι βρίσκονται εγκλωβισμένοι στα προβλήματα που δημιουργεί η πανδημία και οι πολιτικές γύρω από αυτήν. Γνωρίζουμε πως ο φόβος, η οικονομική ανασφάλεια, η αβεβαιότητα, μπορούν να κινητοποιήσουν αύξηση των συναισθηματικών διαταραχών».
Ο κ. Κατσαδώρος κρούει τον κώδωνα του κινδύνου και για τις παρεμβάσεις που πρέπει να γίνουν με γνώμονα την ψυχική υγεία εν μέσω πανδημίας. Ο ίδιος δηλώνει στο LIFO.gr ότι απαιτείται η κατάρτιση ενός στρατηγικού σχεδίου δράσης για την προστασία των πιο ευάλωτων στους άξονες όχι μόνο της πολιτικής της υγείας, αλλά και της κοινωνικής πολιτικής, της οικονομικής της εργασιακής.
«Η ψυχική ανθεκτικότητα αποτελεί το βασικό ζητούμενο της σύγχρονης ψυχιατρικής και προκειμένου να διαφυλαχθεί η ψυχική υγεία του ατόμου, πρέπει αυτό να έχει επίγνωση των εξωτερικών και εσωτερικών του ερεθισμάτων αποτρέποντας τα από το να έχουν έναν πρωταγωνιστικό ρόλο στη σκέψη του. Η ανθεκτικότητα μπορεί να επιτευχθεί όχι μόνο με εξειδικευμένες θεραπευτικές προσεγγίσεις και γνώσεις, αλλά και με την ενδυνάμωση των ευάλωτων ατόμων μέσω οριζόντιων παρεμβάσεων που θα διατρέχουν την εκπαίδευση, την εργασία, την κοινωνία συνολικά».
Πάντως, ο κ. Κατσαδώρος διαπιστώνει ότι οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας εμφανίζονται ενδυναμωμένες και κινητοποιημένες το τελευταίο διάστημα, αφού υπάρχει μία αυξημένη διαθεσιμότητα τηλεφωνικών γραμμών υποστήριξης, ερευνητικών διαδικασιών, υιοθέτησης τηλεπικοινωνιακών εργαλείων για την παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας κ.λπ.
«Αυτή η συνθήκη είναι ευνοϊκή για τα άτομα που αναζητούν την ψυχολογική στήριξη, ωστόσο χρειάζεται αυξημένη προσοχή και ενίσχυση για την υποστήριξη των ανθρώπων που δεν ζητούν βοήθεια και πρόκειται, ακριβώς, για αυτά τα περιστατικά της "κρυμμένης" νοσηρότητας που αδυνατούν να αναγνωρίσουν την προσωπική τους ανάγκη. Η διασύνδεση είναι ζωτικής σημασίας γι’ αυτά τα ευάλωτα άτομα αφού η κοινωνική απομόνωση μπορεί να αυξήσει τους κινδύνους για την ψυχική υγεία των ατόμων και, αντιστρόφως, οι ισχυροί ανθρώπινοι δεσμοί μπορούν να λειτουργήσουν προστατευτικά».
Η Επιστημονική Ομάδα του Κέντρου για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας καλείται, παράλληλα, να υποστηρίξει επιστημονικά επαγγελματίες ψυχικής υγείας, οι οποίοι αντίστοιχα, δεδομένων των συνθηκών, καλούνται να ανταποκριθούν σε ίσως όχι τόσο οικείες γι’ αυτούς/ες καταστάσεις.
«Πρέπει να γίνει μία ιδιαίτερη αναφορά στους συγγενείς και οικείους των περισσότερων από 7.000 ατόμων που έχασαν τη ζωή τους από την Covid-19 μέχρι σήμερα, δεδομένου ότι η διαδικασία του πένθους επιβαρύνεται από την αδυναμία αποχαιρετισμού του νεκρού. Αυτοί/ες οι "επιζώντες/ώσες", που εκτιμάται ότι είναι πλέον των 25.000 ατόμων, θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα, εφόσον υπάρχει αυτή η ανάγκη, να λάβουν εξειδικευμένη υποστήριξη προκειμένου να διαχειριστούν την πρόκληση αυτού του θρήνου και της διαδικασίας πένθους» προσθέτει.
