40 χρόνια Band Aid: Μήπως είναι καιρός να αφήσουμε την Αφρική ήσυχη;

40 χρόνια Band Aid: Μήπως να αφήσουμε πλέον την Αφρική ήσυχη; Facebook Twitter
Οι Simon Le Bon, Bob Geldof, Bono, Sting και George Michael κατά την διάρκεια της ηχογράφησης του «Do They Know It's Christmas?». - Φωτ.: Brian Aris
0

ΣΤΑ ΤΕΛΗ ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ, κυκλοφόρησε το «απόλυτο remix» του «Do They Know It's Christmas?», του «απόλυτου» φιλανθρωπικού single που κυκλοφόρησε για πρώτη φορά πριν από 40 χρόνια, και που, εκτός από το όποιο καλό έχει κάνει, μεταδίδει επίσης μια αφήγηση που υπονομεύει την αξιοπρέπεια και την αυτοδιάθεση μιας ολόκληρης ηπείρου. Η ηχογράφηση συγκέντρωσε εκατομμύρια για ανθρωπιστική βοήθεια, αλλά προώθησε επίσης διαστρεβλώσεις που επί μακρόν δικαιολογούσαν τη μεταχείριση της Αφρικής ως ελεύθερο πεδίο για κάθε είδους δυτικής παρέμβασης.

Το 1984, ο Μπομπ Γκέλντοφ, τότε τραγουδιστής των Boomtown Rats, συγκέντρωσε ένα σούπερ γκρουπ από Βρετανούς και Ιρλανδούς ποπ και ροκ σταρ υπό την ονομασία Band Aid για να ερμηνεύσουν το «Do They Know It's Christmas?», ένα τραγούδι που εμπνεύστηκε ο ίδιος παρακολουθώντας τα ρεπορτάζ του BBC για τον φοβερό λιμό στην Αιθιοπία. Οι (πρωτότυποι) στίχοι είναι ένας ποπ ύμνος στην αποικιοκρατία.

Στίχοι όπως «Where nothing ever grows / No rain nor rivers flow» («εκεί που τίποτα δεν μεγαλώνει ποτέ…») και «Well tonight, thank God it's them instead of you» («δόξα τω θεώ, απόψε υποφέρουν εκείνοι αντί για σένα») εμφάνιζαν την Αιθιοπία ως μια αβοήθητη, άγονη έρημη χώρα, απολύτως εξαρτημένη από τη δυτική σωτηρία. Το 1984, το τραγούδι, συνοδευόμενο από σπαρακτικές εικόνες λιμού, απλοποίησε μια σύνθετη κρίση, υποβαθμίζοντας την ιστορική, πολιτισμική και θρησκευτική ταυτότητα του έθνους σε μια καρικατούρα απόγνωσης για τα μάτια του δυτικού κοινού.

Η Αιθιοπία συνεχίζει να διαστρεβλώνεται στη δυτική φαντασία. Όχι μόνο δεν είναι μια έρημη και αβοήθητη χώρα, αλλά αποτελεί ένα λίκνο του ανθρώπινου πολιτισμού με εξέχοντα ρόλο στον αγώνα της Αφρικής κατά της αποικιοκρατίας. 

Ο λιμός της Αιθιοπίας το 1984 δεν ήταν μια απλή φυσική καταστροφή. Επιδεινώθηκε από τον εμφύλιο πόλεμο μεταξύ του στρατιωτικού καθεστώτος (Ντεργκ) της Αιθιοπίας που ήταν προσκείμενο στη Σοβιετική Ένωση και εξεγερμένων ομάδων, όπως το Λαϊκό Απελευθερωτικό Μέτωπο του Τιγκράι που υποστηριζόταν από τα δυτικά έθνη. Η γεωπολιτική αντιπαράθεση του Ψυχρού Πολέμου μετέτρεψε τον λιμό σε πεδίο μάχης δι’ αντιπρόσωπων, με τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο να παρέχουν ανακούφιση από τον λιμό αλλά και μυστική υποστήριξη στους εξεγερμένους που προσπαθούσαν να αποδυναμώσουν το κυβερνών καθεστώς.

