«Ορλάντο»: Ένας διαχρονικός ήρωας γένους ουδετέρου Facebook Twitter
Φωτογραφικό άλμπουμ: Η Βιρτζίνια Γουλφ με τη Βίτα Σάκβιλ-Γουέστ, 1933.

«Ορλάντο»: Ένας διαχρονικός ήρωας γένους ουδετέρου

0

«Είναι η μακροσκελέστερη και γοητευτικότερη ερωτική επιστολή στην ιστορία της λογοτεχνίας… Η Βιρτζίνια εξερευνά τη Βίτα, εξυφαίνει την ιστορία της μέσα στους αιώνες, την εκτινάσσει από το ένα φύλο στο άλλο, παίζει μαζί της, την ντύνει με γούνες, δαντέλες και σμαράγδια, την “πειράζει”, τη φλερτάρει και απλώνει ένα πέπλο ομίχλης γύρω της».

Η πλέον διάσημη ρήση για το magnum opus της Βιρτζίνια Γουλφ διατυπώθηκε από τον ίδιο τον γιο της «πέτρας του σκανδάλου» και πραγματικής πρωταγωνίστριας του βιβλίου Βίτα Σάκβιλ-Γουέστ, τον Νάιτζελ Νίκολσον, επίσης συγγραφέα, και είναι απόλυτα ακριβής. H φιλία ανάμεσα στις δύο γυναίκες υπήρξε παραπάνω από στενή, σε μια εποχή που οι ομοφυλόφιλοι έρωτες δεν τολμούσαν ακόμη να προφέρουν καν το όνομά τους, καθώς έγραφε ο Όσκαρ Ουάιλντ, το μυθιστόρημα του οποίου Το πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι στάθηκε πηγή έμπνευσης για τη Γουλφ.


Η αριστοκρατικής καταγωγής Βίτα Σάκβιλ-Γουέστ υπήρξε κι εκείνη συγγραφέας και ποιήτρια, αρθρογραφούσε επίσης τακτικά στον «Observer». Προσωπικότητες πληθωρικές, ανεξάρτητες, μορφωμένες και ρηξικέλευθες, οι δύο γυναίκες γνωρίστηκαν το 1925 σε ένα πάρτι στο Λονδίνο και διατήρησαν «σχέσεις στοργής» και τακτική αλληλογραφία τουλάχιστον για μια δεκαετία, μολονότι παντρεμένες και από διαφορετικές κοινωνικές τάξεις. Αμφότερες, μάλιστα, έγιναν μέλη του περίφημου Κύκλου του Μπλούμσμπερι. «Είναι μοιρολατρία να είσαι απλώς και μόνο ένας άντρας ή μια γυναίκα: κανείς πρέπει να είναι είτε γυναίκα με αντρικό τρόπο είτε άντρας με γυναικείο», σημειώνει κάπου στο βιβλίο.

Στοχάζεται παιγνιωδώς πάνω στις σεξουαλικότητες, τα φύλα και τις έμφυλες ταυτότητες, προβληματικές που δεν περιλάμβανε ο φεμινισμός της εποχής της και φαντάζουν πολύ σύγχρονες.


Η Βίτα βοήθησε αποφασιστικά τη Βιρτζίνια αφενός να αποδεχτεί τη λεσβιακή πλευρά της, αφετέρου να ισορροπήσει τις οφειλόμενες και στη χρόνια καταπίεση αυτής της επιθυμίας της ψυχολογικές εντάσεις που τη βασάνιζαν περιοδικά και που εν τέλει την οδήγησαν στην αυτοκτονία τον Μάρτιο του '41. «Τίποτα δεν είναι πιο συμπαγές από τη λεπίδα ενός μαχαιριού που διαχωρίζει την ευτυχία από τη μελαγχολία», γράφει σε μια αποστροφή, «όλα τα ακραία συναισθήματα συμμαχούν με την τρέλα», γράφει σε κάποια άλλη.

Ο ίδιος ο κεντρικός χαρακτήρας, παρότι γοητευτικός και ερωτικά επιθυμητός, είτε ως άντρας –«ένα εκατομμύριο καντήλια καίνε μέσα του, χωρίς να κοπιάσει να ανάψει έστω ένα»– είτε ως γυναίκα –«μαντάμ, είστε η ίδια η μετεμψύχωση της ευγένειας, που να πάρει!»–, ρέπει μάλλον, όπως και η δημιουργός του, προς τη μοναχικότητα και την απομόνωση, συναισθήματα όχι πάντα γενναιόδωρα: «Σκεφτόμουν ότι όσο δυσάρεστο κι αν είναι το να κλειδωθείς απέξω, ακόμα χειρότερο είναι, πιθανόν, το να κλειδωθείς μέσα (σου)», είχε πει.


