Τι αφήνει πίσω της η επέτειος για τα 200 χρόνια από το 1821

Τι αφήνει πίσω της η επέτειος για τα 200 χρόνια από το 1821 Facebook Twitter
Για λόγους γεωπολιτικούς αλλά και ιδεολογικούς, η επανάσταση αυτή μιας χούφτας κατσαπλιάδων συγκέντρωσε γρήγορα το ενδιαφέρον των δυτικών ελίτ, οι οποίες θα προέβαλλαν σε αυτήν τις δικές τους φαντασιώσεις για το μέλλον της Ευρώπης.
0

ΚΑΘΩΣ ΕΚΠΝΕΕΙ ΣΙΓΑ-ΣΙΓΑ το 2021, θα είχε νόημα ένας πρώτος απολογισμός για το τι άφησαν ως παρακαταθήκη οι εορτασμοί για τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση. Παρότι οι αναγκαστικοί περιορισμοί της πανδημίας δεν επέτρεψαν ασφαλώς πιο φιλόδοξα σχέδια για εντυπωσιακούς πανηγυρικούς, μένουν αρκετά που προκαλούν το ενδιαφέρον ή και ανοίγουν νέα παράθυρα αυτογνωσίας.

Κατά μία έννοια, άλλωστε, οι δυσκολίες της κρίσης και η εκ νέου νοηματοδότηση όσων αυτή επέφερε μάλλον ευνόησαν μια πιο στοχαστική ενατένιση της πορείας των δύο αιώνων του ελληνικού κράτους, και τούτο είναι εν τέλει ευτύχημα.

Οι εθνικές επέτειοι αφορούν, άλλωστε, πάντα το εκάστοτε παρόν, την ίδια ώρα που επιδιώκουν να σηματοδοτήσουν πράγματα για το μέλλον. Δηλαδή εγγράφονται στις ανάγκες και στις επιδιώξεις των συγκαιρινών κοινωνιών και εξουσιών, οι οποίες χρησιμοποιούν το ιστορικό παρελθόν προκειμένου να δώσουν την προοπτική που επιθυμούν στο μέλλον τους. Έτσι, οι νέες αφηγήσεις που προκύπτουν στη δημόσια ή στην επιστημονική ιστορία (αυτή η τελευταία ασφαλώς με μεγαλύτερη αυστηρότητα και μικρότερη εξάρτηση από τις διάφορες «μόδες» του συρμού), εκτός από το να συνομιλούν με τα γεγονότα του παρελθόντος, μας λένε πολλά και για το ποιοι θα θέλαμε να είμαστε σήμερα και πώς φαντασιωνόμαστε το κοινό μας «αύριο».

Το πρώτο συμπέρασμα είναι μεν ιστοριογραφικό, αλλά με ευρύτερο ενδιαφέρον. Με αφορμή την επέτειο, η μελέτη του 1821 γνώρισε ένα νέο, εντονότατο ενδιαφέρον, με πλήθος πρωτότυπων εκδόσεων ή επανεκδόσεων παλιότερων πηγών που είχαν πάψει να κυκλοφορούν. Έτσι, ενώ οι ιστοριογραφικές σπουδές είχαν γνωρίσει μια υπερπαραγωγή μελετών σχετικές με τη δεκαετία του 1940, με έμφαση στον Εμφύλιο, μπορούμε να πούμε ότι σήμερα δημιουργείται μια νέα γενιά ερευνητών που επιφέρει μια ισορροπία στα ερευνητικά αντικείμενα.

Έχει αξία να επισημανθεί αυτό διότι η τόσο μεγάλη έμφαση στην «εμφυλιολογία» δεν ήταν ιδεολογικά ουδέτερη. Αποτύπωνε και ένα κοινωνικό ενδιαφέρον, στα όρια κάποτε της εμμονής, σε μια φάση του ελληνικού εικοστού αιώνα που ήταν μεν κρίσιμη, αλλά ήταν λάθος να θεωρείται ότι επικαθόριζε ολόκληρη την πρόσφατη ιστορία μας. Αντιθέτως, το ανανεωμένο ενδιαφέρον για τις απαρχές της συγκρότησης του εθνικού κράτους και της εθνικής μας κοινωνίας δείχνει μια διάθεση να σκάψουμε στα θεμέλια, εκεί δηλαδή απ’ όπου ξεκίνησε το εντυπωσιακό αυτό συλλογικό μας ταξίδι.

