Όταν τα «υποψιασμένα κορμιά» κυριαρχούσαν στους ομοφυλόφιλους έρωτες 

Όταν τα «υποψιασμένα κορμιά» κυριαρχούσαν στους ομοφυλόφιλους έρωτες  Facebook Twitter
Διαφημιστική «καμπάνια» για τα καλλιστεία τραβεστί του 1988 στην Αθήνα. Φωτογραφικό Αρχείο Αδελφών Φλώρου
0

Θα έχεις δει κι εσύ, φαντάζομαι, στο ίντερνετ και στα σόσιαλ ΛΟΑΤΚΙ+ ιστοσελίδες τύπου «We were always here», που επιχειρούν να καταδείξουν τη διαχρονικότητα των ομοερωτικών σχέσεων υπό ένα σύγχρονο πρίσμα. 
Ακριβώς, και αυτό είναι κάτι που αμφισβητώ εν μέρει στο βιβλίο. Οι σεξουαλικές κατηγορίες δεν είναι βιολογικά παγιωμένες στον χρόνο αλλά ποικίλλουν ανάλογα με την εποχή, αντίθετα από ό,τι πρεσβεύει η «επανορθωτική» αντίληψη της ιστορίας που χαρακτηρίζει σε μεγάλο βαθμό τον ΛΟΑΤΚΙ+ ακτιβισμό, σε μια προσπάθεια να ενισχύσει τις δικαιωματικές διεκδικήσεις, προβάλλοντας το παρελθόν στο παρόν, κάτι που ιστορικά δεν στέκει.

― Υπήρχε ωστόσο στις αρχές του 20ού αιώνα μια πρώιμη αίσθηση κοινότητας σε κάποια αστικά, κοσμοπολίτικα περιβάλλοντα κυρίως. Ο Καβάφης, για παράδειγμα, διέβλεπε μια τέτοια εξέλιξη στην «τελειωτέρα κοινωνία» που αναφέρει στα «Κρυμμένα» (1908).
Τόσο στον Καβάφη όσο και στον νεότερό του Λαπαθιώτη και στον κύκλο του, όπως και σε εκείνον της Ντόρας Ρωζέττη, υπάρχει πράγματι μια κάποια πρώιμη ταυτοτική συνείδηση, που όμως είναι αμφίβολο πόσο ταυτίζεται με τη σημερινή ταξικά, κοινωνικά κ.λπ. 

— Πώς αποφάσισες να ερευνήσεις ΛΟΑΤΚΙ+ θεματικές; Ακαδημαϊκά εννοώ, γιατί τέτοιες «ανησυχίες» είχες από τότε που κατέβαινες, νεότερος, στο ΑΚΟΕ.
Στα τέλη της δεκαετίας του ’80 έφυγα για σπουδές στη Γαλλία και το 1995 τέλειωσα το διδακτορικό μου, που είχε θέμα τον ανδρισμό στην ομοκοινωνικότητα του ποδοσφαίρου και τους άνδρες με ομοφυλόφιλες πρακτικές στον Πειραιά και την Αθήνα. Προέκυψαν μάλιστα δυσκολίες εξαιτίας αυτού∙ επιστρέφοντας στην Ελλάδα δεν έβρισκα για χρόνια δουλειά. Τα πράγματα σήμερα έχουν αλλάξει πολύ, και στον ακαδημαϊκό χώρο, τότε όμως αν ασχολιόσουν με «τέτοια» θέματα βρισκόσουν στο στόχαστρο.

Πήγαινες σε μια καφετέρια και μπορούσαν ανά πάσα στιγμή να σε διώξουν εάν «φαινόσουν». Το ίδιο εύκολα σε πέταγαν έξω από κάποιο σπίτι που νοίκιαζες, ή δεν σου το νοίκιαζαν καν. Παρότι η ομοφυλοφιλία αυτή καθαυτή ήταν αποποινικοποιημένη, κάποιες μορφές είτε εκφράσεις της διώκονταν, οι δε ομοφυλόφιλοι που προσάγονταν φακελώνονταν κανονικά ως «κίναιδοι».

Το 2014 κλήθηκα να συμμετάσχω σε μια έκδοση στα αγγλικά για τη δεκαετία του ’60 στην Ελλάδα, που είχαν επιμεληθεί ιστορικοί όπως ο Κωστής Κορνέτης και ο Νίκος Παπαδογιάννης, κι έκανα εκεί μια σχετική ιστορική μελέτη. Τότε παρακινήθηκα να αρχίσω τις συνεντεύξεις με γκέι άνδρες κάποιας ηλικίας και άνω, συμπληρωματικά με τη διδακτορική μου έρευνα, διότι πάντα πίστευα ότι για να καταλάβει κανείς το σήμερα πρέπει να καταλάβει το χτες, ειδικά όταν αναφερόμαστε σε καιρούς που η ομοφυλοφιλία βιωνόταν πολύ διαφορετικά.

