Η ανάκριση

Είναι παράξενο πώς ένα ρεπορτάζ για την εφημερίδα όπου εργάζεσαι μπορεί να σου δώσει υλικό για το βιβλίο που γράφεις. Το 2007 βρέθηκα στο 1^ο Performance Art Festival στο Bios. Γνώρισα καλλιτέχνες, την «παλαιά» Λήδα Παπακωνσταντίνου και τη «νέα» Μαίρη Ζουγούρη, παρακολούθησα παλαιά ασπρόμαυρα βίντεο με τις performance των Βιεννέζων αξιονιστών. Ο ένας να τρώει τα σκατά του άλλου, να κατουράνε επί σκηνής, να αλείφονται με αίμα κι εντόσθια ζώων, τέτοια. Την ώρα της κοπροφαγίας μια κοπέλα δίπλα μου έκανε ένα μορφασμό αηδίας. Στο Gagarin πάλι, σε άλλη περίσταση, με κέντρισε ένα βίντεο με τον Φράνκο Μπι να αιμορραγεί τελετουργικά. Είδα, άκουσα μαζεμένα πράγματα τα οποία έως τότε είχα μόνο διαβάσει ή μου είχε μιλήσει γι' αυτά ένας αγαπημένος φίλος, ο βιντεοαρτίστας και μουσικός Μάκης Φάρος - στον οποίο είναι αφιερωμένη η νουβέλα Η ανάκριση.

Μερικοί από αυτούς τους καλλιτεχνικούς χώρους αναφέρονται, αν και δεν κατονομάζονται, στην Ανάκριση (η Αθήνα παίζει ένα ρόλο που υπερβαίνει αυτό του σκηνικού). Σε τέτοιους χώρους παρουσιάζει τις δικές της performance η Μαρίνα, η ηρωίδα μου. Επιθετικά δρώμενα με το σώμα της, ως εργαλείο, να φτάνει στα όρια των αντοχών του.

Θυμάμαι, σε μία από τις ζωντανές performance στο Bios, ένας Πολωνός καλλιτέχνης -μου διαφεύγει το όνομά του- είχε στηθεί ολόγυμνος σε έναν τοίχο και προκαλούσε το κοινό να του εξαπολύσει ακονισμένα μολύβια. Κοίταζα το κοινό και αναρωτιόμουν: Όλοι αυτοί οι νέοι άνθρωποι άραγε να έχουν εμμονές όπως η Μαρίνα; Με το προσωπικό, οικογενειακό παρελθόν - και με το παρελθόν της πόλης, της χώρας ολόκληρης; Συναισθάνονται αυτήν τη βίαιη, μερικές φορές, εισβολή ενός κακοφορμισμένου χτες μέσα στο συναρπαστικό και άλλοτε πληκτικό σήμερα; Όταν απολαμβάνουν τις βόλτες τους στην Αθήνα πέφτει η ματιά τους στα κτίρια που έχουν κεντηθεί με σφαίρες του Δεκεμβρίου του '44; Όταν περπατούν στην Μπουμπουλίνας, όταν κοιτούν το άγαλμα του Βενιζέλου στο πάρκο Ελευθερίας, γνωρίζουν ότι σε αυτά ακριβώς τα σημεία της πόλης κάποια νεανικά κορμιά κάποτε βιάστηκαν;

Για τη Μαρίνα το ερώτημα δεν είναι θεωρητικό. Τη στοιχειώνει η εικόνα του πατέρα της, γονατιστού στα κελιά του ΕΑΤ-ΕΣΑ, επί χούντας. «Τι σου έκαναν τότε εκεί μέσα, μπαμπά;» τον ρωτάει. Αλλά για το λιγομίλητο Κωστή αυτά τα πράγματα καλό είναι να μη μνημονεύονται - είτε θύμα είσαι είτε θύτης. Η Μαρίνα όμως, με τις πληγές που ανοίγει στο σώμα της, ακόμα και με τα αγόρια και τα κορίτσια που κάνει έρωτα, καταβυθίζεται στη δεξαμενή της πατρικής μνήμης. Και κάπως έτσι, η Performance Art της Αθήνας του σήμερα συναντά τα γκλομπ των βασανιστών του ΕΑΤ-ΕΣΑ της Αθήνας του 1970.

Τι έχει να πει ο πατέρας της; Πολλά, ακόμα και αυτός που δεν μιλά πολύ. «Κάθε σπίτι και τα φαντάσματά του» λέει κάποια στιγμή. «Η Μαρίνα έγινε καλλιτέχνης. Πήρε το μέρος των φαντασμάτων». Τα «φαντάσματα» αυτά είναι οι ουσιαστικοί πρωταγωνιστές της Ανάκρισης.