«Ο κύριος Γουάιλντερ κι εγώ»: Η Φεντόρα αγαπάει το μπρι

«Ο κύριος Γουάιλντερ κι εγώ»: Η Φεντόρα αγαπάει το μπρι Facebook Twitter
Το χιούμορ του Τζόναθαν Κόου. Πιο κοντά στο εβραϊκό χιούμορ, ας πούμε ενός Φίλιπ Ροθ, παρά στο βρετανικό. Φωτ.: David Zorrakino/Europa Press via Getty Images/Ideal Image
0

Το μυθιστόρημα Ο κύριος Γουάιλντερ κι εγώ μπορεί να θεωρηθεί το πιο αμερικανικό του Τζόναθαν Κόου. Βέβαια, είναι τόσο αμερικανικό όσο είναι Αμερικανός ο ένας από τους δύο κεντρικούς ήρωές του, ο Αυστροεβραίος σκηνοθέτης Μπίλι Γουάιλντερ, που το 1933 απέδρασε από τη ναζιστική Γερμανία για να γίνει δόξα του Χόλιγουντ, χωρίς να ξέρει ούτε μία λέξη αγγλικά. Είναι επίσης τόσο αμερικανικό όσο είναι αμερικανική κωμωδία το αριστούργημα του Γουάιλντερ Μερικοί το προτιμούν καυτό, με τη Μέριλιν Μονρό, «διασκευή μιας γερμανικής ταινίας που ήταν διασκευή μιας γαλλικής, γραμμένη από έναν Αυστριακό (σ.σ. τον Γουάιλντερ) και έναν Ρουμάνο (σ.σ. τον σεναριογράφο Ιζ Ντάιαμοντ)».


Το σίγουρο είναι ότι αυτό το μυθιστόρημα του Τζόναθαν Κόου, που κυκλοφορεί στα ελληνικά σχεδόν ταυτόχρονα με την αγγλική έκδοση, είναι το πιο κινηματογραφικό του συγγραφέα. Πριν απ' όλα, είναι οργανωμένο γύρω από τα settings της δράσης και της πλοκής:


► Ένα σπίτι με κήπο στο Χάμερσμιθ του Λονδίνου, στο σήμερα (2013), όπου κατοικεί η ηρωίδα, η Καλλιστώ Φραγκοπούλου (δημιούργημα του Τζόναθαν Κόου, προϊόν μυθοπλασίας), επάγγελμα συνθέτρια, γύρω στα 60, με την οικογένειά της, σύζυγος που εργάζεται στην κινηματογραφική βιομηχανία και δύο δίδυμες κόρες, περίπου εικοσάχρονες. Η ηρωίδα βρίσκεται σε κρίση δημιουργικότητας αλλά και γονεϊκή, καθώς έχει να αντιμετωπίσει την αναχώρηση της μιας κόρης για την Αυστραλία και το βασανιστικό δίλημμα της άλλης, που είναι έγκυος, αν θα κρατήσει το παιδί ή θα κάνει έκτρωση για να πάει στο πανεπιστήμιο. Η πλοκή στο μυθιστόρημα ξετυλίγεται μέσα από την πρωτοπρόσωπη αφήγηση της Καλλιστώς, της Καλ.

Ο κινηματογραφικός χαρακτήρας του μυθιστορήματος –επιμένω σ' αυτό, γιατί είναι από τα πιο γοητευτικά στοιχεία του βιβλίου– ενισχύεται και από τον υβριδικό τρόπο της αφήγησης. 


► Το εστιατόριο Bistro στο Νορθ Κάνον Ντράιβ του Μπέβερλι Χιλς στο Λος Άντζελες, όπου η ηρωίδα, στα 21 της (δεκαετία του '70), συναντά τυχαία και συντρώγει με τον Μπίλι Γουάιλντερ. «Ο κύριος Γουάιλντερ θύμιζε περισσότερο συνταξιούχο καθηγητή πανεπιστημίου ή χειρουργό του Μπέβερλι Χιλς, σε μια κερδοφόρα επιχείρηση με ακριβοπληρωμένα λίφτινγκ».