Κώστα Γιαννακόπουλο
Ο συγγραφέας και καθηγητής του Τμήματος Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου, Κώστας Γιαννακόπουλος

― Αυτή η συνείδηση στο πλαίσιο της νεωτερικότητας αρχίζει να εμφανίζεται εντονότερα στην Ελλάδα μετά τη Μεταπολίτευση, νομίζω, οπότε αρχίζει να αλλάζει η περί ομοφυλοφιλίας αντίληψη.
Ακριβώς. Πριν από τη δεκαετία του ’70 η κυρίαρχη αντίληψη για την ομοσεξουαλική ταυτότητα δεν περιλάμβανε τη διάκριση ετεροφυλόφιλος/ομοφυλόφιλος αλλά γινόταν στη βάση του κοινωνικού φύλου, ήταν το δίπολο (cis) άντρας/«αδερφή». Το βάρος δηλαδή έπεφτε στην έμφυλη ταυτότητα του υποκειμένου, όχι στον σεξουαλικό του προσανατολισμό. Σήμερα μιλάμε για στρέιτ και γκέι αλλά και στις δύο περιπτώσεις αναφερόμαστε, γενικώς ειπείν, σε άντρες. Παλιότερα μπορεί κάποιος να συνευρισκόταν ερωτικά και με γυναίκες και με άλλους άντρες-«αδερφές» αλλά παρέμενε Άντρας με το Α κεφαλαίο εφόσον ήταν αρρενωπός και ενεργητικός, τουλάχιστον στο φαίνεσθαι! Διέφερε δηλαδή από τον «πούστη» ή την «αδερφή», που ήταν παθητικός και θηλυπρεπής, στον βαθμό, βέβαια, που είχε το κουράγιο να το εκδηλώσει δημόσια. Αυτή είναι η μεγάλη διαφορά.  

Όταν τα «υποψιασμένα κορμιά» κυριαρχούσαν στους ομοφυλόφιλους έρωτες  Facebook Twitter
Τρανς και ομοφυλόφιλοι στα Προπύλαια στη συγκέντρωση κατά του ομοφοβικού νομοσχεδίου «περί αφροδισίων». 26/1/1981. Φωτογραφικό Αρχείο Αδελφών Φλώρου

― Ενδιαφέρον έχουν και οι αναφορές σου σε ομόφυλες σχέσεις που ευδοκιμούσαν ακόμα και μέσα σε στρέιτ οικογένειες.
Ναι, υπήρχε η ειδική κατηγορία του «πονηρού», εκείνου δηλαδή που «καταλάβαινε». Επρόκειτο για έναν ολόκληρο κώδικα επικοινωνίας που ήταν κυρίως σωματικός… 

GIANNAKOPOULOS
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ. Κώστας Γιαννακόπουλος, Ανδρικές ομοερωτικές σχέσεις στη μεταπολεμική Ελλάδα, Εκδόσεις: Ψηφίδες

― Οι λεγόμενοι «τζιναβωτοί» στα καλιαρντά, τα «υποψιασμένα κορμιά» που γράφει ο Γιώργος Ιωάννου, τον οποίο επίσης μνημονεύεις.
Ναι, και δεν είναι μόνο ελληνικό το φαινόμενο: αντίστοιχη λέξη για τον «πονηρό» που «καταλαβαίνει» βρίσκουμε και στα ισπανικά, το «entiende?». Αυτοί οι χαρακτηρισμοί αφορούσαν βασικά αρρενωπούς, «στρέιτ» άνδρες που ήταν όμως «ανοιχτοί» σε εμπειρίες. Υπήρχε, ωστόσο, μια ακόμα μεγάλη διαφορά κι αυτή αφορούσε τους χώρους γνωριμιών. Αν ρωτήσεις γκέι άνδρες κάποιας ηλικίας «πού γινόταν τότε», απαντούν «παντού» και πράγματι μια τέτοια «πονηρή» γνωριμία μπορούσε να συμβεί οπουδήποτε, σε κλειστά ανδρικά περιβάλλοντα όπως ο στρατός αλλά και έξω, στον δρόμο. Δεν ήταν προϋπόθεση η ύπαρξη «ειδικών» χώρων, όπως τα γκέι μπαρ ή οι σάουνες, που άλλωστε δεν υπήρχαν τότε. Πλέον αυτό το «παντού» είναι πολύ πιο σπάνιο. Επιπλέον, η ομοσεξουαλικότητα αφορούσε έναν αναλογικά μεγάλο αριθμό ανδρών, ήταν δηλαδή μια διάχυτη «ομοφυλοφιλία». Οι άνδρες αυτοί μετά τη δεκαετία του ’70, με την έλευση των σεξουαλικών και έμφυλων ταυτοτήτων αλλά και με τις κοινωνικές αλλαγές που συνέβησαν στο μεταξύ, άρχισαν να αποσύρονται από αυτό το «παιχνίδι», καθώς ένιωθαν να «στιγματίζονται». Άλλαξαν δηλαδή οι αντιλήψεις που καθιστούσαν δυνατή αυτή την «παραδοσιακή» έκφραση της ομοφυλοφιλίας και γι’ αυτό ακριβώς ανοιχτά ομοφυλόφιλοι συγγραφείς όπως ο Κώστας Ταχτσής και ο Ντίνος Χριστιανόπουλος, αρνούμενοι να παρακολουθήσουν τις εξελίξεις, αντιτάχθηκαν στα «νέα ήθη» τα οποία έφερνε ο ΛΟΑΤΚΙ+ ακτιβισμός, η απελευθέρωση, η ορατότητα κ.λπ., εξού και η απόσταση που κράτησαν από το ΑΚΟΕ. Η «Νεκρή Πιάτσα» του Χριστιανόπουλου είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της σύγκρουσης των δύο εποχών. 

