O Εκκλησιαστής: Ένα βιβλικό κείμενο που δεν μοιάζει με τίποτα από όσα έχεις διαβάσει

Ένα βιβλικό κείμενο που δεν μοιάζει με τίποτα από όσα έχεις διαβάσει Facebook Twitter
«Γιατί ο Εκκλησιαστής δεν εντάχθηκε ποτέ στο ορθόδοξο λειτουργικό; Δεν διαβάζεται ποτέ στην εκκλησία».
0

Ο Εκκλησιαστής, ένα από τα βιβλία που απαρτίζουν την εβραϊκή Βίβλο και τη χριστιανική Παλαιά Διαθήκη, είναι αγνώστου συγγραφέα. Στην αρχή θεωρήθηκε ότι τον έχει γράψει ο ίδιος ο Σολομώντας, αλλά σήμερα είναι βέβαιο ότι ο συγγραφέας του είναι πολύ μεταγενέστερος. Το πιο πιθανό είναι να γράφτηκε κατά την ελληνιστική εποχή, περίπου στα μέσα του 3ου π.Χ. αιώνα, από έναν Εβραίο συγγραφέα κάπου στην Παλαιστίνη.

ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΗΉς
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ. Εκκλησιαστής, Απόδοση: Θάνος Σαμαρτζής, Εκδ. Δώμα

«Τον Εκκλησιαστή μ' έσπρωξε να τον διαβάσω ο Μίμης Πιπίνης, ο βιβλιοπώλης του Ναυτίλου, που μου 'δειξε τη διδακτορική διατριβή του Κονδύλη» λέει ο Θάνος. «Στην προμετωπίδα είχε δυο στίχους του Εκκλησιαστή: "Ο προστιθείς γνώσιν, προσθήσει αλγήματα". Τότε άνοιξα τη Βίβλο και τον διάβασα. Τη μετάφραση τη δουλεύω από το 2011. Τότε είχα κάνει μια αρκετά ελεύθερη απόδοση. Τη σελιδοποίησα, την τύπωσα σε λίγα αντίτυπα και τη μοίραζα σε φίλους και κάνα δυο βιβλιοπωλεία. Δεν έγραφα για ποιο βιβλίο πρόκειται, ούτε αν είναι μετάφραση ή όχι. Το είχα πει Ο τελάλης. Καμία άλλη πληροφορία. Τη μετάφραση την ξαναδούλεψα και το 2012, οπότε και το ξανακυκλοφόρησα, πάλι ιδιωτικά. Τώρα είναι η τρίτη απόπειρα και έχω την εσωτερική σιγουριά να πω το βιβλίο με τ' όνομά του, Ο Εκκλησιαστής.

Ο Εκκλησιαστής μπορεί να δημιουργήσει την αίσθηση ότι όλες οι πόρτες έκλεισαν κι έμεινες μέσα αιχμάλωτος για πάντα, τόσο όσο φαίνεται. Εμένα το πρώτο ερώτημα που μ' απασχολεί είναι άλλο: είναι αλήθεια; Εννοώ: είναι αλήθεια αυτό που λέει ο Εκκλησιαστής; Και για ν' απαντήσεις σ' αυτό, πρέπει πρώτα να καταφέρεις να διακρίνεις τι ακριβώς λέει. Γιατί ο Εκκλησιαστής είναι ένα διαβόητα αντιφατικό βιβλίο. Γκρεμίζει και χτίζει, δίνει γροθιές κι αγκαλιές. Στο επίμετρο αυτό προσπάθησα να κάνω: να ξεδιαλύνω το τι λέει, ώστε κατόπιν να γίνει η συζήτηση για το αν αυτό που λέει ισχύει ή όχι. Τότε μόνο θα μπορέσουμε ν' απαντήσουμε και για το αν είναι απαισιόδοξο τελικά ή όχι».

