«H λέσχη των αθεράπευτα αισιόδοξων» και τα δράματα που προκάλεσαν οι ιδεολογίες στον 20ό αιώνα

Μισέλ Γκενασιά Facebook Twitter
Ο Ζαν-Μισέλ Γκενασιά, γεννημένος στο Αλγέρι τo 1950 και δικηγόρος στο επάγγελμα, μολονότι το ΄86 είχε δημοσιεύσει ένα νουάρ για το οποίο μάλιστα είχε βραβευτεί, απομακρύνθηκε για καιρό από το λογοτεχνικό προσκήνιο. Φωτ.: Getty Images/ Ideal Images
0

ΟΡΙΣΜΕΝΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ ΕΝΤΥΠΩΝΟΝΤΑΙ τόσο βαθιά που δεν ξεθωριάζουν με τίποτα. Από μια τέτοια εικόνα πήρε φωτιά ο Ζαν-Μισέλ Γκενασιά κι έγραψε τη «Λέσχη των αθεράπευτα αισιόδοξων» (μετ. Φ. Βλαχοπούλου, Πόλις).

Μαθητής ακόμη, ο Γάλλος συγγραφέας είχε τύχει να δει τον Ζαν- Πολ Σαρτρ και τον Ζοζέφ Κεσέλ να παίζουν σκάκι στην πίσω αίθουσα ενός παρισινού μπιστρό ντουμανιασμένου απ’ τους καπνούς και ν' αστειεύονται μεταξύ τους σαν γυμνασιόπαιδα.

Τους ήξερε από την τηλεόραση, ήταν διάσημοι. Τι θα μπορούσε, άραγε, να κάνει τον κατεξοχήν φιλόσοφο του υπαρξισμού και τον συγγραφέα της «Ωραίας της ημέρας» να λύνονται στα γέλια; Και ποιοι να 'ταν όλοι εκείνοι οι άντρες γύρω τους που διασκέδαζαν με τις ισχνές τους επιδόσεις στη σκακιέρα, κρυμμένοι κι αυτοί πίσω από την κουρτίνα που χώριζε το μαγαζί στα δυο;

Ένας μαθητής, ονόματι Μισέλ Μαρινί, κρατά το ρόλο του αφηγητή και στη «Λέσχη των αθεράπευτα αισιόδοξων». Το alter ego του Γκενασιά, εν έτει 1959, είναι ένας συστηματικός κοπανατζής από το φημισμένο γυμνάσιο Henri IV αλλά και φανατικός βιβλιοφάγος –τον συναντάμε στη φάση που έχει ανακαλύψει τον Καζαντζάκη–, ο οποίος καταφεύγει κάθε λίγο και λιγάκι στο “Balto” της πλατείας Ντανφέρ Ροσφό, σε άψογη φόρμα, για μια, και δυο, και τρεις παρτίδες ποδοσφαιράκι, μακριά απ' τις σκοτούρες του σχολείου και του σπιτιού.

Ο Γκενασιά χτύπησε φλέβα. Γιατί, παρότι επικεντρώνεται  στην προδοσία των ιδανικών και στα δράματα που προκάλεσαν οι κυρίαρχες ιδεολογίες στον 20ό αιώνα, μοιράζει σοφά τις επτακόσιες σελίδες του βιβλίου ανάμεσα στις πικρές εμπειρίες των θαμώνων του “Balto” και στην –όχι και τόσο ανέμελη καθημερινότητα– του νεαρού ήρωα.

