O Εκκλησιαστής: Ένα βιβλικό κείμενο που δεν μοιάζει με τίποτα από όσα έχεις διαβάσει

Ένα βιβλικό κείμενο που δεν μοιάζει με τίποτα από όσα έχεις διαβάσει Facebook Twitter
«Γιατί ο Εκκλησιαστής δεν εντάχθηκε ποτέ στο ορθόδοξο λειτουργικό; Δεν διαβάζεται ποτέ στην εκκλησία».
0

Ο Εκκλησιαστής, ένα από τα βιβλία που απαρτίζουν την εβραϊκή Βίβλο και τη χριστιανική Παλαιά Διαθήκη, είναι αγνώστου συγγραφέα. Στην αρχή θεωρήθηκε ότι τον έχει γράψει ο ίδιος ο Σολομώντας, αλλά σήμερα είναι βέβαιο ότι ο συγγραφέας του είναι πολύ μεταγενέστερος. Το πιο πιθανό είναι να γράφτηκε κατά την ελληνιστική εποχή, περίπου στα μέσα του 3ου π.Χ. αιώνα, από έναν Εβραίο συγγραφέα κάπου στην Παλαιστίνη.

ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΗΉς
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ. Εκκλησιαστής, Απόδοση: Θάνος Σαμαρτζής, Εκδ. Δώμα

«Τον Εκκλησιαστή μ' έσπρωξε να τον διαβάσω ο Μίμης Πιπίνης, ο βιβλιοπώλης του Ναυτίλου, που μου 'δειξε τη διδακτορική διατριβή του Κονδύλη» λέει ο Θάνος. «Στην προμετωπίδα είχε δυο στίχους του Εκκλησιαστή: "Ο προστιθείς γνώσιν, προσθήσει αλγήματα". Τότε άνοιξα τη Βίβλο και τον διάβασα. Τη μετάφραση τη δουλεύω από το 2011. Τότε είχα κάνει μια αρκετά ελεύθερη απόδοση. Τη σελιδοποίησα, την τύπωσα σε λίγα αντίτυπα και τη μοίραζα σε φίλους και κάνα δυο βιβλιοπωλεία. Δεν έγραφα για ποιο βιβλίο πρόκειται, ούτε αν είναι μετάφραση ή όχι. Το είχα πει Ο τελάλης. Καμία άλλη πληροφορία. Τη μετάφραση την ξαναδούλεψα και το 2012, οπότε και το ξανακυκλοφόρησα, πάλι ιδιωτικά. Τώρα είναι η τρίτη απόπειρα και έχω την εσωτερική σιγουριά να πω το βιβλίο με τ' όνομά του, Ο Εκκλησιαστής.

Ο Εκκλησιαστής μπορεί να δημιουργήσει την αίσθηση ότι όλες οι πόρτες έκλεισαν κι έμεινες μέσα αιχμάλωτος για πάντα, τόσο όσο φαίνεται. Εμένα το πρώτο ερώτημα που μ' απασχολεί είναι άλλο: είναι αλήθεια; Εννοώ: είναι αλήθεια αυτό που λέει ο Εκκλησιαστής; Και για ν' απαντήσεις σ' αυτό, πρέπει πρώτα να καταφέρεις να διακρίνεις τι ακριβώς λέει. Γιατί ο Εκκλησιαστής είναι ένα διαβόητα αντιφατικό βιβλίο. Γκρεμίζει και χτίζει, δίνει γροθιές κι αγκαλιές. Στο επίμετρο αυτό προσπάθησα να κάνω: να ξεδιαλύνω το τι λέει, ώστε κατόπιν να γίνει η συζήτηση για το αν αυτό που λέει ισχύει ή όχι. Τότε μόνο θα μπορέσουμε ν' απαντήσουμε και για το αν είναι απαισιόδοξο τελικά ή όχι».

Ένα βιβλικό κείμενο που δεν μοιάζει με τίποτα από όσα έχεις διαβάσει Facebook Twitter
«Γιατί παλεύεις; Στο τέλος θα πεθάνεις κι εσύ και ό,τι αγαπάς. Ήθελα όμως να καταλάβω πιο βαθιά τι κάνει τόσο πειστική αυτή την ιδέα»... Ο εκδότης του «Εκκλησιαστή» Θάνος Σαμαρτζής στο γραφείο του... Φωτ.: Πάρις Ταβιτιάν/LIFO

