Η έκθεση «Μυστήριο της Κλεοπάτρας» στο Παρίσι αντιτίθεται στα κλισέ

Η έκθεση «Μυστήριο της Κλεοπάτρας» στο Παρίσι αντιτίθεται στα κλισέ Facebook Twitter
«Ο θάνατος της Κλεοπάτρας», Musée des Augustins, 1874/ Getty Images
0

Για αιώνες, οι απεικονίσεις της Κλεοπάτρας τόνιζαν την ομορφιά και τις ρομαντικές της σχέσεις, πολύ περισσότερο από την 20ετή διακυβέρνησή της στην Αίγυπτο.

Το Ινστιτούτο Αραβικού Κόσμου (Institut du Μonde Αrabe) στο Παρίσι στοχεύει να το αλλάξει αυτό με την έκθεση «Μυστήριο της Κλεοπάτρας», μια νέα έκθεση που θα διαρκέσει έως τις 11 Ιανουαρίου 2026.

Η Κλεοπάτρα έχει γίνει είδωλο ανά τους αιώνες, απεικονιζόμενη τόσο στην κλασική τέχνη όσο και στην ποπ κουλτούρα ως μια γυναίκα με στρατηγική που σαγηνεύει και είχε σχέσεις με τον Ιούλιο Καίσαρα και τον Μάρκο Αντώνιο, επισκιάζοντας τον ρόλο της ως αρχηγού κράτους.

Η έκθεση «Μυστήριο της Κλεοπάτρας» στο Ινστιτούτο Αραβικού Κόσμου στοχεύει να αντιταχθεί σε αυτά τα κλισέ. Ξεκινά με αρχαιολογικές και ιστορικές πληροφορίες για τη βασιλεία της και στη συνέχεια εξερευνά το πώς κατασκευάστηκε ο μύθος της Κλεοπάτρας μέσω του κινηματογράφου και της σύγχρονης τέχνης. Και, τελικά, πώς η Κλεοπάτρα επαναπροσδιορίζεται ως σύμβολο αντίστασης.

Η έκθεση «Μυστήριο της Κλεοπάτρας» στο Παρίσι αντιτίθεται στα κλισέ Facebook Twitter

Ένα λευκό μαρμάρινο άγαλμα της Κλεοπάτρας του 17ου αιώνα, που στέκεται όρθιο με ένα φίδι τυλιγμένο γύρω από το σώμα της, είναι το πρώτο στοιχείο που συναντά ένας επισκέπτης. Αυτό το στοιχείο καθορίζει και τον τόνο για την υπόλοιπη έκθεση.

Ο επιμελητής της έκθεσης Claude Mollard επισημαίνει ότι από τον 15ο αιώνα και μετά, η Κλεοπάτρα παρουσιάζεται ως γυναίκα που σαγηνεύει. Ακόμα και ο θάνατος της Κλεοπάτρας έχει σεξουαλικοποιηθεί. Αλλά λέει ότι οι καλλιτέχνες τη θεωρούν εδώ και καιρό σύμβολο ελευθερίας και ανυπακοής: Και τελικά επιλέγει τον θάνατο αντί της υποταγής. «Είναι μια ελεύθερη γυναίκα», εξηγεί.

Η Κλεοπάτρα «προτίμησε να αυτοκτονήσει παρά να υποταχθεί στον Οκταβιανό, ο οποίος ήθελε να την πάρει αιχμάλωτη και να την παρουσιάσει στη Ρώμη ως απόδειξη του θριάμβου του και στη συνέχεια, ίσως, να την εκτελέσει».

Γεννημένη στην Αλεξάνδρεια γύρω στο 69 π.Χ., η Κλεοπάτρα ήταν Ελληνίδα και Αιγύπτια, απόγονος της μακεδονικής δυναστείας των Πτολεμαίων που κυβερνούσε την Αίγυπτο από το 305 π.Χ. Ο Mollard περιγράφει την Αλεξάνδρεια της Κλεοπάτρας ως ένα σχετικά ανεκτικό καθεστώς όπου συνυπήρχαν πολλές θρησκείες και εθνοτικές ομάδες που αυτοκυβερνούνταν μέσω των δικών τους αυλών.