Όμως το ομώνυμο μπιστρό λειτουργεί σαν στέκι και γι' άλλους. Αποτελεί την έδρα μιας παρέας σκακιστών τα μέλη της οποίας είναι πρόσφυγες από κομμουνιστικές χώρες – Ούγγροι, Ρουμάνοι, Ανατολικογερμανοί, Πολωνοί, Σοβιετικοί, Τσεχοσλοβάκοι. Άντρες σαν φαντάσματα, παρίες χωρίς φράγκο και με πτυχία που δεν αναγνωρίζονται στη Δύση, ξεκομμένοι οριστικά από γυναίκα και παιδιά, με μοναδική τους έγνοια την επιβίωση. Άντρες που, όπως πληροφορείται ο πιτσιρικάς, ο Σαρτρ φροντίζει συχνά πυκνά να τους χαρτζιλικώνει.

cover
Το βιβλίο «Η λέσχη των αθεράπευτα αισιόδοξων» του Ζαν-Μισέλ Γκενασιά έχει εξαντληθεί από τον εκδότη.

Άλλοι έχουν εγκαταλείψει τις πατρίδες τους υπό δραματικές συνθήκες, άλλοι με πρόσχημα μια διπλωματική αποστολή ή ένα επιχειρηματικό ταξίδι. Κάποιοι είχαν υπάρξει κομμουνιστές «μέχρι τα τρίσβαθα της ψυχής τους», μέχρι που ανακάλυψαν «πόσο φρικτό ήταν το σύστημα και ότι είχαν πιαστεί στη δική του παγίδα». Ορισμένοι παραμένουν κομμουνιστές κι ας λογαριάζονται τώρα ως αποστάτες απ' το κόμμα.

Ξεχωριστή δε περίπτωση ανάμεσά τους, ως προς τον φανατισμό, την κυκλοθυμία και την ευθιξία του, είναι ο Γρηγόρης Πέτρουλας, φυγάς από τη μετεμφυλιακή Ελλάδα, «επικηρυγμένος από εξτρεμιστές φιλοβασιλικούς». Όλοι τους έχουν συμφωνήσει πως επί γαλλικού εδάφους θα συνεννοούνται στα γαλλικά. Όταν όμως στις συζητήσεις τους αναβιώνουν παλιά πάθη, ανταγωνισμοί και μίση, ξεμένουν από λεξιλόγιο. Κι όσο ο Μαρινί ανακατεύεται μαζί τους, παίρνει μαθήματα που θα τον συντροφεύουν μια ζωή...

Ο Ζαν-Μισέλ Γκενασιά, γεννημένος στο Αλγέρι τo 1950 και δικηγόρος στο επάγγελμα, μολονότι το ΄86 είχε δημοσιεύσει ένα νουάρ για το οποίο μάλιστα είχε βραβευτεί, απομακρύνθηκε για καιρό από το λογοτεχνικό προσκήνιο. Με το που επανεμφανίστηκε, όμως, σηματοδότησε ένα από τα εκδοτικά γεγονότα του 2009. Με πωλήσεις που ξεπέρασαν τα 200.000 αντίτυπα η «Λέσχη...» του τιμήθηκε με το Γκονκούρ που δίνουν οι μαθητές λυκείου στη Γαλλία κι εγκωμιάστηκε σαν ένα λαϊκό μυθιστόρημα, «με την ευγενέστερη έννοια του όρου», που διαφυλάσσει τα συναισθήματα χωρίς να γλιστράει ποτέ στον διδακτισμό. 

Πράγματι, ο Γκενασιά χτύπησε φλέβα. Γιατί, παρότι επικεντρώνεται στην προδοσία των ιδανικών και στα δράματα που προκάλεσαν οι κυρίαρχες ιδεολογίες στον 20ό αιώνα, μοιράζει σοφά τις επτακόσιες σελίδες του βιβλίου ανάμεσα στις πικρές εμπειρίες των θαμώνων του “Balto” και στην –όχι και τόσο ανέμελη καθημερινότητα– του νεαρού ήρωα.

Κι όπως διατηρεί αμείωτο το σασπένς, κρατώντας σαν επτασφράγιστο μυστικό γιατί απαγορεύεται δια ροπάλου σ' έναν ρακένδυτο, καλλιεργημένο Ρώσο, να πατήσει το πόδι του στη λέσχη,  ο Γκενασιά δεν σταματά στιγμή να παρακολουθεί τον Μαρινί καθώς μεγαλώνει στη Γαλλία του Ντε Γκολ και του πολέμου της Αλγερίας, ανακαλώντας έτσι διλήμματα και καταστάσεις που σημάδεψαν μια ολόκληρη γενιά.

