Πέντε βιβλία για τη μουσική, που κυκλοφόρησαν τον τελευταίο καιρό

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΜΟΥΣΙΚΗ αποτελούν μια παράλληλη ανάγκη όλων των μουσικόφιλων. Συνοδεύουν τις ακροάσεις, καταθέτουν απόψεις, προβάλλουν και αναπτύσσουν τεκμήρια και ιστορίες, αποσαφηνίζοντας εν τέλει γεγονότα και καταστάσεις. Πέντε τέτοια βιβλία της πρόσφατης παραγωγής παρουσιάζουμε στη συνέχεια.

The Cramps: Stay Sick, Turn Blue!

[Εκδόσεις στο Περιθώριο, 2023]

Ένα βιβλίο για τους Cramps –το γκρουπ που γεφύρωσε 20 χρόνια rock ’n’ roll (Elvis, rockabilly, surf, garage punk, proto punk, glam rock, british punk), μπλέκοντάς το με διάφορες υποκουλτούρες που σχετίζονταν με τα κόμικς, τα αμερικάνικα b-movies των 50s κ.λπ., μεταφέροντας όλο αυτό το «πακέτο» στα eighties και πέρα απ’ αυτά–, δεν μπορεί παρά να αποτελεί εκδοτικό γεγονός. Λέμε λοιπόν για το “Stay Sick, Turn Blue!”, ένα βιβλίο διαστάσεων 17X23, ελαφρώς μεγαλούτσικο δηλαδή, που διαθέτει 136 χοντρές σελίδες. Προφανώς επιλέχθηκε τέτοιο πάχος χαρτιού και για αισθητικούς λόγους, αλλά και για πρακτικούς, ώστε να «κάτσουν» πιο καλά οι πάμπολλες φωτογραφίες, που υπάρχουν στην έκδοση – έγχρωμες και ασπρόμαυρες.

Όπως διαβάζουμε και στην αρχή το βιβλίο δεν θα κυκλοφορούσε –αυτό υπονοείται από τα συμφραζόμενα–, αν δεν υπήρχε διαθέσιμο ένα σώμα φωτογραφιών των Cramps, από τις εμφανίσεις τους στην Ελλάδα, στα χρόνια του ’90. Έτσι, οι φωτογραφίες, που θα τραβούσαν οι Δημήτρης Μυλωνάς, Νίκος Κερκινός, Παύλος Φυσάκης (από τις συναυλίες της Αθήνας) και οι Δημήτρης Καντούρης, Παύλος Παπαδόπουλος (από τις εμφανίσεις του γκρουπ στην Θεσσαλονίκη) αποτελούν την πρώτη ύλη του βιβλίου.

Προς τούτο η έκδοση καταφεύγει σε ανθρώπους, θιασώτες βασικά της μουσικής και των τραγουδιών των Cramps, προκειμένου να γραφτεί ό,τι έπρεπε να γραφτεί. Έτσι, ένα βασικό κομμάτι των κειμένων, το μεγαλύτερο δηλαδή, ανήκει στον Θανάση Αντωνίου (δημοσιογράφος και εκδότης του fanzine «Εντροπία»), ο οποίος καταπιάνεται με όλα τα βασικά.

Παρά ταύτα το “Stay Sick, Turn Blue!” δεν είναι λεύκωμα, δηλαδή δεν περιέχει μόνο φωτογραφίες και λεζαντοκείμενα, ή εν πάση περιπτώσει μικρά κείμενα, καθώς πρόκειται για μια πλήρη έκδοση, που μπορεί άνετα να προσανατολίσει τους αναγνώστες (και εδώ δεν αναφέρομαι στους fans) σε σχέση με το τι ήταν, στην πράξη, οι Cramps, όχι μόνο σαν ήχος, αλλά και σαν εικόνα, εμφάνιση, αναφορές, σχεδιαστική προσέγγιση των δίσκων, των flyers, των αφισών τους και άλλα πολλά.

Προς τούτο η έκδοση καταφεύγει σε ανθρώπους, θιασώτες βασικά της μουσικής και των τραγουδιών των Cramps, προκειμένου να γραφτεί ό,τι έπρεπε να γραφτεί. Έτσι, ένα βασικό κομμάτι των κειμένων, το μεγαλύτερο δηλαδή, ανήκει στον Θανάση Αντωνίου (δημοσιογράφος και εκδότης του fanzine «Εντροπία»), ο οποίος καταπιάνεται με όλα τα βασικά.

