Ο νέος νόμος για την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, που ψηφίστηκε τον Ιούλιο, επιτρέπει πλέον στους δότες γενετικού υλικού (σπέρματος και ωαρίων) να επιλέξουν ανάμεσα σε ανωνυμία και επωνυμία, κάτι που βάζει μερικώς σε τάξη μια χαοτική μέχρι πρότινος «αγορά».
Αυτό σημαίνει πως μία δότρια μπορεί πλέον να ζητήσει τα στοιχεία της να είναι διαθέσιμα στην οικογένεια που θα χρησιμοποιήσει τα ωάριά της, ώστε -αν θελήσουν- να την εντοπίσουν τα παιδιά που έχουν γεννηθεί από τα ωάριά της.
Στο παρελθόν οι δότριες ήταν αυστηρά ανώνυμες, κάτι που επέτρεπε διάφορες παρατυπίες.
Η κυριότερη είναι ότι (σύμφωνα με τη νομοθεσία) δεν μπορούν να γεννηθούν περισσότερα από 10 παιδιά από μία μόνο δότρια (ώστε να μειωθούν οι πιθανότητες αιμομιξιών στον πληθυσμό). Ωστόσο, λόγω της απουσίας ενός μητρώου δοτών/δοτριών που να είναι διασυνδεδεμένο με όλες τις κλινικές, αυτό δεν μπορεί να το ελέγξει καμία αρχή.
Παρανοήσεις και κενά: «Ανενημέρωτες, χωρίς ψυχολογική υποστήριξη οι δότριες»
Ο πρόεδρος της Εθνικής Αρχής Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, Νίκος Βραχνής παραδέχεται την απουσία Μητρώου για πάρα πολλά χρόνια και δηλώνει ότι το Μητρώο τέθηκε σε λειτουργία τελικά στις αρχές του 2022.
Επιπλέον διευκρινίζει ότι οι δότριες λαμβάνουν αμοιβή, που είναι το βασικό κίνητρο για αυτές και όχι τα αλτρουιστικά κίνητρα, όπως διαφημίζεται.
Ωστόσο, σπεύδει να τονίσει πως οι δότριες κατά κανόνα δεν λαμβάνουν ενημέρωση για τους κινδύνους της δωρεάς – όπως το σύνδρομο υπερδιέγερσης ωοθηκών – οι οποίοι είναι συχνότεροι σε αυτές διότι είναι νέες και υγιείς γυναίκες που λαμβάνουν ορμόνες.
Όπως εξηγεί, δεν λαμβάνουν επίσης καμία ψυχολογική στήριξη και δεν ενημερώνονται ούτε για την πορεία της δωρεάς τους. Δεν μαθαίνουν ποτέ δηλαδή πόσα παιδιά έχουν γεννηθεί από τα ωάριά τους και δεν λαμβάνουν καμία πληροφόρηση ακόμα και για το πώς θα επηρεαστεί μελλοντικά η δική τους γονιμότητα όταν δίνουν επανειλημμένως ωάρια.
Ακόμα και μετά την αναθεώρηση του σχετικού νομοθετικού πλαισίου, ο νόμος προβλέπει ελάχιστα για τις δότριες.
Η ιστορία της Έλενας και γιατί μετάνιωσε την δωρεά ωαρίων
Η εκπομπή «Φάσμα» της ΕΡΤ παρουσιάζει τις γκρίζες πτυχές της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής μεταξύ άλλων μέσα από την ιστορία της Έλενας, δότριας ωαρίων.
Η Έλενα, σήμερα γύρω στα 30, υπήρξε σε μικρότερη ηλικία δότρια ωαρίων λόγω οικονομικών δυσκολιών, και ανήκει στις περιπτώσεις που μετάνιωσαν για τη δωρεά, αφενός λόγω επιπλοκών στην υγεία (σύνδρομο υπερδιέγερσης ωοθηκών) και αφετέρου γιατί άρχισε να κάνει μητρικές σκέψεις για τα παιδιά που γεννήθηκαν από τα ωάριά της.
Την προσέγγισε μία μεσάζουσα που την έφερε σε επαφή με την κλινική και κράτησε προμήθεια από την αμοιβή της – κάτι που απαγορεύεται ρητά από τον νόμο. «Την πρώτη φορά εγώ είχα πάρει 1200 εκείνη είχε κρατήσει τα 200. Την δεύτερη φορά είχε κρατήσει τα 100», λέει.
«Είχα ακούσει γενικά και από γνωστή μου, είχε δώσει πολλές φορές, εκείνη δεν ήξερε, δεν της είχαν πει ποτέ ότι πρέπει να δώσει μέχρι 6 φορές σε όλη της τη ζωή γιατί δεν κάνει παραπάνω. […] Είχα πει δεν θα το έκανα ποτέ, μετά είχα κάποια οικονομικά προβλήματα, μου είχε μιλήσει μια φίλη μου για αυτό, πάλι δεν ήθελα, αλλά σκέφτηκα ότι θα βοηθήσω κιόλας, θα βοηθήσω εν μέρει κι εμένα και λέω οκ ας το δω πώς θα είναι», σημειώνει.
