«Πολύ χιόνι μπροστά στο σπίτι»: Όταν η Νίκη Αναστασέα σάρωσε τις λογοτεχνικές διακρίσεις

Νίκη Αναστασέα «Πολύ χιόνι μπροστά στο σπίτι» Facebook Twitter
Η Νίκη Αναστασέα φωτογραφίζεται στο ησυχαστήριό της στη Ραφήνα το 1998. Φωτ.: Σπύρος Στάβερης
0

Ένα ζευγάρι με αριστερές καταβολές, στα πενήντα και κάτι, ανταλλάσει εντυπώσεις έχοντας μόλις γνωρίσει τον νεαρό φίλο της κόρης τους. «Υπάρχουν πολλοί τρόποι να κάθεσαι», σχολιάζει ο πατέρας. «Όταν όμως κάθεσαι με τα πόδια απλωμένα, το κορμί σου ν’ ακουμπάει στη ράχη της πολυθρόνας και με το κεφάλι γερμένο πίσω, είτε αισθάνεσαι πως είσαι σπίτι σου, είτε πως όλος ο κόσμος είναι δικός σου. Που και τα δύο είναι λάθος».

Το παραπάνω στιγμιότυπο, με την τόσο εύστοχη παρατήρηση, είναι παρμένο από το μυθιστόρημα της Νίκης Αναστασέα «Πολύ χιόνι μπροστά στο σπίτι» (Κρατικό Bραβείο Λογοτεχνίας 2012, εκδόσεις Πόλις), και η ενστικτώδης καχυποψία που ζώνει τον μεσήλικα ήρωα, αλίμονο, επιβεβαιώνεται. Πολλά δεινά προκύπτουν στο βιβλίο από τον συγκεκριμένο νεαρό…

Η ίδια η Αναστασέα, πάντως, όσην ώρα είχαμε μοιραστεί σ’ ένα υπαίθριο καφέ της Σόλωνος, με αφορμή τη βράβευσή της, καθόταν αλλιώς: Σκυμμένη μπροστά, με τα χέρια της ν’ αγκαλιάζουν το τραπεζάκι, αμήχανη κάπως, προστατευμένη πίσω από τα μαύρα της γυαλιά. Δεν ήταν συνηθισμένη να δίνει συνεντεύξεις, η φωνή της σκεπαζόταν κάθε τόσο από τα κορναρίσματα και σαν ν’ ανυπομονούσε να πάρει ξανά το λεωφορείο για το ησυχαστήριό της στη Ραφήνα, συντροφιά με το «Καντίς για ένα αγέννητο παιδί» του Κέρτες, που διάβαζε και ξαναδιάβαζε, ανήμπορη να το αποχωριστεί.

Η είσοδός της στο λογοτεχνικό προσκήνιο έγινε το '98 με το «Αυτή η αργή μέρα προχωρούσε», μυθιστόρημα πλημμυρισμένο από νοσταλγία για τη γενέτειρά της, την Ξάνθη, το οποίο της χάρισε το βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου πεζογράφου του «Διαβάζω» και πολύ κουράγιο για τη συνέχεια.

Μια ζωή χωμένη στα βιβλία –ήταν από τους πρώτους υπαλλήλους της Πολιτείας και από το ίδιο βιβλιοπωλείο συνταξιοδοτήθηκε–, η Νίκη Αναστασέα (1947-2019) διεκδίκησε την ιδιότητα του συγγραφέα μετά τα πενήντα της. «Προηγουμένως, γύρω στα τριάντα, είχα ολοκληρώσει ένα μυθιστόρημα, αλλά ήταν τόσο άθλιο που το πέταξα. Κι αμέσως μετά στρώθηκα να μελετήσω τους κλασικούς που… έγραφαν καλά!» Η είσοδός της στο λογοτεχνικό προσκήνιο έγινε το '98 με το «Αυτή η αργή μέρα προχωρούσε», μυθιστόρημα πλημμυρισμένο από νοσταλγία για τη γενέτειρά της, την Ξάνθη, το οποίο της χάρισε το βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου πεζογράφου του «Διαβάζω» και πολύ κουράγιο για τη συνέχεια. Ακολούθησαν το «Επικράνθη» και το «Οι μικρές απολαύσεις του κυρίου Ευαγγελινού», έργα που δεν συνάντησαν ανάλογο ενθουσιασμό από τους κριτικούς. Στα 65 της, όμως, με το τέταρτο βιβλίο της, το «Πολύ χιόνι μπροστά στο σπίτι», σάρωσε πολλές διακρίσεις, ενώ στο μεσοδιάστημα πρόλαβε να αποκτήσει και την ιδιότητα της χαζογιαγιάς.

