40 χρόνια Band Aid: Μήπως είναι καιρός να αφήσουμε την Αφρική ήσυχη;

40 χρόνια Band Aid: Μήπως να αφήσουμε πλέον την Αφρική ήσυχη; Facebook Twitter
Οι Simon Le Bon, Bob Geldof, Bono, Sting και George Michael κατά την διάρκεια της ηχογράφησης του «Do They Know It's Christmas?». - Φωτ.: Brian Aris
0

ΣΤΑ ΤΕΛΗ ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ, κυκλοφόρησε το «απόλυτο remix» του «Do They Know It's Christmas?», του «απόλυτου» φιλανθρωπικού single που κυκλοφόρησε για πρώτη φορά πριν από 40 χρόνια, και που, εκτός από το όποιο καλό έχει κάνει, μεταδίδει επίσης μια αφήγηση που υπονομεύει την αξιοπρέπεια και την αυτοδιάθεση μιας ολόκληρης ηπείρου. Η ηχογράφηση συγκέντρωσε εκατομμύρια για ανθρωπιστική βοήθεια, αλλά προώθησε επίσης διαστρεβλώσεις που επί μακρόν δικαιολογούσαν τη μεταχείριση της Αφρικής ως ελεύθερο πεδίο για κάθε είδους δυτικής παρέμβασης.

Το 1984, ο Μπομπ Γκέλντοφ, τότε τραγουδιστής των Boomtown Rats, συγκέντρωσε ένα σούπερ γκρουπ από Βρετανούς και Ιρλανδούς ποπ και ροκ σταρ υπό την ονομασία Band Aid για να ερμηνεύσουν το «Do They Know It's Christmas?», ένα τραγούδι που εμπνεύστηκε ο ίδιος παρακολουθώντας τα ρεπορτάζ του BBC για τον φοβερό λιμό στην Αιθιοπία. Οι (πρωτότυποι) στίχοι είναι ένας ποπ ύμνος στην αποικιοκρατία.

Στίχοι όπως «Where nothing ever grows / No rain nor rivers flow» («εκεί που τίποτα δεν μεγαλώνει ποτέ…») και «Well tonight, thank God it's them instead of you» («δόξα τω θεώ, απόψε υποφέρουν εκείνοι αντί για σένα») εμφάνιζαν την Αιθιοπία ως μια αβοήθητη, άγονη έρημη χώρα, απολύτως εξαρτημένη από τη δυτική σωτηρία. Το 1984, το τραγούδι, συνοδευόμενο από σπαρακτικές εικόνες λιμού, απλοποίησε μια σύνθετη κρίση, υποβαθμίζοντας την ιστορική, πολιτισμική και θρησκευτική ταυτότητα του έθνους σε μια καρικατούρα απόγνωσης για τα μάτια του δυτικού κοινού.

Η Αιθιοπία συνεχίζει να διαστρεβλώνεται στη δυτική φαντασία. Όχι μόνο δεν είναι μια έρημη και αβοήθητη χώρα, αλλά αποτελεί ένα λίκνο του ανθρώπινου πολιτισμού με εξέχοντα ρόλο στον αγώνα της Αφρικής κατά της αποικιοκρατίας. 

Ο λιμός της Αιθιοπίας το 1984 δεν ήταν μια απλή φυσική καταστροφή. Επιδεινώθηκε από τον εμφύλιο πόλεμο μεταξύ του στρατιωτικού καθεστώτος (Ντεργκ) της Αιθιοπίας που ήταν προσκείμενο στη Σοβιετική Ένωση και εξεγερμένων ομάδων, όπως το Λαϊκό Απελευθερωτικό Μέτωπο του Τιγκράι που υποστηριζόταν από τα δυτικά έθνη. Η γεωπολιτική αντιπαράθεση του Ψυχρού Πολέμου μετέτρεψε τον λιμό σε πεδίο μάχης δι’ αντιπρόσωπων, με τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο να παρέχουν ανακούφιση από τον λιμό αλλά και μυστική υποστήριξη στους εξεγερμένους που προσπαθούσαν να αποδυναμώσουν το κυβερνών καθεστώς.

Band Aid - Do They Know It’s Christmas? (2024 Ultimate Mix / 40th Anniversary Video)

Η αρχική κυκλοφορία του κομματιού σημείωσε ρεκόρ πωλήσεων στο Ηνωμένο Βασίλειο και οκτώ μήνες μετά, ο Γκέλντοφ οργάνωσε το Live Aid, μια μεγάλη τηλεοπτική συναυλία που προσέλκυσε περισσότερους από ένα δισεκατομμύριο θεατές σε περισσότερες από εκατό χώρες, δηλαδή περίπου το ένα τρίτο της ανθρωπότητας. Η μετάδοση, που διήρκεσε 16 ώρες, έγινε ζωντανά από το στάδιο Γουέμπλεϊ στο Λονδίνο και το στάδιο Τζον Φ. Κένεντι (που έκτοτε έχει κατεδαφιστεί) στη Φιλαδέλφεια και αποτέλεσε ένα πολιτιστικό γεγονός – ορόσημο, το οποίο συγκέντρωσε το ποσό των 50 εκατομμυρίων δολαρίων, παράλληλα με πρόσθετα έσοδα από τα πάσης φύσεως σουβενίρ, και χαιρετίστηκε ως το αποκορύφωμα της επιτυχίας ενός ανθρωπιστικού event.