Δηλαδή με την ιστορία και με όλα όσα επηρέασαν το γκρουπ του Lux Interior (1946-2009) και της Poison Ivy (γενν. 1953), και βεβαίως με την αναλυτική δισκογραφία των Cramps, όπως και με άλλα ειδικότερα μα πολύ βασικά θέματα του «μύθου» τους, που έχουν να κάνουν με την «ανδρόγυνη αρρενωπότητα» του Lux Interior, τις «θηλυκές παρουσίες» στις κατά καιρούς line-ups τους, την «εμμονή τους με το σεξ», την γραφιστική αισθητική τους (εδώ κυριαρχεί, φυσικά, η σειρά κόμικς “Tales from the Crypt”), το ντύσιμό τους κ.λπ.

Επίσης υπάρχουν ξεχωριστά κείμενα για τα διάφορα μέλη του γκρουπ (Lux Interior, Poison Ivy, Bryan Gregory, Nick Knox, Kid Congo Powers, Miriam Linna), το live άλμπουμ “Smell of Female” (1983), section με φωτογραφίες δίσκων, αφισών, εξωφύλλων περιοδικών κ.λπ. (και ελληνικών ανάμεσα), συν μια σειρά μικρότερων κειμένων, επί του θέματος, γραμμένων από τους Προκόπη Τζιλή, Βασίλη Καμπούρη, Μπάμπη Λάσκαρι, Γρηγόρη Βάιο, Chris B.I. και Alex K. (οι δύο τελευταίοι από τους Last Drive), συν μια συνέντευξη της Poison Ivy για το fanzine “The Thing” και άλλα διάφορα. Μια ωραία και χρήσιμη έκδοση.

Επαφή: www.facebook.com/EkdoseisStoPerithorio

Spirit of the night / Μια (Εργο)βιογραφία του Σπύρου Φάρου (Spy F) από τους Headleaders μέχρι τους This Fluid 

Επιμέλεια: Μάκης Φάρος
[Τυφλόμυγα, 2024]

Facebook Twitter

Τον προηγούμενο Δεκέμβριο κυκλοφόρησε ένα βιβλίο από τις εκδόσεις Τυφλόμυγα, που έχει τίτλο «Spirit of the night / Μια (Εργο)βιογραφία του Σπύρου Φάρου (Spy F) από τους Headleaders μέχρι τους This Fluid / Επιμέλεια: Μάκης Φάρος». Το βιβλίο είναι πολυσέλιδο (340 σελίδες), διαθέτει κάμποσες, ή μάλλον πολλές ασπρόμαυρες φωτογραφίες και αποτυπώνει την πορεία στη μουσική και τη ζωή ενός ατόμου, που για πολλούς, που έζησαν τα greek eighties, δεν ήταν όποιο κι όποιο. Λέμε για τον Σπύρο Φάρο (1964-2022), γνωστό στους παροικούντες από την παρουσία του σε σχήματα σαν τα Headleaders, Rehearsed Dreams, Yell-O-Yell, Spider’s Web, This Fluid και Spy F & The Zakulas –αυτά είναι τα βασικά– ή και από την πιο προσωπική δισκογραφία και εργογραφία του (μουσικές για εικόνες, για θέατρο, για ομάδες χορού κ.λπ.).

Τώρα, στο πλαίσιο της καταγραφής των συμβάντων της post-punk ελληνικής σκηνής των 80s και της ηλεκτρονικής των 90s (χοντρικά τα γράφω αυτά), το βιβλίο για τον Σπύρο Φάρο δρα και ως ένας οδηγός, κατά μίαν έννοια, αφού μέσα από τις σελίδες του γίνεται λόγος για γκρουπ, δίσκους, live, club, έντυπα κ.λπ.

Το βιβλίο διαβάζεται κάπως σαν την ιστορία μιας παρέας, της οποίας ο Σπύρος Φάρος μπορεί να ήταν εξέχον μέλος, όμως δίπλα σ’ αυτόν κινούνταν κι ένα σωρό άλλοι άνθρωποι, μέλη των συγκροτημάτων ή καλλιτέχνες με τους οποίους δούλευε, και τους οποίους ενώνει, με την αφήγησή του, ο μικρότερος αδελφός του Μάκης Φάρος – μέλος κι αυτός κοινών συγκροτημάτων, αλλά και πολύ κοντά (εκ της συγγενικής σχέσεως) με τον αδελφό του.

Έτσι, και η παρέα, ή οι παρέες, που περνούν από μπροστά σου, μέσα από τα κείμενα του Μ. Φάρου, ανασυστήνουν οπωσδήποτε μια 40ετία καταστάσεων –δηλαδή όχι μόνο τα eighties, αλλά και τα nineties ή και πέρα απ’ αυτά–, με τις εκάστοτε μουσικές να κυριαρχούν, μαζί βεβαίως με τα στέκια, τους δρόμους, τις συζητήσεις, τους τσακωμούς, τις επιρροές, τις αναφορές πλην των μουσικών (λογοτεχνικές, ποιητικές κ.λπ.) και με όλα τα υπόλοιπα της καθημερινότητας, που συναπαρτίζουν ό,τι αποκαλούμε ζωή.

