«Παρουσία»: Έξι νοσταλγικά διηγήματα του Άρθουρ Μίλερ

ΑΡΘΟΥΡ ΜΙΛΕΡ Facebook Twitter
Η «Παρουσία» περιλαμβάνει έξι ιστορίες χαμηλών τόνων, νοτισμένες από ερωτικούς χυμούς, με γενναίες δόσεις νοσταλγίας και με τον Μίλερ να δείχνει πιο κοντά στον Τσέχοφ παρά στον Ίψεν, πιο εσωστρεφής, λιγότερο μαχητικός.
0

«ΕΥΣΩΜΗ ΓΥΝΑΙΚΑ ΖΗΤΕΙΤΑΙ για ακίνδυνο πείραμα, ηλικία αδιάφορη, αλλά με σφιχτό δέρμα. Φωτογραφίες απαραιτήτως». Ποιος θα μπορούσε ν’ αναζητεί γυναίκα με τέτοια προσόντα; Τι είδους πείραμα θ’ απαιτούσε τέτοιες προδιαγραφές;

Καρπός της φαντασίας του Άρθουρ Μίλερ, η παραπάνω αγγελία κρύβεται σ’ ένα από τα διηγήματα που ο σπουδαίος Αμερικανός δραματουργός έγραψε ενώ βάδιζε προς τα ενενήντα και τα οποία δημοσιεύτηκαν το 2007, δυο χρόνια μετά τον θάνατό του.

Αυτά ακριβώς περιλαμβάνονται στη συλλογή «Παρουσία» (μετ. Α. Κορτώ, Καστανιώτης, 2013): έξι ιστορίες χαμηλών τόνων, νοτισμένες από ερωτικούς χυμούς, με γενναίες δόσεις νοσταλγίας και με τον Μίλερ να δείχνει πιο κοντά στον Τσέχοφ παρά στον Ίψεν, πιο εσωστρεφής, λιγότερο μαχητικός.

Ιδού λοιπόν ποιος είναι ο συντάκτης της αγγελίας, όπως αποκαλύπτεται στο «Γυμνό χειρόγραφο», ένα από τα πιο δυνατά διηγήματα της συλλογής: είναι ένας ηλικιωμένος Νεοϋορκέζος συγγραφέας που στα νιάτα του σάρωνε βραβεία αλλά στην πορεία είδε την καριέρα του να παίρνει την κατιούσα, το ταλέντο του να τον εγκαταλείπει και την πίστη που έτρεφε για τον εαυτό του να εξανεμίζεται.

Ένας συγγραφέας που, τώρα, σκυμμένος πάνω από το γεροδεμένο σκαρί μιας δίμετρης, ανοιχτόκαρδης κοπέλας από τις μεσοδυτικές πολιτείες, χαράζει πάνω στο γυμνό της σώμα μια αλυσίδα από προτάσεις που θα μπορούσαν –επιτέλους!– να είναι το πρώτο κεφάλαιο ενός καινούργιου μυθιστορήματος...

Δημιουργός με πάντα ισχυρή δημόσια παρουσία, στηλίτευσε το κυνήγι των μαγισσών επί μακαρθισμού χωρίς να προδώσει κανέναν και παρέμεινε ως το τέλος ένας μετριοπαθής ιδεαλιστής, υποστηρικτής των ανθρώπινων αξιών και θιασώτης ενός κόσμου καλύτερου και δικαιότερου.

Ο ήρωας του Μίλερ έχει γαντζωθεί από την ελπίδα ότι μ’ αυτόν τον τρόπο η έμπνευσή του θ’ απελευθερωθεί. Κι όντως, όπως ρουφάει τις ευωδιές από τη σφιχτή σάρκα που ανασαίνει μπροστά του, σαν να βλέπει ξανά τη ζουμερή και ονειροπαρμένη ύπαρξη που, δεκαετίες πριν, είχε παντρευτεί.

Αλίμονο, η εποχή όπου το σεξ ήταν για τη γυναίκα του ζωτικής σημασίας, έχει περάσει ανεπιστρεπτί. Η σύζυγός του κουβαλά πλέον ένα πρόσωπο παραμορφωμένο από τις ρυτίδες, δυο χείλη σουφρωμένα από την απογοήτευση και τη «σιχαμένη καφετιά αποφορά της νικοτίνης στην ανάσα της».

