Το μυθιστόρημα του Μαρκ Τουέιν που έθαψαν οι κριτικοί και το αποθέωσε ο Χέμινγουεϊ

Μαρκ Τουέιν, «Οι περιπέτειες του Χακ Φιν» Facebook Twitter
Ο ίδιος ο Τουέιν, χρόνια μετά τη δημοσίευση του βιβλίου, έλεγε πως πρόκειται για ένα μυθιστόρημα στο οποίο «μια σθεναρή καρδιά έρχεται σε σύγκρουση με μια διαστρεβλωμένη συνείδηση και η συνείδηση ηττάται κατά κράτος». Φωτ.: The Mark Twain House & Museum
0


ΟΤΑΝ ΤΟ 1884
πρωτοδημοσιεύτηκε το μυθιστόρημα του Μαρκ Τουέιν «Οι περιπέτειες του Χάκλμπερι Φιν», υπήρξαν κριτικοί που υποστήριξαν ότι μόνο σε τρώγλες είναι κατάλληλο για να μπει, όχι σε δημόσιες βιβλιοθήκες… Ωστόσο, μερικές δεκαετίες αργότερα ο Χέμινγουεϊ θα το χαρακτήριζε το «καλύτερο βιβλίο που έχουμε», αυτό από το οποίο ξεπήδησε «όλη η σύγχρονη αμερικανική λογοτεχνία». Σήμερα ο «Χακ Φιν» (μτφρ. Ρ. Χατχούτ, Ζαχαρόπουλος) θεωρείται το πιο αντιπροσωπευτικό μυθιστόρημα της αμερικανικής λογοτεχνίας στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα και οι λόγοι, όπως τους συνοψίζει η Ντόρα Τσιμπούκη στη μελέτη της «Αμερικανικές ταυτότητες» (εκδ. Πατάκη), είναι οι εξής:

Επειδή είναι γραμμένο σε διάφορες διαλέκτους της καθομιλουμένης –ανοίγοντας έτσι δρόμους σε συγγραφείς όπως ο Φόκνερ, ο Φιτζέραλντ και φυσικά ο Χέμινγουεϊ– κι έχει για αφηγητή μια αρχετυπικά αμερικανική προσωπικότητα, έναν ήρωα που ορθώνει το ανάστημά του αρνούμενος κάθε κοινωνικό συμβιβασμό. Επίσης, επειδή αντικατοπτρίζει ένα βασικό θέμα της αμερικανικής λογοτεχνίας, δηλαδή την αναζήτηση της απόλυτης ελευθερίας και της δημοκρατικής αδελφότητας. Κι ακόμη, επειδή υμνεί τη μεθοριακή γραμμή, βαρυσήμαντο σύμβολο για τον αμερικανικό πολιτισμό. Όπως σημειώνει η Τσιμπούκη, το συγκεκριμένο έργο του Τουέιν «αποτελεί την τελευταία φορά που ένας συγγραφέας έχει τη δυνατότητα να εκθειάσει τη γεωγραφική ελευθερία, την ελευθερία του Χακ “να του δίνει από την επικράτεια πρώτος απ’ όλους”»…

Τοποθετημένο χρονικά στις αρχές του 19ου αιώνα, πριν από τον εμφύλιο, στην εποχή της δουλείας, το βιβλίο του Τουέιν αποτυπώνει τη σταδιακή ωρίμανση του ανήλικου ήρωά του, θίγοντας ζητήματα που ανακύπτουν μέσα από τα δίπολα αλήθεια-ψεύδος, άτομο-κοινωνία, φύση-πολιτισμός.

Γνώριμος στους αναγνώστες του Τουέιν από τον «Τομ Σόγερ» που είχε προηγηθεί, ο κολλητός φίλος του Τομ, ο Χακ Φιν, είναι ένας δωδεκάχρονος ορφανός ο οποίος το σκάει από τη σκληρή και στενόμυαλη χήρα που έχει αναλάβει την κηδεμονία του και μαζί με έναν μαύρο σκλάβο φυγά, τον Τζιμ, ταξιδεύει πάνω σε μια σχεδία, κατά μήκος του Μισισιπή. Σε αντίθεση με τον «Τομ Σόγερ», η αφηγηματική φωνή εδώ δεν ανήκει στον συγγραφέα αλλά στον μικρό, εύστροφο κι ελάχιστα καλλιεργημένο Χακ. Ένα παιδί γαλουχημένο με τα κηρύγματα του κατηχητικού σχολείου και τους φυλετικούς διαχωρισμούς της εποχής του, που βρίσκει τη δύναμη να τους εναντιωθεί και να ενώσει, έστω και πρόσκαιρα, την τύχη του με τον μαύρο φυγά.

ζαχαρόπουλος
Μαρκ Τουέιν, Οι περιπέτειες του Χακ Φιν, Μτφρ. Ρ. Χατχούτ, εκδ. Ζαχαρόπουλος

Ο ίδιος ο Τουέιν, χρόνια μετά τη δημοσίευση του βιβλίου, έλεγε πως πρόκειται για ένα μυθιστόρημα στο οποίο «μια σθεναρή καρδιά έρχεται σε σύγκρουση με μια διαστρεβλωμένη συνείδηση και η συνείδηση ηττάται κατά κράτος». Το δίλημμα που ταλανίζει τον Χακ είναι αν πρέπει να επιστρέψει τον σκλάβο φίλο του στην αφεντικίνα του. Ενώ όμως στην αρχή μαρτυράει πού βρίσκεται ο Τζιμ, στη συνέχεια ξεχύνεται μαζί του στους ανοιχτούς ορίζοντες συμφιλιωμένος με το ενδεχόμενο να τιμωρηθεί πηγαίνοντας… στην κόλαση. Τα μάτια του Χακ δεν αντικρίζουν πλέον έναν «νέγρο» αλλά μια ανθρώπινη ύπαρξη κι έναν πολύτιμο φίλο. 

Τοποθετημένο χρονικά στις αρχές του 19ου αιώνα, πριν από τον εμφύλιο, στην εποχή της δουλείας, το βιβλίο του Τουέιν αποτυπώνει τη σταδιακή ωρίμανση του ανήλικου ήρωά του, θίγοντας ζητήματα που ανακύπτουν μέσα από τα δίπολα αλήθεια-ψεύδος, άτομο-κοινωνία, φύση-πολιτισμός. Η παρουσίαση εντούτοις εκ μέρους του της χριστιανικής ανατροφής ως υπαίτιας για τη διαστρέβλωση της συνείδησης ήταν για την εποχή του πράξη ανατρεπτική. Κι ο ίδιος «τιμωρήθηκε» βλέποντας το έργο του ν’ απορρίπτεται από δημόσιες βιβλιοθήκες και δεχόμενος επιπλήξεις από ομοτέχνους του, όπως η Λουίζα Μέι Άλκοτ (βλ. «Μικρές κυρίες»). 

 / Μαρκ Τουέιν, «Οι περιπέτειες του Χακ Φιν» Facebook Twitter
Ο Μαρκ Τουέιν, συγγραφέας του «Χακ Φιν». Φωτ.: Library of Congress

Το δυστύχημα είναι πως ο «Χακ Φιν» παραλίγο να διαγραφεί από τους καταλόγους βιβλίων στα σχολεία των ΗΠΑ στα τέλη του 20ού αιώνα, παρασυρμένος από τις υπερβολές της πολιτικής ορθότητας. Υπήρξαν διανοούμενοι που αντέδρασαν στην πληθωρική παρουσία τής –υβριστικής για τους έγχρωμους– λέξης nigger, χαρακτηρίζοντας τον λιλιπούτειο Χακ σχεδόν ως ρατσιστή! Η νομπελίστρια Τόνι Μόρισον, πάντως, προλογίζοντας την οξφορδιανή έκδοση των Απάντων του Τουέιν, έβαλε τα πράγματα στη θέση τους. Μόνο με την παρέα του Τζιμ, επισήμανε, ζει ο Χακ δίχως φόβο, μελαγχολία και σκέψεις αυτοκτονίας. Τι κι αν οι δρόμοι τους, αναπόφευκτα, κάποια στιγμή χωρίζουν; Ο Τουέιν, υποστηρίζει η Μόρισον, μένοντας πιστός στην πραγματικότητα των φυλετικών σχέσεων της εποχής του, ταυτόχρονα τις υπονόμευσε, πλάθοντας ένα γεμάτο έμπνευση και αγάπη πορτρέτο του μαύρου Τζιμ.  

Πού να ’ξερε ο Τουέιν ότι εκατόν σαράντα χρόνια μετά τη δημοσίευση του βιβλίου του θα ερχόταν η σειρά ενός άλλου συγγραφέα να φιλοτεχνήσει ξανά το πορτρέτο του μαύρου φίλου του Χακ! Ο λόγος για το «Τζέιμς» του κορυφαίου πειραματιστή Πέρσιβαλ Έβερετ, που απέσπασε δύο από τα κορυφαία λογοτεχνικά βραβεία των ΗΠΑ, το Πούλιτζερ και το National Book Award (μτφρ. Μ. Γκανά, εκδ. Ψυχογιός).

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ο απολαυστικός και πρωτοπόρος Μαρκ Τουέιν

/ Ο απολαυστικός και πρωτοπόρος Μαρκ Τουέιν

Ο «Αμερικανός Κόμης» του Μαρκ Τουέιν από τις εκδόσεις Πατάκη είναι ένα σπαρταριστό μυθιστόρημα όπου ο σπουδαίος συγγραφέας βλέπει εικόνες από το μέλλον, τα επιτεύγματα της τεχνολογίας, ακόμα και την κλιματική αλλαγή.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Βιβλίο / Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Ο Πέρσιβαλ Έβερετ έγραψε ένα άκρως επίκαιρο, δεδομένων των τελευταίων ημερών, βιβλίο, που ταυτόχρονα φιλοδοξεί να καταστεί κλασικό, για τον ρατσισμό και τη χαμένη ανθρωπιά, και κέρδισε το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας των ΗΠΑ και το Πούλιτζερ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Marwan Kaabur: «Αγωνιζόμαστε και στον αραβικό κόσμο για δικαιώματα κι ελευθερίες, αλλά προκρίνουμε τον δικό μας τρόπο, στο πλαίσιο της δικής μας κουλτούρας»

Lgbtqi+ / Κι όμως υπάρχουν και «αραβικά καλιαρντά»!

Λίγο πριν από την αθηναϊκή παρουσίαση της αγγλόφωνης έκδοσης του «Queer Arab Glossary» μιλήσαμε με τον συγγραφέα του Marwan Kaabur, για τα «αραβικά καλιαρντά», την ομοφυλοφιλία και την queer συνθήκη στον αραβικό κόσμο, το «pink washing», αλλά και τη συχνά παρεξηγημένη πρόσληψή τους από τη Δύση.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Βιβλίο / Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Πέντε αποκαλυπτικά βιβλία για τις γυναίκες με καρκίνο, για τον κόσμο, τα σκουπίδια ακόμα και για τη μακρινή Ιαπωνία ξεχωρίζουν ανάμεσα στις εκδόσεις της πρόσφατης βιβλιοπαραγωγής καλύπτοντας ένα μεγάλο εύρος θεμάτων και ενδιαφερόντων.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Βιβλίο / Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Σαν σήμερα γεννήθηκε το 1854 ο Αρθούρος Ρεμπό. Ο ποιητής, μουσικός και μπλόγκερ Aidan Andrew Dun έπεσε τυχαία σε δύο εντελώς άγνωστες φωτογραφίες, βγαλμένες στην Place Vendôme, και βρέθηκε μπροστά σε μια μεγάλη έκπληξη: ο έφηβος Αρτίρ Ρεμπό, όπως δεν τον έχουμε ξαναδεί.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Θανάσης Τριαρίδης: Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι

Βιβλίο / Θανάσης Τριαρίδης: «Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι»

Έγινε αντιρρησίας συνείδησης, γιατί πιστεύει ότι ο στρατός είναι μια δοξολογία εκμηδένισης του άλλου. Άφησε τη Θεσσαλονίκη επειδή τον έπνιγε ο εθνοφασισμός της. Στην Αντίς Αμπέμπα υιοθέτησε την κόρη του, Αργκάνε. Ο συγγραφέας της «Τριλογίας της Αφρικής», Θανάσης Τριαρίδης, αφηγείται τη ζωή του στη LiFO.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια «φόνισσα» εξομολογείται

Το πίσω ράφι / Η Hannah Kent έγραψε τη δική της «Φόνισσα», την Άγκνες που ζούσε στην Ισλανδία τον 19ο αιώνα

Η Αυστραλή συγγραφέας δεν πίστευε ποτέ ότι, χάρη στα «Έθιμα ταφής», οι κριτικοί θα την τοποθετούσαν δίπλα σε λογοτέχνες όπως η Μάργκαρετ Άτγουντ και ο Πίτερ Κάρεϊ.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Χριστίνα Ντουνιά: «Ο Καρυωτάκης μάς δίνει ελπίδα και μας παρηγορεί»

Βιβλίο / «Ο Καρυωτάκης άφησε "το αδέσποτο Τραγούδι" του να μας συντροφεύει»

Στο βιβλίο της «Το όνειρο και το πάθος», η Χριστίνα Ντουνιά, ομότιμη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας και συγγραφέας αποκαλύπτει αθέατες όψεις του ποιητή και νέα στοιχεία για τη σχέση του με τον Καβάφη μέσα από μια άγνωστη, ως τώρα, επιστολή.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύ της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Βιβλίο / «Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύς της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Ο Ούγγρος κάτοχος του φετινού Νόμπελ λογοτεχνίας γράφει με μαγικό τρόπο για τις αποπνικτικές επιπτώσεις της πολιτικής καταπίεσης, περιφρονώντας την προθυμία των ανθρώπων να τις αποδεχτούν.
THE LIFO TEAM
Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Βιβλίο / Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Οι καθηγητές Peter Jeffreys και Gregory Jusdanis συνεργάστηκαν και έγραψαν από κοινού τη βιογραφία του μεγάλου ποιητή που φέρει τον τίτλο «Κωνσταντίνος Καβάφης – Ο άνθρωπος και ο ποιητής». Ο Gregory Jusdanis μίλησε στη LifO για το βιβλίο και για τον ποιητή που ήταν «παραδοσιακός και ταυτόχρονα μεταμοντέρνος, ο πρώτος “viral” ποιητής διεθνώς»
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

LiFO politics / Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

Ο Αλέξης Πατέλης, επικεφαλής του Οικονομικού Γραφείου του πρωθυπουργού την περίοδο 2019-2024, μιλά στη Βασιλική Σιούτη για την οικονομική πορεία της χώρας αυτά τα χρόνια, τις δύσκολες αποφάσεις αλλά και τις στιγμές δικαίωσης μέσα από την οπτική ενός τεχνοκράτη που βρέθηκε ξαφνικά στο επίκεντρο της πολιτικής.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Λάσλο Κρασναχορκάι: ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης βραβεύεται με Νόμπελ

Βιβλίο / Ο Λάσλο Κρασναχορκάι, ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης, κέρδισε το Νόμπελ

Φέτος, το βραβείο δόθηκε στον Ούγγρο συγγραφέα που κατά τη Σουηδική Ακαδημία αποτελεί ένα ελπιδοφόρο βήμα προς τον χαμένο ανθρωπισμό, την υψηλή λογοτεχνία και τη στοχαστική ακρίβεια.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Βιβλίο / Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Σε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του που έχει τίτλο “House of Cards”, ο Σουηδός πρώην διεθνής Γιόνας Έρικσον περιγράφει τις ταπεινωτικές μετρήσεις βάρους στα σεμινάρια διαιτητών της UEFA
THE LIFO TEAM
Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Το Πίσω Ράφι / Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Ο Έλληνας σκηνοθέτης μάζεψε από «το καλάθι των αχρήστων» όλες τις εμπειρίες του κι έφτιαξε την αυτοβιογραφία του, μια ζωντανή αφήγηση γεμάτη ιστορίες, συναντήσεις, αποφθέγματα και κρίσεις, λογοτεχνικές και σινεφίλ αναφορές.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: η ιστορία του underground περιοδικού «Ανοιχτή Πόλη»

Βιβλίο / «Ανοιχτή Πόλη»: Ένα από τα πιο επιδραστικά εναλλακτικά έντυπα της Ελλάδας

Οι δημιουργοί του Κώστας Μανδηλάς και Βλάσσης Ρασσιάς, καταγράφουν την πορεία του στο βιβλίο «Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: Η ιστορία του περιοδικού “Ανοιχτή Πόλη”».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει το διήγημα «Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ» της Πατρίσια Χάισμιθ

Lifo Videos / Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει ένα διήγημα της Πατρίσια Χάισμιθ

«Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ»: Μια ιστορία έρωτα, αγάπης, αφοσίωσης, ανταγωνισμού, μίσους και φόνου μεταξύ ενός ζευγαριού και ενός σιαμέζικου γάτου, ένα μυστηριώδες διήγημα της δημιουργού των πιο σαγηνευτικών αντιηρώων.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