Band Aid - Do They Know It’s Christmas? (2024 Ultimate Mix / 40th Anniversary Video)

Η αρχική κυκλοφορία του κομματιού σημείωσε ρεκόρ πωλήσεων στο Ηνωμένο Βασίλειο και οκτώ μήνες μετά, ο Γκέλντοφ οργάνωσε το Live Aid, μια μεγάλη τηλεοπτική συναυλία που προσέλκυσε περισσότερους από ένα δισεκατομμύριο θεατές σε περισσότερες από εκατό χώρες, δηλαδή περίπου το ένα τρίτο της ανθρωπότητας. Η μετάδοση, που διήρκεσε 16 ώρες, έγινε ζωντανά από το στάδιο Γουέμπλεϊ στο Λονδίνο και το στάδιο Τζον Φ. Κένεντι (που έκτοτε έχει κατεδαφιστεί) στη Φιλαδέλφεια και αποτέλεσε ένα πολιτιστικό γεγονός – ορόσημο, το οποίο συγκέντρωσε το ποσό των 50 εκατομμυρίων δολαρίων, παράλληλα με πρόσθετα έσοδα από τα πάσης φύσεως σουβενίρ, και χαιρετίστηκε ως το αποκορύφωμα της επιτυχίας ενός ανθρωπιστικού event.

Ωστόσο, πίσω από τους πανηγυρικούς τίτλους, υπήρχαν σκοτεινά ερωτήματα. Στα απομνημονεύματά του, ο Φίκρε Σελασιέ, πρωθυπουργός της Αιθιοπίας από το 1987 έως το 1989, υποστήριζε ότι στα μέσα της δεκαετίας του '80 έφτασε στη χώρα βοήθεια αξίας μόλις 20 εκατομμυρίων δολαρίων. Σύμφωνα πάντως με το ίδιο το Band Aid Charitable Trust,  εκτιμάται ότι από το 1985 έχουν συγκεντρωθεί περισσότερα από 178 εκατομμύρια δολάρια για την ανακούφιση της Αφρικής, αλλά το ευρύτερο πλαίσιο δεν μπορεί να αγνοηθεί.

Πέρα από τον λιμό, η εμπλοκή της Δύσης στην Αιθιοπία μετατράπηκε σε απροκάλυπτη πολιτική ανάμειξη. Το 1991, κατά τη διάρκεια της πτώσης του καθεστώτος Ντεργκ, το Ηνωμένο Βασίλειο και οι ΗΠΑ ενορχήστρωσαν μια ειρηνευτική διάσκεψη στο Λονδίνο που επέτρεψε στο Λαϊκό Απελευθερωτικό Μέτωπο του Τιγκράι να ανέλθει στην εξουσία. Αυτή η κυβέρνηση διοίκησε την Αιθιοπία για 27 χρόνια, επιδεινώνοντας τις εθνοτικές εντάσεις και σπέρνοντας τους σπόρους της αστάθειας που συνεχίζουν να μαστίζουν το έθνος. Οι παραλληλισμοί με τη Διάσκεψη του Βερολίνου του 1884, όπου οι ευρωπαϊκές δυνάμεις διαμέλισαν την Αφρική προς όφελός τους, είναι εντυπωσιακοί. Και τα δύο γεγονότα αποκαλύπτουν ένα μοτίβο εξωτερικών δυνάμεων που επιβάλλουν πολιτικές δομές στην Αφρική για να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντά τους, αδιαφορώντας για την πολύπλοκη ιστορία και τους διαφορετικούς λαούς και πολιτισμούς της ηπείρου.

Ο μακροπρόθεσμος αντίκτυπος του Band Aid στην εικόνα της Αφρικής είναι εξίσου ανησυχητικός. Το μαρκάρισμα της Αιθιοπίας - και κατ' επέκταση της Αφρικής - ως μιας μονολιθικής πατρίδας του πόνου επαναλαμβάνεται τακτικά όλα αυτά τα χρόνια με τις αναβιώσεις του «Do They Know It's Christmas?», όπως το Band Aid II το 1989, το Band Aid 20 το 2004, το Band Aid 30 το 2014 και τώρα το Band Aid 40, διαμορφώνοντας τον τρόπο με τον οποίο ο κόσμος βλέπει και ασχολείται με την Αφρική, και χωρίς αμφιβολία επηρεάζοντας τις επενδύσεις, τη συνεργασίες και τις πολιτικές αποφάσεις.

Μπορεί οι στίχοι να έχουν πλέον τροποποιηθεί ως απάντηση στους επικριτές που χαρακτήριζαν το τραγούδι βαθιά υποτιμητικό και γεμάτο αποικιοκρατικές τροπικότητες, αλλά και μόνο το ερώτημα που θέτει ο τίτλος του («Γνωρίζουν καν ότι είναι Χριστούγεννα;») παραμένει ενοχλητικό. Προφανώς γνώριζαν και γνωρίζουν ότι έχουμε Χριστούγεννα, καθώς η πλειονότητα των Αιθιόπων είναι χριστιανοί – η χώρα είχε υιοθετήσει τον χριστιανισμό ήδη από τον 4ο μ.Χ. αιώνα.

