«Οι Άθλιοι»: 150 χρόνια μετά, το έργο του Βικτόρ Ουγκό μοιάζει επίκαιρο όσο ποτέ

Το πίσω ράφι/ Βικτόρ Ουγκό «Οι Άθλιοι» Facebook Twitter
Τριανταπέντε χρόνια υπολογίζουν οι βιογράφοι του Ουγκό ότι κυοφορούσε αυτό το βιβλίο του. Το εξέδωσε στα εξήντα του, έχοντας προηγουμένως διακριθεί σ’ όλα σχεδόν τα είδη του λόγου κι έχοντας ήδη υποστεί τις συνέπειες από την ανάμειξή του στις πολιτικές θύελλες του καιρού του. Φωτ.: Getty/ Ideal Images
0

«ΟΣΟ ΘΑ ΥΠΑΡΧΕΙ, εξαιτίας των νόμων και των ηθών, κοινωνική αδικία που δημιουργεί τεχνητά κόλαση την ώρα που ο πολιτισμός εξελίσσεται και μπερδεύει το θείο προορισμό του ανθρώπου με τη φθαρτή του μοίρα. Όσο θα μένουν άλυτα τα τρία προβλήματα του αιώνα μας: ο εξευτελισμός του άντρα από τη φτώχεια, η ηθική κατάπτωση της γυναίκας από την πείνα, το μαράζωμα του παιδιού απ’ το σκοτάδι. Όσο ο λαός μας είναι καταδικασμένος να πεθαίνει από κοινωνική ασφυξία γιατί τον μαστίζει η φτώχεια και η αμορφωσιά, βιβλία σαν αυτό ίσως δεν είναι ανώφελα».

Μ’ αυτά τα λόγια προλόγιζε ο Βικτόρ Ουγκό τους «Αθλίους» του, όταν πρωτοκυκλοφόρησαν από Βέλγο εκδότη στις Βρυξέλλες το 1862. Εκατόν πενήντα χρόνια συμπληρώθηκαν από τότε, αλλά το μυθιστόρημα-ποταμός του μεγάλου Γάλλου συγγραφέα, με το οποίο αναδείκνυε την πραγματικότητα της εξαθλίωσης των εργαζομένων της προβιομηχανικής Γαλλίας, μόνο ανώφελο δεν μπορεί να χαρακτηριστεί.

Σε μια εποχή όπου το χάσμα ανάμεσα σε πλούσιους και φτωχούς διαρκώς διευρύνεται, κι όπου εκατομμύρια άνθρωποι στον πλανήτη, μέσα σε μια σχεδόν γενικευμένη απάθεια κι αδιαφορία, εξακολουθούν να μένουν στο περιθώριο, αυτό το εγχειρίδιο αγωγής του πολίτη, το κάλεσμα ελευθερίας και ανθρωπισμού που πρόσφερε ο Ουγκό, μοιάζει επίκαιρο όσο ποτέ.

Οι «Άθλιοι», που έγραψε εξόριστος στο νησί Γκουέρνσεϊ της Μάγχης, διαδραματίζονται στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα κι αποτελούν μια τεράστια τοιχογραφία της γαλλικής κοινωνίας της εποχής, με όλες τις ταξικές και πολιτικές της συγκρούσεις.

Τριανταπέντε χρόνια υπολογίζουν οι βιογράφοι του Ουγκό ότι κυοφορούσε αυτό το βιβλίο του. Το εξέδωσε στα εξήντα του, έχοντας προηγουμένως διακριθεί σ’ όλα σχεδόν τα είδη του λόγου κι έχοντας ήδη υποστεί τις συνέπειες από την ανάμειξή του στις πολιτικές θύελλες του καιρού του.

Γεννημένος στην Μπεζανσόν στα χρόνια της ναπολεόντειας αίγλης, ο Ουγκό (1802-1885) υπήρξε στα νιάτα του συντηρητικός και φιλομοναρχικός. Στην πορεία, ωστόσο, καθώς ανακάλυπτε σε βάθος την σημασία του κοινωνικού ζητήματος, ριζοσπαστικοποιήθηκε.

Ασυμβίβαστος υπερασπιστής των δημοκρατικών ιδεωδών και δριμύς κατήγορος του αυτοκράτορα Ναπολέοντα Γ΄ –γεγονός που του κόστισε πολύχρονη εξορία από την πατρίδα του–, στράφηκε προς την αριστερά εμπνεόμενος από έναν κοινωνικό χριστιανισμό και θέτοντας ως θεμέλια της κοινοβουλευτικής του δράσης στην πάλη υπέρ των ατομικών ελευθεριών, την κατάργηση της θανατικής ποινής και τον αγώνα ενάντια στη δυστυχία και την εργατική αλλοτρίωση.