► Ένα ισόγειο διαμέρισμα στην οδό Αχαρνών, όπου ζει η ηρωίδα στα εφηβικά της χρόνια, πατέρας Ελληνοσλοβένος, μητέρα Αγγλίδα, περίοδος χούντας.


► Το Νυδρί στη Λευκάδα και η βίλα Βαλαωρίτη στο απέναντι νησάκι Μαδουρή, όπου το 1977 γυρίζεται η ταινία Φεντόρα του Γουάιλντερ, με πρωταγωνίστρια τη Μάρτα Κέλλερ, και όπου η ηρωίδα εργάζεται ως διερμηνέας. Η ταινία έχει θέμα την ιστορία μιας παλιάς κινηματογραφικής σταρ που, έχοντας παραμορφωθεί από τις πολλές πλαστικές, κρύβεται από τον κόσμο και αναγκάζει την κόρη της να πάρει τη θέση της, υποδυόμενη πως είναι η Φεντόρα, ένα παιχνίδι διπλών ταυτοτήτων.


► Η τραπεζαρία του ξενοδοχείου Bayerischer Hof στο Μόναχο, όπου συνεχίζονται τα γυρίσματα της Φεντόρα, ένας χώρος που γίνεται πεδίο αντιπαράθεσης ευρωπαϊκού και αμερικανικού «ήθους», σε κωμική εκδοχή. Το αμερικανικό ήθος εκπροσωπεί ο Αλ Πατσίνο, φίλος τότε της Κέλλερ, που παραγγέλνει τσίζμπεργκερ στο ξενοδοχείο όπου αποθεώνεται το βαυαρέζικο χοιρινό κότσι.


► Μια πλαζ στο Χερβούργο της Νορμανδίας, όπου η ηρωίδα συναντά και συνομιλεί με τη σύζυγο του Γουάιλντερ, την Όντρεϊ, και τη σύζυγο του Ιζ Ντάιαμοντ, σεναριογράφου της Φεντόρα, την Μπάρμπαρα. Μια πρώτη εκδοχή του νοήματος της Φεντόρα αλλά και του μυθιστορήματος του Κόου: «Είναι μια τραγωδία για κάποιους που κάποτε βρίσκονταν στην κορυφή του κόσμου, αλλά τώρα όλα έχουν τελειώσει γι' αυτούς».

► Μια φάρμα-τυροκομείο στο Μο, 40 χιλιόμετρα από το Παρίσι, που θεωρείται η «πατρίδα» του τυριού μπρι και όπου ο Γουάιλντερ και η ηρωίδα δοκιμάζουν μπρι και κυριολεκτικά «χάνονται». Εδώ βρίσκουμε μία ακόμη εκδοχή του νοήματος του μυθιστορήματος του Τζόναθαν Κόου: «Όσο δύσκολα κι αν είναι αυτά που σου συμβαίνουν, η ζωή δεν θα πάψει ποτέ να έχει κρυμμένες χαρές να σου προσφέρει. Και πρέπει να τις αδράξεις». Ο Τζόναθαν Κόου χρησιμοποιεί με πολύ χιούμορ το μπρι, κλείνοντας το μάτι στη μαντλέν, στο μπισκότο του Μαρσέλ Προυστ.

► Και πάλι το σπίτι στο Λονδίνο, το τελευταίο setting του μυθιστορήματος, στο σήμερα, όπου η ηρωίδα συμφιλιώνεται με τον εαυτό της και τα διλήμματά της, δίνοντας μία ακόμη εκδοχή της Φεντόρα αλλά και του μυθιστορήματος του Κόου. «Το έργο αντιμετωπίζει πολύ σπλαχνικά τους χαρακτήρες, ιδιαίτερα τους ηλικιωμένους, είτε είναι άντρες είτε είναι γυναίκες, που αγωνίζονται να βρουν έναν ρόλο στον κόσμο, ο οποίος νοιάζεται μονάχα για τα νιάτα και τη φρεσκάδα». Ο Τζόναθαν Κόου επιφυλάσσει στους αναγνώστες ένα πολύ ωραίο τέλος, με στιβαρή συναισθηματικότητα (αν μπορώ να το πω έτσι), που μας δημιουργεί αισθήματα ανακούφισης, τα ίδια ακριβώς που νιώθει και η ηρωίδα όταν δοκιμάζει μια κουταλιά ρευστού μπρι, με πυκνή και κρεμώδη υφή (προϋπόθεση να μείνει το τυρί δύο ώρες σε θερμοκρασία δωματίου).