Προσωπικώς τα βρήκα αρκετά ενδιαφέροντα όλα αυτά, ίσως γιατί τα παρακολουθούσα κι εγώ από κοντά, δισκογραφικά κυρίως, μα και ως θεατής σε κάποιες φάσεις, αλλά και γιατί οι περιοχές, οι δρόμοι και τα στέκια, για τα οποία γίνεται λόγος στο βιβλίο, μού είναι εντελώς οικεία. Τη Φορμίωνος ας πούμε –το δρόμο που έχει σημαδέψει την παρέα–, την έχω περπατήσει πάμπολλες φορές, πάνω-κάτω, από το Βύρωνα μέχρι το Παγκράτι και την ξέρω πολύ καλά, και κάπως έτσι αντιλαμβάνομαι τι σημαίνει το να μεγαλώνεις σε μια τόσο αστικοποιημένη περιοχή, πνιγηρή σχεδόν, και πώς από ’κει να παίρνεις φόρα για να κάνεις το σάλτο σου, προκειμένου να ανασάνεις, βρίσκοντας τον εαυτό σου.

Εντάξει, ο Σπύρος Φάρος δεν ήταν και η πιο εύκολη περίπτωση, και αυτό το περιγράφει και με θάρρος και με ειλικρίνεια ο αδελφός του στο βιβλίο, αλλά όσοι τέλος πάντων ξέρουν τις μουσικές του, ξέρουν επίσης ότι ήταν κι ένας δημιουργός που είχε πράγματα να πει, που έβλεπε μπροστά και που δεν επαναπαυόταν σε κάτι δεδομένο, ψάχνοντας συνεχώς αλλότριες κατευθύνσεις (δεν είναι τυχαίες εδώ οι αναφορές σε ΚΣΥΜΕ-Κέντρο Σύγχρονης Μουσικής Έρευνας, πρωτοπορία κ.λπ.).

Στο βιβλίο δεν γράφει (μιλάει) μόνο ο Μάκης Φάρος, αλλά και άλλα πολλά πρόσωπα, που δίνουν και αυτά, ως κοντινά τού Σ. Φάρου, όψεις της προσωπικότητάς του, ή εμπνέονται τέλος πάντων απ’ αυτήν, όπως ο Λάμπρος Τσάμης για παράδειγμα. Ανάμεσα σ’ αυτά τα πρόσωπα, που είναι αρκετά και με διακριτό λόγο το καθένα, και οι Ηρακλής Ρενιέρης, Παντελής Παντελόπουλος, Ηλίας Μαγκλίνης, Άννα Μαράτου και Κώστας Σταμάτης (Ψυγείο-Ψυγείο).

Τώρα, στο πλαίσιο της καταγραφής των συμβάντων της post-punk ελληνικής σκηνής των 80s και της ηλεκτρονικής των 90s (χοντρικά τα γράφω αυτά), το βιβλίο για τον Σπύρο Φάρο δρα και ως ένας οδηγός, κατά μίαν έννοια, αφού μέσα από τις σελίδες του γίνεται λόγος για γκρουπ, δίσκους, live, club, έντυπα κ.λπ.

Οι ιδέες να κινούνται και ν’ αποκτούν, στο διάβα τους, δημιουργική όψη. Να τοποθετούνται μέσα στις εποχές και τις συγκυρίες και ν’ αφήνουν τα ίχνη τους όχι μόνο στην Τέχνη, αλλά και στην κοινωνία. Αυτό είναι το ζητούμενο κάθε φορά. Και εδώ, στο “Spirit of the Night”, περιγράφονται τέτοιες καταστάσεις και καταμετρείται, σίγουρα, ένα έργο.

Επαφή: e-mail: [email protected]

Αντώνης Ανδρικάκης: Το Παιδί με τα Τραγούδια

[Όγδοο, 2024]

Facebook Twitter

Ο Αντώνης Ανδρικάκης –γεννημένος στον Πειραιά, το 1956– αποτελεί μία ξεχωριστή περίπτωση στιχουργού στο ελληνικό τραγούδι, αν και δεν είναι μόνον αυτό. Το λέω, γιατί ο Ανδρικάκης έχει ασχοληθεί, επίσης, με τη μουσική δημοσιογραφία, καθώς έγραφε στον «Ήχο» πολύ παλιά (πριν από 50 χρόνια σχεδόν), με το ραδιόφωνο (προσωπικά άκουγα τις εκπομπές του στο Δεύτερο Πρόγραμμα στα 80s), με τη συγγραφή κειμένων για θεατρικές επιθεωρήσεις και άλλα τινά.

