«Ορλάντο»: Ένας διαχρονικός ήρωας γένους ουδετέρου Facebook Twitter
Φωτογραφικό άλμπουμ: Η Βιρτζίνια Γουλφ με τη Βίτα Σάκβιλ-Γουέστ, 1933.

«Ορλάντο»: Ένας διαχρονικός ήρωας γένους ουδετέρου

0

«Είναι η μακροσκελέστερη και γοητευτικότερη ερωτική επιστολή στην ιστορία της λογοτεχνίας… Η Βιρτζίνια εξερευνά τη Βίτα, εξυφαίνει την ιστορία της μέσα στους αιώνες, την εκτινάσσει από το ένα φύλο στο άλλο, παίζει μαζί της, την ντύνει με γούνες, δαντέλες και σμαράγδια, την “πειράζει”, τη φλερτάρει και απλώνει ένα πέπλο ομίχλης γύρω της».

Η πλέον διάσημη ρήση για το magnum opus της Βιρτζίνια Γουλφ διατυπώθηκε από τον ίδιο τον γιο της «πέτρας του σκανδάλου» και πραγματικής πρωταγωνίστριας του βιβλίου Βίτα Σάκβιλ-Γουέστ, τον Νάιτζελ Νίκολσον, επίσης συγγραφέα, και είναι απόλυτα ακριβής. H φιλία ανάμεσα στις δύο γυναίκες υπήρξε παραπάνω από στενή, σε μια εποχή που οι ομοφυλόφιλοι έρωτες δεν τολμούσαν ακόμη να προφέρουν καν το όνομά τους, καθώς έγραφε ο Όσκαρ Ουάιλντ, το μυθιστόρημα του οποίου Το πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι στάθηκε πηγή έμπνευσης για τη Γουλφ.


Η αριστοκρατικής καταγωγής Βίτα Σάκβιλ-Γουέστ υπήρξε κι εκείνη συγγραφέας και ποιήτρια, αρθρογραφούσε επίσης τακτικά στον «Observer». Προσωπικότητες πληθωρικές, ανεξάρτητες, μορφωμένες και ρηξικέλευθες, οι δύο γυναίκες γνωρίστηκαν το 1925 σε ένα πάρτι στο Λονδίνο και διατήρησαν «σχέσεις στοργής» και τακτική αλληλογραφία τουλάχιστον για μια δεκαετία, μολονότι παντρεμένες και από διαφορετικές κοινωνικές τάξεις. Αμφότερες, μάλιστα, έγιναν μέλη του περίφημου Κύκλου του Μπλούμσμπερι. «Είναι μοιρολατρία να είσαι απλώς και μόνο ένας άντρας ή μια γυναίκα: κανείς πρέπει να είναι είτε γυναίκα με αντρικό τρόπο είτε άντρας με γυναικείο», σημειώνει κάπου στο βιβλίο.

Στοχάζεται παιγνιωδώς πάνω στις σεξουαλικότητες, τα φύλα και τις έμφυλες ταυτότητες, προβληματικές που δεν περιλάμβανε ο φεμινισμός της εποχής της και φαντάζουν πολύ σύγχρονες.


Η Βίτα βοήθησε αποφασιστικά τη Βιρτζίνια αφενός να αποδεχτεί τη λεσβιακή πλευρά της, αφετέρου να ισορροπήσει τις οφειλόμενες και στη χρόνια καταπίεση αυτής της επιθυμίας της ψυχολογικές εντάσεις που τη βασάνιζαν περιοδικά και που εν τέλει την οδήγησαν στην αυτοκτονία τον Μάρτιο του '41. «Τίποτα δεν είναι πιο συμπαγές από τη λεπίδα ενός μαχαιριού που διαχωρίζει την ευτυχία από τη μελαγχολία», γράφει σε μια αποστροφή, «όλα τα ακραία συναισθήματα συμμαχούν με την τρέλα», γράφει σε κάποια άλλη.

Ο ίδιος ο κεντρικός χαρακτήρας, παρότι γοητευτικός και ερωτικά επιθυμητός, είτε ως άντρας –«ένα εκατομμύριο καντήλια καίνε μέσα του, χωρίς να κοπιάσει να ανάψει έστω ένα»– είτε ως γυναίκα –«μαντάμ, είστε η ίδια η μετεμψύχωση της ευγένειας, που να πάρει!»–, ρέπει μάλλον, όπως και η δημιουργός του, προς τη μοναχικότητα και την απομόνωση, συναισθήματα όχι πάντα γενναιόδωρα: «Σκεφτόμουν ότι όσο δυσάρεστο κι αν είναι το να κλειδωθείς απέξω, ακόμα χειρότερο είναι, πιθανόν, το να κλειδωθείς μέσα (σου)», είχε πει.