Η Αιθιοπία συνεχίζει να διαστρεβλώνεται στη δυτική φαντασία. Όχι μόνο δεν είναι μια έρημη και αβοήθητη χώρα, αλλά αποτελεί ένα λίκνο του ανθρώπινου πολιτισμού με εξέχοντα ρόλο στον αγώνα της Αφρικής κατά της αποικιοκρατίας. Παρότι η Αιθιοπία του 2024 δεν αποτελεί ουτοπία –οι προκλήσεις και οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει είναι πραγματικές– έχει καταφέρει να επιβιώσει από έναν αιώνα εξωτερικών παρεμβάσεων και εσωτερικών συγκρούσεων. Ο πρωθυπουργός της Αιθιοπίας Άμπι Αχμέντ απάντησε επιγραμματικά στο φετινό «ultimate remix» του «Do They Know It's Christmas?»: «Ένας καλός σκοπός που δεν έχει εξελιχθεί μαζί με την εποχή μπορεί να καταλήξει να κάνει περισσότερο κακό παρά καλό».

Με στοιχεία από The Los Angeles Times

Μουσική
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Νίκος Ζιώγαλας

Μουσική / Νίκος Ζιώγαλας: «Δεν ξέρεις ποτέ πώς θα τα φέρει η ζωή, να είσαι ευγενικός, να παλεύεις για την καλοσύνη»

Aπό πολύ νωρίς, η μουσική τον χτύπησε στο δόξα πατρί, μπήκε σε αυτό το τριπ και δεν βγήκε ποτέ. «Σαν star του σινεμά», «Πάρε με απόψε πάρε με», «Βασιλική», «Βέροια, Θεσσαλονίκη, Αθήνα», «Πέρασε η μπόρα» και για πολλά ακόμα τραγούδια ευθύνεται ο τραγουδιστής και τραγουδοποιός που σήμερα αφηγείται τη ζωή του στη LifO
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μαντόνα: «Είμαι σκληρή, φιλόδοξη και ξέρω ακριβώς τι θέλω. Αν αυτό με κάνει σκύλα, δεν πειράζει»

Χρόνια Πολλά Μαντόνα! / «Είμαι σκληρή, φιλόδοξη και ξέρω τι θέλω. Αν αυτό με κάνει σκύλα, δεν πειράζει»

Pop icon, μίλησε για το woman empowerment πριν υπάρξει καν ο όρος, gay icon, fashion icon, η απόλυτη σταρ, η πιο πετυχημένη γυναίκα μουσικός όλων των εποχών, όπως και να τη χαρακτηρίσει κανείς, είναι μία και μοναδική και ήρθε για να αλλάξει τα πάντα.
M. HULOT
«Love to love you baby»: Αυτό είναι το τραγούδι που γέννησε τη Disco

Μουσική / «Love to love you baby»: Το τραγούδι των 23 οργασμών που γέννησε τη Disco

Με 23 οργασμούς και τη βοήθεια του μάγου Τζόρτζιο Μορόντερ, η Ντόνα Σάμερ, μισό αιώνα πριν, εγκαινίασε επίσημα, με το επικό και ατελείωτα ερωτικό «Love to love you baby», την ντίσκο μουσική, ένα είδος που πολεμήθηκε λυσσαλέα λίγα χρόνια μετά την επέλασή του και κρατάει γερά μέχρι σήμερα.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
«Στην αρχή με ενοχλούσαν τα σχόλια για το Ozempic, όχι όμως πια»

Lifo Videos / «Στην αρχή με ενοχλούσαν τα σχόλια για το Ozempic, όχι όμως πια»

Η Marseaux, μια από τις πιο αναγνωρίσιμες φωνές της σύγχρονης ελληνικής ποπ σκηνής μιλά για την τυχαία της συνάντηση με το τραγούδι αλλά και για τις προσωπικές δυσκολίες που έχει αντιμετωπίσει και την έφεραν μέχρι το σήμερα.
ΣΩΤΗΡΗΣ ΒΑΛΑΡΗΣ
 Φεστιβάλ Ελάτειας: Κι αν έβρεξε μια μέρα, ποιος σταματάει τη μουσική;

Μουσική / Φεστιβάλ Ελάτειας: Κι αν έβρεξε μια μέρα, ποιος σταματάει τη μουσική;

Παρά την ακύρωση της πρώτης βραδιάς λόγω έντονης κακοκαιρίας, το 12ο Μουσικό Φεστιβάλ Ελάτειας επέστρεψε δυναμικά, με τριήμερο ζωντανών εμφανίσεων, γεμάτο ενέργεια, συγκίνηση και αυθεντικές στιγμές κάτω από τα δέντρα του Αλωνιού.
ΣΩΤΗΡΗΣ ΒΑΛΑΡΗΣ