Πολυπράγμων και πολυγραφότατος, ο Ανδρικάκης έχει «ντύσει» με στίχους του μερικά από τα πιο γνωστά, και πιο επιτυχημένα ελληνικά τραγούδια από το ’80 και μετά – και όλα αυτά, τέλος πάντων, έχουμε την ευκαιρία, τώρα, να τα θυμηθούμε μέσω του βιβλίου του «Το Παιδί με τα Τραγούδια», που κυκλοφόρησε εσχάτως από το Όγδοο. Φυσικά, δεν θυμόμαστε μόνον, αλλά μαθαίνουμε κιόλας, καθώς η διαδρομή του Ανδρικάκη αποτυπώνεται μέσα στις δεκαετίες (και) με πολλές επιμέρους λεπτομέρειες.

Το βιβλίο είναι αυτοβιογραφικό, με τον συγγραφέα να εξιστορεί, σε πρώτο πρόσωπο, ολάκερη τη ζωή του, μέσα από 65(!) διαφορετικά κεφάλαια, που καταλαμβάνουν τις πρώτες 213 σελίδες του βιβλίου του. Από πρακτικής πλευράς τούτο σημαίνει πως κάθε κεφάλαιο εξαντλείται σε τρεις και κάτι σελίδες, κατά μέσο όρο.

Άρα το βιβλίο διαβάζεται εύκολα και γοργά, με τις (πολλές) παραγράφους του κάθε κεφαλαίου να χωρίζονται με κενά, και με τις πάμπολλες φωτογραφίες (έγχρωμες και ασπρόμαυρες) να δίνουν, και αυτές, έναν άλλο τόνο στην έκδοση. Θα έλεγα, μάλιστα, πως και μόνον από τις φωτογραφίες και τις λεζάντες τους θα μπορούσες να πληροφορηθείς, σε ικανοποιητικό βαθμό, τη διαδρομή (στη ζωή, το ραδιόφωνο και το τραγούδι) του Αντώνη Ανδρικάκη από τα χρόνια του ’60 έως τις μέρες μας.

Τα «επεισόδια» στο βιβλίο είναι πάρα πολλά, και οπωσδήποτε αρκετά εξ αυτών σχετίζονται με τις τραγουδιστικές επιτυχίες του στιχουργού, και τις ιστορίες πίσω απ’ αυτές. Να θυμίσουμε μερικές;

«Μίλα μου απλά» (Τάκης Μπουγάς, Ελένη Δήμου, 1982), «Έχεις ένα τρόπο» (Τάκης Μπουγάς, Ελένη Δήμου, 1982), «Κουράστηκα να υποκρίνομαι» (Αντώνης Βαρδής, Μανώλης Λιδάκης, 1984), «Ήσυχα κι ωραία» (Τάκης Μπουγάς, Ελένη Δήμου, 1984), «Έφυγες νωρίς» (Σταμάτης Σπανουδάκης, Ελευθερία Αρβανιτάκη, 1986), «Θα εκραγώ» (Αντώνης Βαρδής, 1988), «Εξ επαφής» (Νίκος Ιγνατιάδης, Δήμητρα Γαλάνη, 1988), «Δεν θα με ξεχάσεις» (Αντώνης Βαρδής, 1990), «Στο ίδιο έργο θεατές» (Γιώργος Νταλάρας, Βασίλης Παπακωνσταντίνου, 1991), «Με βάρκα την Ελλάδα» (Χρήστος Νικολόπουλος, Γιώργος Νταλάρας, 1996), «Άμα δεις τα παιδιά (πες ένα γεια)» (Αντώνης Βαρδής, Γιάννης Βαρδής, 1998) κ.λπ.

Το βιβλίο του Αντώνη Ανδρικάκη θα ολοκληρωθεί με το «Μέρος 2», στο οποίο καταγράφονται οι στίχοι των τραγουδιών του και, τέλος, με το «Μέρος 3», που έχει τίτλο «Λένε για μένα...» και στο οποίο άνθρωποι του χώρου μιλάνε για τον στιχουργό, το έργο του και τις δραστηριότητές του.

Επαφή: www.ogdooshop.gr

Γιώργος Ευαγγέλου: Ο Εξωτισμός στην Ελληνική Δισκογραφία / «Μαγικές ζωγραφιές» στις 78 στροφές

[fagotto books, 2024]

Facebook Twitter

Πριν από λίγους μήνες κυκλοφόρησε ένα βιβλίο, ελληνικού μουσικού ενδιαφέροντος, από τις εκδόσεις fagotto books. Ο τίτλος του είναι «Ο Εξωτισμός στην Ελληνική Δισκογραφία / “Μαγικές ζωγραφιές” στις 78 στροφές» και συγγραφέας του είναι ο Γιώργος Ευαγγέλου.