Όταν τα «υποψιασμένα κορμιά» κυριαρχούσαν στους ομοφυλόφιλους έρωτες  Facebook Twitter
Ανοιχτά ομοφυλόφιλοι συγγραφείς όπως ο Κώστας Ταχτσής και ο Ντίνος Χριστιανόπουλος, αρνούμενοι να παρακολουθήσουν τις εξελίξεις, αντιτάχθηκαν στα «νέα ήθη» τα οποία έφερνε ο ΛΟΑΤΚΙ+ ακτιβισμός.

― Θυμάμαι τον Ταχτσή να λέει μεταξύ σοβαρού και αστείου «τι τα θέλετε τα κινήματα, άντρα δεν θα σταυρώνουμε, θα καταλήξουμε να γαμιόμαστε μεταξύ μας, όπως γίνεται ήδη στο εξωτερικό!».
Ναι, γιατί άνθρωποι όπως αυτός δεν όριζαν την ομοφυλοφιλία ως ομοιότητα, ως μια ισότιμη σχέση μεταξύ δύο συνειδητοποιημένων γκέι ανδρών, αυτό το «μεταξύ μας» τους ήταν ξένο. 

― Μια άλλη ιδιαίτερη περίπτωση ήταν αυτή του Θάνου Μούρραη-Βελλούδιου (1895-1992).
Βεβαίως, διότι μέσα από το έργο του δείχνει κατεξοχήν την ενσωμάτωση ανδρών με ομοφυλόφιλες πρακτικές σε ανδρικούς χώρους. Από τους πρώτους Έλληνες αεροπόρους, αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού έπειτα, και στη συνέχεια καλλιτέχνης, ηθοποιός και συγγραφέας, είχε πρόσβαση σε όλα τα στρατόπεδα και γνώριζε εραστές τους οποίους φωτογράφιζε κιόλας – φωτογραφίες που σήμερα θεωρούνται ομοερωτικά ντοκουμέντα. Δεν ήταν μάλιστα κανένας ριζοσπάστης ακτιβιστής, μάλλον συντηρητικό τον έλεγες. Στη δε κηδεία του, όπως μου έλεγε μια φίλη με την οποία γνωρίζονταν, έβλεπες από τη μια διάφορους διανοούμενους κι από την άλλη όλα αυτά τα στρατευμένα τεκνά με τα οποία σχετιζόταν! 

Όταν τα «υποψιασμένα κορμιά» κυριαρχούσαν στους ομοφυλόφιλους έρωτες  Facebook Twitter
Οι πρώτες εκδόσεις του «Καιάδα» και της «Νεκρής Πιάτσας»

