«Ιδού οι ονειροπόλοι»: Γράφοντας για το γκρεμισμένο αμερικανικό όνειρο

«Ιδού οι ονειροπόλοι»: Γράφοντας για το γκρεμισμένο αμερικανικό όνειρο Facebook Twitter
Περιμένω με ανυπομονησία το επόμενο βιβλίο αυτής της νεαρής Αμερικανοκαμερουνέζας, που η ίδια ζει το δικό της American dream, και δείχνει να το απολαμβάνει — το δικαιούται εκατό τοις εκατό.
0

Ήδη από το οπισθόφυλλο του βιβλίου, μαθαίνουμε πως ο Jonathan Franzen έγραψε ότι η Mbue «θα ήταν μία αξιοθαύμαστη συγγραφέας όπου και αν ζούσε, σε όποια γλώσσα και να έγραφε — είμαστε πολύ τυχεροί που η ίδια και οι ιστορίες της ανήκουν στην Αμερική». Και δεν έχει μιλήσει μόνο ο Franzen για αυτό το βιβλίο. Το αγκάλιασαν πολλοί Αμερικανοί ομότεχνοί της, και όχι βέβαια μόνο Αφροαμερικανοί, ενώ προ δύο εβδομάδων τιμήθηκε και με το Pen/Faulkner, ένα βραβείο που πολύ σπάνια δίνεται σε πρωτοεμφανιζόμενο. Ο συγγραφέας των «Διορθώσεων», της «Ελευθερίας» και της πρόσφατης «Αγνής» δεν έχει άδικο — προφανώς. Το «Ιδού οι ονειροπόλοι» είναι ένα αμερικανικό βιβλίο. Αλλά η γοητεία του είναι όλα όσα κομίζει από το Καμερούν. Από την Αφρική. Το πάντρεμα των δύο στοιχείων είναι συναρπαστικό, αν και με έναν τρόπο βαθύ, μουντό ίσως, έναν τρόπο που σχεδόν σκύβει το κεφάλι. Και που δεν φοβάται να μιλήσει ανοιχτά. Έχουμε να κάνουμε με ένα πολύ τίμιο και πολύ γενναίο μυθιστόρημα. Και απολύτως τραγικό. Όπως επίσης έχουμε να κάνουμε με ένα βιβλίο διπόλων.

Όλα είναι διπλά εδώ. Το ζευγάρι των πρωταγωνιστών, ο Γιέντε και η Νένι, που μεταναστεύουν στις ΗΠΑ — το μεγάλο τους όνειρο, η λαχτάρα τους, γίνεται επιτέλους πραγματικότητα, αν και δεν ξέρουν σε τι συνίσταται ακριβώς αυτή η λαχτάρα, όπως και δεν ξέρουν, δεν έχουν ιδέα, τι θα συναντήσουν εκεί που θα πάνε. Το ζευγάρι των αφεντικών τους, έπειτα, ο χρηματιστής Κλαρκ και η σύζυγός του, η Σίντι, που είναι ένας άλλος Γιέντε και μία άλλη Νένι, απλώς κοιταγμένοι από άλλη σκοπιά. Πολλά δίπολα: η Αμερική και το Καμερούν, η Δύση και η Αφρική, ο πλούτος και η φτώχεια, η Wall Street και το Χάρλεμ, η άνοδος και η πτώση, το όνειρο και η κατάρρευσή του — η πίσω θέση της λιμουζίνας, του Κλαρκ, και η θέση του σοφέρ, του Γιέντε. Παντού δίπολα. Και η Mbue τούς φέρεται πάντα με τρυφερότητα, με αγάπη, με φροντίδα, αφήνοντας συχνά να μιλούν μικροί ρόλοι για το καθένα από αυτά τα δίπολα, και για την προφανή σύγκρουσή τους, με γλώσσα απλή και, όπως λέγαμε παλιά, αφτιασίδωτη, μια γλώσσα ενός χορού αρχαίας κωμωδίας ή τραγωδίας — ανάλογα με το τι διακυβεύεται κάθε φορά.

Είναι ένα μυθιστόρημα για τα όνειρα και το πάθος, για τις σχέσεις (των ζευγαριών), για τον λόγο και την επικοινωνία, για τη θέση της γυναίκας σε όλες τις κοινωνίες, για τη διαφορετικότητα και για τις τρομερές, συχνά αγεφύρωτες δυσκολίες αυτού που λέμε «πολυπολιτισμική κοινωνία».