Το Ορλάντο, που εκδόθηκε το 1928, παρακάμπτοντας πνευματωδώς τη λογοκρισία, είναι εντούτοις κάτι περισσότερο από ένα εμπνευσμένο ερωτικό γράμμα. Μέσα από την επινοημένη βιογραφία ενός προσώπου που διατρέχει αγέραστο, με διαφορετικό κάθε φορά φύλο και ιδιότητα, τους αιώνες από την εποχή της Ελισάβετ Α’, τον 16ο αιώνα, μέχρι τις μέρες της, η συγγραφέας θίγει με τρόπο αλληγορικό, όπως πράττει και σε άλλα της βιβλία, μια σειρά από επίκαιρα ζητήματα, από τη γυναικεία χειραφέτηση και τους αγώνες των σουφραζετών για ισονομία και ισότητα μέχρι τους αισθητικούς και ηθικούς κώδικες, και το όλο πολιτικο-κοινωνικό στάτους της βικτωριανής Αγγλίας.

Προχωρώντας ακόμα περισσότερο, στοχάζεται παιγνιωδώς πάνω στις σεξουαλικότητες, τα φύλα και τις έμφυλες ταυτότητες, προβληματικές που δεν περιλάμβανε ο φεμινισμός της εποχής της και φαντάζουν πολύ σύγχρονες: «Είναι δύσκολο να ειπωθεί αν ο Ορλάντο ήταν περισσότερο άντρας ή γυναίκα κι αυτό δεν είναι κάτι που χρειάζεται να αποφασιστεί τώρα…». Σημειωτέον ότι τον ίδιο καιρό δικαζόταν για «αισχρογραφήματα» η Ράντκλιφ Χολ, συγγραφέας του λεσβιακού μυθιστορήματος-σταθμό Το πηγάδι της μοναξιάς, υπέρ της οποίας η Βιρτζίνια Γουλφ συνυπέγραψε δήλωση συμπαράστασης και κατέθεσε ως μάρτυρας υπεράσπισης.


Η συγγραφέας του Ορλάντο αμφισβητεί όχι μόνο τα χρονικά και βιολογικά όρια, συνδυάζοντας ερωτική, ιστορική και φανταστική λογοτεχνία, αλλά θέτει υπό αναίρεση το ίδιο το δίπολο αρσενικό-θηλυκό που η Γουλφ σαφέστατα θεωρεί κοινωνική κατασκευή, όπως και τους ρόλους που επιφυλάσσονται εκ γενετής σε κάθε φύλο: «Στο μεγαλύτερο διάστημα της Ιστορίας, ο Ανώνυμος Άνθρωπος ήταν γένους θηλυκού… Οι γυναίκες υπηρετούσαν ως παραμορφωτικοί καθρέφτες που διπλασίαζαν σε μέγεθος το ανδρικό είδωλο που αντανακλώνταν πάνω τους», είχε πει.

Με το λογοτεχνικό εφεύρημα του νεαρού Άγγλου ευγενούς της ελισαβετιανής περιόδου (η πρώτη «περσόνα» του Ορλάντο) που συναντάμε στην αρχή του βιβλίου, το συγγραφικό έργο του οποίου δεν τυχαίνει αναγνώρισης στον καιρό του, για να καταξιωθεί εν τέλει ως συγγραφέας τον 20ό αιώνα, όταν θα πάρει τη μορφή μιας μοντέρνας, απελευθερωμένης γυναίκας, κάνει, κατ’ αντιστροφή, ευθεία αναφορά στην υποδεέστερη αντιμετώπιση των γυναικών λογοτεχνών που και η ίδια είχε βιώσει.


Διότι, βέβαια, οι γυναίκες, παρότι είχαν αρχίσει να κατακτούν κάποια βασικά δικαιώματα, όπως αυτό της ψήφου (στη Βρετανία καθιερώθηκε το 1918), εξακολουθούσαν να αντιμετωπίζονται ως πολίτες β’ κατηγορίας – όταν η Βίτα προσκάλεσε τη Βιρτζίνια στο επιβλητικό αρχοντικό Knole στο εξοχικό Κεντ, οικογενειακή της περιουσία από το 1603, της είπε ότι ευχαρίστως θα ζούσε εκεί, αλλά δεν μπορούσε να το κληρονομήσει, αφού μόνο τα αρσενικά τέκνα είχαν τέτοιο δικαίωμα.