Ένα βιβλικό κείμενο που δεν μοιάζει με τίποτα από όσα έχεις διαβάσει Facebook Twitter
«Γιατί παλεύεις; Στο τέλος θα πεθάνεις κι εσύ και ό,τι αγαπάς. Ήθελα όμως να καταλάβω πιο βαθιά τι κάνει τόσο πειστική αυτή την ιδέα»... Ο εκδότης του «Εκκλησιαστή» Θάνος Σαμαρτζής στο γραφείο του... Φωτ.: Πάρις Ταβιτιάν/LIFO

«Είναι η αλήθεια που δεν θες να ακούσεις, γιατί γίνεται οδυνηρή, όλα είναι μάταια γιατί στο τέλος πεθαίνεις. Δεν γίνεται να μη σταθείς σε αυτό, στο ότι ο θάνατος ακυρώνει κάθε προσπάθεια». «Ναι, εμένα μ' απασχόλησε στο επίμετρο πολύ αυτή η ιδέα που λες, ότι ο θάνατος ακυρώνει κάθε προσπάθεια, μια ιδέα που ο Εκκλησιαστής την προβάλλει με μεγάλη ένταση. Φαίνεται πειστική. Γιατί παλεύεις; Στο τέλος θα πεθάνεις κι εσύ και ό,τι αγαπάς. Ήθελα όμως να καταλάβω πιο βαθιά τι κάνει τόσο πειστική αυτή την ιδέα».

«Τι την κάνει;». «Νομίζω ότι πίσω απ' αυτή την ιδέα κρύβεται ένας θεμελιώδης διαχωρισμός ανάμεσα στην έννοια της πράξης ή προσπάθειας και στην έννοια της ανταμοιβής της πράξης αυτής. Και πίσω απ' αυτό τον διαχωρισμό ο ακόμα βαθύτερος χωρισμός του χρόνου στο τώρα και στο μετά. Θεωρούμε, κι αυτό φαίνεται πολύ εύλογο, ότι η πράξη που είναι τώρα γίνεται για χάρη της αμοιβής της που θα έρθει μετά. Σπέρνω τώρα, για να θερίσω μετά. "Ανώφελη είναι η προσπάθεια που καταβάλλεται για έναν στόχο που δεν έχει αξία"... Τούτο ανάγεται σ' ένα μοντέλο για το νόημα της ανθρώπινης προσπάθειας. Tο νόημα μιας προσπάθειας είναι η ανταμοιβή που θα έρθει μετά την προσπάθεια. Όμως, αν κάθε προσπάθειά μου έχει ως τελικό "μετά" τον θάνατό μου, μια κι ο θάνατός μου θ' ακολουθήσει τελικά κάθε μου προσπάθεια, τότε ο θάνατος μοιάζει ν' ακυρώνει κάθε προσπάθεια. Την κάνει να μην έχει νόημα.

Στο επίμετρο προσπαθώ να δείξω πως αυτός δεν είναι το μόνο μοντέλο που μπορούμε να διανοηθούμε για την ανθρώπινη πράξη και το κάνω αυτό επικαλούμενος κάποιες ωραίες έννοιες του Αριστοτέλη. Ο στόχος που αποδεικνύεται ανάξιος μετά την επίτευξή του είναι μια άλλη όψη της ματαιότητας, που επίσης συζητώ στο επίμετρο. Πολλές φορές παλεύουμε για κάτι και δίνουμε την ψυχή μας ολόκληρη. Μα, όταν τα καταφέρνουμε απογοητευόμαστε και λέμε πως ο κόπος μας δεν άξιζε. Υπάρχει, όμως, και ένα πιο τρομαχτικό ενδεχόμενο, αυτό να μην αφορά κάποιους στόχους μας μονάχα αλλά κάθε επιδίωξή μας. Τούτο θα σημαίνει ότι είμαστε κλεισμένοι σε μια φυλακή. Επιθυμούμε. Και δίνουμε την ψυχή μας για ν' αποκτήσουμε αυτό που επιθυμούμε. Μα όταν τα καταφέρνουμε, αδειάζουμε. Αυτό που επιθυμούσαμε μας είναι πλέον ξένο.