Η πλοκή του μυθιστορήματος είναι απλή, και ευθύγραμμη: O Γιέντε και η Νένι φτάνουν στην Αμερική, συμπτωματικά ένα χρόνο πριν την κατάρρευση της Lehman Brothers, και ο Γιέντε βρίσκει δουλειά οδηγού σε ένα από τα υψηλόβαθμα στελέχη της Lehman, ενώ παράλληλα δίνει έναν τεράστιο —και μάλλον εξαρχής καταδικασμένο— αγώνα για να πάρει πράσινη κάρτα, την οποία και καταφανώς δεν δικαιούται. Η Lehman Brothers, ο γίγαντας, θα παρασύρει τα πάντα στην πτώση της και θα αλλάξει το πεπρωμένο των πρωταγωνιστών του βιβλίου — και όλου του κόσμου, εν πολλοίς. Το περιβάλλον είναι ιδιαίτερα κατάλληλο για να αναπτύξει η Mbue τον μύθο της: ύφεση, η αυγή της εποχής του Ομπάμα, ο κόσμος σε περιδίνηση. Αλλά στο μεταξύ αυτό, και μέχρι όλα να διαλυθούν και τα δίπολα να αποσυντεθούν και να διαχωριστούν, η Mbue θα έχει φτιάξει ένα γοητευτικό μικροσύμπαν που θα μυρίζει καμερουνέζικη κουζίνα, εξατμισμένη βενζίνη στους νεοϋορκέζικους δρόμους, δροσιά από το Σέντραλ Παρκ και αύρα από το χωριό του ζεύγους πέρα στην πατρίδα, το Λίμπε. Ένα μικροσύμπαν σκιαγραφημένο από μια άλλη ματιά, εντελώς φρέσκια — και απροσδόκητη:

Διαπίστωνε ότι οι περισσότεροι άνθρωποι στον δρόμο περπατούσαν με τους ομοίους τους: ένας λευκός άντρας κρατούσε το χέρι μιας λευκής γυναίκας· ένας μαύρος έφηβος χασκογελούσε με άλλους μαύρους (ή Λατίνους) εφήβους· μια λευκή μητέρα έσπρωχνε ένα καροτσάκι μαζί με μια άλλη λευκή μητέρα· μια μαύρη γυναίκα κουβέντιαζε με μια άλλη μαύρη γυναίκα. [...] Ακόμα και στη Νέα Υόρκη, σε ένα μέρος με τόσες εθνικότητες και κουλτούρες [οι περισσότεροι] προτιμούσαν το δικό τους είδος. [...] Και γιατί να μην το κάνουν; Ήταν πολύ ευκολότερο από το να ξοδέψεις την περιορισμένη ενέργειά σου και να αναμειχθείς με έναν κόσμο που δεν ήσουν προορισμένος να γίνεις κομμάτι του. Αυτό καθιστούσε τη Νέα Υόρκη υπέροχη. Υπήρχε ένας κόσμος για τον καθένα. Εκείνη είχε τον κόσμο της στο Χάρλεμ και δεν θα δοκίμαζε ξανά να χωθεί στον κόσμο του κέντρου της πόλης, ούτε για μία ώρα.