Παρουσία
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ: Άρθουρ Μίλερ, Παρουσία, εκδόσεις Καστανιώτη

Αντίστοιχα χαμένες στα βάθη του χρόνου είναι και οι μποέμικες βραδιές που μοιράζονταν με τους φίλους του, συζητώντας για τις ασυνταξίες του Αϊζενχάουερ και την όψιμη εχθρότητα των μαύρων προς τους εβραίους, για τις μαύρες λίστες του Χόλιγουντ και για την παράλογη σιωπή των συμπατριωτών τους απέναντι στην επέλαση του νεοσυντηρητισμού. Τότε που «έβλεπαν τους εαυτούς τους ως νηφάλια μειοψηφία σε μια χώρα όπου η άγνοια της παγκόσμιας επανάστασης ισοδυναμούσε με ευδαιμονία, όπου το χρήμα έβγαινε όλο και πιο εύκολα, ο ψυχαναλυτής ήταν η υπέρτατη αυθεντία και η αμέτοχη προσωπική αποστασιοποίηση κυρίαρχη αρετή...»

Γιος ενός ζεύγους Πολωνοεβραίων μεταναστών, γεννημένος στο Χάρλεμ το 1915, ο Άρθουρ Μίλερ ευτύχησε να ζήσει ενενήντα γόνιμα και γεμάτα χρόνια –έξι από αυτά στο πλευρό μιας από τις πιο ποθητές γυναίκες στον πλανήτη, της Μέριλιν Μονρό–, κι όπως πολλοί από τη γενιά του, πολιτικοποιήθηκε μέσα από τις εμπειρίες της Μεγάλης Ύφεσης.

Δημιουργός με πάντα ισχυρή δημόσια παρουσία, στηλίτευσε το κυνήγι των μαγισσών επί μακαρθισμού χωρίς να προδώσει κανέναν και παρέμεινε ως το τέλος ένας μετριοπαθής ιδεαλιστής, υποστηρικτής των ανθρώπινων αξιών και θιασώτης ενός κόσμου καλύτερου και δικαιότερου. Αυτά υπερασπίστηκε και μέσα από τα θεατρικά του έργα, αντλώντας μέσα από τα διλήμματα της ζωής κι εξερευνώντας τα όρια της ατομικής ευθύνης σε μια κοινωνία που κατακερματίζεται.

Στα διηγήματα της «Παρουσίας», ωστόσο, τον τόνο δεν δίνει τόσο ο κοινωνικός περίγυρος όσο τα σκαμπανεβάσματα της ψυχής, το βάσανο της φθοράς, η επιθυμία για απολογισμούς.

Εδώ ο Μίλερ κοιτάζει προς τα πίσω και μέσα από τις ιστορίες των ηρώων του σαν να δίνει διάφορες εκδοχές του εαυτού του. Το βιβλίο ανοίγει μ’ ένα διήγημα γύρω από την ερωτική αφύπνιση ενός δεκατριάχρονου αγοριού την ημέρα που πάει ν’ αγοράσει ένα κουτάβι («Μπουλντόγκ») και κλείνει με το διήγημα που δίνει τον τίτλο στη συλλογή, όπου ο έρωτας εμφανίζεται πια μόνο σαν οπτασία.

Στη μεγαλύτερη σ’ έκταση ιστορία («Το αποστακτήριο τερεβινθίνης») συναντάμε έναν Αμερικανό που αφιέρωσε τη ζωή του σ’ ένα όνειρο: να στήσει μια βιομηχανική μονάδα στην Αϊτή, να δημιουργήσει θέσεις εργασίας, να δώσει μια κάποια αξιοπρέπεια στους ντόπιους. Η ιδέα του δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ, αλλά η ζωή του μόνο χαμένη δεν πήγε.

Όσο για το πιο αλλόκοτο διήγημα του βιβλίου, δεν είναι άλλο από την «Παρέλαση», μια ιστορία που ακολουθούσε τον Μίλερ επί μισόν αιώνα, από τότε που βιοποριζόταν ως δημοσιογράφος. Πρωταγωνιστής της, ένας Εβραίος χορευτής, δεξιοτέχνης της κλακέτας που –άκουσον, άκουσον!– σε περιοδεία του στην Ευρώπη το 1936 σαγήνευσε ακόμη και τον Χίτλερ. Ψέματα; Αλήθεια; Όπως και να 'χει, το γκροτέσκο εδώ παίρνει όντως τραγικές διαστάσεις.