Το Ορλάντο, που εκδόθηκε το 1928, παρακάμπτοντας πνευματωδώς τη λογοκρισία, είναι εντούτοις κάτι περισσότερο από ένα εμπνευσμένο ερωτικό γράμμα. Μέσα από την επινοημένη βιογραφία ενός προσώπου που διατρέχει αγέραστο, με διαφορετικό κάθε φορά φύλο και ιδιότητα, τους αιώνες από την εποχή της Ελισάβετ Α’, τον 16ο αιώνα, μέχρι τις μέρες της, η συγγραφέας θίγει με τρόπο αλληγορικό, όπως πράττει και σε άλλα της βιβλία, μια σειρά από επίκαιρα ζητήματα, από τη γυναικεία χειραφέτηση και τους αγώνες των σουφραζετών για ισονομία και ισότητα μέχρι τους αισθητικούς και ηθικούς κώδικες, και το όλο πολιτικο-κοινωνικό στάτους της βικτωριανής Αγγλίας.

Προχωρώντας ακόμα περισσότερο, στοχάζεται παιγνιωδώς πάνω στις σεξουαλικότητες, τα φύλα και τις έμφυλες ταυτότητες, προβληματικές που δεν περιλάμβανε ο φεμινισμός της εποχής της και φαντάζουν πολύ σύγχρονες: «Είναι δύσκολο να ειπωθεί αν ο Ορλάντο ήταν περισσότερο άντρας ή γυναίκα κι αυτό δεν είναι κάτι που χρειάζεται να αποφασιστεί τώρα…». Σημειωτέον ότι τον ίδιο καιρό δικαζόταν για «αισχρογραφήματα» η Ράντκλιφ Χολ, συγγραφέας του λεσβιακού μυθιστορήματος-σταθμό Το πηγάδι της μοναξιάς, υπέρ της οποίας η Βιρτζίνια Γουλφ συνυπέγραψε δήλωση συμπαράστασης και κατέθεσε ως μάρτυρας υπεράσπισης.


Η συγγραφέας του Ορλάντο αμφισβητεί όχι μόνο τα χρονικά και βιολογικά όρια, συνδυάζοντας ερωτική, ιστορική και φανταστική λογοτεχνία, αλλά θέτει υπό αναίρεση το ίδιο το δίπολο αρσενικό-θηλυκό που η Γουλφ σαφέστατα θεωρεί κοινωνική κατασκευή, όπως και τους ρόλους που επιφυλάσσονται εκ γενετής σε κάθε φύλο: «Στο μεγαλύτερο διάστημα της Ιστορίας, ο Ανώνυμος Άνθρωπος ήταν γένους θηλυκού… Οι γυναίκες υπηρετούσαν ως παραμορφωτικοί καθρέφτες που διπλασίαζαν σε μέγεθος το ανδρικό είδωλο που αντανακλώνταν πάνω τους», είχε πει.

Με το λογοτεχνικό εφεύρημα του νεαρού Άγγλου ευγενούς της ελισαβετιανής περιόδου (η πρώτη «περσόνα» του Ορλάντο) που συναντάμε στην αρχή του βιβλίου, το συγγραφικό έργο του οποίου δεν τυχαίνει αναγνώρισης στον καιρό του, για να καταξιωθεί εν τέλει ως συγγραφέας τον 20ό αιώνα, όταν θα πάρει τη μορφή μιας μοντέρνας, απελευθερωμένης γυναίκας, κάνει, κατ’ αντιστροφή, ευθεία αναφορά στην υποδεέστερη αντιμετώπιση των γυναικών λογοτεχνών που και η ίδια είχε βιώσει.


Διότι, βέβαια, οι γυναίκες, παρότι είχαν αρχίσει να κατακτούν κάποια βασικά δικαιώματα, όπως αυτό της ψήφου (στη Βρετανία καθιερώθηκε το 1918), εξακολουθούσαν να αντιμετωπίζονται ως πολίτες β’ κατηγορίας – όταν η Βίτα προσκάλεσε τη Βιρτζίνια στο επιβλητικό αρχοντικό Knole στο εξοχικό Κεντ, οικογενειακή της περιουσία από το 1603, της είπε ότι ευχαρίστως θα ζούσε εκεί, αλλά δεν μπορούσε να το κληρονομήσει, αφού μόνο τα αρσενικά τέκνα είχαν τέτοιο δικαίωμα.