Ο Ευγγγέλου είναι μουσικός και μουσικολόγος, με σπουδές στο ΤΕΙ Ηπείρου (Τμήμα Λαϊκής και Παραδοσιακής Μουσικής), έχοντας παρακολουθήσει μεταπτυχιακό πρόγραμμα στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, πριν κάνει το διδακτορικό του στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, στη Σχολή Μουσικών Σπουδών, στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών (Άρτα), το 2022. Εκείνο το διδακτορικό, που είχε τίτλο «Η αναπαράσταση του εξωτικού στην ελληνική δισκογραφία των 78 στροφών», αποτελεί επί της ουσίας το συγκεκριμένο βιβλίο – που ξεφεύγει, πλέον, από το πλαίσιο της πανεπιστημιακής κοινότητας, επιζητώντας, μέσω της εν λόγω εμπορικής έκδοσης, και το λαϊκό ενδιαφέρον.

Είναι ένα πρώτο θέμα αυτό. Πώς, δηλαδή, τα ποικίλα (μουσικά) διδακτορικά, που μετατρέπονται σε εμπορικά προϊόντα, δηλαδή σε βιβλία (να μην παραμελούμε και αυτή τη διάσταση), θα μπορέσουν να προσελκύσουν και τους περισσότερο «καθημερινούς» αναγνώστες, τα ενδιαφέροντα των οποίων δεν είναι σώνει και καλά διαφορετικά από εκείνα των διδακτόρων. Το λέω, γιατί δεν είναι πάντα εύκολο να πατάς σε δύο βάρκες, να συνδυάζεις δηλαδή και την αυστηρή επιστημονική προσέγγιση και την εκφραστική «άνεση» ενός βιβλίου για τον πολύ κόσμο (για ένα πιο λαϊκό αναγνωστικό κοινό εννοώ). Ο Ευαγγέλου, στο βιβλίο του, το αντιμετωπίζει αυτό το θέμα, επιχειρώντας με επιτυχία, φρονώ, να ισορροπήσει ανάμεσα στα δύο.

Κατ’ αρχάς να πω πως το βιβλίο δεν «τρομάζει» με τον όγκο του. Μπορεί να διαθέτει 237 σελίδες, αλλά, βασικά, η αφήγηση του Ευαγγέλου σταματά στη σελίδα 179. Το λέω, γιατί από ’κει και πέρα υπάρχει η βιβλιογραφία και το παράρτημα (με τίτλους «εξωτικών» τραγουδιών και άλλα στοιχεία, ένας πίνακας, δηλαδή), για το οποίο θα τα πούμε και στη συνέχεια.

Το βιβλίο ξεκινά με την «Εισαγωγή» του. Εκεί διαβάζουμε κάποιες πολύ βασικές θέσεις του συγγραφέα, που προέρχονται από τις πηγές του φυσικά, και βεβαίως από τις προσωπικές του αναγνώσεις πάνω σ’ αυτές. Να μία. «Κάθε προσέγγιση και ερμηνεία του εξωτισμού βρίσκεται σε συνάρτηση με πολιτικά, πολιτισμικά και ιδεολογικά ζητήματα που σχετίζονται με την ηγεμονική τάση της Δύσης, τον ιμπεριαλισμό και την αποικιοκρατία, στην αυγή του μοντέρνου κόσμου». Σαφές.

Το Κεφάλαιο 1 αποκαλείται «Τα Ηχογραφήματα» και χωρίζεται σε δύο ενότητες. Η μία τιτλοφορείται «Οι πηγές και η διαχείρισή τους» και η δεύτερη «Η βάση δεδομένων». Στην πρώτη καθορίζεται η μορφή των ηχητικών πηγών. Είναι οι... εξωτικοί δίσκοι 78 στροφών. Ο συγγραφέας μας εξηγεί τι σημαίνει εξωτικό στην δισκογραφία, δηλαδή... «τραγούδια στα οποία εντοπίζονται αναφορές σε τόπους και ανθρώπους, οι οποίοι σύμφωνα με το δυτικό βλέμμα είναι εξωτικοί (Εγγύς, Μέση και Άπω Ανατολή, Αφρική, Ισπανία, Λατινική Αμερική, Χαβάη, Τσιγγάνοι)» και από ’κει και πέρα τοπωνύμια (Βαγδάτη κ.λπ.), ονόματα (Σεράχ κ.λπ.), ιδιότητες-αξιώματα (πασάς κ.λπ.), εξωτικοί τόποι (χαρέμι κ.λπ.) και άλλα διάφορα στοιχεία (καραβάνι κ.λπ.), που παραπέμπουν σε «εξωτικό» περιεχόμενο.