«Οι Εβραίοι είχαν τα δικαστήριά τους, οι Έλληνες είχαν τα δικαστήριά τους και οι Αιγύπτιοι είχαν τα δικαστήριά τους», λέει. «Ήταν υπερσύγχρονο, υπερανεκτικό». Τεφροφόρες και ειδώλια θεοτήτων από την εποχή που περιλαμβάνονται στην έκθεση απεικονίζουν τη συνύπαρξη πολλών θρησκειών που ζούσαν σε σχετική αρμονία.

Η πολιτική δομή της Αιγύπτου εκείνη την εποχή ήταν μοναδική: άνδρες και γυναίκες συχνά κυβερνούσαν μαζί, συχνά μέσω συμβολικών αδελφικών γάμων, όπως συνέβη με την Κλεοπάτρα και τον αδελφό της, τον οποίο τελικά εκτόπισε με την υποστήριξη του Καίσαρα.

Μετά τη δολοφονία του Καίσαρα, η Κλεοπάτρα συμμάχησε με τον Μάρκο Αντώνιο, συνεχίζοντας την παράδοση της συν-κυρίαρχης Αιγύπτου εντός του ρωμαϊκού πολιτικού πλαισίου. Αλλά καθώς ο Οκταβιανός κινήθηκε για να εδραιώσει τη Ρώμη υπό την κυριαρχία του, η Κλεοπάτρα και ο Αντώνιος αντιστάθηκαν, τελικά αυτοκτονώντας αφού ο Οκταβιανός νίκησε τις δυνάμεις τους. Οι θάνατοί τους σηματοδότησαν όχι μόνο το τέλος μιας δυναστείας, αλλά την πτώση ενός ολόκληρου συστήματος διακυβέρνησης.

«Ο θάνατος της Κλεοπάτρας σηματοδοτεί το τέλος ενός ανεκτικού, μικτού τρόπου διακυβέρνησης και την αντικατάστασή του από μια πατερναλιστική ανδρική διακυβέρνηση, η οποία θα εξαπλωνόταν σε όλη την Ευρώπη μέχρι τον Στρατηγό Charles de Gaulle» και ακόμη και στις σημερινές συγκρούσεις, προσθέτει ο Mollard.

Με τη νίκη του Οκταβιανού, το ρωμαϊκό πατριαρχικό καθεστώς επεκτάθηκε σε όλη την Αίγυπτο και τη Μέση Ανατολή. Αλλά η κληρονομιά της Κλεοπάτρας παρέμεινε. Νομίσματα που έφεραν το πρόσωπό της- τα μόνα στοιχεία που έχουμε για την εμφάνισή της- παρέμειναν σε κυκλοφορία και ήταν αγαπητά από τους Αιγύπτιους για περισσότερα από 150 χρόνια.

Η έκθεση «Μυστήριο της Κλεοπάτρας» στο Παρίσι αντιτίθεται στα κλισέ Facebook Twitter
Φωτ.: France24

Κλεοπάτρα: H σεξουαλικοποίηση μιας βασίλισσας

Στο δεύτερο μέρος της έκθεσης, τόσο ρωμαϊκά όσο και αραβικά κείμενα συζητούν πώς έχει διαμορφωθεί η εικόνα της Κλεοπάτρας με την πάροδο του χρόνου.

Στην είσοδο αυτού του τμήματος, ένας τοίχος με γλυπτές μύτες αποτελεί αναφορά στο απόφθεγμα του Γάλλου φυσικού Blaise Pascal: «Η μύτη της Κλεοπάτρας: αν ήταν πιο κοντή, όλο το πρόσωπο της γης θα είχε αλλάξει». Η απόδοση των λόγων της επιρροής της αιγύπτιας βασίλισσας από τον Pascal σε ένα μόνο χαρακτηριστικό του προσώπου καταδεικνύει πώς οι δυτικές αφηγήσεις συχνά την αντικειμενοποιούσαν, σβήνοντας την πολιτική της κληρονομιά.