Ένα βιβλικό κείμενο που δεν μοιάζει με τίποτα από όσα έχεις διαβάσει Facebook Twitter
Ο Θάνος Σαμαρτζής και η Μαριλένα Καραμολέγκου. Φωτ.: Πάρις Ταβιτιάν/LIFO

Ο Εκκλησιαστής το υποστηρίζει αυτό με μια εικόνα μάλλον ανατριχιαστική. Είναι ο Θεός που φυτεύει μέσα μας αυτές τις φρούδες επιθυμίες, αυτές τις επιθυμίες ώστε να μην μπορούμε ποτέ να λυτρωθούμε απ' τη λαχτάρα. "Ανησυχίες ο Θεός έβαλε στους ανθρώπους, να χάνονται οι άνθρωποι στις ανησυχίες τους". Μοιάζει σαν μια δαιμονική φυλακή, μια αιχμαλωσία σε άδειες επιθυμίες, σε κενούς στόχους. Το ότι την έχει στήσει ο Θεός δείχνει ότι δεν πρόκειται για κάτι απ' το οποίο θα υπάρξει ποτέ διαφυγή. Αυτός είναι ο άνθρωπος, αυτή η μοίρα του. Έτσι φαίνεται να λέει ο Εκκλησιαστής».

«Γιατί ο Εκκλησιαστής δεν εντάχθηκε ποτέ στο ορθόδοξο λειτουργικό; Δεν διαβάζεται ποτέ στην εκκλησία». «Και οι εβραίοι και οι χριστιανοί δυσκολεύτηκαν να συμφιλιωθούν με τούτο το βιβλίο. Δεν είναι ούτε η ανάδειξη της ματαιότητας ούτε η εικόνα του Θεού που παρουσιάζει, ενός Θεού μάλλον μοχθηρού. Είναι η άρνηση κάθε προσδοκίας για μετά θάνατον ζωή. Ο Εκκλησιαστής μοιάζει να συμπεριλήφθηκε στην εβραϊκή Βίβλο και από κει στη χριστιανική Παλαιά Διαθήκη πιο πολύ χάρη στο γεγονός ότι αξίωνε ότι είναι έργο του βασιλιά Σολομώντα. Δηλαδή για λόγους εξωτερικούς και όχι περιεχομένου. Το ότι ένα βιβλίο τόσο δύσκολο, ωστόσο, περιλήφθηκε στα ιερά κείμενα δείχνει και την ευρύτητα αυτών των θρησκειών.

Καταλαβαίνεις επίσης πόση διανοητική δουλειά έπρεπε να γίνει ώστε να μπορέσουν να ενσωματώσουν ένα τέτοιο κείμενο στο δόγμα, να μπορέσουν να τιθασεύσουν αυτό το αγρίμι. Όντως δεν διαβάζεται ποτέ. Βέβαια, δεδομένου του τρόπου που εκκλησιάζονται οι νεότεροι Έλληνες, δεν νομίζω ότι πειράζει και τόσο. Θα πείραζε αν έμπαιναν και καταλάβαιναν κάτι. Εφόσον μπαίνουν με τον τρόπο που μπαίνουν και σ' ένα μπουζουξίδικο, για την ατμόσφαιρα, για τη συγκίνηση, για να "νιώσουν" και όχι για να καταλάβουν κάτι, εφόσον αφήνουν το μυαλό τους έξω από τον ναό, το ότι δεν ακούν τα λόγια του Εκκλησιαστήδεν νομίζω πως νοιάζει και κανέναν. Αφού δεν ακούνε λόγια γενικώς. Μετέχουν άφρονες στο μυστήριο και δεν τους πειράζει. Δεν ακούνε λόγια αλλά ξόρκια».

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ Ο ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΗΣ ΕΔΩ

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΣΑΒΒΑΤΟ Μπενχαμίν Λαμπατούτ: Ο συγγραφέας φαινόμενο γράφει για την τρέλα

Βιβλίο / Μπενχαμίν Λαμπατούτ: Ο συγγραφέας φαινόμενο γράφει για την τρέλα

Στον «Λίθο της τρέλας» ο Χιλιανός συγγραφέας του «Όταν παύουμε να καταλαβαίνουμε τον κόσμο» αποκαλύπτει την ορμητική παρουσία της τρέλας στη λογοτεχνία, τις τέχνες και τις επιστήμες αλλά και στον κόσμο που ζούμε σήμερα.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Maniac: Από τη δημιουργία του πρώτου υπολογιστή στη βόμβα υδρογόνου