Στην ενότητα «Η βάση δεδομένων» πληροφορούμαστε για τα στοιχεία που αναγράφονται στις ετικέτες των δίσκων και στις εμπορικές παρτιτούρες, και που «εκμεταλλεύεται» ο συγγραφέας για την μελέτη του, όπως και για τα συμπεράσματα που αντλούνται από τις ακροάσεις των τραγουδιών και τα οποία έχουν να κάνουν, πιο πολύ, με τεχνικά και μουσικολογικά θέματα.

Το Κεφάλαιο 2 αποκαλείται «Περιοδολόγηση» και σ’ αυτό ο συγγραφέας διακρίνει και μελετά τέσσερις περιόδους του «εξωτισμού» στην ελληνική δισκογραφία των 78 στροφών. Η πρώτη καλύπτει τα χρόνια 1906-1922, η δεύτερη τα χρόνια 1923-1945, η τρίτη τα χρόνια 1946-1954 και η τέταρτη τα χρόνια 1955-1961. Τα όρια των περιόδων δεν είναι τυχαία φυσικά, προκύπτουν και από παλαιότερους μελετητές (Στάθης Δαμιανάκος) και σχετίζονται με συγκεκριμένα γεγονότα, ιστορικά ή άλλης φύσεως.

Κάθε περίοδο ο συγγραφέας την προσεγγίζει εν τάχει κοινωνικοπολιτικά, αναζητώντας τον εξωτισμό στο σύνολο του ελληνικού τραγουδιού (ελαφρό, σμυρνέικο, ρεμπέτικο, λαϊκό), προβαίνοντας σε ποσοτικές και ποιοτικές αναλύσεις, για κάθε εποχή, καταλήγοντας σε συγκεκριμένα συμπεράσματα. Για παράδειγμα, και σε σχέση με την περίοδο 1946-54, διαβάζουμε κάπου: «Στη βάση δεδομένων μας, το πλήθος των τραγουδιών που εμπίπτουν στην κατηγορία του λαϊκού οριεντάλ είναι περίπου 90. Ο επιφανέστερος εκπρόσωπός τους είναι αναμφισβήτητα ο Τσιτσάνης που εκπροσωπείται με 21 καταχωρίσεις, οι οποίες αντιστοιχούν σε 10 τραγούδια: Αραπίνες, Αράπικο Λουλούδι, Αργοσβύνεις μόνη(...)» κ.λπ. Από ’κει και μέχρι τα «ινδοπρεπή» η απόσταση είναι κοντά.

Το κεφάλαιο 3 έχει τίτλο «Η Διακαλλιτεχνική Δυναμική του Εξωτισμού», περιλαμβάνοντας τις ενότητες «Εξωτισμός και φολκλορισμός», «Το ευρύτερο πλαίσιο: λογοτεχνία, θέατρο, όπερα, οπερέτα και επιθεώρηση, κινηματογράφος» και «Εξωτισμός και μουσική “ειδολογία”: Ελαφρό (Ταγκό, Χαβάγιες), Λαϊκό (Τα ινδοπρεπή)». Το ενδιαφέρον είναι δεδομένο σε όλες αυτές τις επιμέρους θεματικές, επί των οποίων αναζητείται ο εξωτισμός (για παράδειγμα, στον κινηματογράφο, ανάμεσα σε άλλα γίνεται λόγος για το φαινόμενο «Κάρμεν», που μπορεί να ξεκινά από την διάσημη όπερα του Bizet, φθάνοντας, όμως, πολύ μακριά).

Οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες (ετικέτες δίσκων, διαφημίσεις, προγράμματα κ.λπ.), που «πέφτουν» σποραδικά μέσα στο κείμενο βοηθούν, και αυτές, έτι περισσότερο στην τεκμηρίωση του «εξωτισμού». Μία αρκετά ενδιαφέρουσα λοιπόν και σίγουρα χρήσιμη έκδοση.

Στο κεφάλαιο 4, που αποκαλείται «Η Παράδοξη Γεωγραφία του Εξωτισμού» ο συγγραφέας ερευνά των «εξωτισμό» σε Ανατολή, Λατινικό κόσμο, Τσιγγάνους και Χαβάη. Με απλές, αλλά ουσιώδεις παρατηρήσεις ο Ευαγγέλου εξηγεί, ανάμεσα σε άλλα, τι σημαίνει «χαρέμι», «Φαράχ», «Αλλάχ» κ.λπ. και τι ρόλο ακριβώς παίζουν όλες αυτές οι αναφορές στα ελληνικά τραγούδια της εποχής, παντός τύπου.