Ο ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ του μυθιστορήματος –επιμένω σ' αυτό, γιατί είναι από τα πιο γοητευτικά στοιχεία του βιβλίου– ενισχύεται και από τον υβριδικό τρόπο της αφήγησης. Ο Κόου ενσωματώνει στην κλασική αφήγηση ένα μεγάλο κομμάτι 63 σελίδων γραμμένο με τη μορφή του screenplay, όπου ο Γουάιλντερ διηγείται πώς έφυγε από το Βερολίνο το 1933 και πώς επέστρεψε μετά τον Πόλεμο στην Ευρώπη για να κάνει ταινίες που θα προβάλλονταν στη Γερμανία με θέμα τα ναζιστικά εγκλήματα αλλά και να ψάξει για τα ίχνη της μητέρας του, που ως Εβραία της Βιέννης χάθηκε μάλλον σε κάποιο στρατόπεδο εξόντωσης.


Όταν ο Γουάιλντερ έκανε τη Φεντόρα ήταν 71 ετών και δεν ήταν πλέον όνομα στο αμερικανικό box office. Το Χόλιγουντ του αρνήθηκε χρηματοδότηση. Έτσι, η Φεντόρα γυρίστηκε με γερμανικά κεφάλαια. Ο Γουάιλντερ έλεγε ότι μ' αυτή την ταινία θα έβγαινε έτσι κι αλλιώς κερδισμένος. Αν είχε εμπορική επιτυχία, θα έπαιρνε εκδίκηση από το Χόλιγουντ. Αν ήταν αποτυχία, θα έπαιρνε εκδίκηση για το Άουσβιτς, αφού έγινε με λεφτά των Γερμανών.


Σαν μοτίβο, μέσα στο μυθιστόρημα περνάνε τίτλοι, μαζί με λεπτομέρειες, 44 ταινιών του Γουάιλντερ και άλλων. Η μεταφράστρια Άλκηστις Τριμπέρη, που έχει μεταφράσει το βιβλίο σε μια ρευστή και κρουστή γλώσσα, έχει συγκεντρώσει τις ταινίες σε κατάλογο, στο τέλος. Έχει φτιάξει έτσι έναν χάρτη, δείχνοντάς μας κι άλλα μονοπάτια για να προσεγγίσουμε το μυθιστόρημα.

ΑΛΛΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ:

► Το χιούμορ του Τζόναθαν Κόου. Πιο κοντά στο εβραϊκό χιούμορ, ας πούμε ενός Φίλιπ Ροθ, παρά στο βρετανικό.

► Η περιγραφή της γευσιγνωσίας του μπρι, με συνοδεία Pinot Νoir στις σελίδες 310-314. Ο Κόου αποδεικνύεται και μάστορας του food writing.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ

ΣΗΜΕΙΩΜΑ

Αρχίζω από δω τη συνεργασία μου με τη LiFO, μια εφημερίδα, έντυπη και ηλεκτρονική, που εκτιμώ απεριόριστα για τη φρεσκάδα της, την ανεξιθρησκία της αλλά και την επιδραστικότητά της. Ξαναβρίσκω τον ρυθμό της εβδομαδιαίας ανάγνωσης και συζήτησης για βιβλία και συγγραφείς, που είχε αρχίσει το μακρινό 1997, όταν δημιούργησα, from scratch, όπως λένε, το ένθετο «Βιβλία» στο «Βήμα της Κυριακής» του Οργανισμού Λαμπράκη, το πρώτο ένθετο για βιβλία στον ελληνικό Τύπο, το οποίο διηύθυνα έως και το καλοκαίρι του 2018. Ξαναβρίσκω επίσης τον Στάθη Τσαγκαρουσιάνο, έναν συνοδοιπόρο, με τον οποίο μας ενώνει κοινή δημοσιογραφική κουλτούρα.