«Είναι η αλήθεια που δεν θες να ακούσεις, γιατί γίνεται οδυνηρή, όλα είναι μάταια γιατί στο τέλος πεθαίνεις. Δεν γίνεται να μη σταθείς σε αυτό, στο ότι ο θάνατος ακυρώνει κάθε προσπάθεια». «Ναι, εμένα μ' απασχόλησε στο επίμετρο πολύ αυτή η ιδέα που λες, ότι ο θάνατος ακυρώνει κάθε προσπάθεια, μια ιδέα που ο Εκκλησιαστής την προβάλλει με μεγάλη ένταση. Φαίνεται πειστική. Γιατί παλεύεις; Στο τέλος θα πεθάνεις κι εσύ και ό,τι αγαπάς. Ήθελα όμως να καταλάβω πιο βαθιά τι κάνει τόσο πειστική αυτή την ιδέα».

«Τι την κάνει;». «Νομίζω ότι πίσω απ' αυτή την ιδέα κρύβεται ένας θεμελιώδης διαχωρισμός ανάμεσα στην έννοια της πράξης ή προσπάθειας και στην έννοια της ανταμοιβής της πράξης αυτής. Και πίσω απ' αυτό τον διαχωρισμό ο ακόμα βαθύτερος χωρισμός του χρόνου στο τώρα και στο μετά. Θεωρούμε, κι αυτό φαίνεται πολύ εύλογο, ότι η πράξη που είναι τώρα γίνεται για χάρη της αμοιβής της που θα έρθει μετά. Σπέρνω τώρα, για να θερίσω μετά. "Ανώφελη είναι η προσπάθεια που καταβάλλεται για έναν στόχο που δεν έχει αξία"... Τούτο ανάγεται σ' ένα μοντέλο για το νόημα της ανθρώπινης προσπάθειας. Tο νόημα μιας προσπάθειας είναι η ανταμοιβή που θα έρθει μετά την προσπάθεια. Όμως, αν κάθε προσπάθειά μου έχει ως τελικό "μετά" τον θάνατό μου, μια κι ο θάνατός μου θ' ακολουθήσει τελικά κάθε μου προσπάθεια, τότε ο θάνατος μοιάζει ν' ακυρώνει κάθε προσπάθεια. Την κάνει να μην έχει νόημα.

Στο επίμετρο προσπαθώ να δείξω πως αυτός δεν είναι το μόνο μοντέλο που μπορούμε να διανοηθούμε για την ανθρώπινη πράξη και το κάνω αυτό επικαλούμενος κάποιες ωραίες έννοιες του Αριστοτέλη. Ο στόχος που αποδεικνύεται ανάξιος μετά την επίτευξή του είναι μια άλλη όψη της ματαιότητας, που επίσης συζητώ στο επίμετρο. Πολλές φορές παλεύουμε για κάτι και δίνουμε την ψυχή μας ολόκληρη. Μα, όταν τα καταφέρνουμε απογοητευόμαστε και λέμε πως ο κόπος μας δεν άξιζε. Υπάρχει, όμως, και ένα πιο τρομαχτικό ενδεχόμενο, αυτό να μην αφορά κάποιους στόχους μας μονάχα αλλά κάθε επιδίωξή μας. Τούτο θα σημαίνει ότι είμαστε κλεισμένοι σε μια φυλακή. Επιθυμούμε. Και δίνουμε την ψυχή μας για ν' αποκτήσουμε αυτό που επιθυμούμε. Μα όταν τα καταφέρνουμε, αδειάζουμε. Αυτό που επιθυμούσαμε μας είναι πλέον ξένο.

Ένα βιβλικό κείμενο που δεν μοιάζει με τίποτα από όσα έχεις διαβάσει Facebook Twitter
Ο Θάνος Σαμαρτζής και η Μαριλένα Καραμολέγκου. Φωτ.: Πάρις Ταβιτιάν/LIFO

Ο Εκκλησιαστής το υποστηρίζει αυτό με μια εικόνα μάλλον ανατριχιαστική. Είναι ο Θεός που φυτεύει μέσα μας αυτές τις φρούδες επιθυμίες, αυτές τις επιθυμίες ώστε να μην μπορούμε ποτέ να λυτρωθούμε απ' τη λαχτάρα. "Ανησυχίες ο Θεός έβαλε στους ανθρώπους, να χάνονται οι άνθρωποι στις ανησυχίες τους". Μοιάζει σαν μια δαιμονική φυλακή, μια αιχμαλωσία σε άδειες επιθυμίες, σε κενούς στόχους. Το ότι την έχει στήσει ο Θεός δείχνει ότι δεν πρόκειται για κάτι απ' το οποίο θα υπάρξει ποτέ διαφυγή. Αυτός είναι ο άνθρωπος, αυτή η μοίρα του. Έτσι φαίνεται να λέει ο Εκκλησιαστής».