Σημειώνεται ότι το Παρατηρητήριο Αυτοκτονιών αποτυπώνει την πραγματικότητα του ζητήματος των αυτοκτονιών στην Ελλάδα σε τρέχοντα χρόνο και κάθε μήνα δημοσιεύει στοιχεία που συλλέγονται από μία πληθώρα πηγών μέσα στις οποίες συγκαταλέγονται και οι κλήσεις στην Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία, 1018. Σύμφωνα με αυτά τα στοιχεία, δεν παρουσιάζεται κάποια ουσιαστική διαφοροποίηση σε σχέση με τα προηγούμενα έτη.
«Η αυτοκτονία είναι ένα πολυπαραγοντικό ζήτημα με πολλαπλές αιτίες και για αυτό τον λόγο κρίνεται αναγκαία η αποφυγή οποιασδήποτε συσχέτισης της αυτοκτονίας αποκλειστικά με την πανδημία. Οποιαδήποτε αναφορά σε άμεση σύνδεση της πανδημίας με την αυτοκτονία θα μπορούσε να θεωρηθεί εσφαλμένη και να απλοποιήσει υπερβολικά ένα τέτοιο πολυδιάστατο ζήτημα» καταλήγει ο κ. Κατσαδώρος.
Αυξήθηκε η αναζήτηση ψυχολογικής στήριξης από ψυχολόγους ακόμα και διαδικτυακά
Την αξιόλογη αύξηση που καταγράφεται στην αναζήτηση ψυχολογικής στήριξης από ψυχολόγους εν μέσω lockdown, ακόμα και με εξ' αποστάσεως συνεδρίες, επισημαίνει στο LIFO.gr η ψυχολόγος με ειδίκευση στην ατομική και ομαδική Ψυχοθεραπεία, Ειρήνη Πική.
Σύμφωνα με την κυρία Πική, η πανδημία «εκτόξευσε» τα επίπεδα άγχους με αποτέλεσμα να αυξηθεί η αναζήτηση ψυχολογικής υποστήριξης ιδιαίτερα μέσω του διαδικτύου.
«Όπως σε όλες τις κρίσεις, πόσο μάλλον σήμερα, οι άνθρωποι πιέζονται ψυχικά και είναι λογικό να αναζητούν τη βοήθεια ειδικών. Εδώ και ένα χρόνο προκαλείται ανασφάλεια από την αβεβαιότητα για το μέλλον, από τη νέα πραγματικότητα, τις σχετικές ειδήσεις και τις αιφνίδιες, πολλαπλές αλλαγές στην καθημερινότητα, που σχετίζονται με την τηλεργασία και την τηλεκπαίδευση, τους περιορισμούς στη μετακίνηση, την αναγκαστική χρήση μάσκας κι άλλα» δηλώνει.
Με βάση τα στοιχεία από σχετικά άρθρα του εξωτερικού και του εσωτερικού, την προσωπική της εργασία, από την εργασία εποπτευόμενών της και από την επιστημονική κοινότητα των ψυχολόγων, τον τελευταίο χρόνο υπήρξε αξιόλογη αύξηση στην αναζήτηση ψυχολογικής και ψυχιατρικής υποστήριξης, καθώς και οικογενειακής συμβουλευτικής, εξηγεί.
Το προφίλ των ατόμων που ζήτησαν βοήθεια
«Προσωπικά, παρατήρησα αξιοσημείωτη αύξηση στην αναζήτηση για ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις περισσότερο από άτομα που έμεναν μόνα, από εργαζόμενους γονείς με μικρά παιδιά, από ηλικιωμένους, από άτομα που είχαν ήδη επιβαρυμένη σωματική ή/και ψυχική υγεία και από όσους εργάζονται στενά με άτομα που είναι πιθανότερο να νοσούν, όπως το ιατρικό προσωπικό».
