Οι Βάκχες και ο διπλός καθρέφτης της ανθρώπινης φύσης

Οι Βάκχες και ο διπλός καθρέφτης της ανθρώπινης φύσης Facebook Twitter
Στόχος του Θάνου Παπακωνσταντίνου είναι να μετουσιώσει την τραγωδία του μυστικισμού, της έκστασης αλλά και της βαρβαρότητας σε μια καλλιτεχνική εμπειρία, με ενορχηστρωτή τον ίδιο τον θεό του θεάτρου, τον Διόνυσο. Φωτ.: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO
0

Ο Θάνος Παπακωνσταντίνου έχει την ικανότητα να επικοινωνεί με έναν μοναδικό τρόπο με τα μεγάλα κείμενα που κουβαλούν τα πάθη και τη σκοτεινή πλευρά του είδους των ανθρώπων. Είτε σκηνοθετεί παραστάσεις θεάτρου είτε όπερας, η προβληματική του συνδέει τα φιλοσοφικά ερωτήματα με μια γλώσσα χαρακτηριστική της εικαστικής ταυτότητας, του ήχου και της μουσικής του τρόπου που δουλεύει. Η δραματουργική ύλη κάθε έργου γίνεται ο καμβάς όπου αναπτύσσονται ο λόγος και η αισθητική του προσέγγιση.

Στις 2 και 3 Αυγούστου οι Βάκχες του Ευριπίδη ανεβαίνουν στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου σε δική του σκηνοθεσία και παραγωγή του Εθνικού Θεάτρου. Στόχος του είναι να μετουσιώσει την τραγωδία του μυστικισμού, της έκστασης αλλά και της βαρβαρότητας σε μια καλλιτεχνική εμπειρία, με ενορχηστρωτή τον ίδιο τον θεό του θεάτρου, τον Διόνυσο.

Όταν ο Διόνυσος φτάνει στη Θήβα, ο βασιλιάς Πενθέας αρνείται να δει τον πρώτο του εξάδελφο ως θεό και απαγορεύει τη διάδοση της νέας θρησκείας. Η άρνησή του εγείρει τη μήνι του θεού ο οποίος, σε μια τραγική αντιστροφή των ρόλων, γίνεται από διωκόμενος διώκτης οδηγεί τον Πενθέα στον αφανισμό, που προκαλείται από την ίδια του τη μητέρα.

Ο Διόνυσος είναι ο θεός του θεάτρου. Όπως ξεκινά το έργο, μοιάζει σαν ο Διόνυσος να χειρίζεται ακόμα και σωματικά, σαν θηριοδαμαστής, το στήσιμο μιας σκηνής όπου γίνεται μια τελετή διαδοχικού ακρωτηριασμού.

«Ο Ευριπίδης γράφει τις Βάκχες στο τέλος του 5ου αιώνα π.Χ. και της ζωής του. Εκεί ξαναφέρνει στη σκηνή τον θεό Διόνυσο, τον ιδρυτή του είδους. Ο θεός του θεάτρου, της ετερότητας, του διαμελισμού και της συγχώνευσης, της ευδαιμονίας και της καταστροφής, στήνει ένα παιχνίδι που ο Ευριπίδης θέλησε να τελειώσει με ένα διαμελισμένο σώμα που δεν θα μαζέψει κανείς», λέει ο Θάνος Παπακωνσταντίνου, πιστεύοντας ότι το πιο δύσκολο με τα έργα αυτού του μεγέθους είναι να βγάλεις από πάνω τους την καλώς ή κακώς εννοούμενη έννοια της «παράδοσης» που έχουμε στο κεφάλι μας.

Οι Βάκχες και ο διπλός καθρέφτης της ανθρώπινης φύσης Facebook Twitter
«Με το θέατρο κάνουμε αυτό που μπορούμε τη δεδομένη στιγμή, σε έναν συγκεκριμένο κόσμο. Aύριο θα έρθουν να το διαβάσουν αλλιώς κάποιοι επόμενοι και αυτό δίνει χαρά σε έναν δημιουργό». Φωτ.: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO

«Μόνο κακό κάνει αυτή η πρόσληψη γιατί σε εμποδίζει να δεις τι λένε καταρχάς αυτά τα έργα ως κείμενα και να βρεις έναν τρόπο να συνδεθείς προσωπικά και να χειριστείς την πολύπλοκη διαστρωμάτωσή του. Είναι σπουδαία και μεγάλα κείμενα αυτά, έχουν αντέξει χιλιάδες χρόνια και δεν θα δικαιώσω εγώ τον Ευριπίδη.