Οι «Άθλιοι», που έγραψε εξόριστος στο νησί Γκουέρνσεϊ της Μάγχης, διαδραματίζονται στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα κι αποτελούν μια τεράστια τοιχογραφία της γαλλικής κοινωνίας της εποχής, με όλες τις ταξικές και πολιτικές της συγκρούσεις.

Βασικός άξονας της αφήγησης του Ουγκό είναι η ιστορία του θρυλικού πλέον ήρωα Γιάννη Αγιάννη, ενός εποχιακού εργάτη της γης, ο οποίος από ανέχεια εξαναγκάζεται να κλέψει ένα καρβέλι ψωμί, με αποτέλεσμα να καταλήξει φυλακισμένος σε κάτεργο επί δεκαεννιά χρόνια, ικανά να τον μετατρέψουν σε κτήνος.

Μετά την απελευθέρωσή του και υπό την επήρεια ενός επισκόπου που τηρεί τις ανθρωπιστικές αρχές του χριστιανισμού, ο Αγιάννης θ’ αγωνιστεί να εξιλεώσει το παρελθόν του με πράξεις αγαθοεργίας και αυτοθυσίας. Η μοίρα του θα διασταυρωθεί με αυτήν της Φαντίνας, της εργάτριας που η φτώχεια ώθησε στην πορνεία, όπως και μ’ εκείνην του αστυνομικού Ιαβέρη –αρχετυπική πια μορφή διώκτη–, ο οποίος, αν και προέρχεται από το κοινωνικό περιθώριο, έχει ανακηρύξει τον εαυτό του σε άτεγκτο θεματοφύλακα της τάξης και του νόμου, καταδιώκοντας ανελέητα τον Αγιάννη σε κάθε φάση της ζωής του.

Κοινωνικό και ιστορικό μυθιστόρημα με αρμονική συνύπαρξη ρομαντικών και ρεαλιστικών στοιχείων, αστυνομικό ανάγνωσμα όπου σκιαγραφείται σε βάθος ο ψυχισμός των χαρακτήρων, πολεμική αφήγηση και ταυτόχρονα πολιτική διατριβή, οι «Άθλιοι» εξακολουθούν να διασχίζουν τους αιώνες, να διασκευάζονται για το θέατρο και τον κινηματογράφο και να γαλουχούν γενιές δικαιώνοντας την πρόθεση του δημιουργού τους να βαδίσει στα χνάρια του Δάντη.

Όπως είχε δηλώσει ο Ουγκό, «ο Δάντης έκανε την Κόλασή του με την ποίηση. Εγώ επιχείρησα να κάνω τη δική μου με την πραγματικότητα».

Οι «Άθλιοι» κυκλοφορούν στα ελληνικά  σε διάφορες μεταφράσεις. Ανάμεσά τους αυτές του Μάρκου Αυγέρη (εκδ. Βιβλιοθήκη για όλους), του Γ. Κουχ (εκδ. Λιβάνη), του Κ. Κριτσίνη (εκδ. Ζαχαρόπουλος) και του Μπάμπη Λυκούδη (εκδ. Καστανιώτης).

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η αρχή της ηδονής: Μια σουρεαλιστική, σέξι ιστορία στην καλοκαιρινή Ανάφη 

Βιβλίο / Η αρχή της ηδονής: Μια σουρεαλιστική, σέξι ιστορία στην καλοκαιρινή Ανάφη 

Ένα τολμηρό καλλιτεχνικό project έγινε η αφορμή για να κάνει ο εικαστικός René Habermacher ένα ταξίδι στη θάλασσα με πλήρωμα έξι ναύτες κι έναν καπετάνιο, απαθανατίζοντας μια σουρεαλιστική εμπειρία που κατέληξε σε ναυάγιο. Το βιβλίο «The Pleasure Principle» καταγράφει αυτό το ταξίδι μέσα από φωτογραφίες του René, κείμενα και εικαστικά έργα, σε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έκδοση.
M. HULOT
Νίκος Μάντης «Το χιόνι του καλοκαιριού»