«Τα αποτελέσματα μιας πρόσφατης διαπολιτισμικής (από επτά χώρες) έρευνας σε ενήλικες καταδεικνύουν ότι από τους συμμετέχοντες οι μισοί αντιλαμβάνονται ότι η εν λόγω πανδημία επηρέασε αρνητικά την ψυχική τους υγεία και σχεδόν τα δύο τρίτα συμφωνούν ότι μετά το ξέσπασμα της πανδημίας θεωρούν τη φροντίδα της σωματικής και ψυχικής τους υγείας ως πιο σημαντική». Είναι ιδιαίτερα σημαντικό, προσθέτει, να υπάρχει έγκαιρη και αποτελεσματική πρόσβαση ως απάντηση στην έντονη ανάγκη για ψυχοκοινωνική υποστήριξη.
Τον Απρίλιο του 2020 δημόσια έρευνα στην Ελλάδα για τις ψυχολογικές αντιδράσεις απέναντι στην πανδημία, κατέγραψε ότι αρκετοί συμμετέχοντες παρουσίαζαν υψηλό φόβο (36%), συμπτώματα κατάθλιψης (23%) και σοβαρό άγχος (77%). «Υποθέτω ότι τα δεδομένα θα έχουν επιδεινωθεί από τότε και ελπίζω ότι ένα αξιοσημείωτο ποσοστό από όσους υπέφεραν θα αναζήτησαν βοήθεια ειδικού. Όπως προκύπτει και από σχετικές έρευνες, η καραντίνα και οι περιορισμοί ενέτειναν τα ψυχολογικά, κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα» σημειώνει.
Ως καίρια ζητήματα για την αναζήτηση ψυχολογικής υποστήριξης καταγράφονται τα εξής:
«Κατάθλιψη. Άγχος: ήτοι συχνότερες μετατραυματικές και ιδεοψυχαναγκαστικές διαταραχές. Φοβίες: με παρεπόμενα όπως εντονότερες μικροβιοφοβίες, κλειστοφοβίες και αγοραφοβίες. Διαταραχές στα παιδιά: με αποτέλεσμα εντονότερο κοινωνικό άγχος, κρίσεων πανικού και θλίψης. Εξαρτήσεις: με επακόλουθα όπως τάσεις παχυσαρκίας, υποτροπές σε πρώην τοξικοεξαρτημένους και αλκοολικούς, εξάπλωση των εξαρτήσεων από τις οθόνες και ειδικά στους εφήβους. Δυσκολίες στη διαχείριση θυμού: με αποτέλεσμα περισσότερα περιστατικά εκφοβισμού και βίας.
Εντός των τελευταίων μηνών προκλήθηκαν επίσης, πολλές ενοχές ιδιαίτερα σε άτομα που λόγω αμέλειας ένιωθαν ότι ευθύνονταν στο να προσβληθούν ή και να πεθάνουν από τον ιό οικείοι τους. Είδαμε μάλιστα και έντονη στιγματοποίηση των ανθρώπων που είχαν νοσήσει».
Ίσως, το ουσιαστικότερο στο οποίο χρειάζεται να εστιάσουν οι αρχές και οι πολίτες είναι το πώς θα μπορούσε να μειωθεί ο αντίκτυπος της πανδημίας στην ψυχική υγεία, εξηγεί.
«Σημαντικοί βοηθητικοί παράγοντες είναι η μέγιστη προώθηση της πρόληψης για την ψυχική και σωματική υγεία, η ενημέρωση από έγκυρες πηγές, η προσπάθεια διατήρησης της επαφής με σημαντικούς άλλους, η συνέχιση των δραστηριοτήτων όσο αυτό είναι εφικτό έστω και με απόσταση, η προσπάθεια να κερδίσει κάποιος κάτι από όλο αυτό, για παράδειγμα την απόκτηση νέων δεξιοτήτων ή γνώσεων, η έμφαση σε πραγματικά χαρούμενες αναμνήσεις, τα ταξίδια φαντασίας, πχ μέσω βιβλίων και οι καθημερινές βόλτες στη φύση».
Σε κάθε περίπτωση το «σημείο κλειδί» βρίσκεται και στην ανάγκη για αλληλεγγύη από όσους μπορούν να προσφέρουν προς όσους το χρειάζονται, καθώς οι ήρωες της εποχής μας είναι παντού γύρω μας και αξίζει να αναγνωριστούν, να εκτιμηθούν και να ενισχυθούν, καταλήγει η κυρία Πική.