― Θα έχεις παρατηρήσει κι εσύ ότι οι γκέι που γεννήθηκαν μετά το ’80 δυσκολεύονται πολύ να συλλάβουν μια ομοερωτική κουλτούρα που και η δική μας γενιά πρόλαβε στο τελείωμά της.
Σίγουρα, ειδικά αυτό το «γινόταν παντού» τούς είναι ακατανόητο, όπως και το κρυφό του πράγματος! Υπάρχει, επιπλέον, ακόμα κι από τους ΛΟΑΤΚΙ+ ακτιβιστές –και όχι μόνο στην Ελλάδα− μια απαξίωση αυτού του παρελθόντος ως ενοχικού και συμπλεγματικού, κάτι που συμβαίνει και στον ακαδημαϊκό χώρο, όπου νεότεροι ερευνητές επιχειρούν να προβάλουν τις αντιλήψεις του παρόντος στο παρελθόν. Εδώ υπεισέρχεται και το ταξικό, πολλοί γκέι που διακατέχονται από τέτοιες αντιλήψεις είναι μεσοαστοί, «καθώς πρέπει» και δεν θέλουν να ταυτίζονται με πιο «περιθωριακές» μορφές της ομοφυλοφιλίας. Γεγονός είναι ότι «χάσμα γενεών» παίζει και στη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα. Ισχύει βέβαια ότι όσοι γεννηθήκαμε τη δεκαετία του ’60, άντε και οι λίγο νεότεροι, είχαμε το «προνόμιο» να γνωρίσουμε και το πριν και το μετά, και τον «παλιό κόσμο» του παραδοσιακού ομοερωτισμού και αυτόν της γκέι νεωτερικότητας που στην εφηβεία μας ήταν ακόμα στα σπάργανα στην Ελλάδα. Αυτό, όμως, που βρίσκω ενοχλητικό, όπως είπα και νωρίτερα, είναι η πλήρης απαξίωση του παρελθόντος από κάποιους νεότερους, βασικά λόγω άγνοιας.

― Μα το βλέπουμε αυτό και σε δημόσιες συζητήσεις, το να αποκαλείς, π.χ., μια τρανς γυναίκα «τραβεστί» ή «τρανσέξουαλ», αναφερόμενος σε παλιότερες εποχές, οπότε και οι ίδιες έτσι αυτοπροσδιορίζονταν, χαρακτηρίζεται πλέον από αρκετούς «κακοποίηση», κάτι μάλλον τραβηγμένο.
Είναι τραβηγμένο γιατί πώς θα αποκαλέσεις μετά την πραγματική κακοποίηση, την ευθεία λεκτική, ψυχολογική ή/και σωματική βία, ας πούμε; Τα ακούω αυτά κι από φοιτητές μου καμιά φορά και προσπαθώ να τους εξηγήσω ότι άλλο το παρωχημένο, άλλο το κακοποιητικό. Είναι ακριβώς το πρόβλημα της άκριτης μεταφοράς σημερινών εννοιών στο παρελθόν. Υπόψη ότι οι τρανς άρχισαν ουσιαστικά να διαφοροποιούνται από τις «αδερφές» μετά τη δεκαετία του ’70. Ανακάλυψα δε, μελετώντας αυτό τον κόσμο των «αδερφών», ότι, παρότι περιθωριοποιημένος, ήταν πολύ πιο ριζοσπαστικός από ό,τι πιστεύεται. Και είναι ακριβώς το «φάντασμα» αυτής της καταφρονεμένης, κατασυκοφαντημένης «αδερφής» που εξακολουθεί να μας «στοιχειώνει»!

Όταν τα «υποψιασμένα κορμιά» κυριαρχούσαν στους ομοφυλόφιλους έρωτες  Facebook Twitter
Η Μπέττυ διαβάζει το μανιφέστο του ΑΚΟΕ στην εκδήλωση που έγινε στο θέατρο Λουζιτάνια τον Απρίλιο του 1977. Φωτ.: Eurokinissi

― Πολύ ενδιαφέρουσα βρήκα και μια μαρτυρία συμβούλου του Όθωνα για την έκταση που είχε η παιδεραστία στην Ελλάδα τότε, εννοώντας τον παραδοσιακό, και όχι μόνο την Ελλάδα, σεξουαλικό συγχρωτισμό εφήβων με ωριμότερους άνδρες.
Οι διαγενεακές σχέσεις ήταν πράγματι κάτι σύνηθες είτε στη μορφή αυτή, είτε της «αδερφής» ή της «τραβεστί» που «μαθαίνει» τον έρωτα σε νεότερα αγόρια, κάτι σιωπηλά αποδεκτό εφόσον κρατούνταν οι ρόλοι και τα προσχήματα. Θυμάμαι κι ο ίδιος έναν περιπτερά στο χωριό της μάνας μου που είχε τη φήμη του «διαφθορέα» και μας λέγανε οι μεγαλύτεροι να μην τον πλησιάζουμε∙ ήταν εντούτοις κοινωνικά ανεκτός.

― Δεν υπήρχε δηλαδή η σημερινή δαιμονοποίηση.
Όχι, υπήρχαν άλλωστε ακόμα τις δεκαετίες του ’50 και του ’60 τα Σινεάκ που πρόβαλλαν ταινίες για έφηβους μαθητές, έξω από τα οποία μαζεύονταν οι λεγόμενοι «κωλομπαράδες» και «κολλούσαν» στα μικρά, προσφέροντας ενίοτε και κάποιο «δώρο». Αλλά ούτε εκείνοι, βεβαίως, αυτοπροσδιορίζονταν ως ομοφυλόφιλοι. 

