Όταν τα «υποψιασμένα κορμιά» κυριαρχούσαν στους ομοφυλόφιλους έρωτες 

Όταν τα «υποψιασμένα κορμιά» κυριαρχούσαν στους ομοφυλόφιλους έρωτες  Facebook Twitter
Διαφημιστική «καμπάνια» για τα καλλιστεία τραβεστί του 1988 στην Αθήνα. Φωτογραφικό Αρχείο Αδελφών Φλώρου
0

Θα έχεις δει κι εσύ, φαντάζομαι, στο ίντερνετ και στα σόσιαλ ΛΟΑΤΚΙ+ ιστοσελίδες τύπου «We were always here», που επιχειρούν να καταδείξουν τη διαχρονικότητα των ομοερωτικών σχέσεων υπό ένα σύγχρονο πρίσμα. 
Ακριβώς, και αυτό είναι κάτι που αμφισβητώ εν μέρει στο βιβλίο. Οι σεξουαλικές κατηγορίες δεν είναι βιολογικά παγιωμένες στον χρόνο αλλά ποικίλλουν ανάλογα με την εποχή, αντίθετα από ό,τι πρεσβεύει η «επανορθωτική» αντίληψη της ιστορίας που χαρακτηρίζει σε μεγάλο βαθμό τον ΛΟΑΤΚΙ+ ακτιβισμό, σε μια προσπάθεια να ενισχύσει τις δικαιωματικές διεκδικήσεις, προβάλλοντας το παρελθόν στο παρόν, κάτι που ιστορικά δεν στέκει.

― Υπήρχε ωστόσο στις αρχές του 20ού αιώνα μια πρώιμη αίσθηση κοινότητας σε κάποια αστικά, κοσμοπολίτικα περιβάλλοντα κυρίως. Ο Καβάφης, για παράδειγμα, διέβλεπε μια τέτοια εξέλιξη στην «τελειωτέρα κοινωνία» που αναφέρει στα «Κρυμμένα» (1908).
Τόσο στον Καβάφη όσο και στον νεότερό του Λαπαθιώτη και στον κύκλο του, όπως και σε εκείνον της Ντόρας Ρωζέττη, υπάρχει πράγματι μια κάποια πρώιμη ταυτοτική συνείδηση, που όμως είναι αμφίβολο πόσο ταυτίζεται με τη σημερινή ταξικά, κοινωνικά κ.λπ. 

— Πώς αποφάσισες να ερευνήσεις ΛΟΑΤΚΙ+ θεματικές; Ακαδημαϊκά εννοώ, γιατί τέτοιες «ανησυχίες» είχες από τότε που κατέβαινες, νεότερος, στο ΑΚΟΕ.
Στα τέλη της δεκαετίας του ’80 έφυγα για σπουδές στη Γαλλία και το 1995 τέλειωσα το διδακτορικό μου, που είχε θέμα τον ανδρισμό στην ομοκοινωνικότητα του ποδοσφαίρου και τους άνδρες με ομοφυλόφιλες πρακτικές στον Πειραιά και την Αθήνα. Προέκυψαν μάλιστα δυσκολίες εξαιτίας αυτού∙ επιστρέφοντας στην Ελλάδα δεν έβρισκα για χρόνια δουλειά. Τα πράγματα σήμερα έχουν αλλάξει πολύ, και στον ακαδημαϊκό χώρο, τότε όμως αν ασχολιόσουν με «τέτοια» θέματα βρισκόσουν στο στόχαστρο.

Πήγαινες σε μια καφετέρια και μπορούσαν ανά πάσα στιγμή να σε διώξουν εάν «φαινόσουν». Το ίδιο εύκολα σε πέταγαν έξω από κάποιο σπίτι που νοίκιαζες, ή δεν σου το νοίκιαζαν καν. Παρότι η ομοφυλοφιλία αυτή καθαυτή ήταν αποποινικοποιημένη, κάποιες μορφές είτε εκφράσεις της διώκονταν, οι δε ομοφυλόφιλοι που προσάγονταν φακελώνονταν κανονικά ως «κίναιδοι».

Το 2014 κλήθηκα να συμμετάσχω σε μια έκδοση στα αγγλικά για τη δεκαετία του ’60 στην Ελλάδα, που είχαν επιμεληθεί ιστορικοί όπως ο Κωστής Κορνέτης και ο Νίκος Παπαδογιάννης, κι έκανα εκεί μια σχετική ιστορική μελέτη. Τότε παρακινήθηκα να αρχίσω τις συνεντεύξεις με γκέι άνδρες κάποιας ηλικίας και άνω, συμπληρωματικά με τη διδακτορική μου έρευνα, διότι πάντα πίστευα ότι για να καταλάβει κανείς το σήμερα πρέπει να καταλάβει το χτες, ειδικά όταν αναφερόμαστε σε καιρούς που η ομοφυλοφιλία βιωνόταν πολύ διαφορετικά.