 

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

Το νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

 

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Πλάνητες» της Όλγκα Τοκάρτσουκ: Φτιάχνοντας τη λογοτεχνία από την αρχή

Βιβλίο / «Πλάνητες» της Όλγκα Τοκάρτσουκ: Φτιάχνοντας τη λογοτεχνία από την αρχή

Το περσινό Νόμπελ πήγε δικαίως στην Πολωνή Όλγκα Τοκάρτσουκ, που με τους «Πλάνητές» της αποκαλύπτει πως η λογοτεχνία μπορεί να επαναπροσδιοριστεί και ως διαρκής εξερεύνηση.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Marwan Kaabur: «Αγωνιζόμαστε και στον αραβικό κόσμο για δικαιώματα κι ελευθερίες, αλλά προκρίνουμε τον δικό μας τρόπο, στο πλαίσιο της δικής μας κουλτούρας»

Lgbtqi+ / Κι όμως υπάρχουν και «αραβικά καλιαρντά»!

Λίγο πριν από την αθηναϊκή παρουσίαση της αγγλόφωνης έκδοσης του «Queer Arab Glossary» μιλήσαμε με τον συγγραφέα του Marwan Kaabur, για τα «αραβικά καλιαρντά», την ομοφυλοφιλία και την queer συνθήκη στον αραβικό κόσμο, το «pink washing», αλλά και τη συχνά παρεξηγημένη πρόσληψή τους από τη Δύση.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Βιβλίο / Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Πέντε αποκαλυπτικά βιβλία για τις γυναίκες με καρκίνο, για τον κόσμο, τα σκουπίδια ακόμα και για τη μακρινή Ιαπωνία ξεχωρίζουν ανάμεσα στις εκδόσεις της πρόσφατης βιβλιοπαραγωγής καλύπτοντας ένα μεγάλο εύρος θεμάτων και ενδιαφερόντων.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Βιβλίο / Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Σαν σήμερα γεννήθηκε το 1854 ο Αρθούρος Ρεμπό. Ο ποιητής, μουσικός και μπλόγκερ Aidan Andrew Dun έπεσε τυχαία σε δύο εντελώς άγνωστες φωτογραφίες, βγαλμένες στην Place Vendôme, και βρέθηκε μπροστά σε μια μεγάλη έκπληξη: ο έφηβος Αρτίρ Ρεμπό, όπως δεν τον έχουμε ξαναδεί.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Θανάσης Τριαρίδης: Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι

Βιβλίο / Θανάσης Τριαρίδης: «Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι»

Έγινε αντιρρησίας συνείδησης, γιατί πιστεύει ότι ο στρατός είναι μια δοξολογία εκμηδένισης του άλλου. Άφησε τη Θεσσαλονίκη επειδή τον έπνιγε ο εθνοφασισμός της. Στην Αντίς Αμπέμπα υιοθέτησε την κόρη του, Αργκάνε. Ο συγγραφέας της «Τριλογίας της Αφρικής», Θανάσης Τριαρίδης, αφηγείται τη ζωή του στη LiFO.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια «φόνισσα» εξομολογείται

Το πίσω ράφι / Η Hannah Kent έγραψε τη δική της «Φόνισσα», την Άγκνες που ζούσε στην Ισλανδία τον 19ο αιώνα

Η Αυστραλή συγγραφέας δεν πίστευε ποτέ ότι, χάρη στα «Έθιμα ταφής», οι κριτικοί θα την τοποθετούσαν δίπλα σε λογοτέχνες όπως η Μάργκαρετ Άτγουντ και ο Πίτερ Κάρεϊ.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Χριστίνα Ντουνιά: «Ο Καρυωτάκης μάς δίνει ελπίδα και μας παρηγορεί»

Βιβλίο / «Ο Καρυωτάκης άφησε "το αδέσποτο Τραγούδι" του να μας συντροφεύει»