Ένα μικροσύμπαν που η νεαρή συγγραφέας θα χαρεί πολύ να τον τσακίσει μπροστά στα μάτια μας. Να τον κάνει κομματάκια. Για να το πω μάλιστα από τώρα: δεν έχουμε να κάνουμε με ένα (ακόμα) μυθιστόρημα κατά της κακής Δύσης, ή της κακιάς Αμερικής, που δεν προσφέρει ένα καλύτερο μέλλον σε όσους χτυπούν την πόρτα της. (Πάνω σε έναν τέτοιο παράλογο καμβά μπορούν βέβαια να χτιστούν άπειρες ηθογραφίες — και έχουν χτιστεί μπόλικες). Δεν είναι ένα μυθιστόρημα για τους μετανάστες καν (για να το πάω στα άκρα), ή «εναντίον τού Τραμπ», κατά των πλούσιων λευκών κλπ. κλπ., μολονότι είμαι σίγουρος πως υπάρχει και μία τέτοια (εσφαλμένη) ερμηνεία του έργου. Είναι ένα μυθιστόρημα για τα όνειρα και το πάθος, για τις σχέσεις (των ζευγαριών), για τον λόγο και την επικοινωνία, για τη θέση της γυναίκας σε όλες τις κοινωνίες, για τη διαφορετικότητα και για τις τρομερές, συχνά αγεφύρωτες δυσκολίες αυτού που λέμε «πολυπολιτισμική κοινωνία». Ούτε, προς Θεού, έχουμε να κάνουμε με ένα βιβλίο με καλούς και κακούς, και μάλιστα με καλούς μαύρους και κακούς λευκούς. Για την ακρίβεια, μια τέτοια ανάγνωση του βιβλίου δίνει σχεδόν τα αντίστροφα από τα «αναμενόμενα» αποτελέσματα: ο Γιέντε, ο φτωχός μαύρος μετανάστης, δεν είναι καθόλου «καλός», δεν είναι ένας βολταιρικός Καντίντ, ένας «ευγενής άγριος». Είναι ένα ανθρωπάκι, ένα τίποτα, ένας τύπος χωρίς περιεχόμενο — τα δε άδικα ξεσπάσματα της οργής του είναι αποτρόπαια σχεδόν όσο και οι τρομερές αποφάσεις που παίρνει κάθε φορά για τον ίδιο και για όλη την οικογένειά του.

Η Mbue κάνει θαύματα εδώ. Και, εν πάση περιπτώσει, δεν χαρίζεται σε κανέναν. Εκεί που διαβάζεις κάτι τέτοιο:

Καθώς [η Νένι] περιέφερε τα ορεκτικά στο δωμάτιο [...] χαμογελούσε και έγνεφε στις φίλες της Σίντι, που τις είχε συναντήσει όλες στα Χάμπτονς. Ήταν καλές και ευγενικές μαζί της: της είχαν δώσει συμβουλές για τα οφέλη της γιόγκα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και της είχαν μιλήσει για τα καλύτερα κέντρα για γιόγκα στην πόλη (σας ευχαριστώ πολύ για τις πληροφορίες, κυρία, έλεγε πάντοτε)· της υπενθύμιζαν πάντα ότι δεν υπήρχε πρόβλημα να τις φωνάζει με το μικρό τους όνομα (κάτι που δεν μπορούσε ποτέ να κάνει, καθώς αυτό στο Λίμπε ήταν ένδειξη έλλειψης σεβασμού)· της έκαναν κομπλιμέντα για το απαλό της δέρμα και το υπέροχο χαμόγελό της (και το δικό σας δέρμα είναι όμορφο και απαλό, κυρία)· ρωτούσαν πόσο χρόνο χρειάστηκε για να φτιάξει τα πλεξιδάκια της (μόνο οκτώ ώρες, κυρία).

Εκεί λοιπόν που διαβάζεις κάτι τέτοιο, και είτε χαμογελάς είτε προβληματίζεσαι είτε και τα δυο, πέφτεις επάνω σε ανθρώπους εξαρτημένους από το αλκοόλ και τα ναρκωτικά, σε διαλυμένες οικογένειες, σε κλέφτες, εκβιαστές, κομπιναδόρους, ρατσιστές, αφερέγγυους, σε συζύγους που δέρνουν τις γυναίκες τους και αμέσως μετά παίζουν με τον γιο τους... σε σκηνές διόλου πολιτικώς ορθές, αλλά —τωόντι— βγαλμένες από τη ζωή. Που, εδώ που τα λέμε, είναι δύσκολη. Και που, εδώ που τα λέμε επίσης, αν είχαν γραφτεί από λευκό συγγραφέα θα σήκωναν θύελλα διαμαρτυριών — θύελλα.

Περιμένω με ανυπομονησία το επόμενο βιβλίο αυτής της νεαρής Αμερικανοκαμερουνέζας, που η ίδια ζει το δικό της American dream, και δείχνει να το απολαμβάνει — το δικαιούται εκατό τοις εκατό. Κάποιοι πάλι από τους ήρωές της δεν το έζησαν ποτέ. Γι' αυτό και είναι όνειρο, άλλωστε: επειδή δεν μπορεί να είναι για όλους.