«Η Ελκυστική Συγκίνηση του Εξωτισμού» είναι το Κεφάλαιο 5, που χωρίζεται στις ενότητες «Ο ερωτισμός», «Το γλέντι» και «Η Φυγή». Διαβάζουμε κάπου: «Οι κυρίαρχοι κώδικες του εξωτισμού, θέτουν σε προτεραιότητα την τέρψη του ανδρικού βλέμματος. Αυτό είναι εύκολα παρατηρήσιμο στο σχετικό ρεπερτόριο. Οι περιγραφές του γυναικείου κορμιού και της ανδρικής ικανοποίησης μονοπωλούν θεματικά τους στίχους των τραγουδιών. Αυτό δεν ανατρέπεται μολονότι κατά την δεκαετία του 1950 παρατηρείται μια παρέκκλιση στο πρόσωπο που έχει τον αφηγηματικό λόγο. Εμφανίζονται εξωτικοί άνδρες που θέτουν εαυτόν στην ικανοποίηση της αφηγήτριας(...)».

Στο Κεφάλαιο 6, ο τίτλος του οποίου είναι «Η Μουσικολογία της Δισκογραφίας του Εξωτισμού» και που είναι χωρισμένο στις ενότητες «Τα εθνοτοπία της ελληνικής δισκογραφίας 78 στροφών», «Η εισβολή της Ανατολής στη μουσική» και «Λεκτικά δεδομένα σε ετικέτες δίσκων και παρτιτούρες», ο Ευαγγέλου εξετάζει το θέμα του και από μουσικολογικής πλευράς (δρόμοι), ενώ σχολιάζει και τους ανάλογους χαρακτηρισμούς, που ήταν αναγραμμένοι στις ετικέτες των δίσκων («ανατολίτικο», «ταγκό οριεντάλ», «αράπικο», «χαβανέζικο φοξ» κ.λπ.).

Τα κεφάλαια του βιβλίου θα ολοκληρωθούν με το υπ’ αριθμόν 7, δηλαδή το «Ο Μουσικός Εξωτισμός ως Μοντερνισμός» και τις ενότητες «Δισκογραφία και ραδιόφωνο», «Νέα μουσικά ήθη», «Διεθνισμός» και «Υφολογικός συγκριτισμός». Στο σύντομο αυτό κεφάλαιο εξετάζονται κάποιες απόψεις της Σχολής της Φρανκφούρτης, που σχετίζονται με την αναπαραγωγή του έργου Τέχνης και οι οποίες εκτείνονται έως τη λειτουργία της δισκογραφίας και του ραδιοφώνου, γίνεται λόγος για τις Εστουδιαντίνες και ακόμη για την διαλεκτική σχέση ανάμεσα στο ελαφρό και το λαϊκό τραγούδι, που επιτρέπει, ανάμεσα σε άλλα, και τη διάχυση του «εξωτισμού» στα δύο είδη.

Το βιβλίο του Γιώργου Ευαγγέλου διαθέτει επίσης «Επίλογο», εκτεταμένη «Βιβλιογραφία» και «Παράρτημα» (πίνακα), που είναι κατ’ ουσίαν μια βάση δεδομένων 948 καταχωρίσεων τραγουδιών, στην οποία καταγράφονται οι τίτλοι των «εξωτικών» τραγουδιών, οι εταιρείες, οι αριθμοί μήτρας και δίσκου, τα έτη (κυκλοφορίας υποθέτω), οι ημερομηνίες (όπου είναι εφικτό αυτό) και οι τόποι ηχογράφησης, ενώ, όλως περιέργως, δεν καταγράφονται τα ονόματα των καλλιτεχνών και των συγκροτημάτων (ίσως να ήταν θέμα χώρου).

Οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες (ετικέτες δίσκων, διαφημίσεις, προγράμματα κ.λπ.), που «πέφτουν» σποραδικά μέσα στο κείμενο βοηθούν, και αυτές, έτι περισσότερο στην τεκμηρίωση του «εξωτισμού». Μία αρκετά ενδιαφέρουσα λοιπόν και σίγουρα χρήσιμη έκδοση.