Αν σε κάτι τελικά μας βοηθάει το παρελθόν, είναι από αυτή την αναμέτρηση να χαράξουμε και το μέλλον που μας αξίζει βάσει της μέχρι σήμερα διαδρομής μας.

Το δεύτερο στοιχείο έχει να κάνει με τις νέες αφηγήσεις περί 1821. Αυτό που προκύπτει ως γενική αίσθηση είναι ότι επρόκειτο για μια επανάσταση με πολυδιάστατο περιεχόμενο, πέρα από τα παραδεδομένα σχήματα περί «εθνεγερσίας». Ήταν ταυτόχρονα ένας πόλεμος της ανεξαρτησίας αλλά και μια εθνική και φιλελεύθερη επανάσταση, με τις ιδέες να παίζουν εξίσου σημαντικό ρόλο με τις στρατηγικές των προσώπων και τους ανταγωνισμούς των διαφόρων ομάδων για την εξουσία, όπου κυρίως εστιάζαμε κάποτε.

Το ακόμη πιο σημαντικό, όμως, ήταν ότι επρόκειτο για ένα μείζον ευρωπαϊκό γεγονός, η απήχηση του οποίου μάλιστα ξεπερνούσε τα όρια ακόμη και της Γηραιάς Ηπείρου. Για λόγους γεωπολιτικούς αλλά και ιδεολογικούς, η επανάσταση αυτή μιας χούφτας κατσαπλιάδων συγκέντρωσε γρήγορα το ενδιαφέρον των δυτικών ελίτ, οι οποίες θα προέβαλλαν σε αυτήν τις δικές τους φαντασιώσεις για το μέλλον της Ευρώπης. Αλλά όχι μόνο αυτό. Αποδεικνύεται ότι αυτοί οι αγράμματοι και ημιάγριοι φουστανελάδες είχαν και οι ίδιοι αρκετά καλή αίσθηση όσον αφορά τα μείζονα ευρωπαϊκά διακυβεύματα και συνομιλούσαν, έστω με τον δικό τους τρόπο, με τις κυρίαρχες ιδέες της εποχής. 

Το τρίτο συμπέρασμα σχετίζεται με την τελευταία διαπίστωση, αλλά ξεφεύγει από τα όρια της Επανάστασης. Αφορά τη θέαση του ελληνικού κράτους σε ολόκληρο το ανάπτυγμα των δύο αιώνων της ανεξαρτησίας του. Πρώτα και κύρια φαίνεται να υποχωρούν τα παλιότερα ερμηνευτικά σχήματα περί ελληνικού εξαιρετισμού και παρακατιανού (underdog) έθνους. Αντιθέτως, η προοπτική της μακράς διάρκειας μας επιτρέπει να αντιληφθούμε ότι το μικρό αυτό εθνικό κράτος, λόγω γεωπολιτικής θέσης, ιστορικών συγκυριών αλλά και φωτισμένων ελίτ, βρέθηκε συχνά στο επίκεντρο σημαντικών διεθνών κρίσεων, συνδιαμορφώνοντας τις εξελίξεις, με αποτέλεσμα η εικόνα του να απέχει πολύ από εκείνη ενός περιθωριακού ή αποτυχημένου κράτους.