Βιβλίο / «Maniac»: Από τη δημιουργία του πρώτου υπολογιστή στη βόμβα υδρογόνου

Μετά το «Όταν παύουμε να καταλαβαίνουμε τον κόσμο», το «Maniac» του Χιλιανού Μπενχαμίν Λαμπατούτ περιγράφει την ξέφρενη πορεία της ομάδας του Σχεδίου Μανχάταν που οδήγησε από την κατασκευή του πρώτου υπολογιστή και της βόμβας υδρογόνου στην τεχνητή νοημοσύνη, από την εξέλιξη του κόσμου στην καταστροφή του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Καρολίνα Μέρμηγκα: «Οι συγγραφείς προχωράμε με αναμμένη δάδα στη σκοτεινή σπηλιά της λογοτεχνίας»

Βιβλίο / Καρολίνα Μέρμηγκα: «Όταν γράφουμε για αληθινούς ανθρώπους, πρέπει να σεβόμαστε τη μνήμη τους»

Η καταξιωμένη συγγραφέας ιστορικών μυθιστορημάτων Καρολίνα Μέρμηγκα μάς μιλάει για τη δύναμη της τέχνης, για το λογοτεχνικό της εργαστήρι αλλά και για τη χαρά της να μεταφράζει Χίλαρι Μαντέλ, τα βιβλία της οποίας επανακυκλοφορούν από τις εκδόσεις Ψυχογιός.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πόσο διαβάζεται σήμερα ο Νίκος Καζαντζάκης;

Βιβλία και Συγγραφείς / Πόσο διαβάζεται σήμερα ο Νίκος Καζαντζάκης;

Πεθαίνει σαν σήμερα ο συγγραφέας Νίκος Καζαντζάκης. Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητάει με την Έρη Σταυροπούλου, ομότιμη καθηγήτρια Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, για τον συγγραφέα του «Αλέξη Ζορμπά» και την αντοχή του έργου του.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
Στέφαν Τσβάιχ

Το πίσω ράφι / Σε πείσμα όσων περιφρόνησαν τα έργα του Τσβάιχ, η απήχησή τους ακόμα να κοπάσει

Οι ήρωες του Αυστριακού συγγραφέα ταλανίζονται συνήθως από μια αβάσταχτη εσωτερική πίεση, αντικατοπτρίζοντας τη δική του πεισιθάνατη διάθεση. Αυτήν ακριβώς την αίσθηση αποπνέει η συλλογή διηγημάτων του «Αμόκ».
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Marwan Kaabur: «Αγωνιζόμαστε και στον αραβικό κόσμο για δικαιώματα κι ελευθερίες, αλλά προκρίνουμε τον δικό μας τρόπο, στο πλαίσιο της δικής μας κουλτούρας»

Lgbtqi+ / Κι όμως υπάρχουν και «αραβικά καλιαρντά»!

Λίγο πριν από την αθηναϊκή παρουσίαση της αγγλόφωνης έκδοσης του «Queer Arab Glossary» μιλήσαμε με τον συγγραφέα του Marwan Kaabur, για τα «αραβικά καλιαρντά», την ομοφυλοφιλία και την queer συνθήκη στον αραβικό κόσμο, το «pink washing», αλλά και τη συχνά παρεξηγημένη πρόσληψή τους από τη Δύση.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Βιβλίο / Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Πέντε αποκαλυπτικά βιβλία για τις γυναίκες με καρκίνο, για τον κόσμο, τα σκουπίδια ακόμα και για τη μακρινή Ιαπωνία ξεχωρίζουν ανάμεσα στις εκδόσεις της πρόσφατης βιβλιοπαραγωγής καλύπτοντας ένα μεγάλο εύρος θεμάτων και ενδιαφερόντων.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Βιβλίο / Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Σαν σήμερα γεννήθηκε το 1854 ο Αρθούρος Ρεμπό. Ο ποιητής, μουσικός και μπλόγκερ Aidan Andrew Dun έπεσε τυχαία σε δύο εντελώς άγνωστες φωτογραφίες, βγαλμένες στην Place Vendôme, και βρέθηκε μπροστά σε μια μεγάλη έκπληξη: ο έφηβος Αρτίρ Ρεμπό, όπως δεν τον έχουμε ξαναδεί.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Θανάσης Τριαρίδης: Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι

Βιβλίο / Θανάσης Τριαρίδης: «Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι»