Προσωπικά, τα θεωρώ πηγή δημιουργίας και είναι εξαιρετικό να μπαίνει κάποιος μέσα σε αυτά τα τοπία, να ψάχνει και να προτείνει κάτι. Είναι ενδιαφέρον το πώς καταλήγει το έργο με τα λόγια της Αγαύης, “ας αναλάβουν άλλες Βάκχες”, κάτι που συμβαίνει και με την τέχνη. Με το θέατρο κάνουμε αυτό που μπορούμε τη δεδομένη στιγμή, σε έναν συγκεκριμένο κόσμο. Aύριο θα έρθουν να το διαβάσουν αλλιώς κάποιοι επόμενοι και αυτό δίνει χαρά σε έναν δημιουργό».

Υπάρχει ο Διόνυσος, ο ανδρόγυνος, ο λαμπρός, που γνωρίζουμε, όμως στις Βάκχες αναβιώνει η λατρεία του και μας πάει πολύ πίσω, πολύ πριν από την απεικόνισή του στα αγγεία της κλασικής Αθήνας, που τον θέλουν πιο εξευγενισμένο. Πηγαίνουμε σε μια λατρεία άγρια, όπου έχει τη μορφή Σατύρου, ενός θεού τρομακτικού, που όσο κι αν τον λειάνεις και είναι πρόσωπο που κινεί τον μύθο.

«Μιλάμε για έναν θεό που στον πυρήνα του είναι ο μεγάλος καταστροφέας, αυτός που καταλύει τα όρια, ανακατεύει τα πάντα, είναι ένας ίλιγγος, μια μαύρη τρύπα η ύπαρξή του. Όποια βεβαιότητα, σταθερά έχεις, όποια τακτοποίηση έχεις κάνει στη ζωή σου και στον κόσμο, έρχεται αυτός και σου λέει “ξέχνα τα όλα”, στην ίδια σκηνή τυχαίνει να είναι ο γλυκύτερος και ο χειρότερος. Με απασχόλησε και ένας άλλος ισχυρός άξονας που φέρνω στην παράσταση: ο Διόνυσος είναι ο θεός του θεάτρου.

Οι Βάκχες και ο διπλός καθρέφτης της ανθρώπινης φύσης Facebook Twitter
Ο Αργύρης Πανταζάρας υποδύεται τον Πενθέα. Φωτ.: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO

Όπως ξεκινά το έργο, μοιάζει σαν ο Διόνυσος να χειρίζεται ακόμα και σωματικά, σαν θηριοδαμαστής, το στήσιμο μιας σκηνής όπου γίνεται μια διαδοχική τελετή ακρωτηριασμού. Για μένα η μανία και η βακχεία βρίσκονται σε έναν ευθύ διάλογο και μετατρέπουν τη σκηνή σε έναν άλλο Κιθαιρώνα, όπου επιτρέπονται τα πάντα. Μπαίνει ο θεός και τους χειρίζεται όλους, μπαίνει μαζί και το ζήτημα του δημιουργού και του τρόπου που χειρίζεται αυτό τον μίτο».

cover
Το νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Τον Θάνο Παπακωνσταντίνου τον απασχολεί πολύ λιγότερο το θεολογικό κομμάτι του έργου. Προσηλώνεται στην ανθρώπινη διάσταση, στην ικανότητα ενός ανθρώπου να είναι το καλύτερο και το χειρότερο την ίδια στιγμή, και για το εαυτό του και για τους άλλους». Όλα υπάρχουν μέσα μας και πολλές φορές δεν ξέρουμε τι να κάνουμε.

«Όταν είναι κάτι έξω από εμάς μπορούμε να του δώσουμε όνομα. Αλλά το πιο δύσκολο είναι να καταλάβουμε τα κομμάτια του εαυτού μας που δεν μπορούμε να δούμε και δεν αντέχουμε». Ο Γιώργος Χειμωνάς, που έχει κάνει τη μετάφραση, με την ιδιότητά του του ψυχιάτρου δίνει στη λειτουργία του λόγου τη διάσταση μιας μεγάλης παραίσθησης.