Αν μιλάμε σήμερα για μια ιστορία επιτυχίας αναφορικά με τη συνολική πορεία του, δεν είναι από κάποια ανάγκη αυτοθαυμασμού αλλά από την τεκμηριωμένη διαπίστωση ότι τα εκάστοτε εθνικά του σχέδια, και αρκούντως πρωτοποριακά υπήρξαν και πολλά από αυτά τα έφερνε εις πέρας με αποτελεσματικότητα, ασφαλώς χωρίς να λείπουν και οι τραγικές αποτυχίες και τα μεγάλα δράματα.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι σημερινές μας θεάσεις για το ιστορικό παρελθόν διαπλέκονται με όσα προκύπτουν για τη συλλογική μας αυτοσυνείδηση μετά από μια δεκαετία απανωτών κρίσεων, οικονομικών και υγειονομικών. Η ελληνική κοινωνία και οι κρατικοί της θεσμοί, που είχαν περιπέσει σε επικίνδυνη ακινησία για μια δεκαετία πριν από το 2010, υπέστησαν ένα γερό ταρακούνημα, το οποίο, μετά τις αρχικές παλινωδίες, έγινε αφορμή για μια επανεκκίνηση που δείχνει ήδη τα πρώτα της αποτελέσματα στην οικονομική ανάκαμψη, στον ψηφιακό μετασχηματισμό του κράτους (όπου συντελείται μια άλλη επανάσταση), στην ενίσχυση της γεωπολιτικής μας θέσης, στη σχετικά επιτυχημένη διαχείριση της πανδημίας, εν τέλει στην αναβαθμισμένη αποκατάσταση της εικόνας της χώρας διεθνώς (και η φετινή τουριστική εκτόξευση ήταν μια τέτοια ψήφος εμπιστοσύνης).

Όπως και στα άτομα, η κρίση ταυτότητας στα νεωτερικά κράτη είναι εξαιρετικά χρήσιμη ανά περιόδους, διότι σε φέρνει ενώπιον του προβληματικού εαυτού σου και της αδυσώπητης πραγματικότητας.

Αν σε κάτι τελικά μας βοηθάει το παρελθόν, είναι από αυτή την αναμέτρηση να χαράξουμε και το μέλλον που μας αξίζει βάσει της μέχρι σήμερα διαδρομή μας. Και αυτή μας υπαγορεύει μια προοπτική στο κέντρο των ευρωπαϊκών εξελίξεων, με ρεαλιστικά σχέδια που θα συνομιλούν δημιουργικά με τη σύγχρονη πρωτοπορία καθώς και με αυτοπεποίθηση στις δυνάμεις μας, χωρίς όμως την εθνική φιλαυτία, τη ναρκισσιστική εσωστρέφεια ή τον μιζεραμπιλισμό και τη μετάθεση ευθυνών αλλού, που συχνά μας έχει κάνει κακό στο παρελθόν.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

Το νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Οπτική Γωνία
0

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Πώς πολεμούσαν οι Έλληνες το 1821;

Αρχαιολογία & Ιστορία / Πώς πολεμούσαν οι Έλληνες το 1821;

Χωρίς τις στρατιωτικές επιχειρήσεις δεν θα μπορούσε να υπάρξει πολιτική και διπλωματία, ούτε και θα μπορούσαν να πειστούν Έλληνες και ξένοι ότι το αδύνατο θα μπορούσε τελικά να γίνει δυνατό.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ Π. ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΣ
clarinet greece

Δ. Χριστόπουλος / Να μιλήσουμε για το ’21 σημαίνει να ακούσουμε ένα καλό κλαρίνο

Η Επανάσταση του ’21 έχει κάτι μεγαλειώδες που αξίζει να διεκδικούμε. Να μιλήσουμε για το ‘21 σήμερα σημαίνει να σταθούμε απέναντι στα μεγαλεία και στα εγκλήματα χωρίς ντροπή ή έπαρση, με ενσυναίσθηση και χωρίς παραμορφώσεις.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η ανάγκη μιας σκαλωσιάς: Μεταμορφώσεις και φεμινισμοί

Guest Editors / Η ανάγκη μιας σκαλωσιάς: Μεταμορφώσεις και φεμινισμοί

Η πατριαρχία είναι παντού: στην οικονομία, στην κοινωνία, στην ψυχολογία, στην αισθητική, στον πολιτισμό, σε ολόκληρη την ανθρώπινη κατάσταση. Όταν σκεφτόμαστε το πολιτικό, δεν γίνεται να μη σκεφτόμαστε το φεμινιστικό.
ΝΙΚΟΣ ΔΑΣΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ
«Ζούμε στην εποχή της ισορροπίας του ισχυρού»

Οπτική Γωνία / «Ζούμε στην εποχή της ισορροπίας του ισχυρού»