Στη μέση περίπου της καριέρας του, το 1966, έπειτα από πολλούς θριάμβους –«Ήταν όλοι τους παιδιά μου», «Ο θάνατος του εμποράκου», «Οι μάγισσες του Σάλεμ», «Ψηλά από τη γέφυρα»– σε συνέντευξή του στο Paris Review, ο Μίλερ ομολογούσε πως κυριευόταν από ενοχές όποτε «παραστρατούσε» προς την πεζογραφία. Είχε την αίσθηση πως στον πεζό λόγο υπάρχουν περισσότερα περιθώρια για λάθη απ’ ό,τι στον θεατρικό. «Ίσως πρόκειται για ψευδαίσθηση», συμπλήρωνε, αλλά «όταν γράφω διηγήματα, λέω στον εαυτό μου πως ο μόνος λόγος που το κάνω είναι επειδή εκείνην την ώρα δεν γράφω κάποιο έργο».

Τα ίδια ισχυριζόταν και στα εβδομήντα τρία του, έχοντας ζήσει ακόμη έναν θρίαμβο, άλλης τάξεως, χάρη στην αυτοβιογραφία του («Στη δίνη του χρόνου», Καστανιώτης). «Το θέατρο είναι πολύ απαιτητικό είδος», επέμενε. «Σε κάθε έργο υπάρχουν όσο το δυνατόν λιγότερες λέξεις – η δράση είναι που μετράει».

Κι όμως, με περίσσευμα ευφυΐας, σοβαρότητας και χιούμορ, είχε μόλις αφηγηθεί έναν ωκεανό από προσωπικές αναμνήσεις και ιστορικά γεγονότα, δίνοντας το πορτρέτο μιας Αμερικής ικανής για τα καλύτερα και για τα χειρότερα, μιας χώρας σκληρής, συναρπαστικής, κωμικοτραγικής, γελοίας αλλά και σπουδαίας ταυτόχρονα.

Ο Άρθουρ Μίλερ έγραψε κι άλλα –αμετάφραστα στα ελληνικά– διηγήματα, πέρα από αυτά της «Παρουσίας», ενώ το 1946 είχε δημοσιεύσει το «The hook», ένα από τα πρώτα αμερικανικά μυθιστορήματα γύρω από τον αντισημιτισμό, ευελπιστώντας ν’ αναχαιτίσει το φούντωμα του φαινομένου, καθώς πολλοί χρέωναν στου Εβραίους την εμπλοκή των ΗΠΑ στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.

Ο ίδιος, στο ξεκίνημά του φιλοδοξούσε ν’ αλλάξει με τα γραπτά του τον κόσμο, αλλά στο λυκόφως της ζωής του είχε συνειδητοποιήσει πως κάτι τέτοιο είναι σχεδόν ακατόρθωτο. Εξακολουθούσε, ωστόσο, να πιστεύει πως ο ρόλος της τέχνης είναι ν’ αναδεικνύει την αλήθεια, την αλήθεια που το σύστημα φροντίζει να κουκουλώνει. Για τον Άρθουρ Μίλερ ο καλλιτέχνης και το σύστημα δεν μπορούσαν να είναι ποτέ στο ίδιο στρατόπεδο.

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

«Ένας μύθος λέει πως αν χάσεις κάτι στην Αθήνα, θα το βρεις στον Ελαιώνα»

Βιβλίο / «Ένας μύθος λέει πως αν χάσεις κάτι στην Αθήνα, θα το βρεις στον Ελαιώνα»

Στο νέο του βιβλίο, «Lost Things Found», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Hyper Hypo, ο εικαστικός φωτογράφος Αντώνης Θεοδωρίδης εξερευνά τον μαγικό κόσμο της υπαίθριας αγοράς του Ελαιώνα.
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ
Ντιντιέ Εριμπόν: «Καιρός για ένα κίνημα των ηλικιωμένων!»