Η έκθεση «Μυστήριο της Κλεοπάτρας» στο Παρίσι αντιτίθεται στα κλισέ Facebook Twitter
Φωτ.: France24

Αυτές οι απλουστευτικές απεικονίσεις χρονολογούνται από την Αρχαία Ρώμη, όταν ο Οκταβιανός διέδωσε φήμες για την Κλεοπάτρα, μιλώντας για εκείνη με χυδαίο τρόπο.  Ρωμαίοι ποιητές, όπως ο Οράτιος, ο Βιργίλιος και ο Προπέρτιος, γιόρτασαν την ήττα της τελευταίας ελληνιστικής βασίλισσας στα ποιήματά τους, με τον Προπέρτιο να την χλευάζει ως βασίλισσα που τόλμησε να σφετεριστεί την ανδρική εξουσία.

Η έκθεση υποδηλώνει ότι οι Άραβες στοχαστές είχαν διαφορετική άποψη για την Κλεοπάτρα. Ο ιστορικός Ιμπν Αμπντ αλ-Χακάμ (803-871 μ.Χ.) την περιέγραψε ως «βασίλισσα που ενδιαφερόταν για την ασφάλεια και την ευημερία του λαού της», αποδίδοντάς της μάλιστα την κατασκευή του θρυλικού Φάρου της Αλεξάνδρειας.

Το τελευταίο τμήμα της έκθεσης εξετάζει τι έχουν πάρει η σύγχρονη τέχνη και η ποπ κουλτούρα από την Κλεοπάτρα.

Κλεοπάτρα: Από τον μύθο στο σύμβολο της αντίστασης

Αναγεννησιακές απεικονίσεις του θανάτου της Κλεοπάτρας γεμίζουν ένα τμήμα της έκθεσης, οδηγώντας τους επισκέπτες σε ένα σκοτεινό δωμάτιο με μια οθόνη που δείχνει πώς ο κινηματογράφος αφηγήθηκε την ιστορία της Κλεοπάτρας με την πάροδο του χρόνου.

Κοστούμια για την Κλεοπάτρα, από τη Μόνικα Μπελούτσι στο «Αστερίξ και Οβελίξ: Αποστολή Κλεοπάτρα» μέχρι την εμβληματική ερμηνεία της Ελίζαμπεθ Τέιλορ, γεμίζουν την αίθουσα. Στοιχεία από διαφημίσεις και καταναλωτικά αγαθά που εμπορευματοποιούν την εικόνα της βασίλισσας εκτίθενται επίσης.

Αυτές οι τελευταίες αίθουσες την παρουσιάζουν ως σύμβολο τόσο της φεμινιστικής όσο και της αποικιακής αντίστασης. Έγινε σύμβολο της αντιαποικιακής ανυπακοής κατά τη διάρκεια της βρετανικής κυριαρχίας στην Αίγυπτο και ενέπνευσε τους Αφροαμερικανούς κατά τη διάρκεια και μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Σύγχρονες φεμινίστριες καλλιτέχνιδες συμβάλλουν επίσης σε αυτήν την αναδιατύπωση, αποκαλύπτοντας τη βαθιά μισογυνία για τον τρόπο που απεικονίστηκε η Κλεοπάτρα σε όλη την ιστορία. Ένα μέρος επανεξετάζει αρχαία κείμενα που κάποτε την δυσφήμιζαν, τα οποία τώρα είναι ξαναγραμμένα και σημειωμένα με κόκκινο.

Ένα από τα πιο εντυπωσιακά τελικά κομμάτια είναι ένα νόμισμα που απεικονίζει το προφίλ της, το οποίο περιλαμβάνει σημειώσεις για τις αισθητικές επεμβάσεις στις οποίες θα έπρεπε να υποβληθεί η Κλεοπάτρα για να ανταποκριθεί στα σύγχρονα πρότυπα ομορφιάς.

Η έκθεση «Μυστήριο της Κλεοπάτρας» στο Παρίσι αντιτίθεται στα κλισέ Facebook Twitter
Φωτ.: France24

«Η Κλεοπάτρα είναι μια φεμινίστρια γυναίκα που αντιστέκεται στα εμπόδια που θέτουν οι Ρωμαίοι στον δρόμο της. Έτσι, έχει γίνει παράδειγμα, ειδικά σήμερα, που ζούμε σε μια διεθνή περίοδο στην οποία η χρήση ωμής βίας αυξάνεται καθημερινά», καταλήγει ο Mollard.