Οι παγκόσμιες και περιφερειακές επιπτώσεις της σύγκρουσης στη Γάζα και τα αδιέξοδα του Παλαιστινιακού. Μιλά στη LiFO ο δρ. Ευρωπαϊκής Ασφάλειας και Νέων Απειλών και κύριος ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ, Τριαντάφυλλος Καρατράντος.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια ομάδα μαθητών κατασκεύασε ρομπότ που καθαρίζει τις θάλασσες

Περιβάλλον / Πώς μια ομάδα μαθητών από τον Άλιμο έφτιαξε ρομπότ που καθαρίζει τον βυθό;

Το Greek Seabot είναι το υποβρύχιο ρομπότ που δημιούργησε μια μαθητική ομάδα από το ΕΠΑΛ Αλίμου για να βοηθήσει στον καθαρισμό των βυθών από πλαστικά και απορρίμματα. Μιλούν στη LIFO οι μαθητές για τα κίνητρά τους και το όραμά τους για ένα πιο καθαρό περιβάλλον.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Οι αλλαγές που φέρνουν στο μεταναστευτικό η πρόσφατη απόφαση της Λειψίας και η νέα πολιτική του Μερτς/ Μεταναστευτικό: Από τη Μέρκελ στον Μερτς και η αλλαγή που φέρνει η απόφαση της Λειψίας

Βασιλική Σιούτη / Μεταναστευτικό: Πώς επηρεάζει την Ελλάδα η αλλαγή πολιτικής της Γερμανίας;

Μετά την εκλογή του Φρίντριχ Μερτς, η Γερμανία αυστηροποιεί τη μεταναστευτική πολιτική της και αναζητά τρόπους για να εξαιρεθεί από την υποχρέωση εφαρμογής της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, ώστε να μην κάνει δεκτά νέα αιτήματα ασύλου.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Becca Bloom: Γιατί θεοποιούμε τις ζάπλουτες; 

Οπτική Γωνία / Becca Bloom: Γιατί θεοποιούμε τις ζάπλουτες ενώ δεν έχουμε να φάμε;

Αν νομίζετε ότι η επίδειξη πλούτου προκαλεί σήμερα κοινωνική κατακραυγή, πλανάστε. Άνθρωποι που δυσκολεύονται οικονομικά, αντί να βιώσουν ταξική αφύπνιση, βλέποντας πώς ζει η δισεκατομμυριούχος σταρ του TikTok, θέλουν να μάθουν τα πάντα γι' αυτήν.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Ανήλικοι στην πρώτη γραμμή: Το νέο πρόσωπο της ακροδεξιάς στη Θεσσαλονίκη

Ελλάδα / 13χρονα παιδιά σε νεοναζιστικές συμμορίες: Πώς φτάσαμε εδώ;

Όλο και περισσότεροι έφηβοι και νέοι φαίνεται να γοητεύονται από ακροδεξιές ιδεολογίες. Τι σηματοδοτεί η έκρηξη αυτού του επικίνδυνου φαινομένου; Μιλά στη LiFO ο καθηγητής Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ, Άρης Στυλιανού.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
« Βρίσκω πολύ πιθανό να δούμε κάποια στιγμή μη λευκό Πάπα»

Οπτική Γωνία / «Βρίσκω πολύ πιθανό να δούμε κάποια στιγμή μη λευκό Πάπα»

Ο επίκουρος καθηγητής Φιλοσοφίας της Θρησκείας της Θεολογικής Σχολής του ΕΚΠΑ και διδάκτορας των πανεπιστημίων Βοστώνης και Λουβέν Χαράλαμπος Βέντης μιλά για την εκλογή του νέου Πάπα, την «επιστροφή» της θρησκείας και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν σήμερα η Καθολική και η Ορθόδοξη Εκκλησία.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η αντιπολίτευση που υποδύεται πως δεν καταλαβαίνει…