Κώστα Γιαννακόπουλο
Ο συγγραφέας και καθηγητής του Τμήματος Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου, Κώστας Γιαννακόπουλος

― Αυτή η συνείδηση στο πλαίσιο της νεωτερικότητας αρχίζει να εμφανίζεται εντονότερα στην Ελλάδα μετά τη Μεταπολίτευση, νομίζω, οπότε αρχίζει να αλλάζει η περί ομοφυλοφιλίας αντίληψη.
Ακριβώς. Πριν από τη δεκαετία του ’70 η κυρίαρχη αντίληψη για την ομοσεξουαλική ταυτότητα δεν περιλάμβανε τη διάκριση ετεροφυλόφιλος/ομοφυλόφιλος αλλά γινόταν στη βάση του κοινωνικού φύλου, ήταν το δίπολο (cis) άντρας/«αδερφή». Το βάρος δηλαδή έπεφτε στην έμφυλη ταυτότητα του υποκειμένου, όχι στον σεξουαλικό του προσανατολισμό. Σήμερα μιλάμε για στρέιτ και γκέι αλλά και στις δύο περιπτώσεις αναφερόμαστε, γενικώς ειπείν, σε άντρες. Παλιότερα μπορεί κάποιος να συνευρισκόταν ερωτικά και με γυναίκες και με άλλους άντρες-«αδερφές» αλλά παρέμενε Άντρας με το Α κεφαλαίο εφόσον ήταν αρρενωπός και ενεργητικός, τουλάχιστον στο φαίνεσθαι! Διέφερε δηλαδή από τον «πούστη» ή την «αδερφή», που ήταν παθητικός και θηλυπρεπής, στον βαθμό, βέβαια, που είχε το κουράγιο να το εκδηλώσει δημόσια. Αυτή είναι η μεγάλη διαφορά.  

Όταν τα «υποψιασμένα κορμιά» κυριαρχούσαν στους ομοφυλόφιλους έρωτες  Facebook Twitter
Τρανς και ομοφυλόφιλοι στα Προπύλαια στη συγκέντρωση κατά του ομοφοβικού νομοσχεδίου «περί αφροδισίων». 26/1/1981. Φωτογραφικό Αρχείο Αδελφών Φλώρου

― Ενδιαφέρον έχουν και οι αναφορές σου σε ομόφυλες σχέσεις που ευδοκιμούσαν ακόμα και μέσα σε στρέιτ οικογένειες.
Ναι, υπήρχε η ειδική κατηγορία του «πονηρού», εκείνου δηλαδή που «καταλάβαινε». Επρόκειτο για έναν ολόκληρο κώδικα επικοινωνίας που ήταν κυρίως σωματικός… 

GIANNAKOPOULOS
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ. Κώστας Γιαννακόπουλος, Ανδρικές ομοερωτικές σχέσεις στη μεταπολεμική Ελλάδα, Εκδόσεις: Ψηφίδες

― Οι λεγόμενοι «τζιναβωτοί» στα καλιαρντά, τα «υποψιασμένα κορμιά» που γράφει ο Γιώργος Ιωάννου, τον οποίο επίσης μνημονεύεις.
Ναι, και δεν είναι μόνο ελληνικό το φαινόμενο: αντίστοιχη λέξη για τον «πονηρό» που «καταλαβαίνει» βρίσκουμε και στα ισπανικά, το «entiende?». Αυτοί οι χαρακτηρισμοί αφορούσαν βασικά αρρενωπούς, «στρέιτ» άνδρες που ήταν όμως «ανοιχτοί» σε εμπειρίες. Υπήρχε, ωστόσο, μια ακόμα μεγάλη διαφορά κι αυτή αφορούσε τους χώρους γνωριμιών. Αν ρωτήσεις γκέι άνδρες κάποιας ηλικίας «πού γινόταν τότε», απαντούν «παντού» και πράγματι μια τέτοια «πονηρή» γνωριμία μπορούσε να συμβεί οπουδήποτε, σε κλειστά ανδρικά περιβάλλοντα όπως ο στρατός αλλά και έξω, στον δρόμο. Δεν ήταν προϋπόθεση η ύπαρξη «ειδικών» χώρων, όπως τα γκέι μπαρ ή οι σάουνες, που άλλωστε δεν υπήρχαν τότε. Πλέον αυτό το «παντού» είναι πολύ πιο σπάνιο. Επιπλέον, η ομοσεξουαλικότητα αφορούσε έναν αναλογικά μεγάλο αριθμό ανδρών, ήταν δηλαδή μια διάχυτη «ομοφυλοφιλία». Οι άνδρες αυτοί μετά τη δεκαετία του ’70, με την έλευση των σεξουαλικών και έμφυλων ταυτοτήτων αλλά και με τις κοινωνικές αλλαγές που συνέβησαν στο μεταξύ, άρχισαν να αποσύρονται από αυτό το «παιχνίδι», καθώς ένιωθαν να «στιγματίζονται». Άλλαξαν δηλαδή οι αντιλήψεις που καθιστούσαν δυνατή αυτή την «παραδοσιακή» έκφραση της ομοφυλοφιλίας και γι’ αυτό ακριβώς ανοιχτά ομοφυλόφιλοι συγγραφείς όπως ο Κώστας Ταχτσής και ο Ντίνος Χριστιανόπουλος, αρνούμενοι να παρακολουθήσουν τις εξελίξεις, αντιτάχθηκαν στα «νέα ήθη» τα οποία έφερνε ο ΛΟΑΤΚΙ+ ακτιβισμός, η απελευθέρωση, η ορατότητα κ.λπ., εξού και η απόσταση που κράτησαν από το ΑΚΟΕ. Η «Νεκρή Πιάτσα» του Χριστιανόπουλου είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της σύγκρουσης των δύο εποχών. 