Ντιντιέ Εριμπόν / Ντιντιέ Εριμπόν: «Να πάψουμε να βλέπουμε τους ηλικιωμένους ως κοινωνικούς παρίες»

Από τους σημαντικότερους και πιο επιδραστικούς σύγχρονους Γάλλους στοχαστές, ο Ντιντιέ Εριμπόν συνδύασε στα βιβλία του τα δύσκολα βιώματα της νεότητάς του με μια εμπεριστατωμένη, αλλά και εικονοκλαστική, κοινωνικοπολιτική «ακτινογραφία» της γαλλικής κοινωνίας. 
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Κεχαγιάς

Βιβλίο / «Το να εκδίδεις βιβλία στην Ελλάδα είναι σαν να παίζεις στο καζίνο»

Η Γεννήτρια είναι ένας νέος εκδοτικός οίκος αφιερωμένος στη σύγχρονη λογοτεχνία. Ο εκδότης της, συγγραφέας και μεταφραστής, Παναγιώτης Κεχαγιάς, μιλά για τις δυσκολίες και τις χαρές του εγχειρήματος, για το πώς σκοπεύει να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις μιας ιδιαίτερα ανταγωνιστικής αγοράς, καθώς και για τους πρώτους τίτλους που ετοιμάζεται να εκδώσει.
M. HULOT
Κωνσταντίνος Τσουκαλάς: «Ακούμε συνεχώς για ανάπτυξη, χωρίς να διερευνάται τι είναι το "καλό"»

Οι Αθηναίοι / Κωνσταντίνος Τσουκαλάς: «Ακούμε συνεχώς για ανάπτυξη, χωρίς να διερευνάται τι είναι το "καλό"»

Η εκτέλεση του Μπελογιάννη τον έκανε αριστερό. Η αυτοκτονία του Νίκου Πουλαντζά, μπροστά στα μάτια του, τον καθόρισε. Ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς, ένας από τους σημαντικότερους διανοούμενους της μεταπολιτευτικής Ελλάδας, αφηγείται το προσωπικό του ταξίδι και την πνευματική περιπέτεια μιας ολόκληρης εποχής, από τη διανόηση του Παρισιού μέχρι τους δρόμους της πολιτικής και τις αίθουσες των πανεπιστημίων.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Έλλη Σκοπετέα: Tο ανατρεπτικό έργο μιας ιστορικού που έφυγε νωρίς

Βιβλίο / Έλλη Σκοπετέα: Tο ανατρεπτικό έργο μιας ιστορικού που έφυγε νωρίς

Δεν υπάρχει μελέτη για τον ελληνικό εθνικισμό που να μην έχει αναφορές στο έργο της. Η επανακυκλοφορία του βιβλίου της «Το “Πρότυπο Βασίλειο” και η Μεγάλη Ιδέα» από τις εκδόσεις Νήσος συνιστά αναμφίβολα εκδοτικό γεγονός.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Νίκος Μπακουνάκης: «Αυτή τη θέση δεν την παντρεύεσαι, ούτε είσαι θεός» ΟΙ ΤΙΤΛΟΙ ΣΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

Νίκος Μπακουνάκης / Νίκος Μπακουνάκης: «Αυτή τη θέση δεν την παντρεύεσαι, ούτε είσαι θεός»

Ο πρόεδρος του ΕΛΙΒΙΠ, στην πρώτη του συνέντευξη, μιλά στη LIFO για τους στόχους και τις δράσεις του ιδρύματος και για το προσωπικό του όραμα για το βιβλίο. Ποιος ο ρόλος των μεταφράσεων στην πολιτιστική διπλωματία και πώς θα αυξηθεί η φιλαναγνωσία; 
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τζόναθαν Κόου

I was there / Τζόναθαν Κόου: «Το να είσαι κυνικός δείχνει τεμπελιά στη σκέψη»

Ο διάσημος Βρετανός συγγραφέας βρέθηκε στην Αθήνα και μίλησε για τη συγγραφή ως «πολυτέλεια για λίγους», την εκλογή Τραμπ ως «έκφραση απόγνωσης» και τη «woke» κουλτούρα ως πράξη ενσυναίσθησης.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Πολ Όστερ (1947-2024): Ο Mr. Vertigo των ονειρικών μας κόσμων

Σαν σήμερα  / Πολ Όστερ: «Οι χαμένες ευκαιρίες αποτελούν μέρος της ζωής στον ίδιο βαθμό με τις κερδισμένες»