Έπειτα από είκοσι έξι χρόνια η Φατού ήταν έτοιμη να σταματήσει να πλέκει μαλλιά για να βγάζει τα προς το ζην και να γυρίσει σπίτι, αλλά δεν μπορούσε να πάρει μόνη της μια τέτοια απόφαση. Ακόμα και αν ο Ουσμάν [ο σύζυγός της] ήθελε να γυρίσουν, τα παιδιά της ήταν πλέον Αμερικανοί πολίτες και δεν είχαν πάει ποτέ στη χώρα των γονιών τους. Και τα επτά παιδιά της, τα τρία λίγο μετά τα είκοσι και τα άλλα τέσσερα στην εφηβεία, δεν ήθελαν με τίποτα να ζήσουν στη δυτική Αφρική. Κάποια δεν θεωρούσαν καν τους εαυτούς τους Αφρικανούς. Όταν τους ρωτούσαν από πού ήταν, απαντούσαν συχνά από τη Νέα Υόρκη, από την Αμερική. Το έλεγαν με περηφάνια, το πίστευαν. Μόνο όταν τους πίεζαν παραδέχονταν απρόθυμα πως οι γονείς τους ήταν Αφρικανοί. Όμως εκείνοι ήταν Αμερικανοί, συμπλήρωναν πάντοτε. Κι αυτό πλήγωνε τη Φατού και την έκανε να αναρωτιέται μήπως εντέλει τα παιδιά της πίστευαν πως ήταν καλύτερα από εκείνη επειδή ήταν Αμερικανοί κι αυτή μια Αφρικανή.

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Χριστίνα Ντουνιά: «Ο Καρυωτάκης μάς δίνει ελπίδα και μας παρηγορεί»

Βιβλίο / «Ο Καρυωτάκης άφησε "το αδέσποτο Τραγούδι" του να μας συντροφεύει»

Στο βιβλίο της «Το όνειρο και το πάθος», η Χριστίνα Ντουνιά, ομότιμη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας και συγγραφέας αποκαλύπτει αθέατες όψεις του ποιητή και νέα στοιχεία για τη σχέση του με τον Καβάφη μέσα από μια άγνωστη, ως τώρα, επιστολή.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύ της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Βιβλίο / «Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύς της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Ο Ούγγρος κάτοχος του φετινού Νόμπελ λογοτεχνίας γράφει με μαγικό τρόπο για τις αποπνικτικές επιπτώσεις της πολιτικής καταπίεσης, περιφρονώντας την προθυμία των ανθρώπων να τις αποδεχτούν.
THE LIFO TEAM
Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Βιβλίο / Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Οι καθηγητές Peter Jeffreys και Gregory Jusdanis συνεργάστηκαν και έγραψαν από κοινού τη βιογραφία του μεγάλου ποιητή που φέρει τον τίτλο «Κωνσταντίνος Καβάφης – Ο άνθρωπος και ο ποιητής». Ο Gregory Jusdanis μίλησε στη LifO για το βιβλίο και για τον ποιητή που ήταν «παραδοσιακός και ταυτόχρονα μεταμοντέρνος, ο πρώτος “viral” ποιητής διεθνώς»
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

LiFO politics / Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

Ο Αλέξης Πατέλης, επικεφαλής του Οικονομικού Γραφείου του πρωθυπουργού την περίοδο 2019-2024, μιλά στη Βασιλική Σιούτη για την οικονομική πορεία της χώρας αυτά τα χρόνια, τις δύσκολες αποφάσεις αλλά και τις στιγμές δικαίωσης μέσα από την οπτική ενός τεχνοκράτη που βρέθηκε ξαφνικά στο επίκεντρο της πολιτικής.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Λάσλο Κρασναχορκάι: ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης βραβεύεται με Νόμπελ

Βιβλίο / Ο Λάσλο Κρασναχορκάι, ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης, κέρδισε το Νόμπελ