― Ένα άλλο ενδιαφέρον σημείο σε αυτό που λέμε ελληνική ΛΟΑΤΚΙ+ ιστορία είναι ότι ενώ η ομοφυλοφιλία αποποινικοποιείται πολύ νωρίς, το 1951, η αστυνομική βία και καταστολή παραμένουν άγριες μέχρι και τα πρώτα χρόνια του ΠΑΣΟΚ.
Ισχύει και ομολογώ ότι έμεινα έκπληκτος ακούγοντας τέτοιες ιστορίες από παλιές «αδερφές» και τρανς που είχαν πολύ έντονα τέτοια βιώματα –ξύλο, συλλήψεις (για εξακρίβωση στοιχείων, «προσβολή δημοσίας αιδούς», «παρά φύσιν ασέλγεια» σε σχέση εξάρτησης ή για «άγρα πελατών»), διαπομπεύσεις−, δεν τις περίμενα τόσο ακραίες. Παρομοιάζουν, μάλιστα, συχνά τον εαυτό τους με τους αριστερούς που επίσης διώκονταν, θυμίζοντας το γνωστό ποίημα του Ντίνου Χριστιανόπουλου! Οι αποκλεισμοί και οι διακρίσεις ήταν, επιπλέον, κανόνας. Πήγαινες σε μια καφετέρια και μπορούσαν ανά πάσα στιγμή να σε διώξουν εάν «φαινόσουν». Το ίδιο εύκολα σε πέταγαν έξω από κάποιο σπίτι που νοίκιαζες, ή δεν στο νοίκιαζαν καν. Η αστυνομική έφοδος επί χούντας στο σπίτι της Καλογρέζας όπου επρόκειτο να μαζευτούν φίλοι να γιορτάσουν κάποια γενέθλια, την οποία αναφέρει ο Λουκάς Θεοδωρακόπουλος στον «Καιάδα», έγινε μετά από καταγγελίες γειτόνων για ομοφυλοφιλικά όργια. Παρότι δηλαδή η ομοφυλοφιλία αυτή καθαυτή ήταν αποποινικοποιημένη, κάποιες μορφές είτε εκφράσεις της διώκονταν, οι δε ομοφυλόφιλοι που προσάγονταν φακελώνονταν κανονικά ως «κίναιδοι». Υπήρχε κοντολογίς μια συνέργεια κοινωνικής κατακραυγής, βίας και αστυνομικής καταστολής μέχρι και τη δεκαετία του ’90, οπότε έχουμε μια γενικότερη αλλαγή κλίματος, «εξευρωπαΐζεται», ας πούμε, σταδιακά η χώρα. Ταυτόχρονα, αυξάνονται τα γκέι μπαρ και σταματούν οι έφοδοι για «εξακριβώσεις στοιχείων» εκεί, συνεχίζονται ωστόσο περιστασιακά στα πάρκα.

Όταν τα «υποψιασμένα κορμιά» κυριαρχούσαν στους ομοφυλόφιλους έρωτες  Facebook Twitter
Τρανς με επικεφαλής την Αλόμα έξω από το Eφετείο Αθηνών διαμαρτύρονται για την αστυνομική καταστολή. Τέλη δεκαετίας ’70. Φωτ.: Eurokinissi

― Στη Μύκονο, βέβαια, που έχει γίνει ήδη από τα ’70s διεθνής γκέι προορισμός, δεν ενοχλούν, όπως δεν ενοχλούσαν γενικά και τα πρώτα γκέι μπαρ που είχαν ανοίξει στην Πλάκα, καθώς ήταν επίσης τουριστικό «σποτ».
Υπήρχαν πράγματι αυτές οι εξαιρέσεις, που οφείλονταν ακριβώς στον τουριστικό χαρακτήρα – τα γκέι μπαρ της Πλάκας τότε διέφεραν ωστόσο από τα μεταγενέστερα, έβλεπες γκέι αλλά επίσης «τσόλια» και «αδερφές» και βέβαια δεν διέθεταν dark room και άλλες τέτοιες «ανέσεις». Το πιο γνωστό ήταν του «Αλέκου», που αργότερα μετακόμισε στο Κολωνάκι, το οποίο επίσης έγινε γκέι στέκι ένα διάστημα, όντας καλή περιοχή όπου γενικά δεν σε ενοχλούσαν. 