«Γιατί ο Εκκλησιαστής δεν εντάχθηκε ποτέ στο ορθόδοξο λειτουργικό; Δεν διαβάζεται ποτέ στην εκκλησία». «Και οι εβραίοι και οι χριστιανοί δυσκολεύτηκαν να συμφιλιωθούν με τούτο το βιβλίο. Δεν είναι ούτε η ανάδειξη της ματαιότητας ούτε η εικόνα του Θεού που παρουσιάζει, ενός Θεού μάλλον μοχθηρού. Είναι η άρνηση κάθε προσδοκίας για μετά θάνατον ζωή. Ο Εκκλησιαστής μοιάζει να συμπεριλήφθηκε στην εβραϊκή Βίβλο και από κει στη χριστιανική Παλαιά Διαθήκη πιο πολύ χάρη στο γεγονός ότι αξίωνε ότι είναι έργο του βασιλιά Σολομώντα. Δηλαδή για λόγους εξωτερικούς και όχι περιεχομένου. Το ότι ένα βιβλίο τόσο δύσκολο, ωστόσο, περιλήφθηκε στα ιερά κείμενα δείχνει και την ευρύτητα αυτών των θρησκειών.

Καταλαβαίνεις επίσης πόση διανοητική δουλειά έπρεπε να γίνει ώστε να μπορέσουν να ενσωματώσουν ένα τέτοιο κείμενο στο δόγμα, να μπορέσουν να τιθασεύσουν αυτό το αγρίμι. Όντως δεν διαβάζεται ποτέ. Βέβαια, δεδομένου του τρόπου που εκκλησιάζονται οι νεότεροι Έλληνες, δεν νομίζω ότι πειράζει και τόσο. Θα πείραζε αν έμπαιναν και καταλάβαιναν κάτι. Εφόσον μπαίνουν με τον τρόπο που μπαίνουν και σ' ένα μπουζουξίδικο, για την ατμόσφαιρα, για τη συγκίνηση, για να "νιώσουν" και όχι για να καταλάβουν κάτι, εφόσον αφήνουν το μυαλό τους έξω από τον ναό, το ότι δεν ακούν τα λόγια του Εκκλησιαστήδεν νομίζω πως νοιάζει και κανέναν. Αφού δεν ακούνε λόγια γενικώς. Μετέχουν άφρονες στο μυστήριο και δεν τους πειράζει. Δεν ακούνε λόγια αλλά ξόρκια».

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ Ο ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΗΣ ΕΔΩ

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΣΑΒΒΑΤΟ Μπενχαμίν Λαμπατούτ: Ο συγγραφέας φαινόμενο γράφει για την τρέλα

Βιβλίο / Μπενχαμίν Λαμπατούτ: Ο συγγραφέας φαινόμενο γράφει για την τρέλα

Στον «Λίθο της τρέλας» ο Χιλιανός συγγραφέας του «Όταν παύουμε να καταλαβαίνουμε τον κόσμο» αποκαλύπτει την ορμητική παρουσία της τρέλας στη λογοτεχνία, τις τέχνες και τις επιστήμες αλλά και στον κόσμο που ζούμε σήμερα.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Maniac: Από τη δημιουργία του πρώτου υπολογιστή στη βόμβα υδρογόνου

Βιβλίο / «Maniac»: Από τη δημιουργία του πρώτου υπολογιστή στη βόμβα υδρογόνου

Μετά το «Όταν παύουμε να καταλαβαίνουμε τον κόσμο», το «Maniac» του Χιλιανού Μπενχαμίν Λαμπατούτ περιγράφει την ξέφρενη πορεία της ομάδας του Σχεδίου Μανχάταν που οδήγησε από την κατασκευή του πρώτου υπολογιστή και της βόμβας υδρογόνου στην τεχνητή νοημοσύνη, από την εξέλιξη του κόσμου στην καταστροφή του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Το Πίσω Ράφι / Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Ο Έλληνας σκηνοθέτης μάζεψε από «το καλάθι των αχρήστων» όλες τις εμπειρίες του κι έφτιαξε την αυτοβιογραφία του, μια ζωντανή αφήγηση γεμάτη ιστορίες, συναντήσεις, αποφθέγματα και κρίσεις, λογοτεχνικές και σινεφίλ αναφορές.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: η ιστορία του underground περιοδικού «Ανοιχτή Πόλη»