Φέτος, το βραβείο δόθηκε στον Ούγγρο συγγραφέα που κατά τη Σουηδική Ακαδημία αποτελεί ένα ελπιδοφόρο βήμα προς τον χαμένο ανθρωπισμό, την υψηλή λογοτεχνία και τη στοχαστική ακρίβεια.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Βιβλίο / Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Σε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του που έχει τίτλο “House of Cards”, ο Σουηδός πρώην διεθνής Γιόνας Έρικσον περιγράφει τις ταπεινωτικές μετρήσεις βάρους στα σεμινάρια διαιτητών της UEFA
THE LIFO TEAM
Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Το Πίσω Ράφι / Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Ο Έλληνας σκηνοθέτης μάζεψε από «το καλάθι των αχρήστων» όλες τις εμπειρίες του κι έφτιαξε την αυτοβιογραφία του, μια ζωντανή αφήγηση γεμάτη ιστορίες, συναντήσεις, αποφθέγματα και κρίσεις, λογοτεχνικές και σινεφίλ αναφορές.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: η ιστορία του underground περιοδικού «Ανοιχτή Πόλη»

Βιβλίο / «Ανοιχτή Πόλη»: Ένα από τα πιο επιδραστικά εναλλακτικά έντυπα της Ελλάδας

Οι δημιουργοί του Κώστας Μανδηλάς και Βλάσσης Ρασσιάς, καταγράφουν την πορεία του στο βιβλίο «Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: Η ιστορία του περιοδικού “Ανοιχτή Πόλη”».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει το διήγημα «Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ» της Πατρίσια Χάισμιθ

Lifo Videos / Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει ένα διήγημα της Πατρίσια Χάισμιθ

«Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ»: Μια ιστορία έρωτα, αγάπης, αφοσίωσης, ανταγωνισμού, μίσους και φόνου μεταξύ ενός ζευγαριού και ενός σιαμέζικου γάτου, ένα μυστηριώδες διήγημα της δημιουργού των πιο σαγηνευτικών αντιηρώων.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Οι μικρές αριστουργηματικές σειρές των εκδοτών

Βιβλίο / Οι μικρές αριστουργηματικές σειρές των εκδοτών

Ολοένα περισσότερο διευρύνεται η τάση έκδοσης κλασικών και σπάνιων κειμένων σε μικρό μέγεθος που τοποθετούνται δίπλα στο ταμείο και συνιστούν την προσπάθεια ενός εκδοτικού οίκου να φέρει σπουδαία έργα στο ευρύ αναγνωστικό κοινό.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
I love Dick: Eίναι το βιβλίο της Κρις Κράους το πιο τολμηρό του αιώνα μας;

Βιβλίο / I love Dick: Eίναι το βιβλίο της Κρις Κράους το πιο τολμηρό του αιώνα μας;

Η θεωρητικός, εικαστικός, κριτικός, συγγραφέας και εκδότρια Κρις Κράους μπορεί να μην άλλαξε τα δεδομένα στον αγγλόφωνο κόσμο εκδίδοντας τα βιβλία των Γάλλων θεωρητικών αλλά προκάλεσε άπειρες συζητήσεις με το πρωτότυπο φεμινιστικό βιβλίο της.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Η αρχή της ηδονής: Μια σουρεαλιστική, σέξι ιστορία στην καλοκαιρινή Ανάφη 

Βιβλίο / Η αρχή της ηδονής: Μια σουρεαλιστική, σέξι ιστορία στην καλοκαιρινή Ανάφη 

Ένα τολμηρό καλλιτεχνικό project έγινε η αφορμή για να κάνει ο εικαστικός René Habermacher ένα ταξίδι στη θάλασσα με πλήρωμα έξι ναύτες κι έναν καπετάνιο, απαθανατίζοντας μια σουρεαλιστική εμπειρία που κατέληξε σε ναυάγιο. Το βιβλίο «The Pleasure Principle» καταγράφει αυτό το ταξίδι μέσα από φωτογραφίες του René, κείμενα και εικαστικά έργα, σε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έκδοση.
M. HULOT
Νίκος Μάντης «Το χιόνι του καλοκαιριού»

Το πίσω ράφι / Για τις απουσίες που μας κάνουν αργούς στα αισθήματα

Καλοκαίρι στην Πελοπόννησο, στη σκιά της δεκαετίας του ’80: ένα πληγωμένο παιδί, μια μητέρα που επιστρέφει αλλαγμένη και μυστικά που βαραίνουν τη σιωπή των ενηλίκων - αυτά ξετυλίγει ο Νίκος Α. Μαντής στο πρώτο του μυθιστόρημα.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