Οι Βάκχες και ο διπλός καθρέφτης της ανθρώπινης φύσης Facebook Twitter
Φωτ.: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO
Οι Βάκχες και ο διπλός καθρέφτης της ανθρώπινης φύσης Facebook Twitter
Ο Κωνσταντίνος Αβαρικιώτης στον ρόλο του Διόνυσου. Φωτ.: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO

«Κάτι που με ενδιαφέρει να φανεί στη παράσταση είναι πώς ο Πενθέας αυτό το κομμάτι της λατρείας του Διονύσου που αρνείται το έχει μέσα του. Βλέπεις ό,τι μπορείς και αντέχεις από αυτόν τον θεό, αν έχεις χώρο μέσα σου βλέπεις και τον τιμωρό και την πηγή της χαράς, της ευφροσύνης. Είναι ένα καθρέφτης και ό,τι είσαι, αυτό θα δεις. Αυτό εκθέτουμε, το πόσο δύσκολα ανοιγόμαστε στον άλλον και πόσο μπορούμε να διασταλούμε και να ανοίξουμε τελικά ώστε να έχουμε χώρο μέσα μας».

Οι γυναίκες, οι Βάκχες, αυτά τα απελευθερωμένα πλάσματα είναι ένας υπέροχος χορός, ο πιο επιδραστικός από τους σωζόμενους, ισάξιος των προσώπων που παρεμβαίνουν, ζητούν, καθοδηγούν· είναι αυτές που προχωρούν τη δράση.

«Πηγαινοέρχονται και γλιστράνε σε περιοχές ψυχικές και σωματικές με μια ελευθερία, ισχύ και ανάταση γιατί δεν ενδιαφέρονται πώς φαίνονται στους άλλους. Μοιάζει με ευχή για τις ζωές μας να μπορούμε να ακούμε την επιθυμία μας και να λειτουργούμε χωρίς να μας ενδιαφέρει πώς φαινόμαστε. Εδώ ο θεός σού λέει “επιτρέπονται όλα”, αλλά την ίδια στιγμή αυτή η απελευθέρωση είναι και κάτι τρομακτικό. Δεν μπορείς να χειριστείς εύκολα το “επιτρέπονται όλα”. Πόση ελευθερία μπορούμε να αντέξουμε χωρίς να διαλυθούμε; Γιατί και ο θεατής αυτό που θέλει και μπορεί να αντέξει θα δει τελικά».

Οι Βάκχες και ο διπλός καθρέφτης της ανθρώπινης φύσης Facebook Twitter
«Όταν είναι κάτι έξω από εμάς μπορούμε να του δώσουμε όνομα. Αλλά το πιο δύσκολο είναι να καταλάβουμε τα κομμάτια του εαυτού μας που δεν μπορούμε να δούμε και δεν αντέχουμε». Φωτ.: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO

Βρείτε περισσότερες πληροφορίες για την παράσταση εδώ.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

Το νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Θέατρο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ο Ούρλιχ Ράσε και το παρασκήνιο της ιστορίας της Ισμήνης

Θέατρο / Η σκηνή του Ούρλιχ Ράσε στριφογύριζε - και πέταξε έξω την Ισμήνη

Στην παράσταση που άνοιξε την Επίδαυρο, ο Γερμανός σκηνοθέτης επέλεξε να ανεβάσει μια Αντιγόνη χωρίς Ισμήνη. Η απομάκρυνση της Κίττυς Παϊταζόγλου φωτίζει τις λεπτές –και άνισες– ισορροπίες εξουσίας στον χώρο του θεάτρου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Θάνος Παπακωνσταντίνου μέσα στη γοητεία και στον τρόμο του Δράκουλα

Πρώτες Εικόνες / Dracula: Η υπερπαραγωγή που έρχεται το φθινόπωρο στην Αθήνα

Ο Θάνος Παπακωνσταντίνου μιλά αποκλειστικά στη LiFO για την πιο αναμενόμενη παράσταση της επερχόμενης σεζόν, για τη διαχρονική γοητεία του μύθου που φαντάστηκε ο Μπραμ Στόκερ στα τέλη του 19ου αιώνα, για το απόλυτο και το αιώνιο μιας ιστορίας που, όπως λέει, τον «διαλύει».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ερωτευμένος με τον Κρέοντα

Θέατρο / Ο Rasche αγάπησε τον Κρέοντα περισσότερο από την Αντιγόνη

«Η εκφορά του λόγου παραδίδεται αμαχητί σε μια άκρατη δραματικότητα, σε ένα υπερπαίξιμο, σε μια βεβιασμένη εμφατικότητα, σε έναν στόμφο παλιακό που θα νόμιζε κανείς πως έχει εξαλειφθεί πλέον. Η σοβαροφάνεια σε όλο το (γοερό) μεγαλείο της». Έτσι ξεκίνησε φέτος η Επίδαυρος.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
Πολεμικοί Ανταποκριτές: Ψάχνοντας την αλήθεια μέσα στο ζόφο του πολέμου