Την ώρα που ο δωδεκάχρονος Μαρινί ανακαλύπτει το ροκ εντ ρολ, τον έρωτα, τη νουβέλ βαγκ, την τέχνη της φωτογραφίας, και μυείται μέσα από τις αφηγήσεις των «αθεράπευτα αισιόδοξων» στις θηριωδίες του σταλινισμού, ο γάμος των γονιών του διαλύεται από αγεφύρωτες ταξικές αντιθέσεις και ο μεγάλος του αδελφός λιποτακτεί από το αλγερινό μέτωπο, έχοντας προηγουμένως στείλει επιστολές σαν κι αυτή: «Πρέπει να τα τινάξουμε όλα στον αέρα... Έγιναν επαναστάσεις και πόλεμοι. Κυβερνήσεις ανατράπηκαν. Τίποτε δεν αλλάζει. Οι πλούσιοι παραμένουν πλούσιοι και οι φτωχοί παραμένουν φτωχοί... Όσο δεν κάνουμε μια νέα επανάσταση και δεν καρατομούμε αυτούς που έχουν σφετεριστεί την οικονομική εξουσία, θα 'μαστε απλώς όλο λόγια...».

Το μυθιστόρημα του Γκενασιά ολοκληρώνεται νωρίτερα, αλλά ο Μάης του '68 δεν είναι μακριά.

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Μπεν Γουίλσον: «Η χαοτική εικόνα της Αθήνας είναι το μυστικό της αντοχής και της επιτυχίας της»

Βιβλίο / Μπεν Γουίλσον: «Η χαοτική εικόνα της Αθήνας είναι το μυστικό της αντοχής της»

Από τη Βαβυλώνα ως την Αθήνα, ο διάσημος ιστορικός και συγγραφέας βλέπει τις πόλεις ως ζωντανούς οργανισμούς, όπου η ιστορία γράφεται από τους ανθρώπους και όχι από τα κτίρια – με δημόσιες διεκδικήσεις και αντιστάσεις στο gentrification.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
10 βιβλία που διαπνέονται από 10 ελληνικά νησιά και τόπους - από τις Σπέτσες και την Άνδρο ως την Κρήτη και τη Μύκονο

Βιβλίο / 10 βιβλία για 10 ελληνικά νησιά και τόπους - από τις Σπέτσες και την Άνδρο ως την Κρήτη και τη Μύκονο

Δεν είναι λίγα τα βιβλία που ξεδίπλωσαν και ενίοτε αποθέωσαν κρυφές ή φανερές μεριές της Ελλάδας και κατέληξαν να γίνουν συνώνυμα συγκεκριμένων τόπων. Από τις ονειρικές, σχεδόν ψυχεδελικές Σπέτσες στον Μάγο του Φόουλς μέχρι τη Μάνη του Φέρμορ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Ocean Vuong: «Πίσω από τη βιτρίνα της χιπστεριάς κρύβεται ο φόβος»

ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟ / Ocean Vuong: «Πίσω από τη βιτρίνα της χιπστεριάς κρύβεται ο φόβος»

Ο Αυτοκράτορας της Χαράς είναι ένα λογοτεχνικό επίτευγμα. Ένα μεγάλο μυθιστόρημα με ιστορίες απλών ανθρώπων που τις σχέσεις τους ορίζουν η καλοσύνη και η αλληλεγγύη. Με αφορμή την κυκλοφορία του, ένας από τους πιο ταλαντούχους συγγραφείς της γενιάς του μιλάει για τη λογοτεχνία, τους ήρωές του, την queer ταυτότητα και την κατάσταση όπως διαμορφώνεται στην Αμερική του Τραμπ σε μια συνέντευξη-ποταμό.
M. HULOT
Η Λυδία Κονιόρδου διαβάζει τον μονόλογο της Λούλας Αναγνωστάκη «Ο oυρανός κατακόκκινος»