Όταν τα «υποψιασμένα κορμιά» κυριαρχούσαν στους ομοφυλόφιλους έρωτες  Facebook Twitter
Ανοιχτά ομοφυλόφιλοι συγγραφείς όπως ο Κώστας Ταχτσής και ο Ντίνος Χριστιανόπουλος, αρνούμενοι να παρακολουθήσουν τις εξελίξεις, αντιτάχθηκαν στα «νέα ήθη» τα οποία έφερνε ο ΛΟΑΤΚΙ+ ακτιβισμός.

― Θυμάμαι τον Ταχτσή να λέει μεταξύ σοβαρού και αστείου «τι τα θέλετε τα κινήματα, άντρα δεν θα σταυρώνουμε, θα καταλήξουμε να γαμιόμαστε μεταξύ μας, όπως γίνεται ήδη στο εξωτερικό!».
Ναι, γιατί άνθρωποι όπως αυτός δεν όριζαν την ομοφυλοφιλία ως ομοιότητα, ως μια ισότιμη σχέση μεταξύ δύο συνειδητοποιημένων γκέι ανδρών, αυτό το «μεταξύ μας» τους ήταν ξένο. 

― Μια άλλη ιδιαίτερη περίπτωση ήταν αυτή του Θάνου Μούρραη-Βελλούδιου (1895-1992).
Βεβαίως, διότι μέσα από το έργο του δείχνει κατεξοχήν την ενσωμάτωση ανδρών με ομοφυλόφιλες πρακτικές σε ανδρικούς χώρους. Από τους πρώτους Έλληνες αεροπόρους, αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού έπειτα, και στη συνέχεια καλλιτέχνης, ηθοποιός και συγγραφέας, είχε πρόσβαση σε όλα τα στρατόπεδα και γνώριζε εραστές τους οποίους φωτογράφιζε κιόλας – φωτογραφίες που σήμερα θεωρούνται ομοερωτικά ντοκουμέντα. Δεν ήταν μάλιστα κανένας ριζοσπάστης ακτιβιστής, μάλλον συντηρητικό τον έλεγες. Στη δε κηδεία του, όπως μου έλεγε μια φίλη με την οποία γνωρίζονταν, έβλεπες από τη μια διάφορους διανοούμενους κι από την άλλη όλα αυτά τα στρατευμένα τεκνά με τα οποία σχετιζόταν! 

Όταν τα «υποψιασμένα κορμιά» κυριαρχούσαν στους ομοφυλόφιλους έρωτες  Facebook Twitter
Οι πρώτες εκδόσεις του «Καιάδα» και της «Νεκρής Πιάτσας»

― Θα έχεις παρατηρήσει κι εσύ ότι οι γκέι που γεννήθηκαν μετά το ’80 δυσκολεύονται πολύ να συλλάβουν μια ομοερωτική κουλτούρα που και η δική μας γενιά πρόλαβε στο τελείωμά της.
Σίγουρα, ειδικά αυτό το «γινόταν παντού» τούς είναι ακατανόητο, όπως και το κρυφό του πράγματος! Υπάρχει, επιπλέον, ακόμα κι από τους ΛΟΑΤΚΙ+ ακτιβιστές –και όχι μόνο στην Ελλάδα− μια απαξίωση αυτού του παρελθόντος ως ενοχικού και συμπλεγματικού, κάτι που συμβαίνει και στον ακαδημαϊκό χώρο, όπου νεότεροι ερευνητές επιχειρούν να προβάλουν τις αντιλήψεις του παρόντος στο παρελθόν. Εδώ υπεισέρχεται και το ταξικό, πολλοί γκέι που διακατέχονται από τέτοιες αντιλήψεις είναι μεσοαστοί, «καθώς πρέπει» και δεν θέλουν να ταυτίζονται με πιο «περιθωριακές» μορφές της ομοφυλοφιλίας. Γεγονός είναι ότι «χάσμα γενεών» παίζει και στη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα. Ισχύει βέβαια ότι όσοι γεννηθήκαμε τη δεκαετία του ’60, άντε και οι λίγο νεότεροι, είχαμε το «προνόμιο» να γνωρίσουμε και το πριν και το μετά, και τον «παλιό κόσμο» του παραδοσιακού ομοερωτισμού και αυτόν της γκέι νεωτερικότητας που στην εφηβεία μας ήταν ακόμα στα σπάργανα στην Ελλάδα. Αυτό, όμως, που βρίσκω ενοχλητικό, όπως είπα και νωρίτερα, είναι η πλήρης απαξίωση του παρελθόντος από κάποιους νεότερους, βασικά λόγω άγνοιας.