Νίκη Αναστασέα «Πολύ χιόνι μπροστά στο σπίτι» Facebook Twitter
Η αγάπη συνήθως οδηγεί σε θαύματα, λέει με τον τρόπο της η Αναστασέα, και μας πείθει τελικά. Φωτ.: Σπύρος Στάβερης

Διαβάζοντας κανείς το «Πολύ χιόνι μπροστά στο σπίτι», απορεί: πώς η Αναστασέα όπλισε το χέρι του ήρωά της, πώς τον έβαλε να σκοτώνει έστω και κατά λάθος, και στη συνέχεια αφαίρεσε από το μυθιστορηματικό της κάδρο ό,τι οδήγησε στο φονικό; Όταν ξεκινάς την ιστορία σου με ανταλλαγές πυρών μεταξύ μιας ομάδας «μπάτσων» και του οδηγού μιας κλεμμένης μηχανής που βόλταρε ανέμελος στην Καισαριανή με την κοπέλα του, πώς και δεν νιώθεις την ανάγκη να εξηγήσεις στον αναγνώστη αν πρόκειται για απλό κλεφτρόνι ή για μέλος τρομοκρατικής οργάνωσης; Κι όμως, εξαιτίας αυτού του ανθρώπου σκεπάζει η παγωνιά το σπιτικό που ζωντανεύει εδώ η Αναστασέα, φέρνοντας στην επιφάνεια απωθημένα πάθη και ανεπούλωτες πληγές. Η κοπέλα του νεαρού, προφυλακισμένη κι η ίδια στον Κορυδαλλό, εν ονόματι της αγάπης τους, όπως λέει, κρατάει κλειστό το στόμα της, δεν τον προδίδει. Και οι δικοί της, ακόμα κεραυνοβολημένοι αλλά σε απόσταση πια μεταξύ τους, σπάνε το κεφάλι τους για να καταλάβουν τι πήγε στραβά.

Πολύ χιόνι μπροστά στο σπίτι
Νίκη Αναστασέα, «Πολύ χιόνι μπροστά στο σπίτι», εκδ. Πόλις (εξαντλημένο)

Μην πάει ο νους σας στον κόσμο του περιθωρίου ή σε «Πυρήνες της φωτιάς», μην περιμένετε βαθυστόχαστες κοινωνιολογικές αναλύσεις. «Σπίτι» είναι η λέξη που μετράει εδώ. Η Αναστασέα δίνει φωνή στα μέλη μιας μικροαστικής οικογένειας με φυγόκεντρες τάσεις, ανοίγει φιλόδοξο διάλογο με τον Φόκνερ και απολύτως συνειδητά αφήνει έξω από το βιβλίο την πολιτική:

«Όποτε τα δελτία ειδήσεων αναφέρονται σε παιδιά που σκοτώνουν ή σκοτώνονται, βλέπουμε στην οθόνη για λίγα δευτερόλεπτα τους γονείς τους και μετά πάει, δεν τους ξαναβλέπουμε. Εμένα όμως αυτό με απασχολούσε εξαρχής: Πώς αντιμετωπίζεις ως γονιός μια τέτοια συμφορά; Μήπως δεν συγκαταλέγονται και οι γονείς στις "παράπλευρες απώλειες" για τις οποίες γίνεται λόγος έπειτα από ανάλογα περιστατικά; Έστω και εμμέσως, όμως, δεν αποφεύγω να τοποθετηθώ πολιτικά». Πράγματι, στο ερώτημα που δεσπόζει στην καρδιά του μυθιστορήματος –για κάτι που αγαπάς σκοτώνεις ή σκοτώνεσαι;– η ίδια κλείνει το μάτι στον Σεμπρούν και παίρνει το μέρος της ζωής. «Αν δεν σε νοιάζει η ζωή του διπλανού σου, πώς θα δημιουργήσεις μια καλύτερη κοινωνία; Δεν πιστεύω στη βία ως μαμή της Ιστορίας. Εμείς δημιουργούμε τη μοίρα μας».

Σε αντίθεση με τα προηγούμενα έργα της, όπου οι ήρωες ήταν σταθερά προσηλωμένοι σε μια σχέση, σε ένα ιδανικό, στο «Πολύ χιόνι μπροστά στο σπίτι» οι προδοσίες περισσεύουν. Αν εξαιρέσουμε, ωστόσο, τον νεαρό φονιά, όλοι οι υπόλοιποι χαρακτήρες, όσα λάθη κι αν χρεώνονται, στο τέλος βγαίνουν δικαιωμένοι. Η αγάπη συνήθως οδηγεί σε θαύματα, λέει με τον τρόπο της η Αναστασέα, και μας πείθει τελικά. 