Ωστόσο, πίσω από τους πανηγυρικούς τίτλους, υπήρχαν σκοτεινά ερωτήματα. Στα απομνημονεύματά του, ο Φίκρε Σελασιέ, πρωθυπουργός της Αιθιοπίας από το 1987 έως το 1989, υποστήριζε ότι στα μέσα της δεκαετίας του '80 έφτασε στη χώρα βοήθεια αξίας μόλις 20 εκατομμυρίων δολαρίων. Σύμφωνα πάντως με το ίδιο το Band Aid Charitable Trust,  εκτιμάται ότι από το 1985 έχουν συγκεντρωθεί περισσότερα από 178 εκατομμύρια δολάρια για την ανακούφιση της Αφρικής, αλλά το ευρύτερο πλαίσιο δεν μπορεί να αγνοηθεί.

Πέρα από τον λιμό, η εμπλοκή της Δύσης στην Αιθιοπία μετατράπηκε σε απροκάλυπτη πολιτική ανάμειξη. Το 1991, κατά τη διάρκεια της πτώσης του καθεστώτος Ντεργκ, το Ηνωμένο Βασίλειο και οι ΗΠΑ ενορχήστρωσαν μια ειρηνευτική διάσκεψη στο Λονδίνο που επέτρεψε στο Λαϊκό Απελευθερωτικό Μέτωπο του Τιγκράι να ανέλθει στην εξουσία. Αυτή η κυβέρνηση διοίκησε την Αιθιοπία για 27 χρόνια, επιδεινώνοντας τις εθνοτικές εντάσεις και σπέρνοντας τους σπόρους της αστάθειας που συνεχίζουν να μαστίζουν το έθνος. Οι παραλληλισμοί με τη Διάσκεψη του Βερολίνου του 1884, όπου οι ευρωπαϊκές δυνάμεις διαμέλισαν την Αφρική προς όφελός τους, είναι εντυπωσιακοί. Και τα δύο γεγονότα αποκαλύπτουν ένα μοτίβο εξωτερικών δυνάμεων που επιβάλλουν πολιτικές δομές στην Αφρική για να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντά τους, αδιαφορώντας για την πολύπλοκη ιστορία και τους διαφορετικούς λαούς και πολιτισμούς της ηπείρου.

Ο μακροπρόθεσμος αντίκτυπος του Band Aid στην εικόνα της Αφρικής είναι εξίσου ανησυχητικός. Το μαρκάρισμα της Αιθιοπίας - και κατ' επέκταση της Αφρικής - ως μιας μονολιθικής πατρίδας του πόνου επαναλαμβάνεται τακτικά όλα αυτά τα χρόνια με τις αναβιώσεις του «Do They Know It's Christmas?», όπως το Band Aid II το 1989, το Band Aid 20 το 2004, το Band Aid 30 το 2014 και τώρα το Band Aid 40, διαμορφώνοντας τον τρόπο με τον οποίο ο κόσμος βλέπει και ασχολείται με την Αφρική, και χωρίς αμφιβολία επηρεάζοντας τις επενδύσεις, τη συνεργασίες και τις πολιτικές αποφάσεις.

Μπορεί οι στίχοι να έχουν πλέον τροποποιηθεί ως απάντηση στους επικριτές που χαρακτήριζαν το τραγούδι βαθιά υποτιμητικό και γεμάτο αποικιοκρατικές τροπικότητες, αλλά και μόνο το ερώτημα που θέτει ο τίτλος του («Γνωρίζουν καν ότι είναι Χριστούγεννα;») παραμένει ενοχλητικό. Προφανώς γνώριζαν και γνωρίζουν ότι έχουμε Χριστούγεννα, καθώς η πλειονότητα των Αιθιόπων είναι χριστιανοί – η χώρα είχε υιοθετήσει τον χριστιανισμό ήδη από τον 4ο μ.Χ. αιώνα.

Η Αιθιοπία συνεχίζει να διαστρεβλώνεται στη δυτική φαντασία. Όχι μόνο δεν είναι μια έρημη και αβοήθητη χώρα, αλλά αποτελεί ένα λίκνο του ανθρώπινου πολιτισμού με εξέχοντα ρόλο στον αγώνα της Αφρικής κατά της αποικιοκρατίας. Παρότι η Αιθιοπία του 2024 δεν αποτελεί ουτοπία –οι προκλήσεις και οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει είναι πραγματικές– έχει καταφέρει να επιβιώσει από έναν αιώνα εξωτερικών παρεμβάσεων και εσωτερικών συγκρούσεων. Ο πρωθυπουργός της Αιθιοπίας Άμπι Αχμέντ απάντησε επιγραμματικά στο φετινό «ultimate remix» του «Do They Know It's Christmas?»: «Ένας καλός σκοπός που δεν έχει εξελιχθεί μαζί με την εποχή μπορεί να καταλήξει να κάνει περισσότερο κακό παρά καλό».