Στο βιβλίο της «Το όνειρο και το πάθος», η Χριστίνα Ντουνιά, ομότιμη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας και συγγραφέας αποκαλύπτει αθέατες όψεις του ποιητή και νέα στοιχεία για τη σχέση του με τον Καβάφη μέσα από μια άγνωστη, ως τώρα, επιστολή.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύ της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Βιβλίο / «Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύς της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Ο Ούγγρος κάτοχος του φετινού Νόμπελ λογοτεχνίας γράφει με μαγικό τρόπο για τις αποπνικτικές επιπτώσεις της πολιτικής καταπίεσης, περιφρονώντας την προθυμία των ανθρώπων να τις αποδεχτούν.
THE LIFO TEAM
Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Βιβλίο / Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Οι καθηγητές Peter Jeffreys και Gregory Jusdanis συνεργάστηκαν και έγραψαν από κοινού τη βιογραφία του μεγάλου ποιητή που φέρει τον τίτλο «Κωνσταντίνος Καβάφης – Ο άνθρωπος και ο ποιητής». Ο Gregory Jusdanis μίλησε στη LifO για το βιβλίο και για τον ποιητή που ήταν «παραδοσιακός και ταυτόχρονα μεταμοντέρνος, ο πρώτος “viral” ποιητής διεθνώς»
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

LiFO politics / Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

Ο Αλέξης Πατέλης, επικεφαλής του Οικονομικού Γραφείου του πρωθυπουργού την περίοδο 2019-2024, μιλά στη Βασιλική Σιούτη για την οικονομική πορεία της χώρας αυτά τα χρόνια, τις δύσκολες αποφάσεις αλλά και τις στιγμές δικαίωσης μέσα από την οπτική ενός τεχνοκράτη που βρέθηκε ξαφνικά στο επίκεντρο της πολιτικής.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Λάσλο Κρασναχορκάι: ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης βραβεύεται με Νόμπελ

Βιβλίο / Ο Λάσλο Κρασναχορκάι, ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης, κέρδισε το Νόμπελ

Φέτος, το βραβείο δόθηκε στον Ούγγρο συγγραφέα που κατά τη Σουηδική Ακαδημία αποτελεί ένα ελπιδοφόρο βήμα προς τον χαμένο ανθρωπισμό, την υψηλή λογοτεχνία και τη στοχαστική ακρίβεια.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Βιβλίο / Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Σε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του που έχει τίτλο “House of Cards”, ο Σουηδός πρώην διεθνής Γιόνας Έρικσον περιγράφει τις ταπεινωτικές μετρήσεις βάρους στα σεμινάρια διαιτητών της UEFA
THE LIFO TEAM
Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Το Πίσω Ράφι / Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Ο Έλληνας σκηνοθέτης μάζεψε από «το καλάθι των αχρήστων» όλες τις εμπειρίες του κι έφτιαξε την αυτοβιογραφία του, μια ζωντανή αφήγηση γεμάτη ιστορίες, συναντήσεις, αποφθέγματα και κρίσεις, λογοτεχνικές και σινεφίλ αναφορές.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: η ιστορία του underground περιοδικού «Ανοιχτή Πόλη»

Βιβλίο / «Ανοιχτή Πόλη»: Ένα από τα πιο επιδραστικά εναλλακτικά έντυπα της Ελλάδας

Οι δημιουργοί του Κώστας Μανδηλάς και Βλάσσης Ρασσιάς, καταγράφουν την πορεία του στο βιβλίο «Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: Η ιστορία του περιοδικού “Ανοιχτή Πόλη”».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει το διήγημα «Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ» της Πατρίσια Χάισμιθ

Lifo Videos / Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει ένα διήγημα της Πατρίσια Χάισμιθ

«Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ»: Μια ιστορία έρωτα, αγάπης, αφοσίωσης, ανταγωνισμού, μίσους και φόνου μεταξύ ενός ζευγαριού και ενός σιαμέζικου γάτου, ένα μυστηριώδες διήγημα της δημιουργού των πιο σαγηνευτικών αντιηρώων.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