― Μα το βλέπουμε αυτό και σε δημόσιες συζητήσεις, το να αποκαλείς, π.χ., μια τρανς γυναίκα «τραβεστί» ή «τρανσέξουαλ», αναφερόμενος σε παλιότερες εποχές, οπότε και οι ίδιες έτσι αυτοπροσδιορίζονταν, χαρακτηρίζεται πλέον από αρκετούς «κακοποίηση», κάτι μάλλον τραβηγμένο.
Είναι τραβηγμένο γιατί πώς θα αποκαλέσεις μετά την πραγματική κακοποίηση, την ευθεία λεκτική, ψυχολογική ή/και σωματική βία, ας πούμε; Τα ακούω αυτά κι από φοιτητές μου καμιά φορά και προσπαθώ να τους εξηγήσω ότι άλλο το παρωχημένο, άλλο το κακοποιητικό. Είναι ακριβώς το πρόβλημα της άκριτης μεταφοράς σημερινών εννοιών στο παρελθόν. Υπόψη ότι οι τρανς άρχισαν ουσιαστικά να διαφοροποιούνται από τις «αδερφές» μετά τη δεκαετία του ’70. Ανακάλυψα δε, μελετώντας αυτό τον κόσμο των «αδερφών», ότι, παρότι περιθωριοποιημένος, ήταν πολύ πιο ριζοσπαστικός από ό,τι πιστεύεται. Και είναι ακριβώς το «φάντασμα» αυτής της καταφρονεμένης, κατασυκοφαντημένης «αδερφής» που εξακολουθεί να μας «στοιχειώνει»!

Όταν τα «υποψιασμένα κορμιά» κυριαρχούσαν στους ομοφυλόφιλους έρωτες  Facebook Twitter
Η Μπέττυ διαβάζει το μανιφέστο του ΑΚΟΕ στην εκδήλωση που έγινε στο θέατρο Λουζιτάνια τον Απρίλιο του 1977. Φωτ.: Eurokinissi

― Πολύ ενδιαφέρουσα βρήκα και μια μαρτυρία συμβούλου του Όθωνα για την έκταση που είχε η παιδεραστία στην Ελλάδα τότε, εννοώντας τον παραδοσιακό, και όχι μόνο την Ελλάδα, σεξουαλικό συγχρωτισμό εφήβων με ωριμότερους άνδρες.
Οι διαγενεακές σχέσεις ήταν πράγματι κάτι σύνηθες είτε στη μορφή αυτή, είτε της «αδερφής» ή της «τραβεστί» που «μαθαίνει» τον έρωτα σε νεότερα αγόρια, κάτι σιωπηλά αποδεκτό εφόσον κρατούνταν οι ρόλοι και τα προσχήματα. Θυμάμαι κι ο ίδιος έναν περιπτερά στο χωριό της μάνας μου που είχε τη φήμη του «διαφθορέα» και μας λέγανε οι μεγαλύτεροι να μην τον πλησιάζουμε∙ ήταν εντούτοις κοινωνικά ανεκτός.

― Δεν υπήρχε δηλαδή η σημερινή δαιμονοποίηση.
Όχι, υπήρχαν άλλωστε ακόμα τις δεκαετίες του ’50 και του ’60 τα Σινεάκ που πρόβαλλαν ταινίες για έφηβους μαθητές, έξω από τα οποία μαζεύονταν οι λεγόμενοι «κωλομπαράδες» και «κολλούσαν» στα μικρά, προσφέροντας ενίοτε και κάποιο «δώρο». Αλλά ούτε εκείνοι, βεβαίως, αυτοπροσδιορίζονταν ως ομοφυλόφιλοι. 

― Ένα άλλο ενδιαφέρον σημείο σε αυτό που λέμε ελληνική ΛΟΑΤΚΙ+ ιστορία είναι ότι ενώ η ομοφυλοφιλία αποποινικοποιείται πολύ νωρίς, το 1951, η αστυνομική βία και καταστολή παραμένουν άγριες μέχρι και τα πρώτα χρόνια του ΠΑΣΟΚ.
Ισχύει και ομολογώ ότι έμεινα έκπληκτος ακούγοντας τέτοιες ιστορίες από παλιές «αδερφές» και τρανς που είχαν πολύ έντονα τέτοια βιώματα –ξύλο, συλλήψεις (για εξακρίβωση στοιχείων, «προσβολή δημοσίας αιδούς», «παρά φύσιν ασέλγεια» σε σχέση εξάρτησης ή για «άγρα πελατών»), διαπομπεύσεις−, δεν τις περίμενα τόσο ακραίες. Παρομοιάζουν, μάλιστα, συχνά τον εαυτό τους με τους αριστερούς που επίσης διώκονταν, θυμίζοντας το γνωστό ποίημα του Ντίνου Χριστιανόπουλου! Οι αποκλεισμοί και οι διακρίσεις ήταν, επιπλέον, κανόνας. Πήγαινες σε μια καφετέρια και μπορούσαν ανά πάσα στιγμή να σε διώξουν εάν «φαινόσουν». Το ίδιο εύκολα σε πέταγαν έξω από κάποιο σπίτι που νοίκιαζες, ή δεν στο νοίκιαζαν καν. Η αστυνομική έφοδος επί χούντας στο σπίτι της Καλογρέζας όπου επρόκειτο να μαζευτούν φίλοι να γιορτάσουν κάποια γενέθλια, την οποία αναφέρει ο Λουκάς Θεοδωρακόπουλος στον «Καιάδα», έγινε μετά από καταγγελίες γειτόνων για ομοφυλοφιλικά όργια. Παρότι δηλαδή η ομοφυλοφιλία αυτή καθαυτή ήταν αποποινικοποιημένη, κάποιες μορφές είτε εκφράσεις της διώκονταν, οι δε ομοφυλόφιλοι που προσάγονταν φακελώνονταν κανονικά ως «κίναιδοι». Υπήρχε κοντολογίς μια συνέργεια κοινωνικής κατακραυγής, βίας και αστυνομικής καταστολής μέχρι και τη δεκαετία του ’90, οπότε έχουμε μια γενικότερη αλλαγή κλίματος, «εξευρωπαΐζεται», ας πούμε, σταδιακά η χώρα. Ταυτόχρονα, αυξάνονται τα γκέι μπαρ και σταματούν οι έφοδοι για «εξακριβώσεις στοιχείων» εκεί, συνεχίζονται ωστόσο περιστασιακά στα πάρκα.