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Μαίρη Κουκουλέ

Οι Αθηναίοι / Μαίρη Κουκουλέ (1939-2025): Η αιρετική λαογράφος που κατέγραψε τη νεοελληνική αθυροστομία

Μοίρασε τη ζωή της ανάμεσα στην Αθήνα και το Παρίσι, υπήρξε σύντροφος ζωής του επίσης αιρετικού Ηλία Πετρόπουλου. Ο Μάης του ’68 ήταν ό,τι συγκλονιστικότερο έζησε. Πέθανε σε ηλικία 86 ετών.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Μπεν Γουίλσον: «Η χαοτική εικόνα της Αθήνας είναι το μυστικό της αντοχής και της επιτυχίας της»

Βιβλίο / Μπεν Γουίλσον: «Η χαοτική εικόνα της Αθήνας είναι το μυστικό της αντοχής της»

Από τη Βαβυλώνα ως την Αθήνα, ο διάσημος ιστορικός και συγγραφέας βλέπει τις πόλεις ως ζωντανούς οργανισμούς, όπου η ιστορία γράφεται από τους ανθρώπους και όχι από τα κτίρια – με δημόσιες διεκδικήσεις και αντιστάσεις στο gentrification.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
10 βιβλία που διαπνέονται από 10 ελληνικά νησιά και τόπους - από τις Σπέτσες και την Άνδρο ως την Κρήτη και τη Μύκονο

Βιβλίο / 10 βιβλία για 10 ελληνικά νησιά και τόπους - από τις Σπέτσες και την Άνδρο ως την Κρήτη και τη Μύκονο

Δεν είναι λίγα τα βιβλία που ξεδίπλωσαν και ενίοτε αποθέωσαν κρυφές ή φανερές μεριές της Ελλάδας και κατέληξαν να γίνουν συνώνυμα συγκεκριμένων τόπων. Από τις ονειρικές, σχεδόν ψυχεδελικές Σπέτσες στον Μάγο του Φόουλς μέχρι τη Μάνη του Φέρμορ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Ocean Vuong: «Πίσω από τη βιτρίνα της χιπστεριάς κρύβεται ο φόβος»

ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟ / Ocean Vuong: «Πίσω από τη βιτρίνα της χιπστεριάς κρύβεται ο φόβος»

Ο Αυτοκράτορας της Χαράς είναι ένα λογοτεχνικό επίτευγμα. Ένα μεγάλο μυθιστόρημα με ιστορίες απλών ανθρώπων που τις σχέσεις τους ορίζουν η καλοσύνη και η αλληλεγγύη. Με αφορμή την κυκλοφορία του, ένας από τους πιο ταλαντούχους συγγραφείς της γενιάς του μιλάει για τη λογοτεχνία, τους ήρωές του, την queer ταυτότητα και την κατάσταση όπως διαμορφώνεται στην Αμερική του Τραμπ σε μια συνέντευξη-ποταμό.
M. HULOT
Η Λυδία Κονιόρδου διαβάζει τον μονόλογο της Λούλας Αναγνωστάκη «Ο oυρανός κατακόκκινος»

Lifo Videos / «Ιδού εγώ»: Η Λυδία Κονιόρδου ερμηνεύει το «Ουρανός Κατακόκκινος» της Λούλας Αναγνωστάκη στο LIFO.gr

O απολογισμός ζωής μιας γυναίκας που βλέπει γύρω της τον κόσμο να διαλύεται, η προσωπική εμπλοκή στη συλλογική μνήμη, μια ποιητική εκδοχή της δυστυχίας που γεννά η σύγχρονη πραγματικότητα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων: Τόπος συνάντησης για τη λογοτεχνία και τις ιδέες

Βιβλίο / Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων: Τόπος συνάντησης για τη λογοτεχνία και τις ιδέες

Με ένα πλούσιο πρόγραμμα με καλεσμένους από 16 χώρες και τιμώμενο πρόσωπο τον ποιητή Τίτο Πατρίκιο, το φετινό φεστιβάλ σημείωσε τη μεγαλύτερη προσέλευση στην ιστορία του.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Γιατί μας γοητεύει ακόμα ο «Καβγατζής της Βρέστης»;