Καθώς λέγεται, αυτό ήταν το συμβάν που κέντρισε τη Γουλφ ώστε να συλλάβει το εν λόγω μυθιστόρημα, το οποίο μάλιστα απέστειλε στη Βίτα τη μέρα που εκδόθηκε, μαζί με το πρωτότυπο χειρόγραφο, δερματόδετο και με τα αρχικά της χαραγμένα στο οπισθόφυλλο – σ’ εκείνη άλλωστε, την εκλεκτή της καρδιάς της, αφιέρωσε και επισήμως το Ορλάντο.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΜΕ ΕΚΠΤΩΣΗ ΕΔΩ

To άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

Το νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει το διήγημα «Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ» της Πατρίσια Χάισμιθ

Lifo Videos / Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει ένα διήγημα της Πατρίσια Χάισμιθ

«Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ»: Μια ιστορία έρωτα, αγάπης, αφοσίωσης, ανταγωνισμού, μίσους και φόνου μεταξύ ενός ζευγαριού και ενός σιαμέζικου γάτου, ένα μυστηριώδες διήγημα της δημιουργού των πιο σαγηνευτικών αντιηρώων.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Οι μικρές αριστουργηματικές σειρές των εκδοτών

Βιβλίο / Οι μικρές αριστουργηματικές σειρές των εκδοτών

Ολοένα περισσότερο διευρύνεται η τάση έκδοσης κλασικών και σπάνιων κειμένων σε μικρό μέγεθος που τοποθετούνται δίπλα στο ταμείο και συνιστούν την προσπάθεια ενός εκδοτικού οίκου να φέρει σπουδαία έργα στο ευρύ αναγνωστικό κοινό.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
I love Dick: Eίναι το βιβλίο της Κρις Κράους το πιο τολμηρό του αιώνα μας;

Βιβλίο / I love Dick: Eίναι το βιβλίο της Κρις Κράους το πιο τολμηρό του αιώνα μας;

Η θεωρητικός, εικαστικός, κριτικός, συγγραφέας και εκδότρια Κρις Κράους μπορεί να μην άλλαξε τα δεδομένα στον αγγλόφωνο κόσμο εκδίδοντας τα βιβλία των Γάλλων θεωρητικών αλλά προκάλεσε άπειρες συζητήσεις με το πρωτότυπο φεμινιστικό βιβλίο της.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Η αρχή της ηδονής: Μια σουρεαλιστική, σέξι ιστορία στην καλοκαιρινή Ανάφη 

Βιβλίο / Η αρχή της ηδονής: Μια σουρεαλιστική, σέξι ιστορία στην καλοκαιρινή Ανάφη 

Ένα τολμηρό καλλιτεχνικό project έγινε η αφορμή για να κάνει ο εικαστικός René Habermacher ένα ταξίδι στη θάλασσα με πλήρωμα έξι ναύτες κι έναν καπετάνιο, απαθανατίζοντας μια σουρεαλιστική εμπειρία που κατέληξε σε ναυάγιο. Το βιβλίο «The Pleasure Principle» καταγράφει αυτό το ταξίδι μέσα από φωτογραφίες του René, κείμενα και εικαστικά έργα, σε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έκδοση.
M. HULOT
Νίκος Μάντης «Το χιόνι του καλοκαιριού»

Το πίσω ράφι / Για τις απουσίες που μας κάνουν αργούς στα αισθήματα

Καλοκαίρι στην Πελοπόννησο, στη σκιά της δεκαετίας του ’80: ένα πληγωμένο παιδί, μια μητέρα που επιστρέφει αλλαγμένη και μυστικά που βαραίνουν τη σιωπή των ενηλίκων - αυτά ξετυλίγει ο Νίκος Α. Μαντής στο πρώτο του μυθιστόρημα.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Νέα βιβλία που περιμένουμε ως το τέλος του χρόνου, και κάποιες επανεκδόσεις

Fall Preview 2025 / 13 βιβλία που περιμένουμε ως το τέλος της χρονιάς

Ο πάντα επίκαιρος Καβάφης, νέα, σύγχρονα και παλιότερα ονόματα της λογοτεχνικής σκηνής και κάποιες ξεχωριστές επανεκδόσεις που δικαίως θα διεκδικήσουν χώρο στη βιβλιοθήκη όλων, βιβλιόφιλων και μη.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το πίσω ράφι/ Εμανουέλ Καρέρ «Ένα ρωσικό μυθιστόρημα»

Το πίσω ράφι / Ένα επτασφράγιστο μυστικό που προκάλεσε αμηχανία και πάταγο

Προκλητικός, ωμός, συχνά σοκαριστικός, ο Εμανουέλ Καρέρ εξερευνά στο «Ένα ρωσικό μυθιστόρημα» το οικογενειακό του παρελθόν, φέρνοντας σε δύσκολη θέση ακόμα και τα πιο κοντινά του πρόσωπα.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Ζυμώνοντας ψωμί και ταριχεύοντας έναν νεκρό στην αρχαία Αίγυπτο

Αναγνώσεις / Ζυμώνοντας ψωμί και ταριχεύοντας έναν νεκρό στην αρχαία Αίγυπτο

Πώς ήταν η ζωή στην αρχαία Αίγυπτο; Ένας Αμερικανός αρχαιολόγος περιγράφει το 24ωρο των ανθρώπων κάθε ιδιότητας και κοινωνικής τάξης στις Θήβες της αρχαίας Αιγύπτου μέσα από ιστορίες που θα μπορούσαν να είναι αληθινές.
THE LIFO TEAM