Θέατρο / Πολεμικοί Ανταποκριτές: Ψάχνοντας την αλήθεια μέσα στον ζόφο του πολέμου

Σε μια περίοδο που ο πόλεμος αποτελεί βασικό συστατικό της καθημερινότητάς μας, μια παράσταση εξετάζει όσα μεσολαβούν μεταξύ γεγονότος και πληροφορίας και πώς διαμορφώνουν την τελική καταγραφή και την ιστορική μνήμη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η τραγική ιστορία και η άγρια δολοφονία μιας θαρραλέας περφόρμερ

Θέατρο / Η τραγική ιστορία και η άγρια δολοφονία μιας θαρραλέας περφόρμερ

Όταν η Πίπα Μπάκα ξεκίνησε να κάνει oτοστόπ από την Ιταλία για να φτάσει στην Ιερουσαλήμ δεν φαντάστηκε ότι αυτό το ταξίδι-μήνυμα ειρήνης θα κατέληγε στον βιασμό και τη δολοφονία της. Mια παράσταση που θα δούμε στο Φεστιβάλ Αθηνών αναφέρεται στην ιστορία της.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Σίμος Κακάλας ξορκίζει τα χάλια μας με μια κωμωδία γέλιου και αίματος

Θέατρο / Ο Σίμος Κακάλας ξορκίζει τα χάλια μας με μια κωμωδία γέλιου και αίματος

Τα «Κακά σκηνικά» είναι «μια κωμική κόλαση» αφιερωμένη στη ζοφερή ελληνική πραγματικότητα, μια απόδραση από τα χάλια της χώρας, του θεάτρου, του παγκόσμιου γεωπολιτικού γίγνεσθαι, ένα ξόρκι στην κατάθλιψη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Χρήστος Παπαδόπουλος: «Κάθε μορφή τέχνης χρειάζεται το εσωτερικό βάθος»

Θέατρο / Χρήστος Παπαδόπουλος: «Mε αφορά πολύ το "μαζί"»

Το «τρομερό παιδί» από τη Νεμέα που συμπληρώνει φέτος δέκα χρόνια στη χορογραφία ανοίγει το φετινό 31ο Διεθνές Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας με τους Dance On Ensemble και το «Mellowing», μια παράσταση για τη χάρη και το σθένος της ωριμότητας.  
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Κάνεις χορό γιατί αυτή είναι η μεγάλη σου ανάγκη

Χορός / «Κάνουμε χορό γιατί αυτή είναι η μεγάλη μας ανάγκη»

Με αφορμή την παράσταση EPILOGUE, ο διευθυντής σπουδών της σχολής της Λυρικής Σκηνής Γιώργος Μάτσκαρης και έξι χορευτές/χορεύτριες μιλούν για το δύσκολο στοίχημα τού να ασχολείται κανείς με τον χορό στην Ελλάδα σήμερα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μαρία Κωνσταντάρου: «Ερωτεύτηκα αληθινά στα 58»

Οι Αθηναίοι / Μαρία Κωνσταντάρου: «Δεν παίζω πια γιατί δεν υπάρχουν ρόλοι για την ηλικία μου»

Μεγάλωσε χωρίς τη μάνα της, φώναζε «μαμά» μια θεία της, θυμάται ακόμα τις παιδικές της βόλτες στον βασιλικό κήπο. Όταν είπε πως θέλει να γίνει ηθοποιός, ο πατέρας της είπε «θα σε σφάξω». Η αγαπημένη ηθοποιός που έπαιξε σε μερικές από τις σημαντικότερες θεατρικές παραστάσεις αλλά και ταινίες της εποχής της είναι η Αθηναία της εβδομάδας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Γιάννος Περλέγκας ανεβάζει τον «Κατσούρμπο» του Χορτάτση

Θέατρο / Γιάννος Περλέγκας: «Ο Κατσούρμπος μας είναι μια απόπειρα να γίνουμε πιο αθώοι»

Ο Γιάννος Περλέγκας σκηνοθετεί το έργο του Χορτάτση στο πλαίσιο του στο πλαίσιο του Κύκλου Ρίζες του Φεστιβάλ Αθηνών. Τον συναντήσαμε στις πρόβες όπου μας μίλησε για την αξία του Κρητικού συγγραφέα και του έργου του και την ανάγκη για περισσότερη λαϊκότητα στο θέατρο. Κάτι που φιλοδοξεί να μας δώσει με αυτό το ανέβασμα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Βασίλης Παπαβασιλείου

Απώλειες / Βασίλης Παπαβασιλείου (1949-2025): Ένας σπουδαίος διανοητής του ελληνικού θεάτρου