― Ένα πιο σύγχρονο κρούσμα αστυνομικής αυθαιρεσίας ήταν η έφοδος στο κλαμπ Spices στο Γκάζι το 2003, που στοίχισε έναν νεκρό (ένας από τους προσαχθέντες αυτοκτόνησε στο κρατητήριο μην αντέχοντας τη δημόσια έκθεση), ενώ πυροδότησε και κινηματικές εξελίξεις.
Ακριβώς, κι έχει ενδιαφέρον ότι ο κύριος λόγος της επιχείρησης αυτής ήταν η ψευδής, όπως αποδείχθηκε, κατηγορία ότι προβάλλονταν πορνό με ανήλικους και ότι ανήλικοι συμμετείχαν σε όργια. Είχαμε λοιπόν πάλι να κάνουμε με τον μπαμπούλα της παιδεραστίας, η οποία χρησιμοποιείται πλέον σαν πρόσχημα για ομοφοβικές ρητορικές κάθε είδους.

Όταν τα «υποψιασμένα κορμιά» κυριαρχούσαν στους ομοφυλόφιλους έρωτες  Facebook Twitter
Εξώφυλλα του τεύχους 2 της Β' περιόδου του περιοδικού «Αμφί» (Ιούνιος- Αύγουστος 1979) το οποίο διώχθηκε ποινικά με τον νόμο «περί ασέμνων» και του 3ου τεύχους του περιοδικού «Κράξιμο» (Ιούνιος 1982)

― Ανατρέχοντας πάντως κανείς στο παρελθόν, διαπιστώνει ότι και «γάμοι» τελούνταν κάποιες φορές, έστω σε μορφή παρωδίας, αλλά και κάποια δίκτυα αλληλοϋποστήριξης υπήρχαν, όπως αυτό που είδαμε στην κινηματογραφική «Στρέλλα».
Όντως, δεν μιλάμε βέβαια ακόμα για αίσθηση κοινότητας, αλλά υπήρχε η αντίληψη ότι αυτός είναι «δικός μας», ήταν μια φράση που άκουγες συχνά. Μπορεί να «σκοτώνονταν» ή να είχαν σχέσεις ανταγωνιστικές, λόγω και της εσωτερικευμένης καταπίεσης που βίωναν, υπήρχαν όμως εντούτοις δείγματα αλληλεγγύης όχι μόνο μεταξύ όσων είχαν «εκδηλωθεί» αλλά και πιο συμβατικών γκέι, ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του ’60.

― Συμπληρώσαμε κιόλας αυτές τις μέρες έναν χρόνο από τη θέσπιση του γάμου για όλους.
Η αναγνώριση και στην Ελλάδα του ομόφυλου γάμου, κάτι αδιανόητο λίγες μόνο δεκαετίες πριν, είναι σίγουρα μια μεγάλη κατάκτηση. Ταυτόχρονα, όμως, είναι μια νέα μορφή ομοκανονικότητας, γιατί σπάει μεν το στερεότυπο της παραδοσιακής στρέιτ οικογένειας, σε βάζει όμως πάλι σε κάποιο «καλούπι» που φαντάζει πιο κοινωνικά αποδεκτό, με κίνδυνο όσοι/-ες δεν ταιριάζουν σε αυτό να είναι αύριο λιγότερο αποδεκτοί-ές.

― Απολύτως συμφωνώ. Υπάρχουν, τέλος, είναι αλήθεια, αρκετά ακόμα κενά στη ΛΟΑΤΚΙ+ ιστορία στην Ελλάδα, βλέπουμε εντούτοις να γίνονται φιλότιμες προσπάθειες, τα τελευταία ειδικά χρόνια –διατριβές, εκδόσεις, αφιερώματα, ντοκιμαντέρ–, ώστε να καλυφθούν όσο γίνεται. 
Η σιωπή που επικρατούσε σε κάποιες παλιότερες εποχές γύρω από την ομοφυλοφιλία, είτε την ανδρική είτε ακόμα περισσότερο τη γυναικεία, ήταν ταυτόχρονα ένα δομικό στοιχείο της, όπως με τον καιρό κατάλαβα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα μια σειρά τραγούδια του Χατζιδάκι, όπως το πασίγνωστο «Έχω ένα μυστικό», τα οποία είναι κατεξοχήν ομοφυλόφιλα, παρότι αποφεύγουν τις ευθείες αναφορές. Αυτή η σιωπή λειτουργούσε μεν και ως κατασταλτικό εργαλείο της εξουσίας, ήταν όμως ταυτόχρονα ένας τρόπος επιβίωσης, ακόμα και αντίστασης, μόνο που προϋπέθετε έναν αποδιοπομπαίο τράγο κι αυτός ήταν η «αδερφή», η «φανερή», η «ξεφωνημένη». Αυτή συγκέντρωνε πάνω της όλη την ακραία ομοφοβία και το στίγμα που τη συνόδευε, ένα φαινόμενο διεθνές λίγο-πολύ σε παλιότερες περιόδους. Όπως γράφω και στο βιβλίο, οι σύγχρονοι γκέι ανάγουν την παροντική καταπίεση στη θεωρούμενη ως παρωχημένη φιγούρα της «αδερφής», μια αναγωγή που συνδέεται με τη διασφάλιση ενός περιχαρακωμένου φαντασιακού παρόντος βασισμένου στην ιδιωτικότητα της οικιακότητας και της κατανάλωσης, δηλαδή σε μια κυρίως ανδρική, αρρενωπή, μεσοαστική γκέι κανονικότητα. 