The Review / Γιατί μας γοητεύει ακόμα ο «Καβγατζής της Βρέστης»;

Ο Χρήστος Παρίδης και η Βένα Γεωργακοπούλου, με αφορμή τη νέα έκδοση του έργου του Ζαν Ζενέ, εξετάζουν τους λόγους που μπορεί να μας αφορά ακόμα και σήμερα το θρυλικό βιβλίο του 1945. ― ΠΕΡΙΕΧΕΙ ΤΟΛΜΗΡΗ ΓΛΩΣΣΑ
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
100 βιβλία που ξεχωρίσαμε για αυτό το καλοκαίρι

Βιβλίο / 100 βιβλία να διαβάσεις κάτω από ένα αρμυρίκι ή στην πόλη με το κλιματιστικό στο φούλ

Κλασική λογοτεχνία, σύγχρονοι συγγραφείς, δοκίμια, ιστορία, αυτοβελτίωση, βιβλία για το «μικρό» να μην είναι όλη την ώρα στο iPad. Kάτι για όλους για να περάσει όμορφα, ήσυχα και ποιοτικά το καλοκαίρι.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΑΡΙΑ ΔΡΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Βιβλίο / Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Τέτοιες μέρες πριν από πενήντα χρόνια, το γκρουπ έκανε το ντεμπούτο του στην σκηνή του θρυλικού κλαμπ CBGB στη Νέα Υόρκη, κι ένα νέο βιβλίο ακολουθεί την πορεία τους από τις πρώτες τους ημέρες μέχρι το είδος εκείνο της επιτυχίας που συνήθως έρχεται με τα δικά της προβλήματα
THE LIFO TEAM
Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Βιβλίο / Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Η Γαλλίδα κριτικός λογοτεχνίας της «Monde», Φλοράνς Νουαβίλ, στο «Μίλαν Κούντερα: Γράψιμο... Τι ιδέα κι αυτή!», αποκαλύπτει καίριες στιγμές και συγγραφικές αλήθειες του καλού της φίλου, αναιρώντας όλες τις κατηγορίες που συνδέονταν με το όνομά του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πάουλο Σκoτ

Βιβλίο / Πάουλο Σκoτ: «Στη Βραζιλία ο ρατσισμός είναι παντού, στη λογοτεχνία, στους στίχους της σάμπα»

Πότε ρεαλιστικό, πότε στρατευμένο, πότε αστυνομικής υφής, πότε μια τρελή και ξεκαρδιστική σάτιρα. Οι «Φαινότυποι» του Πάουλο Σκοτ είναι ένα αξιοσημείωτο βιβλίο. Μιλήσαμε με τον Βραζιλιάνο συγγραφέα για τη λογοτεχνία, την κατάσταση στη Βραζιλία και την αξία των λογοτεχνικών βραβείων.
ΒΕΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κώστας Σπαθαράκης, εκδότης.

Κώστας Σπαθαράκης / Κώστας Σπαθαράκης: «Δεν έχουμε αφηγήσεις για τις ερωτικές μας σχέσεις, για τα νιάτα μας»

Για τον άνθρωπο πίσω από τις εκδόσεις αντίποδες, το μεγαλύτερο όφελος ήταν ότι, ενώ του άρεσε να είναι χωμένος μέσα στα βιβλία – μια μοναχική και ίσως ναρκισσιστική συνήθεια –, στην πορεία έμαθε να τη μετατρέπει σε εργαλείο κοινωνικότητας και επαφής με τους γύρω του.
M. HULOT
Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού

Βιβλίο / Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού»

Ο πολυβραβευμένος Κολομβιανός συγγραφέας μιλά στη LiFO για τη βία που στοιχειώνει τη χώρα του, τη δύναμη της λογοτεχνίας να ανασύρει όσα κρύβει η Ιστορία, αλλά και για την αρχαιοελληνική φιλοσοφία ως σταθερή επιρροή του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
H Gen Z όχι μόνο διαβάζει αλλά συγχρόνως αλλάζει και την ίδια την έννοια της ανάγνωσης

Βιβλίο / Η Gen Z δεν διαβάζει απλώς· επαναπροσδιορίζει την ανάγνωση

Οι εκπρόσωποι αυτής της γενιάς λατρεύουν την απόδραση, παίρνουν την λεγόμενη fan fiction τόσο σοβαρά όσο και τη λίστα Booker, αναβιώνουν κλασικά βιβλία από την Τζέιν Όστεν έως τον Ντοστογιέφσκι και μοιράζονται ιστορίες στις δικές τους κοινότητες.
THE LIFO TEAM