Με στοιχεία από The Los Angeles Times

Μουσική
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

«Mara Gibb»: Μια space όπερα για ένα non-binary εξωγήινο που ξεκινά ένα αυτογνωσίας

Μουσική / Μια ελληνική space όπερα για τη μυστική ζωή ενός non-binary εξωγήινου

Το «Secret life of Mara Gibb» του Prins Obi έχει για κεντρικό ήρωα ένα non-binary εξωγήινο που ξεκινά ένα αυτογνωσίας. Ο ήχος έχει ρίζες στην ψυχεδέλεια αλλά δεν μένει εκεί. Παίζει να είναι και η καλύτερη δουλειά του μετά τους Baby Guru.
ΜΑΡΙΑ ΠΑΠΠΑ
ΕΠΕΞ INDIRA PAGANOTTO INTERVIEW

Μουσική / H Ιndira Paganotto φέρνει στην Αθήνα την απίθανη psy-techno της και μια στρατιά νίντζα

Είναι περήφανη για τις ιταλικές και τις ισπανικές της ρίζες, και για τη μουσική της. Το στυλ της, χωρίς κανόνες ή κουτάκια, ανεβάζει τον πήχη, μαζί και τις προσδοκίες μας για την εμφάνισή της στο Techniques.
ΦΩΦΗ ΤΣΕΣΜΕΛΗ
Η μοιραία σχέση που ενέπνευσε ένα αριστούργημα του ρομαντισμού

Συμφωνική Μουσική - Ιστορίες / Η μοιραία σχέση που ενέπνευσε ένα αριστούργημα του ρομαντισμού

Το πρόγραμμα της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών στο Μέγαρο Μουσικής για τη νέα σεζόν περιλαμβάνει το Πρώτο Κοντσέρτο για πιάνο του Μπραμς με τον διεθνώς αναγνωρισμένο πιανίστα Αλεξέι Βολόντιν, και η Ματούλα Κουστένη μάς ξεναγεί στην ιστορία αυτού του αριστουργήματος που γεννήθηκε μέσα από τη μοιραία γνωριμία του συνθέτη με την Κλάρα Σούμαν.
ΜΑΤΟΥΛΑ ΚΟΥΣΤΕΝΗ
Είναι true, έχει vibe: Γι’ αυτό ο νεαρόκοσμος αγαπάει τη Θώδη

Μουσική / «Είναι true, έχει vibe»: Αν δεν το έχετε καταλάβει, οι 20άρηδες αγαπούν τη Θώδη

Βρεθήκαμε σε ένα γλέντι στον Ταύρο όπου ακόμη και οι teenagers διασκέδαζαν, φύγαμε με καλτσάκια που έγραφαν «Με κλαρίνο στο Πεκίνο» και με την ευχή να βρούμε πάρκινγκ στο κέντρο.
ΜΙΝΑ ΚΑΛΟΓΕΡΑ
ΖΟΡΝΤΙ ΣΑΒΑΛ: «Με αποκαλούν αρχαιολόγο της μουσικής, αλλά η μουσική δεν πεθαίνει ποτέ»         

Μουσική / Jordi Savall: «Με αποκαλούν αρχαιολόγο της μουσικής, αλλά η μουσική δεν πεθαίνει ποτέ»         

Ο διακεκριμένος μουσικός κάνει μουσική σαν να ανακαλύπτει νέα, όμορφα μέρη. Επιστρέφει στην Αθήνα και συμπράττει με τη Διαπολιτισμική Ορχήστρα της ΕΛΣ σε μια συναυλία που υμνεί την ενωτική φύση της Μεσογείου. 
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
REWORKS 2025 - Τα νέα / ανερχόμενα ονόματα του φετινού φεστιβάλ

Μουσική / Κρατήστε σημειώσεις: Αυτά είναι τα ανερχόμενα ονόματα του φετινού Reworks

Μέσα σε πέντε μέρες το κορυφαίο φεστιβάλ ηλεκτρονικής μουσικής φέρνει στη Θεσσαλονίκη πολυσυλλεκτικά, απρόβλεπτα και ατμοσφαιρικά sets που συνδυάζουν την εγκεφαλική με τη χορευτική διάσταση.
ΦΩΦΗ ΤΣΕΣΜΕΛΗ
Δεν θα γεράσουμε ποτέ, κουφάλα νεκροθάφτη

Μουσική / Δεν θα γεράσουμε ποτέ, κουφάλα νεκροθάφτη

Ο Taki Tsan και ο DJ Alx έχουν γράψει μεγάλο μέρος της ιστορίας του ελληνικού χιπ χοπ. Τριάντα χρόνια μετά το ξεκίνημά τους είναι ακόμα εδώ, alive and kicking, με κοινό live στο Αγοραφοβικό Φεστιβάλ στο ΠΛΥΦΑ, καινούργια σεζόν για το Taki Tsan Show αλλά και νέο άλμπουμ.
M. HULOT