Καθώς λέγεται, αυτό ήταν το συμβάν που κέντρισε τη Γουλφ ώστε να συλλάβει το εν λόγω μυθιστόρημα, το οποίο μάλιστα απέστειλε στη Βίτα τη μέρα που εκδόθηκε, μαζί με το πρωτότυπο χειρόγραφο, δερματόδετο και με τα αρχικά της χαραγμένα στο οπισθόφυλλο – σ’ εκείνη άλλωστε, την εκλεκτή της καρδιάς της, αφιέρωσε και επισήμως το Ορλάντο.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΜΕ ΕΚΠΤΩΣΗ ΕΔΩ

To άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

Το νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Καρολίνα Μέρμηγκα: «Οι συγγραφείς προχωράμε με αναμμένη δάδα στη σκοτεινή σπηλιά της λογοτεχνίας»

Βιβλίο / Καρολίνα Μέρμηγκα: «Όταν γράφουμε για αληθινούς ανθρώπους, πρέπει να σεβόμαστε τη μνήμη τους»

Η καταξιωμένη συγγραφέας ιστορικών μυθιστορημάτων Καρολίνα Μέρμηγκα μάς μιλάει για τη δύναμη της τέχνης, για το λογοτεχνικό της εργαστήρι αλλά και για τη χαρά της να μεταφράζει Χίλαρι Μαντέλ, τα βιβλία της οποίας επανακυκλοφορούν από τις εκδόσεις Ψυχογιός.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πόσο διαβάζεται σήμερα ο Νίκος Καζαντζάκης;

Βιβλία και Συγγραφείς / Πόσο διαβάζεται σήμερα ο Νίκος Καζαντζάκης;

Πεθαίνει σαν σήμερα ο συγγραφέας Νίκος Καζαντζάκης. Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητάει με την Έρη Σταυροπούλου, ομότιμη καθηγήτρια Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, για τον συγγραφέα του «Αλέξη Ζορμπά» και την αντοχή του έργου του.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
Στέφαν Τσβάιχ

Το πίσω ράφι / Σε πείσμα όσων περιφρόνησαν τα έργα του Τσβάιχ, η απήχησή τους ακόμα να κοπάσει

Οι ήρωες του Αυστριακού συγγραφέα ταλανίζονται συνήθως από μια αβάσταχτη εσωτερική πίεση, αντικατοπτρίζοντας τη δική του πεισιθάνατη διάθεση. Αυτήν ακριβώς την αίσθηση αποπνέει η συλλογή διηγημάτων του «Αμόκ».
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Marwan Kaabur: «Αγωνιζόμαστε και στον αραβικό κόσμο για δικαιώματα κι ελευθερίες, αλλά προκρίνουμε τον δικό μας τρόπο, στο πλαίσιο της δικής μας κουλτούρας»

Lgbtqi+ / Κι όμως υπάρχουν και «αραβικά καλιαρντά»!

Λίγο πριν από την αθηναϊκή παρουσίαση της αγγλόφωνης έκδοσης του «Queer Arab Glossary» μιλήσαμε με τον συγγραφέα του Marwan Kaabur, για τα «αραβικά καλιαρντά», την ομοφυλοφιλία και την queer συνθήκη στον αραβικό κόσμο, το «pink washing», αλλά και τη συχνά παρεξηγημένη πρόσληψή τους από τη Δύση.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Βιβλίο / Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Πέντε αποκαλυπτικά βιβλία για τις γυναίκες με καρκίνο, για τον κόσμο, τα σκουπίδια ακόμα και για τη μακρινή Ιαπωνία ξεχωρίζουν ανάμεσα στις εκδόσεις της πρόσφατης βιβλιοπαραγωγής καλύπτοντας ένα μεγάλο εύρος θεμάτων και ενδιαφερόντων.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Βιβλίο / Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Σαν σήμερα γεννήθηκε το 1854 ο Αρθούρος Ρεμπό. Ο ποιητής, μουσικός και μπλόγκερ Aidan Andrew Dun έπεσε τυχαία σε δύο εντελώς άγνωστες φωτογραφίες, βγαλμένες στην Place Vendôme, και βρέθηκε μπροστά σε μια μεγάλη έκπληξη: ο έφηβος Αρτίρ Ρεμπό, όπως δεν τον έχουμε ξαναδεί.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Θανάσης Τριαρίδης: Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι

Βιβλίο / Θανάσης Τριαρίδης: «Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι»

Έγινε αντιρρησίας συνείδησης, γιατί πιστεύει ότι ο στρατός είναι μια δοξολογία εκμηδένισης του άλλου. Άφησε τη Θεσσαλονίκη επειδή τον έπνιγε ο εθνοφασισμός της. Στην Αντίς Αμπέμπα υιοθέτησε την κόρη του, Αργκάνε. Ο συγγραφέας της «Τριλογίας της Αφρικής», Θανάσης Τριαρίδης, αφηγείται τη ζωή του στη LiFO.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια «φόνισσα» εξομολογείται

Το πίσω ράφι / Η Hannah Kent έγραψε τη δική της «Φόνισσα», την Άγκνες που ζούσε στην Ισλανδία τον 19ο αιώνα

Η Αυστραλή συγγραφέας δεν πίστευε ποτέ ότι, χάρη στα «Έθιμα ταφής», οι κριτικοί θα την τοποθετούσαν δίπλα σε λογοτέχνες όπως η Μάργκαρετ Άτγουντ και ο Πίτερ Κάρεϊ.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Χριστίνα Ντουνιά: «Ο Καρυωτάκης μάς δίνει ελπίδα και μας παρηγορεί»

Βιβλίο / «Ο Καρυωτάκης άφησε "το αδέσποτο Τραγούδι" του να μας συντροφεύει»

Στο βιβλίο της «Το όνειρο και το πάθος», η Χριστίνα Ντουνιά, ομότιμη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας και συγγραφέας αποκαλύπτει αθέατες όψεις του ποιητή και νέα στοιχεία για τη σχέση του με τον Καβάφη μέσα από μια άγνωστη, ως τώρα, επιστολή.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύ της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Βιβλίο / «Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύς της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Ο Ούγγρος κάτοχος του φετινού Νόμπελ λογοτεχνίας γράφει με μαγικό τρόπο για τις αποπνικτικές επιπτώσεις της πολιτικής καταπίεσης, περιφρονώντας την προθυμία των ανθρώπων να τις αποδεχτούν.
THE LIFO TEAM
Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Βιβλίο / Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Οι καθηγητές Peter Jeffreys και Gregory Jusdanis συνεργάστηκαν και έγραψαν από κοινού τη βιογραφία του μεγάλου ποιητή που φέρει τον τίτλο «Κωνσταντίνος Καβάφης – Ο άνθρωπος και ο ποιητής». Ο Gregory Jusdanis μίλησε στη LifO για το βιβλίο και για τον ποιητή που ήταν «παραδοσιακός και ταυτόχρονα μεταμοντέρνος, ο πρώτος “viral” ποιητής διεθνώς»
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

LiFO politics / Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

Ο Αλέξης Πατέλης, επικεφαλής του Οικονομικού Γραφείου του πρωθυπουργού την περίοδο 2019-2024, μιλά στη Βασιλική Σιούτη για την οικονομική πορεία της χώρας αυτά τα χρόνια, τις δύσκολες αποφάσεις αλλά και τις στιγμές δικαίωσης μέσα από την οπτική ενός τεχνοκράτη που βρέθηκε ξαφνικά στο επίκεντρο της πολιτικής.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Λάσλο Κρασναχορκάι: ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης βραβεύεται με Νόμπελ

Βιβλίο / Ο Λάσλο Κρασναχορκάι, ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης, κέρδισε το Νόμπελ

Φέτος, το βραβείο δόθηκε στον Ούγγρο συγγραφέα που κατά τη Σουηδική Ακαδημία αποτελεί ένα ελπιδοφόρο βήμα προς τον χαμένο ανθρωπισμό, την υψηλή λογοτεχνία και τη στοχαστική ακρίβεια.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Βιβλίο / Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Σε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του που έχει τίτλο “House of Cards”, ο Σουηδός πρώην διεθνής Γιόνας Έρικσον περιγράφει τις ταπεινωτικές μετρήσεις βάρους στα σεμινάρια διαιτητών της UEFA
THE LIFO TEAM
Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Το Πίσω Ράφι / Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Ο Έλληνας σκηνοθέτης μάζεψε από «το καλάθι των αχρήστων» όλες τις εμπειρίες του κι έφτιαξε την αυτοβιογραφία του, μια ζωντανή αφήγηση γεμάτη ιστορίες, συναντήσεις, αποφθέγματα και κρίσεις, λογοτεχνικές και σινεφίλ αναφορές.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