Όταν τα «υποψιασμένα κορμιά» κυριαρχούσαν στους ομοφυλόφιλους έρωτες  Facebook Twitter
Τρανς με επικεφαλής την Αλόμα έξω από το Eφετείο Αθηνών διαμαρτύρονται για την αστυνομική καταστολή. Τέλη δεκαετίας ’70. Φωτ.: Eurokinissi

― Στη Μύκονο, βέβαια, που έχει γίνει ήδη από τα ’70s διεθνής γκέι προορισμός, δεν ενοχλούν, όπως δεν ενοχλούσαν γενικά και τα πρώτα γκέι μπαρ που είχαν ανοίξει στην Πλάκα, καθώς ήταν επίσης τουριστικό «σποτ».
Υπήρχαν πράγματι αυτές οι εξαιρέσεις, που οφείλονταν ακριβώς στον τουριστικό χαρακτήρα – τα γκέι μπαρ της Πλάκας τότε διέφεραν ωστόσο από τα μεταγενέστερα, έβλεπες γκέι αλλά επίσης «τσόλια» και «αδερφές» και βέβαια δεν διέθεταν dark room και άλλες τέτοιες «ανέσεις». Το πιο γνωστό ήταν του «Αλέκου», που αργότερα μετακόμισε στο Κολωνάκι, το οποίο επίσης έγινε γκέι στέκι ένα διάστημα, όντας καλή περιοχή όπου γενικά δεν σε ενοχλούσαν. 

― Ένα πιο σύγχρονο κρούσμα αστυνομικής αυθαιρεσίας ήταν η έφοδος στο κλαμπ Spices στο Γκάζι το 2003, που στοίχισε έναν νεκρό (ένας από τους προσαχθέντες αυτοκτόνησε στο κρατητήριο μην αντέχοντας τη δημόσια έκθεση), ενώ πυροδότησε και κινηματικές εξελίξεις.
Ακριβώς, κι έχει ενδιαφέρον ότι ο κύριος λόγος της επιχείρησης αυτής ήταν η ψευδής, όπως αποδείχθηκε, κατηγορία ότι προβάλλονταν πορνό με ανήλικους και ότι ανήλικοι συμμετείχαν σε όργια. Είχαμε λοιπόν πάλι να κάνουμε με τον μπαμπούλα της παιδεραστίας, η οποία χρησιμοποιείται πλέον σαν πρόσχημα για ομοφοβικές ρητορικές κάθε είδους.

Όταν τα «υποψιασμένα κορμιά» κυριαρχούσαν στους ομοφυλόφιλους έρωτες  Facebook Twitter
Εξώφυλλα του τεύχους 2 της Β' περιόδου του περιοδικού «Αμφί» (Ιούνιος- Αύγουστος 1979) το οποίο διώχθηκε ποινικά με τον νόμο «περί ασέμνων» και του 3ου τεύχους του περιοδικού «Κράξιμο» (Ιούνιος 1982)

― Ανατρέχοντας πάντως κανείς στο παρελθόν, διαπιστώνει ότι και «γάμοι» τελούνταν κάποιες φορές, έστω σε μορφή παρωδίας, αλλά και κάποια δίκτυα αλληλοϋποστήριξης υπήρχαν, όπως αυτό που είδαμε στην κινηματογραφική «Στρέλλα».
Όντως, δεν μιλάμε βέβαια ακόμα για αίσθηση κοινότητας, αλλά υπήρχε η αντίληψη ότι αυτός είναι «δικός μας», ήταν μια φράση που άκουγες συχνά. Μπορεί να «σκοτώνονταν» ή να είχαν σχέσεις ανταγωνιστικές, λόγω και της εσωτερικευμένης καταπίεσης που βίωναν, υπήρχαν όμως εντούτοις δείγματα αλληλεγγύης όχι μόνο μεταξύ όσων είχαν «εκδηλωθεί» αλλά και πιο συμβατικών γκέι, ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του ’60.