Έγινε αντιρρησίας συνείδησης, γιατί πιστεύει ότι ο στρατός είναι μια δοξολογία εκμηδένισης του άλλου. Άφησε τη Θεσσαλονίκη επειδή τον έπνιγε ο εθνοφασισμός της. Στην Αντίς Αμπέμπα υιοθέτησε την κόρη του, Αργκάνε. Ο συγγραφέας της «Τριλογίας της Αφρικής», Θανάσης Τριαρίδης, αφηγείται τη ζωή του στη LiFO.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια «φόνισσα» εξομολογείται

Το πίσω ράφι / Η Hannah Kent έγραψε τη δική της «Φόνισσα», την Άγκνες που ζούσε στην Ισλανδία τον 19ο αιώνα

Η Αυστραλή συγγραφέας δεν πίστευε ποτέ ότι, χάρη στα «Έθιμα ταφής», οι κριτικοί θα την τοποθετούσαν δίπλα σε λογοτέχνες όπως η Μάργκαρετ Άτγουντ και ο Πίτερ Κάρεϊ.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Χριστίνα Ντουνιά: «Ο Καρυωτάκης μάς δίνει ελπίδα και μας παρηγορεί»

Βιβλίο / «Ο Καρυωτάκης άφησε "το αδέσποτο Τραγούδι" του να μας συντροφεύει»

Στο βιβλίο της «Το όνειρο και το πάθος», η Χριστίνα Ντουνιά, ομότιμη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας και συγγραφέας αποκαλύπτει αθέατες όψεις του ποιητή και νέα στοιχεία για τη σχέση του με τον Καβάφη μέσα από μια άγνωστη, ως τώρα, επιστολή.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύ της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Βιβλίο / «Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύς της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Ο Ούγγρος κάτοχος του φετινού Νόμπελ λογοτεχνίας γράφει με μαγικό τρόπο για τις αποπνικτικές επιπτώσεις της πολιτικής καταπίεσης, περιφρονώντας την προθυμία των ανθρώπων να τις αποδεχτούν.
THE LIFO TEAM
Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Βιβλίο / Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Οι καθηγητές Peter Jeffreys και Gregory Jusdanis συνεργάστηκαν και έγραψαν από κοινού τη βιογραφία του μεγάλου ποιητή που φέρει τον τίτλο «Κωνσταντίνος Καβάφης – Ο άνθρωπος και ο ποιητής». Ο Gregory Jusdanis μίλησε στη LifO για το βιβλίο και για τον ποιητή που ήταν «παραδοσιακός και ταυτόχρονα μεταμοντέρνος, ο πρώτος “viral” ποιητής διεθνώς»
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

LiFO politics / Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

Ο Αλέξης Πατέλης, επικεφαλής του Οικονομικού Γραφείου του πρωθυπουργού την περίοδο 2019-2024, μιλά στη Βασιλική Σιούτη για την οικονομική πορεία της χώρας αυτά τα χρόνια, τις δύσκολες αποφάσεις αλλά και τις στιγμές δικαίωσης μέσα από την οπτική ενός τεχνοκράτη που βρέθηκε ξαφνικά στο επίκεντρο της πολιτικής.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Λάσλο Κρασναχορκάι: ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης βραβεύεται με Νόμπελ

Βιβλίο / Ο Λάσλο Κρασναχορκάι, ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης, κέρδισε το Νόμπελ

Φέτος, το βραβείο δόθηκε στον Ούγγρο συγγραφέα που κατά τη Σουηδική Ακαδημία αποτελεί ένα ελπιδοφόρο βήμα προς τον χαμένο ανθρωπισμό, την υψηλή λογοτεχνία και τη στοχαστική ακρίβεια.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Βιβλίο / Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Σε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του που έχει τίτλο “House of Cards”, ο Σουηδός πρώην διεθνής Γιόνας Έρικσον περιγράφει τις ταπεινωτικές μετρήσεις βάρους στα σεμινάρια διαιτητών της UEFA
THE LIFO TEAM
Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Το Πίσω Ράφι / Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Ο Έλληνας σκηνοθέτης μάζεψε από «το καλάθι των αχρήστων» όλες τις εμπειρίες του κι έφτιαξε την αυτοβιογραφία του, μια ζωντανή αφήγηση γεμάτη ιστορίες, συναντήσεις, αποφθέγματα και κρίσεις, λογοτεχνικές και σινεφίλ αναφορές.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