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ελένη Ρίζου: «Η δυαδική αντίληψη του φύλου ισχύει μόνο όταν μιλάμε με καθαρά γενετικούς όρους»

Lgbtqi+ / Η πολιτική των «δύο μόνο φύλων» και η αντιπαράθεση με τη Βιολογία

Μια χρήσιμη συζήτηση με την εργαστηριακή γενετίστρια και αντιπρόεδρο της Πανελλήνιας Ένωσης Βιοεπιστημόνων, Ελένη Ρίζου, για την επιστημονική διάσταση του φύλου και τις πολυπλοκότητες του, από τον βιολογικό του καθορισμό έως τις σύγχρονες κοινωνικές και πολιτικές προεκτάσεις.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Πάνος Χ. Κούτρας: Queer before it was cool, νυν και αεί

Οθόνες / Πάνος Χ. Κούτρας: Queer before it was cool, νυν και αεί

Ο αγαπημένος Έλληνας σκηνοθέτης ξεδίπλωσε σημαντικές στιγμές από τη ζωή και την πορεία του και αφηγήθηκε πολύτιμες ιστορίες που διαμόρφωσαν το queer σινεμά του στο φετινό Iconic Talks Powered by Mastercard που πραγματοποιήθηκε στο 65ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΔΙΑΚΟΣΑΒΒΑΣ
«Τα φύλα δεν είναι δύο ήδη από την αρχαιότητα»

Lgbtqi+ / «Τα φύλα δεν είναι δύο ήδη από την αρχαιότητα»

Η συγγραφέας, ηθοποιός, αρθρογράφος και σύμβουλος σεξουαλικής υγείας στο Athens Checkpoint, Ερωφίλη Κόκκαλη, σχολιάζει την «αντι-τρανς υστερία» που είναι σε εξέλιξη στις ΗΠΑ και όχι μόνο, σε σχέση και με την ελληνική πραγματικότητα.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Βιβλίο / Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Ο Πέρσιβαλ Έβερετ έγραψε ένα άκρως επίκαιρο, δεδομένων των τελευταίων ημερών, βιβλίο, που ταυτόχρονα φιλοδοξεί να καταστεί κλασικό, για τον ρατσισμό και τη χαμένη ανθρωπιά, και κέρδισε το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας των ΗΠΑ και το Πούλιτζερ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη, κιθαρίστα και σκιτσογράφο Κώστα Μπέζο, που ξαναγράφει την ιστορία της Ελλάδας πριν από το 1940

Βιβλίο / «Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη Κώστα Μπέζο

Τη δεκαετία του ’30 άνθισε στην Ελλάδα ένα μουσικό είδος «διαφυγής» από τη σκληρή πραγματικότητα, οι χαβάγιες. Ο Κώστας Μπέζος, αινιγματική μορφή μέχρι πρόσφατα και σημαντικός ρεμπέτης και σκιτσογράφος, έγραψε μια ανείπωτη ιστορία, διαφορετική από αυτή που η επίσημη ιστορία έχει καταγράψει για την εποχή του Μεσοπολέμου.  
M. HULOT
Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Βιβλίο / Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Η Καταλανή συγγραφέας, που έχει εξελιχθεί σε σημείο αναφοράς της σύγχρονης queer λογοτεχνίας, μεταφράζεται παγκοσμίως και τη θαυμάζει ο Αλμοδόβαρ, μιλά στη LiFO για το τι σημαίνει να ζεις ελεύθερα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Βιβλίο / Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Το πρώτο βιβλίο του Φάνη Παπαδημητρίου είναι μια συγκινητική εξομολόγηση για το ατύχημα στα 19 του που τον καθήλωσε σε αμαξίδιο, την πάλη του με τον τζόγο και τον αγώνα που έδωσε να ξαναφτιάξει τη ζωή του «μετά το τσουνάμι που ήρθε και τα σάρωσε όλα».
M. HULOT
«Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Το πίσω ράφι  / «Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Πιστή στην κλασική μορφή του μυθιστορήματος, αλλά ταυτόχρονα ανατρεπτική και μεταμοντέρνα, η καυστική σάτιρα του Τζόναθαν Κόου για τη βρετανική άρχουσα τάξη των αρχών της δεκαετίας του ’90 διαβάζεται μονορούφι.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
ΕΠΕΞ Γυναικείες φωνές από διαφορετικά μέρη του κόσμου