― Συμπληρώσαμε κιόλας αυτές τις μέρες έναν χρόνο από τη θέσπιση του γάμου για όλους.
Η αναγνώριση και στην Ελλάδα του ομόφυλου γάμου, κάτι αδιανόητο λίγες μόνο δεκαετίες πριν, είναι σίγουρα μια μεγάλη κατάκτηση. Ταυτόχρονα, όμως, είναι μια νέα μορφή ομοκανονικότητας, γιατί σπάει μεν το στερεότυπο της παραδοσιακής στρέιτ οικογένειας, σε βάζει όμως πάλι σε κάποιο «καλούπι» που φαντάζει πιο κοινωνικά αποδεκτό, με κίνδυνο όσοι/-ες δεν ταιριάζουν σε αυτό να είναι αύριο λιγότερο αποδεκτοί-ές.

― Απολύτως συμφωνώ. Υπάρχουν, τέλος, είναι αλήθεια, αρκετά ακόμα κενά στη ΛΟΑΤΚΙ+ ιστορία στην Ελλάδα, βλέπουμε εντούτοις να γίνονται φιλότιμες προσπάθειες, τα τελευταία ειδικά χρόνια –διατριβές, εκδόσεις, αφιερώματα, ντοκιμαντέρ–, ώστε να καλυφθούν όσο γίνεται. 
Η σιωπή που επικρατούσε σε κάποιες παλιότερες εποχές γύρω από την ομοφυλοφιλία, είτε την ανδρική είτε ακόμα περισσότερο τη γυναικεία, ήταν ταυτόχρονα ένα δομικό στοιχείο της, όπως με τον καιρό κατάλαβα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα μια σειρά τραγούδια του Χατζιδάκι, όπως το πασίγνωστο «Έχω ένα μυστικό», τα οποία είναι κατεξοχήν ομοφυλόφιλα, παρότι αποφεύγουν τις ευθείες αναφορές. Αυτή η σιωπή λειτουργούσε μεν και ως κατασταλτικό εργαλείο της εξουσίας, ήταν όμως ταυτόχρονα ένας τρόπος επιβίωσης, ακόμα και αντίστασης, μόνο που προϋπέθετε έναν αποδιοπομπαίο τράγο κι αυτός ήταν η «αδερφή», η «φανερή», η «ξεφωνημένη». Αυτή συγκέντρωνε πάνω της όλη την ακραία ομοφοβία και το στίγμα που τη συνόδευε, ένα φαινόμενο διεθνές λίγο-πολύ σε παλιότερες περιόδους. Όπως γράφω και στο βιβλίο, οι σύγχρονοι γκέι ανάγουν την παροντική καταπίεση στη θεωρούμενη ως παρωχημένη φιγούρα της «αδερφής», μια αναγωγή που συνδέεται με τη διασφάλιση ενός περιχαρακωμένου φαντασιακού παρόντος βασισμένου στην ιδιωτικότητα της οικιακότητας και της κατανάλωσης, δηλαδή σε μια κυρίως ανδρική, αρρενωπή, μεσοαστική γκέι κανονικότητα. 

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ελένη Ρίζου: «Η δυαδική αντίληψη του φύλου ισχύει μόνο όταν μιλάμε με καθαρά γενετικούς όρους»

Lgbtqi+ / Η πολιτική των «δύο μόνο φύλων» και η αντιπαράθεση με τη Βιολογία

Μια χρήσιμη συζήτηση με την εργαστηριακή γενετίστρια και αντιπρόεδρο της Πανελλήνιας Ένωσης Βιοεπιστημόνων, Ελένη Ρίζου, για την επιστημονική διάσταση του φύλου και τις πολυπλοκότητες του, από τον βιολογικό του καθορισμό έως τις σύγχρονες κοινωνικές και πολιτικές προεκτάσεις.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Πάνος Χ. Κούτρας: Queer before it was cool, νυν και αεί

Οθόνες / Πάνος Χ. Κούτρας: Queer before it was cool, νυν και αεί

Ο αγαπημένος Έλληνας σκηνοθέτης ξεδίπλωσε σημαντικές στιγμές από τη ζωή και την πορεία του και αφηγήθηκε πολύτιμες ιστορίες που διαμόρφωσαν το queer σινεμά του στο φετινό Iconic Talks Powered by Mastercard που πραγματοποιήθηκε στο 65ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΔΙΑΚΟΣΑΒΒΑΣ
«Τα φύλα δεν είναι δύο ήδη από την αρχαιότητα»

Lgbtqi+ / «Τα φύλα δεν είναι δύο ήδη από την αρχαιότητα»

Η συγγραφέας, ηθοποιός, αρθρογράφος και σύμβουλος σεξουαλικής υγείας στο Athens Checkpoint, Ερωφίλη Κόκκαλη, σχολιάζει την «αντι-τρανς υστερία» που είναι σε εξέλιξη στις ΗΠΑ και όχι μόνο, σε σχέση και με την ελληνική πραγματικότητα.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ένας ύμνος για την γκέι αγάπη και τη φιλία σε έναν κόσμο όπου θερίζει το Aids