Με πληροφορίες από France24

 
 
 
Πολιτισμός
0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Όζι Όζμπορν: «Δεν μπορούσε να σταθεί όρθιος» - Οι αδελφές του αποκαλύπτουν για την τελευταία τους συνάντηση

Πολιτισμός / Όζι Όζμπορν: «Δεν μπορούσε να σταθεί όρθιος» - Οι αδελφές του αποκαλύπτουν για την τελευταία τους συνάντηση

«Στο τελευταίο του μήνυμα μου έγραψε ότι θα ξαναρχόταν στο Μπέρμιγχαμ» - Αποκάλυψαν πως η τελευταία τους συνάντηση ήταν στην αποχαιρετιστήρια συναυλία των Black Sabbath
LIFO NEWSROOM
Όζι Όσμπορν: Το αντίο του Έλληνα κιθαρίστα που ήταν στο πλευρό του για 7 χρόνια - «Άλλαξες τη ζωή μου για πάντα»

Πολιτισμός / Όζι Όζμπορν: Το αντίο του Έλληνα κιθαρίστα που ήταν στο πλευρό του για 7 χρόνια - «Άλλαξες τη ζωή μου για πάντα»

«Ως κιθαρίστας, ήταν η ύψιστη τιμή της καριέρας μου να ηχογραφήσω ένα άλμπουμ και να περιοδεύσω μαζί σου σε όλο τον κόσμο για 7 χρόνια» έγραψε ο Gus G
LIFO NEWSROOM
Marvel, διαζύγια και πρώτα ραντεβού από αύριο στους κινηματογράφους

Πολιτισμός / Marvel, διαζύγια και πρώτα ραντεβού από αύριο στους κινηματογράφους

Το «Fantastic Four: First Steps», το συζυγικό δράμα της Αλίκης Δανέζη-Κνούτσεν και το νέο crowdpleaser του δημιουργού των «Τέλειων Ξένων» είναι μερικές από τις ταινίες που κυκλοφορούν αυτή την εβδομάδα, με τις επανεκδόσεις να κλέβουν την παράσταση.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Όζι Όζμπορν: Οι Black Sabbath, ο Έλτον Τζον και ο Ροντ Στιούαρτ αποχαιρετούν τον «Πρίγκιπα του Σκότους»

Πολιτισμός / Όζι Όζμπορν: Οι Black Sabbath, ο Έλτον Τζον και ο Ροντ Στιούαρτ αποχαιρετούν τον «Πρίγκιπα του Σκότους»

Ο κόσμος της μουσικής απέτισε φόρο τιμής στον θρυλικό Όζι Όζμπορν που πέθανε σε ηλικία 76 ετών, λίγες εβδομάδες μετά την αποχαιρετιστήρια συναυλία στο Μπέρμιγχαμ
LIFO NEWSROOM
«Θα αποσυρθώ μόνο όταν καρφώσουν το καπάκι στο κουτί μου» - Ο Όζι έφυγε, το μεγαλύτερο κεφάλαιο της metal κλείνει

Πολιτισμός / «Θα αποσυρθώ όταν καρφώσουν το καπάκι στο φέρετρό μου» - Ο Όζι έφυγε, το μεγαλύτερο κεφάλαιο της metal κλείνει

«Δεν έχετε ιδέα πώς αισθάνομαι, σας ευχαριστώ από τα βάθη της καρδιάς μου» - Έτσι αποχαιρέτησε το κοινό του 17 ημέρες πριν πεθάνει
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΡΛΗ
Λαμπερή η 82η Μόστρα: Κλούνεϊ, Λάνθιμος και Ρόμπερτς στο επίκεντρο του Φεστιβάλ Βενετίας

Πολιτισμός / Λαμπερό το 82ο Φεστιβάλ Βενετίας: Κλούνεϊ, Λάνθιμος και Τζούλια Ρόμπερτς στο επίκεντρο της φετινής Μόστρα

Μεταξύ των τίτλων που διεκδικούν τον Χρυσό Λέοντα είναι το «Frankenstein» του Γκιγιέρμο ντελ Τόρο καθώς και το πολιτικό θρίλερ «The Wizard of the Kremlin» του Ολιβιέ Ασαγιάς, με τον Τζουντ Λο στον ρόλο του Βλαντίμιρ Πούτιν και τον Πολ Ντάνο ως επικοινωνιακό του σύμβουλο
LIFO NEWSROOM