Βιβλίο / «Ανοιχτή Πόλη»: Ένα από τα πιο επιδραστικά εναλλακτικά έντυπα της Ελλάδας

Οι δημιουργοί του Κώστας Μανδηλάς και Βλάσσης Ρασσιάς, καταγράφουν την πορεία του στο βιβλίο «Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: Η ιστορία του περιοδικού “Ανοιχτή Πόλη”».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει το διήγημα «Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ» της Πατρίσια Χάισμιθ

Lifo Videos / Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει ένα διήγημα της Πατρίσια Χάισμιθ

«Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ»: Μια ιστορία έρωτα, αγάπης, αφοσίωσης, ανταγωνισμού, μίσους και φόνου μεταξύ ενός ζευγαριού και ενός σιαμέζικου γάτου, ένα μυστηριώδες διήγημα της δημιουργού των πιο σαγηνευτικών αντιηρώων.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Οι μικρές αριστουργηματικές σειρές των εκδοτών

Βιβλίο / Οι μικρές αριστουργηματικές σειρές των εκδοτών

Ολοένα περισσότερο διευρύνεται η τάση έκδοσης κλασικών και σπάνιων κειμένων σε μικρό μέγεθος που τοποθετούνται δίπλα στο ταμείο και συνιστούν την προσπάθεια ενός εκδοτικού οίκου να φέρει σπουδαία έργα στο ευρύ αναγνωστικό κοινό.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
I love Dick: Eίναι το βιβλίο της Κρις Κράους το πιο τολμηρό του αιώνα μας;

Βιβλίο / I love Dick: Eίναι το βιβλίο της Κρις Κράους το πιο τολμηρό του αιώνα μας;

Η θεωρητικός, εικαστικός, κριτικός, συγγραφέας και εκδότρια Κρις Κράους μπορεί να μην άλλαξε τα δεδομένα στον αγγλόφωνο κόσμο εκδίδοντας τα βιβλία των Γάλλων θεωρητικών αλλά προκάλεσε άπειρες συζητήσεις με το πρωτότυπο φεμινιστικό βιβλίο της.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Η αρχή της ηδονής: Μια σουρεαλιστική, σέξι ιστορία στην καλοκαιρινή Ανάφη 

Βιβλίο / Η αρχή της ηδονής: Μια σουρεαλιστική, σέξι ιστορία στην καλοκαιρινή Ανάφη 

Ένα τολμηρό καλλιτεχνικό project έγινε η αφορμή για να κάνει ο εικαστικός René Habermacher ένα ταξίδι στη θάλασσα με πλήρωμα έξι ναύτες κι έναν καπετάνιο, απαθανατίζοντας μια σουρεαλιστική εμπειρία που κατέληξε σε ναυάγιο. Το βιβλίο «The Pleasure Principle» καταγράφει αυτό το ταξίδι μέσα από φωτογραφίες του René, κείμενα και εικαστικά έργα, σε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έκδοση.
M. HULOT
Νίκος Μάντης «Το χιόνι του καλοκαιριού»

Το πίσω ράφι / Για τις απουσίες που μας κάνουν αργούς στα αισθήματα

Καλοκαίρι στην Πελοπόννησο, στη σκιά της δεκαετίας του ’80: ένα πληγωμένο παιδί, μια μητέρα που επιστρέφει αλλαγμένη και μυστικά που βαραίνουν τη σιωπή των ενηλίκων - αυτά ξετυλίγει ο Νίκος Α. Μαντής στο πρώτο του μυθιστόρημα.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Νέα βιβλία που περιμένουμε ως το τέλος του χρόνου, και κάποιες επανεκδόσεις

Fall Preview 2025 / 13 βιβλία που περιμένουμε ως το τέλος της χρονιάς

Ο πάντα επίκαιρος Καβάφης, νέα, σύγχρονα και παλιότερα ονόματα της λογοτεχνικής σκηνής και κάποιες ξεχωριστές επανεκδόσεις που δικαίως θα διεκδικήσουν χώρο στη βιβλιοθήκη όλων, βιβλιόφιλων και μη.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το πίσω ράφι/ Εμανουέλ Καρέρ «Ένα ρωσικό μυθιστόρημα»

Το πίσω ράφι / Ένα επτασφράγιστο μυστικό που προκάλεσε αμηχανία και πάταγο

Προκλητικός, ωμός, συχνά σοκαριστικός, ο Εμανουέλ Καρέρ εξερευνά στο «Ένα ρωσικό μυθιστόρημα» το οικογενειακό του παρελθόν, φέρνοντας σε δύσκολη θέση ακόμα και τα πιο κοντινά του πρόσωπα.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