Βιβλίο / Ο ξεχασμένος «Κωνσταντίνος» του Παναγιώτη Ευαγγελίδη κυκλοφορεί ξανά

Ένας ύμνος για την γκέι αγάπη και τη φιλία σε έναν κόσμο που τον θερίζει το AIDS. Μια τολμηρή ματιά την Αθήνα των ’90s μέσα από το απελπισμένο στόρι δύο γκέι εραστών. Ο «Κωνσταντίνος» του Παναγιώτη Ευαγγελίδη ήταν εκτός κυκλοφορίας για τρεις σχεδόν δεκαετίες. Σε λίγες μέρες κυκλοφορεί ξανά.
M. HULOT
Μαρκ Μπρέι: «Είναι δύσκολο να είσαι αντιφασίστας σήμερα στις ΗΠΑ»

Βιβλίο / Μαρκ Μπρέι: «Είναι δύσκολο να είσαι αντιφασίστας σήμερα στις ΗΠΑ»

Ο ιστορικός και συγγραφέας του βιβλίου «Antifa», που εγκατέλειψε πρόσφατα οικογενειακώς τις ΗΠΑ εξαιτίας απειλών που δέχτηκε για τη ζωή του, μιλά για την αμερικανική πολιτική σκηνή και για το αντιφασιστικό κίνημα σήμερα.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Νόρμαν Μέιλερ «Μάγισσα τέχνη»

Το πίσω ράφι / Νόρμαν Μέιλερ: «Οι καλλιτέχνες δίνουν όρκο να είναι εγωιστές. Ειδάλλως, δεν θα γίνει τίποτα»

Ο Αμερικανός συγγραφέας ξεκίνησε μη μπορώντας να συντάξει μια πρόταση, αλλά με το πρώτο του μυθιστόρημα ξεχώρισε. Έκτοτε διαβάστηκε, αμφισβητήθηκε, προκάλεσε κι έμεινε ως το τέλος διαυγής και θαρραλέος.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Εμμανουήλ Καραλής: Πολλοί είναι δίπλα σου στα μετάλλια, στο χειροκρότημα και στη λάμψη, αλλά μετά οι προβολείς σβήνουν

Οι Αθηναίοι / Manolo: «Πολλοί είναι δίπλα σου στα μετάλλια, αλλά μετά οι προβολείς σβήνουν»

Έχει μάθει να περνά τον πήχη, να ξεπερνά τους φόβους και να καταρρίπτει στερεότυπα. Θεωρεί ότι η ζωή του αθλητή μοιάζει πολύ με τη ζωή του μοναχού. Ο πρωταθλητής στο άλμα επί κοντώ αφηγείται τη ζωή του και μιλά για τα παιδικά του χρόνια, τις όμορφες και δύσκολες στιγμές, την ψυχική του υγεία, τον έρωτα, την πίστη και την αγάπη που τον κρατούν όρθιο.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Τι ήξερε ο Παζολίνι;

Βιβλίο / Τι ήξερε ο Παζολίνι;

Πενήντα χρόνια μετά την άγρια δολοφονία του, οι προγνώσεις του για τον φασισμό είναι πιο επείγουσες από ποτέ, σημειώνει η Βρετανίδα συγγραφέας Ολίβια Λέινγκ, το νέο βιβλίο της οποίας περιστρέφεται γύρω από τη δημιουργία του «Σαλό (120 Μέρες στα Σόδομα)».
THE LIFO TEAM
Μαύρη, λεσβία, μητέρα, πολεμίστρια, ποιήτρια, καρκινοπαθής

Βιβλίο / Μαύρη, λεσβία, μητέρα, πολεμίστρια, ποιήτρια, καρκινοπαθής

Η διάσημη συγγραφέας Όντρι Λορντ αντιμετώπισε τη διάγνωσή της με το θάρρος και το ακτιβιστικό πνεύμα που πάντα τη διέκρινε: Τα «Ημερολόγια Καρκίνου» δεν είναι μια «καταγραφή δακρύων μόνο» αλλά και μια κραυγή οργής εναντίον της καταπίεσης που βιώνουν οι γυναίκες.
ΕΙΡΗΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΗ
Η Μάργκαρετ Άτγουντ στο μονοπάτι του πένθους

Βιβλίο / Η Μάργκαρετ Άτγουντ στο μονοπάτι του πένθους

Σ’ ένα απόσπασμα από τα απομνημονεύματά της με τίτλο «Book of Lives: A Memoir of Sorts», που προδημοσιεύει η «Guardian», η διάσημη συγγραφέας περιγράφει τον τρόπο που βίωσε την απώλεια του επί μισό αιώνα συντρόφου της Γκρέαμ Γκίμπσον το 2019.
THE LIFO TEAM
«Intermezzo»: Το βιβλίο της Σάλι Ρούνεϊ που έσπασε όλα τα αναγνωστικά ρεκόρ

Βιβλίο / «Intermezzo»: Το βιβλίο της Σάλι Ρούνεϊ που έσπασε όλα τα αναγνωστικά ρεκόρ