Βιβλίο / Από τη Μαλαισία μέχρι το Μεξικό: 5 νέα βιλία που αξίζει να διαβάσετε

5 συγγραφείς από διαφορετικά σημεία του πλανήτη χαράζουν νέους δρόμους στη λογοτεχνία. Ανάμεσά τους, η Τζόχα Αλχάρθι που κέρδισε το Booker και η βραβευμένη με Πούλιτζερ Κριστίνα Ριβέρα Γκάρσα.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Ποιοι ήταν οι αληθινοί «σκλάβοι» της ηδονής στην Αρχαία Ρώμη;

Αρχαιολογία / Ποιοι ήταν οι αληθινοί «σκλάβοι» της ηδονής στην Αρχαία Ρώμη;

Η διακεκριμένη ιστορικός Mary Beard στο βιβλίο της «Οι Ρωμαίοι Αυτοκράτορες. Οι ηγεμόνες του αρχαίου ρωμαϊκού κόσμου», παρουσιάζει τη ζωή και το έργο των αυτοκρατόρων μέσα από ανεκδοτολογικές αφηγήσεις και συναρπαστικές λεπτομέρειες, που θυμίζουν απολαυστικό μυθιστόρημα. Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα κεφάλαια εστιάζει στον ρόλο των δούλων, τόσο στην καθημερινή ζωή όσο και στη σεξουαλική ζωή των Ρωμαίων αυτοκρατόρων.
M. HULOT
Τα μικρά ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία ενώνουν τις δυνάμεις τους

Βιβλίο / Τα μικρά ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία ενώνουν τις δυνάμεις τους

Από την Αμοργό ως την Αλεξανδρούπολη και από την Ξάνθη ως τη Μυτιλήνη, τα μικρά βιβλιοπωλεία αποκτούν για πρώτη φορά συλλογική φωνή. Βιβλιοπώλες και βιβλιοπώλισσες αφηγούνται τις προσωπικές τους ιστορίες, αλλά και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Μικρή μου, ας τους αφήσουμε αυτούς τους κερατάδες τους καλόγερους»

Lifo Videos / «Μικρή μου, ας τους αφήσουμε αυτούς τους κερατάδες τους καλόγερους»

Η Αγλαΐα Παππά διαβάζει ένα απόσπασμα από τις βέβηλες και αμφιλεγόμενες «120 Μέρες των Σοδόμων» του Μαρκησίου ντε Σαντ, ένα βιβλίο αναγνωρισμένο πλέον ως αξεπέραστο λογοτεχνικό αριστούργημα και χαρακτηρισμένο ως «εθνικός θησαυρός» της Γαλλίας.
THE LIFO TEAM
Το «προπατορικό αμάρτημα» του Τζο Μπάιντεν

Βιβλίο / Ποιο ήταν το θανάσιμο σφάλμα του Τζο Μπάιντεν;

Ένα νέο βιβλίο για τον πρώην Πρόεδρο αποτελεί καταπέλτη τόσο για τον ίδιο όσο και για τη δουλοπρεπή κλίκα πιστών και μελών της οικογένειάς του, που έκαναν το παν για να συγκαλύψουν τον ραγδαίο εκφυλισμό της γνωστικής του ικανότητας.
THE LIFO TEAM
ΕΠΕΞ Συγγραφείς/ Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου

Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου / 8 Έλληνες συγγραφείς ξαναγράφουν τους μύθους και τις παραδόσεις

Η Λυσιστράτη ερμηνεύει τις ερωτικές σχέσεις του σήμερα, η Ιφιγένεια διαλογίζεται στην παραλία και μια Τρωαδίτισσα δούλα γίνεται πρωταγωνίστρια: 8 σύγχρονοι δημιουργοί, που συμμετέχουν με τα έργα τους στο φετινό Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, συνομιλούν με τα αρχαία κείμενα και συνδέουν το παρελθόν με επίκαιρα ζητήματα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τζούντιθ Μπάτλερ: «Θέλουμε να ζήσουμε με ανοιχτή ή με κλειστή καρδιά;»

Τζούντιθ Μπάτλερ / «Θέλουμε να ζήσουμε με ανοιχτή ή με κλειστή καρδιά;»

Μια κορυφαία προσωπικότητα της σύγχρονης παγκόσμιας διανόησης μιλά στη LiFO για τo «φάντασμα» της λεγόμενης ιδεολογίας του φύλου, για το όραμα μιας «ανοιχτόκαρδης κοινωνίας» και για τις εμπειρίες ζωής που της έμαθαν να είναι «ένας άνθρωπος ταπεινός και ταυτόχρονα θαρραλέος».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