Επαφή: www.fagottobooks.gr

Mike Pougounas: Rock ’n’ Roll Rules Ok?, Vol. II

[Εκδόσεις στο Περιθώριο, 2024]

Facebook Twitter

Ο Mike Pougounas ή Μιχάλης Πούγουνας είναι γνωστός μουσικός του ευρύτερου ροκ, καθώς ο κόσμος τον ξέρει μέσα από τους δίσκους και τα live των συγκροτημάτων του Flowers of Romance, Nexus και New Zero God. Άλλοι μπορεί να τον ξέρουν (και) από τις ραδιοφωνικές εκπομπές του, ενώ τα τελευταία χρόνια ο Πούγουνας εμφανίζεται και ως συγγραφέας – αρχικά βιβλίων με υπόθεση, όπως είναι τα «Το Κλειδί της Εύας» (2020) και «Μαύρο Χιόνι» (2021) και εν συνεχεία... ροκ βιβλίων. Για ένα απ’ αυτά θα γράψουμε τώρα.

Κατ’ αρχάς να πούμε πως η ροκ βιβλιογραφία στην Ελλάδα, από έλληνες συγγραφείς (ας μείνουμε σ’ αυτούς), με θέματα που να αφορούν την κλασική εποχή του ροκ, είναι σίγουρα περιορισμένη, και κάθε έκδοση που μπορεί να συμβαίνει μέσα στο πέρασμα του χρόνου είναι, όπως και να το κάνουμε, καλοδεχούμενη. Ιδίως αν συζητάμε για εποχές σαν τη σημερινή, όπου το ροκ απασχολεί όχι και τόσο πολύ τις νεότερες ηλικίες.

Είμαι της γνώμης πως το ροκ (ας μείνουμε σ’ αυτό) σε επίπεδο πληροφόρησης δεν μαθαίνεται από το χάος του διαδικτύου, και πως πάντα ένα καλό βιβλίο θα μπορεί να χαράξει διαδρομές και να δώσει κατευθύνσεις και αφορμές σε κάθε παιδί, που θέλει ενδεχομένως να μάθει κάτι από τα «τι» και «πώς» της πιο σημαντικής νεανικής έκφρασης τα τελευταία εβδομήντα χρόνια. Αυτό επιχειρείται και στο βιβλίο του Πούγουνα “Rock ’n’ Roll Rules Ok?, Vol. II”, που ακολουθεί το προπέρσινο “Rock ’n’ Roll Rules Ok?, Vol. I”.

Να πούμε λοιπόν πως το βιβλίο έχει τον Lemmy στο εξώφυλλο (από συναυλία των Motörhead στο Ρόδον, το 1990), έχει 120 σελίδες, καλό χαρτί, καλές φωτογραφίες και επτά κεφάλαια. Βασικός κορμός εδώ είναι το λεγόμενο UK ή british underground, καθώς από τα επτά κεφάλαια τα τρία έχουν να κάνουν με τους Lemmy, Hawkwind και Mick Farren.

Ο Lemmy συνδεόταν ως γνωστόν με τους Hawkwind (ήταν μέλος τους εννοώ από το 1971 έως το 1975), οπότε αυτά τα δύο κεφάλαια αλληλοσυμπληρώνονται, φθάνοντας σ’ ένα βάθος. Όπως και η ιστορία με τον Mick Farren έχει κοινά σημεία με τους Hawkwind, και κυρίως επεκτείνει το αφήγημα προς το πολιτικό underground (ξεπερνώντας το μουσικό), καθώς οι επαφές του Farren με σημαίνονται πρόσωπα της αντικουλτούρας, που ζούσαν είτε στη Βρετανία είτε στην Αμερική, δίνει στο συνολικότερο αφήγημα τις πρέπουσες διαστάσεις.

Το βιβλίο συμπληρώνεται μ’ ένα κείμενο για τον οραματιστή παραγωγό Joe Meek (1929-1967), επίσης τον DJ, παραγωγό, μάνατζερ συγκροτημάτων κ.λπ. Guy Stevens (1943-1981), που θα κατόρθωνε να συνδέσει το όνομά του, στη Μεγάλη Βρετανία, με τις εταιρείες Sue και Island και ακόμη με τους Procol Harum, τους Mighty Baby, τους Mott the Hoople, αλλά και με τους Clash (ήταν ο παραγωγός του άλμπουμ τους “London Calling”), με τον Πούγουνα να ολοκληρώνει γράφοντας για τους Damned, όπως και για το δίκτυο δίσκων Cartel («όλοι» έχουμε δίσκους που να γράφουν στα back covers π.χ. “Distributed by Nine Mile and The Cartel”), μιας συνεργατικής κίνησης δισκο-διανομών, που συνέστησαν οι εταιρείες Rough Trade, Red Rhino, Backs, Fast Product, Nine Mile, Probe, Revolver και Native, σπάζοντας το πολυεθνικό μονοπώλιο. Δεν είναι ενδιαφέροντα όλα αυτά;

Επαφή: www.facebook.com/EkdoseisStoPerithorio