Lifo Videos / «Ιδού εγώ»: Η Λυδία Κονιόρδου ερμηνεύει το «Ουρανός Κατακόκκινος» της Λούλας Αναγνωστάκη στο LIFO.gr

O απολογισμός ζωής μιας γυναίκας που βλέπει γύρω της τον κόσμο να διαλύεται, η προσωπική εμπλοκή στη συλλογική μνήμη, μια ποιητική εκδοχή της δυστυχίας που γεννά η σύγχρονη πραγματικότητα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων: Τόπος συνάντησης για τη λογοτεχνία και τις ιδέες

Βιβλίο / Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων: Τόπος συνάντησης για τη λογοτεχνία και τις ιδέες

Με ένα πλούσιο πρόγραμμα με καλεσμένους από 16 χώρες και τιμώμενο πρόσωπο τον ποιητή Τίτο Πατρίκιο, το φετινό φεστιβάλ σημείωσε τη μεγαλύτερη προσέλευση στην ιστορία του.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Γιατί μας γοητεύει ακόμα ο «Καβγατζής της Βρέστης»;

The Review / Γιατί μας γοητεύει ακόμα ο «Καβγατζής της Βρέστης»;

Ο Χρήστος Παρίδης και η Βένα Γεωργακοπούλου, με αφορμή τη νέα έκδοση του έργου του Ζαν Ζενέ, εξετάζουν τους λόγους που μπορεί να μας αφορά ακόμα και σήμερα το θρυλικό βιβλίο του 1945. ― ΠΕΡΙΕΧΕΙ ΤΟΛΜΗΡΗ ΓΛΩΣΣΑ
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
100 βιβλία που ξεχωρίσαμε για αυτό το καλοκαίρι

Βιβλίο / 100 βιβλία να διαβάσεις κάτω από ένα αρμυρίκι ή στην πόλη με το κλιματιστικό στο φούλ

Κλασική λογοτεχνία, σύγχρονοι συγγραφείς, δοκίμια, ιστορία, αυτοβελτίωση, βιβλία για το «μικρό» να μην είναι όλη την ώρα στο iPad. Kάτι για όλους για να περάσει όμορφα, ήσυχα και ποιοτικά το καλοκαίρι.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΑΡΙΑ ΔΡΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Βιβλίο / Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Τέτοιες μέρες πριν από πενήντα χρόνια, το γκρουπ έκανε το ντεμπούτο του στην σκηνή του θρυλικού κλαμπ CBGB στη Νέα Υόρκη, κι ένα νέο βιβλίο ακολουθεί την πορεία τους από τις πρώτες τους ημέρες μέχρι το είδος εκείνο της επιτυχίας που συνήθως έρχεται με τα δικά της προβλήματα
THE LIFO TEAM
Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Βιβλίο / Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Η Γαλλίδα κριτικός λογοτεχνίας της «Monde», Φλοράνς Νουαβίλ, στο «Μίλαν Κούντερα: Γράψιμο... Τι ιδέα κι αυτή!», αποκαλύπτει καίριες στιγμές και συγγραφικές αλήθειες του καλού της φίλου, αναιρώντας όλες τις κατηγορίες που συνδέονταν με το όνομά του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πάουλο Σκoτ

Βιβλίο / Πάουλο Σκoτ: «Στη Βραζιλία ο ρατσισμός είναι παντού, στη λογοτεχνία, στους στίχους της σάμπα»

Πότε ρεαλιστικό, πότε στρατευμένο, πότε αστυνομικής υφής, πότε μια τρελή και ξεκαρδιστική σάτιρα. Οι «Φαινότυποι» του Πάουλο Σκοτ είναι ένα αξιοσημείωτο βιβλίο. Μιλήσαμε με τον Βραζιλιάνο συγγραφέα για τη λογοτεχνία, την κατάσταση στη Βραζιλία και την αξία των λογοτεχνικών βραβείων.
ΒΕΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