«Αυτό, λοιπόν, το οφείλω στο θέατρο: τη σωτηρία από την κακομοιριά μου»: Ο σκηνοθέτης, μεταφραστής, ηθοποιός και δάσκαλος Βασίλης Παπαβασιλείου πέθανε σε ηλικία 76 ετών.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
ΕΠΕΞ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΚΟΤΣΟΠΟΥΛΟΣ

Θέατρο / Δημήτρης Γκοτσόπουλος: «Ήμουν ένα αγρίμι που είχε κατέβει από τα βουνά»

Ο ταλαντούχος ηθοποιός φέτος ερμηνεύει τον Νεοπτόλεμο στον «Φιλοκτήτη» του Σοφοκλή. Πώς κατάφερε από ένα αγροτικό περιβάλλον να πρωταγωνιστήσει σε μεγάλες τηλεοπτικές επιτυχίες και γιατί πέρασε ένα ολόκληρο καλοκαίρι στην Πολύαιγο, διαβάζοντας «Βάκχες»;
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Γιάννης Χουβαρδάς: «Το κοινό που έρχεται να σε δει είναι ο καθρέφτης σου»

Θέατρο / Γιάννης Χουβαρδάς: «Το κοινό που έρχεται να σε δει είναι ο καθρέφτης σου»

Ο κορυφαίος Έλληνας σκηνοθέτης διασκευάζει φέτος τις τραγωδίες του Οιδίποδα σε ένα ενιαίο έργο και μιλά στη LiFO, για το πώς η μοίρα είναι μια παρεξηγημένη έννοια, ενώ σχολιάζει το αφήγημα περί «καθαρότητας» της Επιδαύρου, καθώς και τις ακραίες αντιδράσεις που έχει δεχθεί από το κοινό.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
ΓΙΑ 28 ΜΑΙΟΥ Elena Souliotis: Η Ελληνίδα που θα γινόταν η επόμενη Κάλλας 

Θέατρο / Elena Souliotis: Η Ελληνίδα που θα γινόταν η επόμενη Κάλλας 

Σαν σήμερα, το 1943, γεννήθηκε η Ελληνίδα σοπράνο που διέπρεψε για μια ολόκληρη δεκαετία στην Ευρώπη και την Αμερική, αλλά κάηκε εξαιτίας μιας σειράς ιδιαίτερα απαιτητικών ρόλων, τους οποίους ερμήνευσε πολύ νωρίς. Ο κόντρα τενόρος Άρης Χριστοφέλλης, ένας από τους λίγους στην Ελλάδα που γνωρίζουν σε βάθος την πορεία της, περιγράφει την άνοδο και την πτώση της.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Δημήτρης Καπουράνης: «Το αόρατο νήμα που ενώνει τα παιδιά μεταναστών είναι το πένθος»

Θέατρο / Δημήτρης Καπουράνης: «Το αόρατο νήμα που ενώνει τα παιδιά μεταναστών είναι το πένθος»

Από τους Αγίους Σαράντα της Αλβανίας μέχρι τη σκηνή του Εθνικού Θεάτρου, η ζωή του βραβευμένου ηθοποιού, τραγουδιστή και σεναριογράφου είναι μια διαρκής προσπάθεια συμφιλίωσης με την απώλεια. Η παράσταση «Μια άλλη Θήβα» τον καθόρισε, ενώ ο ρόλος του στο «Brokeback Mountain» τού έσβησε κάθε ομοφοβικό κατάλοιπο. Δηλώνει πως αυτό που τον ενοχλεί βαθιά είναι η αδράνεια απέναντι σε όσα συμβαίνουν γύρω μας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μιχαήλ Μαρμαρινός: Το έπος μάς έμαθε να αναπνέουμε ΟΙ ΥΠΟΛΟΙΠΟΙ ΑΡΚΕΤΟΙ ΤΙΤΛΟΙ ΣΤΟ ΤΕΛΟΣ

Θέατρο / Μιχαήλ Μαρμαρινός: «Από μια κοινωνία της αιδούς, γίναμε μια κοινωνία της ξεδιαντροπιάς»

Με τη νέα του παράσταση, ο Μιχαήλ Μαρμαρινός επιστρέφει στην Οδύσσεια και στον Όμηρο και διερευνά την έννοια της φιλοξενίας. Αναλογίζεται το «απύθμενο θράσος» της εποχής μας, εξηγεί τη στενή σχέση του έπους με το βίωμα και το θαύμα που χάσαμε και παραμένει σχεδόν σιωπηλός για τη νέα του θέση ως καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ Αθηνών.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