Οπτική Γωνία / Η αντιπολίτευση που υποδύεται πως δεν καταλαβαίνει

Την τελευταία δεκαετία, όλα σχεδόν έχουν αλλάξει στην ελληνική κοινωνία, ιδιαίτερα σε εκείνο το κομμάτι της που βρισκόταν παραδοσιακά και ιστορικά απέναντι στη συντηρητική παράταξη.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Επίδομα ανεργίας: Όταν το κράτος αποφασίζει πως θα το ξοδέψεις

Ρεπορτάζ / Επίδομα ανεργίας: Όταν το κράτος αποφασίζει πώς θα το ξοδέψεις

Η απόφαση της κυβέρνησης να καταβάλλεται το επίδομα ανεργίας και άλλες κοινωνικές παροχές σε προπληρωμένη κάρτα, με πλαφόν 50% στην ανάληψη μετρητών, προκαλεί την αγανάκτηση των δικαιούχων. Σχολιάζουν στη LIFO άνεργοι πολίτες, ο γενικός γραμματέας της ΓΣΕΕ και εκπρόσωποι κλάδων που πλήττονται.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
«Empty the Tanks»: Σώστε τα δελφίνια!

Ρεπορτάζ / «Empty the Tanks»: Πότε θα σταματήσει η αιχμαλωσία των δελφινιών;

Η παγκόσμια καμπάνια «Empty the Tanks» εναντιώνεται στην αιχμαλωσία και την εκμετάλλευση των δελφινιών. Πώς εκφράζεται η κινητοποίηση στην Ελλάδα και ποια η τύχη των δελφινιών του Αττικού Ζωολογικού Πάρκου; Μιλούν στη LIFO εκπρόσωποι οργανώσεων, αλλά και ο ιδρυτής του Αττικού Πάρκου.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Υψηλοί τόνοι για τα Τέμπη, χαμηλοί για τα ελληνοτουρκικά 

Οπτική Γωνία / Υψηλοί τόνοι για τα Τέμπη, χαμηλοί για τα ελληνοτουρκικά 

Τα Τέμπη συνεχίζουν να πυροδοτούν εντάσεις μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης, αντιθέτως στα ελληνοτουρκικά και στο θέμα της πώλησης των Eurofighter στην Τουρκία που απασχόλησε την επικαιρότητα, η κριτική για τη στάση της κυβέρνησης από το ΠΑΣΟΚ και τον ΣΥΡΙΖΑ είναι σε χαμηλούς τόνους.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Οδός Βύρωνος: Ένας δρόμος-ντροπή για τον δημόσιο χώρο

Aθήνα / Οδός Βύρωνος: Ένας δρόμος-ντροπή για τον δημόσιο χώρο

Τα πεζοδρόμια στην καρδιά της πόλης έχουν παραδοθεί στα τουριστικά καταστήματα, αποκλείοντας τους πιο ευάλωτους πολίτες, ενώ η Αθήνα χάνει τον βασικό λόγο ύπαρξής της: να είναι μια πόλη για ανθρώπους.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Έχετε «επιστροφή φόρου»: Οι συχνότερες περιπτώσεις phishing

Οπτική Γωνία / «Έχετε επιστροφή φόρου, πατήστε εδώ»: Πώς να γλιτώσεις από το phishing

Παραπλανητικά μηνύματα, αποκάλυψη προσωπικών δεδομένων, χακάρισμα τραπεζικών λογαριασμών. Το phishing είναι πιο συχνό και πολύ πιο επικίνδυνο πιο επικίνδυνο απ' ό,τι νομίζουμε. Μιλά στη LiFO ο καθηγητής Κυβερνοασφάλειας στο Τμήμα Ψηφιακών Συστημάτων του Πανεπιστημίου Πειραιώς και επικεφαλής της Εθνικής Ομάδας Κυβερνοασφάλειας, Χρήστος Ξενάκης.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Το χρονικό των χαμένων βίντεο των Τεμπών

Οπτική Γωνία / Το χρονικό των χαμένων βίντεο των Τεμπών

Η υπόθεση των χαμένων βίντεο των Τεμπών αναδεικνύει, για ακόμη μία φορά, λανθασμένους χειρισμούς που έγιναν σε κρίσιμες φάσεις της ανακριτικής διαδικασίας, αφήνοντας πλήθος αναπάντητων ερωτημάτων.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