Σε λίγες μέρες κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη το πολυαναμενόμενο νέο βιβλίο της Ιρλανδής συγγραφέως, που έχει κάνει ρεκόρ πωλήσεων και αναγνωσιμότητας. Καταγράφουμε τις πρώτες εντυπώσεις από την ανάγνωσή του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Άμιτι Γκέιτζ «Ο καλός πατέρας»

Το πίσω ράφι / Έχουν και οι ψεύτες τη χάρη τους. Στα μυθιστορήματα τουλάχιστον

Ο «Καλός πατέρας» της Άμιτι Γκέιτζ πραγματεύεται την κατασκευή της ανθρώπινης ταυτότητας, τον άρρηκτο δεσμό γονιού και παιδιού και τη μεταναστευτική εμπειρία, θίγοντας όψεις του αμερικανικού ονείρου.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
«Σπίτι από ζάχαρη»: Το δίκτυο των ανθρώπινων σχέσεων στο μυθιστόρημα της Τζένιφερ Ίγκαν

Βιβλίο / Πώς θα ήταν αν μπορούσαμε να βιώσουμε ξανά όσα ζήσαμε στο παρελθόν;

Το «Σπίτι από ζάχαρη» είναι ένα πολυεπίπεδο μυθιστόρημα με στοιχεία επιστημονικής φαντασίας που διερευνά τους κινδύνους της ψηφιακής εποχής, αναδεικνύοντας ταυτόχρονα την αξία της μνήμης και της σύνδεσης.
ΕΙΡΗΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΗ
Θανάσης Βαλτινός: Η νουβέλα «Η Κάθοδος των Εννιά» του διακεκριμένου συγγραφέα

Οθόνες / «Η Κάθοδος των Εννιά»: Η διάσημη νουβέλα του Θανάση Βαλτινού

Πεθαίνει σαν σήμερα ο διακεκριμένος Έλληνας συγγραφέας. Αυτή είναι η ιστορία ενός από τα εμβληματικότερα βιβλία του και η βραβευμένη μεταφορά της στον κινηματογράφο, το 1984, από τον Χρίστο Σιοπαχά.
ΦΩΝΤΑΣ ΤΡΟΥΣΑΣ
Καρολίνα Μέρμηγκα: «Οι συγγραφείς προχωράμε με αναμμένη δάδα στη σκοτεινή σπηλιά της λογοτεχνίας»

Βιβλίο / Καρολίνα Μέρμηγκα: «Όταν γράφουμε για αληθινούς ανθρώπους, πρέπει να σεβόμαστε τη μνήμη τους»

Η καταξιωμένη συγγραφέας ιστορικών μυθιστορημάτων Καρολίνα Μέρμηγκα μάς μιλάει για τη δύναμη της τέχνης, για το λογοτεχνικό της εργαστήρι αλλά και για τη χαρά της να μεταφράζει Χίλαρι Μαντέλ, τα βιβλία της οποίας επανακυκλοφορούν από τις εκδόσεις Ψυχογιός.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πόσο διαβάζεται σήμερα ο Νίκος Καζαντζάκης;

Βιβλία και Συγγραφείς / Πόσο διαβάζεται σήμερα ο Νίκος Καζαντζάκης;

Πεθαίνει σαν σήμερα ο συγγραφέας Νίκος Καζαντζάκης. Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητάει με την Έρη Σταυροπούλου, ομότιμη καθηγήτρια Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, για τον συγγραφέα του «Αλέξη Ζορμπά» και την αντοχή του έργου του.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
Στέφαν Τσβάιχ

Το πίσω ράφι / Σε πείσμα όσων περιφρόνησαν τα έργα του Τσβάιχ, η απήχησή τους ακόμα να κοπάσει

Οι ήρωες του Αυστριακού συγγραφέα ταλανίζονται συνήθως από μια αβάσταχτη εσωτερική πίεση, αντικατοπτρίζοντας τη δική του πεισιθάνατη διάθεση. Αυτήν ακριβώς την αίσθηση αποπνέει η συλλογή διηγημάτων του «Αμόκ».
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Marwan Kaabur: «Αγωνιζόμαστε και στον αραβικό κόσμο για δικαιώματα κι ελευθερίες, αλλά προκρίνουμε τον δικό μας τρόπο, στο πλαίσιο της δικής μας κουλτούρας»

Lgbtqi+ / Κι όμως υπάρχουν και «αραβικά καλιαρντά»!

Λίγο πριν από την αθηναϊκή παρουσίαση της αγγλόφωνης έκδοσης του «Queer Arab Glossary» μιλήσαμε με τον συγγραφέα του Marwan Kaabur, για τα «αραβικά καλιαρντά», την ομοφυλοφιλία και την queer συνθήκη στον αραβικό κόσμο, το «pink washing», αλλά και τη συχνά παρεξηγημένη πρόσληψή τους από τη Δύση.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Βιβλίο / Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Πέντε αποκαλυπτικά βιβλία για τις γυναίκες με καρκίνο, για τον κόσμο, τα σκουπίδια ακόμα και για τη μακρινή Ιαπωνία ξεχωρίζουν ανάμεσα στις εκδόσεις της πρόσφατης βιβλιοπαραγωγής καλύπτοντας ένα μεγάλο εύρος θεμάτων και ενδιαφερόντων.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