Ωστόσο παρέλειψε να την προειδοποιήσει για το σύνδρομο υπερδιέγερσης ωοθηκών.
«Γενικά αυτό συμβαίνει με τις πολλές χρήσεις των φαρμάκων για την εξωσωματική. Ουσιαστικά αυτές τις ενέσεις κάνουμε κι εμείς. Τη δεύτερη φορά που έδωσα ωάρια, δεν μου έδωσαν αυτά τα χάπια, τα οποία κλείνουν τις ωοθήκες πιο γρήγορα. Πάλι πονούσα τις πρώτες μέρες, λέω θα περάσει… Μετά από λίγες μέρες πονούσα αρκετά πιο έντονα. Δυσκολευόμουν και να πάω στη δουλειά. Δυσκολευόμουν με τον ύπνο, είχα αρχίσει –δεν μπορούσα να αναπνεύσω. Ένιωθα σαν κρύωμα, σαν βρογχίτιδα, κάτι τέτοιο. Λέω θα κρύωσα. Ο πόνος όσο περνούσαν οι μέρες είχε αρχίσει και γινόταν πιο έντονος και πήγα στο νοσοκομείο. Οι εξετάσεις δεν έδειξαν κάτι. Με πήγαν για υπέρηχο. Το πρώτο που είδαν είναι ότι είχα υγρό στα νεφρά, πολύ, και μετά είδαν τις ωοοθήκες. Με ρώτησαν αν είχα κάνει ωοληψία ή κάτι τέτοιο, τους είπα ναι, με ρώτησαν πριν πόσες μέρες, πρέπει να ήτανε δύο εβδομάδες, μου είπανε πήγαινε κοίταξέ το με τον γυναικολόγο σου μήπως έχεις αυτό το σύνδρομο. Μου είπανε πως θα έπρεπε να έχουν κλείσει κάπως, να έχουν συρρικνωθεί, αλλά με το υγρό που είδαν στα νεφρά είπαν ότι πιθανότατα να έσπασαν κάτι κύστες. Σε όλο αυτό δεν με είχαν πάρει κάποιο τηλέφωνο γενικά, ούτε την πρώτη φορά, ούτε την δεύτερη. Να δούνε, είμαι καλά;».
Και συνεχίζει: «Πήγα τρίτη φορά και αυτή ήταν και η τελευταία, μου είπε πως θα μου δώσουν τα ίδια λεφτά, δεν θα κρατήσουν κάτι εκείνοι και αν έφερνα κάποιον γνωστό μου θα έπαιρνε κι εκείνος τα ίδια λεφτά και θα μου έδιναν και εμένα προμήθεια, ας πούμε, 300 ευρώ».
Η Έλενα γνωρίζει αρκετές κοπέλες που έχουν γίνει δότριες ωαρίων και το βασικό τους κίνητρο ήταν πάντα η αμοιβή. «Θεωρούσαν ότι τα λεφτά ήταν καλά. Αλλά δεν ήτανε. Ξέρω άτομο που στην αρχή έπαιρνε 600 ευρώ. Για όλο αυτό δεν είναι… Άλλο να υπάρχει πρόβλημα και να θες να μείνεις έγκυος, άλλο τώρα για να πάρεις λεφτά να βάλεις σε κίνδυνο ουσιαστικά την υγεία σου», εξηγεί.
Αλλά δεν την προβληματίζει μόνο το θέμα της υγείας. «Στην αρχή όταν έδωσα ωάρια δεν το σκεφτόμουν, αλλά μετά όταν πέρασε ο καιρός, σκεφτόμουν ότι κάποια παιδιά ίσως έχουν το DNA μου, δεν ήταν και τόσο ωραίο. Άλλο μία φορά, άλλο 5-6. Γιατί από αυτή τη μία φορά βγαίνουν αρκετά ωάρια, οπότε δεν ξέρω πόσες κοπέλες έχουν πάρει. Θα ήθελα, αλλά δεν ξέρω αν γίνεται. Δεν γίνεται βασικά. Μας είχαν βάλει να υπογράψουμε ότι δεν θα ψάξουμε ποτέ το οτιδήποτε και δεν θα ασχοληθούμε με αυτό».
Κατά κάποιον τρόπο, αισθάνεται σαν να είναι μητέρα κάποιου παιδιού. «Γιατί έχει το DNA μου, όπως και να το κάνουμε. Δεν περίμενα ότι θα το ένιωθα αυτό το συναίσθημα. Δεν θεωρώ ότι το νιώθουν όλοι. Το ίδιο ισχύει και με τις κανονικές μητέρες», καταλήγει.