Σαν σήμερα 30 Απριλίου, το 2024 πεθαίνει ο σπουδαίος Αμερικανός συγγραφέας και μετρ της σύμπτωσης, που κατάφερε να συνδυάσει την προοπτική των άπειρων φανταστικών κόσμων με το ατελείωτο κυνήγι των ευκαιριών και τη νουάρ ατμόσφαιρα με τα πιο ανήκουστα αυτοβιογραφικά περιστατικά.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Ηλίας Μαγκλίνης: «Η ανάκριση»

Το Πίσω Ράφι / «Γιατί δεν μου μιλάς ποτέ για τον εφιάλτη σου, μπαμπά;»

Η «Ανάκριση» του Ηλία Μαγκλίνη, ένα από τα πιο ενδιαφέροντα πεζά των τελευταίων χρόνων, φέρνει σε αντιπαράθεση έναν πατέρα που βασανίστηκε στη Χούντα με την κόρη του που «βασανίζεται» ως περφόρμερ στα χνάρια της Μαρίνα Αμπράμοβιτς.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Πέντε κλασικά έργα που πρέπει κανείς να διαβάσει

Βιβλίο / 5 κλασικά βιβλία που κυκλοφόρησαν ξανά σε νέες μεταφράσεις

Η κλασική λογοτεχνία παραμένει εξαιρετικά επίκαιρη, κι αυτό το αντιλαμβάνεται κανείς ανατρέχοντας στους τίτλους της πρόσφατης βιβλιοπαραγωγής και σε έργα των Τζόις, Κουτσί, Κάφκα, Αντρέγεφ και Τσβάιχ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Τάσος Θεοφίλου: «Η φυλακή είναι το LinkedΙn των παρανόμων» ή «Το πορνό και το Κανάλι της Βουλής είναι από τα πιο δημοφιλή θεάματα στη φυλακή»

Βιβλίο / Τάσος Θεοφίλου: «Όταν μυρίζω μακαρόνια με κιμά θυμάμαι τη φυλακή»

Με αφορμή το βιβλίο-ντοκουμέντο «Η φυλακή», ο Τάσος Θεοφίλου μιλά για την εμπειρία του εγκλεισμού, για τον αθέατο μικρόκοσμο των σωφρονιστικών ιδρυμάτων –μακριά απ’ τις εικόνες που αναπαράγουν σειρές και ταινίες– και για το πώς η φυλακή λειτουργεί σαν το LinkedIn των παρανόμων.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Michel Gaubert: Ο dj που βάζει μουσικές στα σημαντικότερα catwalks

Βιβλίο / Michel Gaubert: Ο dj που βάζει μουσικές στα σημαντικότερα catwalks

Chanel, Dior και πολλοί ακόμα οίκοι υψηλής ραπτικής «ντύνουν» τα shows τους με τη μουσική του. Στο «Remixed», την αυτοβιογραφία-παλίμψηστο των επιρροών και των εμμονών του, ο ενορχηστρωτής της σύγχρονης catwalk κουλτούρας μας ξεναγεί σε έναν κόσμο όπου μουσική και εικόνα γίνονται ένα.
ΣΤΕΛΛΑ ΛΙΖΑΡΔΗ
Ρωμανός ο Μελωδός: Ο ουρανόθρεφτος ποιητής του Θείου Δράματος

Βιβλίο / Ρωμανός ο Μελωδός: Ο ουρανόθρεφτος ποιητής του Θείου Δράματος

Λίγοι είναι οι ποιητικά γραμμένοι εκκλησιαστικοί στίχοι που δεν φέρουν τη σφραγίδα αυτού του ξεχωριστού υμνωδού και εκφραστή της βυζαντινής ποιητικής παράδοσης που τίμησαν οι σύγχρονοί μας ποιητές, από τον Οδυσσέα Ελύτη μέχρι τον Νίκο Καρούζο.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Τα 5 πιο σημαντικά βιβλία του Μάριο Βάργκας Λιόσα

Βιβλίο / Τα 5 πιο σημαντικά βιβλία του Μάριο Βάργκας Λιόσα

Η τελευταία μεγάλη μορφή της λατινοαμερικάνικης λογοτεχνίας που πίστευε πως «η λογοτεχνία μπορεί να αλλάξει την πραγματικότητα» έφυγε την Κυριακή σε ηλικία 89 ετών. Ξεχωρίσαμε πέντε από τα πιο αξιόλογα μυθιστορήματά του.
ΕΙΡΗΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΗