«Σώσα» του Ισαάκ Μπάσεβις Σίνγκερ: Η λογοτεχνία ενάντια στον φασισμό

«Σώσα» του Ισαάκ Μπάσεβις Σίνγκερ: Η λογοτεχνία ενάντια στον φασισμό Facebook Twitter
O νομπελίστας Ισαάκ Μπάσεβις Σίνγκερ μπορεί να αποδομήσει το στιβαρό οικοδόμημα του εβραϊσμού του –ή μήπως το αποθεώνει;– για χάρη της αγάπης, για χάρη ενός έρωτα ή για την ίδια λογοτεχνία.
0

Είναι σχεδόν συγκινητικός ο τρόπος που στο Σώσα (σε μετάφραση Μιχάλη Πάγκαλου, επίμετρο του ίδιου και του Σταύρου Ζουμπουλάκη από τις εκδόσεις Κίχλη) ο νομπελίστας Ισαάκ Μπάσεβις Σίνγκερ μπορεί να αποδομήσει το στιβαρό οικοδόμημα του εβραϊσμού του –ή μήπως το αποθεώνει;– για χάρη της αγάπης, για χάρη ενός έρωτα ή για την ίδια λογοτεχνία.

Γιατί, διαβάζοντας την ιστορία του Άρελε, ο οποίος μεγαλώνει στο ασφυκτικό περιβάλλον μιας πολωνικής εβραϊκής συνοικίας όπου άρχουν ο νόμος και το αθέατο μάτι του ραβίνου, σε ένα σπίτι όπου οι θεόρατοι τόμοι των θρησκευτικών βιβλίων έχουν αντικαταστήσει τα έπιπλα, δεν μπορείς να πιστέψεις ότι ο ίδιος, ένας κατά τα άλλα αδύναμος χαρακτήρας, θα καταφέρει να διεκδικήσει το δικαίωμά του να φαντάζεται έναν κόσμο με ατιθάσευτη λογοτεχνική έκφραση, με σαρκική ή πνευματική δύναμη, φτάνοντας να ορίζει ακόμα και την πορεία του ντρέιντελ (η εβραϊκή σβούρα).

Οι άκρως εκλεπτυσμένες περιγραφές του Σίνγκερ και η αναζήτηση μιας επαφής με την άλλη, πιο μεταμορφική και ποιητική όψη του λόγου, έξω από τις δυνατότητες της εξήγησης, έχουν να κάνουν με το μυστηριακό φως που καταυγάζει κάθε έκφραση της γραφής και ταυτίζονται, εν τέλει, με τον έρωτα.

Τολμά να κάνει τομή στα πάντα, καθώς από τη μια γίνεται ηδονοθήρας και από την άλλη ερωτεύεται μια νέα, τη Σώσα, που όλοι θεωρούν χαζή, άσχημη, αμόρφωτη, αποδιοπομπαία. Αλλά είναι η καλή ψυχή της που τον κάνει να την ερωτευτεί, θυσιάζοντας ουσιαστικά τη ζωή του, καθώς αυτή του δίνει τη δύναμη να ονειρεύεται ένα σύμπαν γεμάτο αστείρευτες εντάσεις ανάλογα με τους τρόπους της υπόστασης, όπως λέει κάπου ο ίδιος, ακολουθώντας τον Σπινόζα, την ίδια στιγμή που θεριεύει ο αντισημιτισμός σε κάθε έκφανση της καθημερινότητας, λίγο πριν από τη σαρωτική επικράτηση της Σοά.

Ως φέρελπις συγγραφέας, λοιπόν, ο Άρελε, που εδώ μοιάζει να είναι το alter ego του Σίνγκερ, ξέρει ότι αυτό είναι το κύριο αιτούμενο της απελπισμένης ζωής του. Με την αμόρφωτη, κατά τα άλλα, Σώσα γίνεται αφηγητής, μάστορας, ελεύθερος άνθρωπος και, κυρίως, λογοτέχνης. Οι άκρως εκλεπτυσμένες περιγραφές του Σίνγκερ και η αναζήτηση μιας επαφής με την άλλη, πιο μεταμορφική και ποιητική όψη του λόγου, έξω από τις δυνατότητες της εξήγησης, έχουν να κάνουν με το μυστηριακό φως που καταυγάζει κάθε έκφραση της γραφής και ταυτίζονται, εν τέλει, με τον έρωτα.


Εδώ ακριβώς έγκειται η αρχέγονη δύναμη αντίστασης που διατηρούσαν οι Εβραίοι και την οποία ο Σίνγκερ αναδεικνύει περισσότερο από κάθε άλλον, όπως πολύ σωστά επισημαίνει ο μεταφραστής Μιχάλης Πάγκαλος στο επίμετρό του, στη δύναμη της λογοτεχνίας ή στη λογοτεχνία ως παραμυθία. Όλα εμπλέκονται σε μια αδιόρατη συνάφεια ή σε ένα υφάδι που δικαιολογεί όλες τις αντιθέσεις και δεν είναι παρά η ίδια η αφήγηση στην οντολογική και μεταφυσική της βάση.

Όπως τονίζει στο πρώτο επίμετρο του βιβλίου ένας βαθύς γνώστης της λογοτεχνίας του Σίνγκερ αλλά και της εβραϊκής ταυτότητας, ο Σταύρος Ζουμπουλάκης: «Τα δεκάδες διηγήματα και νουβέλες του Σίνγκερ είναι, νομίζω, το κομμάτι εκείνο του έργου του όπου αληθινά θεριεύει το υπερφυσικό ή παραφυσικό στοιχείο που χαρακτηρίζει όλη τη συγγραφική του δραστηριότητα, τα αμέτρητα –λεγεών όνομα αυτοίς (Κατά Μάρκον, 5:9)– φαντάσματα, πνεύματα δαίμονες, ντιμπούκ. Ο υπερφυσικός αυτός πληθυσμός διαπλέκεται στο έργο του Σίνγκερ αξεδιάλυτα με τον ανθρώπινο και κάνει πάντοτε την εμφάνισή του μέσα σε ένα φόντο ρεαλιστικό».

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Το πίσω ράφι/ Εμανουέλ Καρέρ «Ένα ρωσικό μυθιστόρημα»

Το πίσω ράφι / Ένα επτασφράγιστο μυστικό που προκάλεσε αμηχανία και πάταγο

Προκλητικός, ωμός, συχνά σοκαριστικός, ο Εμανουέλ Καρέρ εξερευνά στο «Ένα ρωσικό μυθιστόρημα» το οικογενειακό του παρελθόν, φέρνοντας σε δύσκολη θέση ακόμα και τα πιο κοντινά του πρόσωπα.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Ζυμώνοντας ψωμί και ταριχεύοντας έναν νεκρό στην αρχαία Αίγυπτο

Αναγνώσεις / Ζυμώνοντας ψωμί και ταριχεύοντας έναν νεκρό στην αρχαία Αίγυπτο

Πώς ήταν η ζωή στην αρχαία Αίγυπτο; Ένας Αμερικανός αρχαιολόγος περιγράφει το 24ωρο των ανθρώπων κάθε ιδιότητας και κοινωνικής τάξης στις Θήβες της αρχαίας Αιγύπτου μέσα από ιστορίες που θα μπορούσαν να είναι αληθινές.
THE LIFO TEAM
Ανί Ερνό: «Όπως η σεξουαλική επιθυμία, έτσι και η μνήμη δεν σταματά ποτέ»

Βιβλίο / Ανί Ερνό: «Όπως η σεξουαλική επιθυμία, έτσι και η μνήμη δεν σταματά ποτέ»

Η Γαλλίδα συγγραφέας που τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας γεφυρώνει, με τη μυθιστορηματοποίηση της μνήμης, τη μεγάλη λογοτεχνία, από τον Μαρσέλ Προυστ μέχρι τον σύγχρονό μας Εντουάρ Λουί. Γεννήθηκε σαν σήμερα το 1940.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
ΕΠΕΞΕΡΓ. Παύλος Μεθενίτης «Αμανίτα μουσκάρια»

Το πίσω ράφι / Όταν μια ολόκληρη διμοιρία ανταρτών ξεκληρίστηκε από παραισθησιογόνα μανιτάρια

Στηριγμένο σε πραγματικά γεγονότα, το μυθιστόρημα «Αμανίτα μουσκάρια» του Παύλου Μεθενίτη εξερευνά το ζήτημα των ουσιών ως καταφύγιο αλλά και ως καταστροφή, και μας παρασύρει σ’ ένα ταξίδι ποτισμένο από την ελληνική πραγματικότητα, παραμονές της οικονομικής κρίσης.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Arsenale: Το πιο απρόσμενο βιβλιοπωλείο των Κυκλάδων φτιάχτηκε στην Ανάφη

Βιβλίο / Arsenale: Το πιο απρόσμενο βιβλιοπωλείο των Κυκλάδων φτιάχτηκε στην Ανάφη

Σε ένα νησί που μετρά λιγότερους από 300 μόνιμους κατοίκους, ένα παλιό καραβόσπιτο μεταμορφώθηκε σε ένα καταφύγιο πολιτισμού γεμάτο βιβλία, μουσικές και μικρούς θησαυρούς.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μαρκ Τουέιν, «Οι περιπέτειες του Χακ Φιν»

Το πίσω ράφι / Το μυθιστόρημα του Μαρκ Τουέιν που έθαψαν οι κριτικοί και το αποθέωσε ο Χέμινγουεϊ

Στις «Περιπέτειες του Χακ Φιν» ο Μαρκ Τουέιν έπλασε τον πιο ελεύθερο ήρωα της αμερικανικής λογοτεχνίας, που αρνήθηκε τους κανόνες της κοινωνίας του και ένωσε την τύχη του με έναν σκλάβο δραπέτη.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Ο Σάχης του Ιράν και η Αμερική που δεν μπορούσε να φανταστεί την ζωή χωρίς αυτόν

Βιβλίο / Ο Σάχης του Ιράν και η Αμερική που δεν μπορούσε να φανταστεί τη ζωή χωρίς αυτόν

Ένα νέο βιβλίο με τίτλο «Βασιλεύς των Βασιλέων», όπως αποκαλούσε τον εαυτό του ο Ρεζά Παχλαβί, εστιάζει στις διαδοχικές κυβερνήσεις των ΗΠΑ που «αποδέχτηκαν πρόθυμα τις φαντασιώσεις του, τόσο για τον εαυτό του όσο και για τη χώρα του».
THE LIFO TEAM
Γωγώ Ατζολετάκη: «Οι άνθρωποι της τρίτης ηλικίας δεν είναι “ληγμένα προϊόντα”»

Βιβλίο / Γωγώ Ατζολετάκη: «Οι άνθρωποι της τρίτης ηλικίας δεν είναι “ληγμένα προϊόντα”»

Σταρ Ελλάς στα νιάτα της, διακρίθηκε ως ηθοποιός, θιασάρχης, ραδιοφωνική παραγωγός, δοκιμάστηκε επίσης στη συγγραφή έχοντας κυκλοφορήσει μέχρι τώρα επτά βιβλία μαζί με το πρόσφατο «Η τρίτη άνοιξη» (εκδ. Επίμετρο), που έδωσε και το έναυσμα γι’ αυτήν τη συνέντευξη.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
O Δημήτρης Γκιώνης, οι ένδοξες μέρες της «Ελευθεροτυπίας» και το σημερινό μιντιακό σούπερ μάρκετ

Οι Αθηναίοι / O Δημήτρης Γκιώνης, οι ένδοξες μέρες της «Ελευθεροτυπίας» και το σημερινό μιντιακό σούπερ μάρκετ

Ο 81χρονος δημοσιογράφος και συγγραφέας που για δεκαετίες διηύθηνε τις πολιτιστικές σελίδες της Ελευθεροτυπίας, αφηγείται τη συναρπαστική καριέρα του στη LiFO
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Κλαίρη Μιτσοτάκη: «Η αξιοπρέπεια και η φιλία είναι τα θεμέλια της ζωής μας»

Βιβλίο / Κλαίρη Μιτσοτάκη: «Η αξιοπρέπεια και η φιλία είναι τα θεμέλια της ζωής μας»

Η σπουδαία μεταφράστρια, που έχει αφιερώσει μεγάλο μέρος της δουλειάς της στον Μαρσέλ Προυστ, μας ξεναγεί στον πολύπλοκο κόσμο του και εκφράζει τον θυμό της για την πανταχού παρούσα απάτη της εποχής μας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Η αλήθεια για τον «Συνταγματάρχη» Πάρκερ, τον διαβόητο μάνατζερ του Έλβις Πρίσλεϊ

Βιβλίο / Η αλήθεια για τον «Συνταγματάρχη» Πάρκερ, τον διαβόητο μάνατζερ του Έλβις Πρίσλεϊ

Ένα νέο βιβλίο με τίτλο «Ο Συνταγματάρχης και ο Βασιλιάς» εξερευνά τη συναρπαστική ζωή ενός ακούραστου κομπιναδόρου που προσπαθούσε απεγνωσμένα να ανακαλύψει εκ νέου τον εαυτό του.
THE LIFO TEAM
Γνώριζαν ή όχι οι Γερμανοί για τα εγκλήματα του Χίτλερ;

Βιβλίο / Γνώριζαν ή όχι οι Γερμανοί για τα εγκλήματα του Χίτλερ;

Πότε ακριβώς χάθηκε ο πόλεμος για τον Άξονα; Ποια ήταν η πιο σημαντική μάχη του πολέμου; Πόσο «συμμέτοχος» ήταν ο Γερμανικός λαός στο ολοκαύτωμα; Σ’ αυτά τα ερωτήματα επιχειρεί να απαντήσει μια νέα ογκώδης έκδοση με τίτλο «Η συνολική ιστορία του Β' Παγκοσμίου Πολέμου».
THE LIFO TEAM