Το πίσω ράφι / Για τις απουσίες που μας κάνουν αργούς στα αισθήματα

Καλοκαίρι στην Πελοπόννησο, στη σκιά της δεκαετίας του ’80: ένα πληγωμένο παιδί, μια μητέρα που επιστρέφει αλλαγμένη και μυστικά που βαραίνουν τη σιωπή των ενηλίκων - αυτά ξετυλίγει ο Νίκος Α. Μαντής στο πρώτο του μυθιστόρημα.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Νέα βιβλία που περιμένουμε ως το τέλος του χρόνου, και κάποιες επανεκδόσεις

Fall Preview 2025 / 13 βιβλία που περιμένουμε ως το τέλος της χρονιάς

Ο πάντα επίκαιρος Καβάφης, νέα, σύγχρονα και παλιότερα ονόματα της λογοτεχνικής σκηνής και κάποιες ξεχωριστές επανεκδόσεις που δικαίως θα διεκδικήσουν χώρο στη βιβλιοθήκη όλων, βιβλιόφιλων και μη.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το πίσω ράφι/ Εμανουέλ Καρέρ «Ένα ρωσικό μυθιστόρημα»

Το πίσω ράφι / Ένα επτασφράγιστο μυστικό που προκάλεσε αμηχανία και πάταγο

Προκλητικός, ωμός, συχνά σοκαριστικός, ο Εμανουέλ Καρέρ εξερευνά στο «Ένα ρωσικό μυθιστόρημα» το οικογενειακό του παρελθόν, φέρνοντας σε δύσκολη θέση ακόμα και τα πιο κοντινά του πρόσωπα.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Ζυμώνοντας ψωμί και ταριχεύοντας έναν νεκρό στην αρχαία Αίγυπτο

Αναγνώσεις / Ζυμώνοντας ψωμί και ταριχεύοντας έναν νεκρό στην αρχαία Αίγυπτο

Πώς ήταν η ζωή στην αρχαία Αίγυπτο; Ένας Αμερικανός αρχαιολόγος περιγράφει το 24ωρο των ανθρώπων κάθε ιδιότητας και κοινωνικής τάξης στις Θήβες της αρχαίας Αιγύπτου μέσα από ιστορίες που θα μπορούσαν να είναι αληθινές.
THE LIFO TEAM
Ανί Ερνό: «Όπως η σεξουαλική επιθυμία, έτσι και η μνήμη δεν σταματά ποτέ»

Βιβλίο / Ανί Ερνό: «Όπως η σεξουαλική επιθυμία, έτσι και η μνήμη δεν σταματά ποτέ»

Η Γαλλίδα συγγραφέας που τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας γεφυρώνει, με τη μυθιστορηματοποίηση της μνήμης, τη μεγάλη λογοτεχνία, από τον Μαρσέλ Προυστ μέχρι τον σύγχρονό μας Εντουάρ Λουί. Γεννήθηκε σαν σήμερα το 1940.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
ΕΠΕΞΕΡΓ. Παύλος Μεθενίτης «Αμανίτα μουσκάρια»

Το πίσω ράφι / Όταν μια ολόκληρη διμοιρία ανταρτών ξεκληρίστηκε από παραισθησιογόνα μανιτάρια

Στηριγμένο σε πραγματικά γεγονότα, το μυθιστόρημα «Αμανίτα μουσκάρια» του Παύλου Μεθενίτη εξερευνά το ζήτημα των ουσιών ως καταφύγιο αλλά και ως καταστροφή, και μας παρασύρει σ’ ένα ταξίδι ποτισμένο από την ελληνική πραγματικότητα, παραμονές της οικονομικής κρίσης.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Arsenale: Το πιο απρόσμενο βιβλιοπωλείο των Κυκλάδων φτιάχτηκε στην Ανάφη

Βιβλίο / Arsenale: Το πιο απρόσμενο βιβλιοπωλείο των Κυκλάδων φτιάχτηκε στην Ανάφη

Σε ένα νησί που μετρά λιγότερους από 300 μόνιμους κατοίκους, ένα παλιό καραβόσπιτο μεταμορφώθηκε σε ένα καταφύγιο πολιτισμού γεμάτο βιβλία, μουσικές και μικρούς θησαυρούς.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μαρκ Τουέιν, «Οι περιπέτειες του Χακ Φιν»

Το πίσω ράφι / Το μυθιστόρημα του Μαρκ Τουέιν που έθαψαν οι κριτικοί και το αποθέωσε ο Χέμινγουεϊ

Στις «Περιπέτειες του Χακ Φιν» ο Μαρκ Τουέιν έπλασε τον πιο ελεύθερο ήρωα της αμερικανικής λογοτεχνίας, που αρνήθηκε τους κανόνες της κοινωνίας του και ένωσε την τύχη του με έναν σκλάβο δραπέτη.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