Η μνημειώδης «Έξοδος» του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών Facebook Twitter
H καταστροφή της Σμύρνης. Σεπτέμβριος 1922 © Topical Press Agency/Hulton Archive/Getty Images

Η μνημειώδης «Έξοδος» του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών

0

Περιγράφομε μια χώρα που δεν τη βλέπομε, ήθη και έθιμα που τα χωρίζει κιόλας από τον τόπο όπου γεννήθηκαν 25 χρόνων ξερίζωμα, μελετούμε ιδιώματα που λίγο-λίγο ανακατεύονται και σβήνουν, συνάζομε παροιμίες, παραδόσεις και παραμύθια που αντηχούν παράξενα μακριά απ' τη γη όπου ανθίσανε· τέλος γράφομε την τελευταία σελίδα της ιστορίας των ελληνικών πληθυσμών της Μικρασίας, δηλαδή την Έξοδο για όσους φύγανε με την Ανταλλαγή, τη σφαγή και τη φυγή, για όσους φύγανε στα 1922 αμέσως μετά την Καταστροφή». Με αυτό τον τρόπο περιέγραφε το 1948 η μουσικολόγος Μέλπω Λογοθέτη-Μερλιέ, συνιδρύτρια, μαζί με τον σύζυγό της, ελληνιστή Οκτάβιο Μερλιέ, του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών (ΚΜΣ), το κενό που ήρθε να καλύψει το ερευνητικό ίδρυμα που ξεκίνησαν το 1930, αρχικά ως Μουσικό Λαογραφικό Αρχείο, με σκοπό την καταγραφή και συλλογή τραγουδιών και μουσικής των προσφύγων της Μικράς Ασίας και της Θράκης. «Το Μουσικό Λαογραφικό Αρχείο που ιδρύθηκε στα 1930 δεν είχε στο πρόγραμμά του την περισυλλογή της μικρασιατικής λαογραφίας» συνέχιζε η Μερλιέ. «Είχα βάλει σκοπό μου να μαζέψω κυρίως τραγούδια των προσφύγων της Θράκης και της Μικρασίας, εφήμερα καθώς είναι, ξεριζωμένα από την πατρίδα γη. Μαζί με τα τραγούδια συνάζαμε τις πληροφορίες εκείνες και το λαογραφικό υλικό που μας χρειάζουνταν για να πλαισιώσουμε τα τραγούδια μας. Στην έρευνά μας αυτή, προπάντων όσο απομακρυνόμαστε από τα δυτικά παράλια, η Μικρασία μάς αποκαλύπτουνταν σαν χώρα εντελώς ανεξερεύνητη. Πόσα χωριά ελληνικά, που ούτε και τα ονόματά τους ήτανε γνωστά και που για πάντα θα σβήνανε στην εθνική συνείδηση. Όσο άγνωστη ήταν η προαιώνια αυτή χώρα του Ελληνισμού, τόσο μας ξάφνιαζε με την ποικιλία και τον πλούτο του υλικού που ανάβρυζε σαν από αστείρευτη πηγή». Φυσική συνέπεια αυτής της εξερεύνησης και «ανακάλυψης» της Μικράς Ασίας αποτέλεσε η σύσταση του Αρχείου Μικρασιατικής Λαογραφίας το 1933, το οποίο κατέστη τμήμα του Μουσικού Λαογραφικού Αρχείου. Σκοπός αυτού του τμήματος ήταν η καταγραφή και η διαφύλαξη των στοιχείων και των τεκμηρίων που συνθέτουν την ιστορία και τον πολιτισμό των ελληνικών κοινοτήτων της Μικράς Ασίας. Με τον τρόπο αυτό η Μέλπω και ο Οκτάβιος Μερλιέ τέθηκαν επικεφαλής μιας κίνησης για τη διάσωση της πρόσφατης μικρασιατικής ιστορίας και πραγματοποίησαν ό,τι δεν ανέλαβαν ή δεν αποτόλμησαν το επίσημο κράτος και οι πνευματικοί του φορείς. Μεταπολεμικά, το 1949, το ίδρυμα αποφάσισε να διευρύνει τους ορίζοντές του και να περάσει από τη Λαογραφία στην Ιστορία, μετονομάστηκε έτσι σε Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών - Ίδρυμα Μέλπως και Οκτάβιου Μερλιέ. Το επιστημονικό ενδιαφέρον του ιδρύματος στράφηκε εξαρχής στους εκπατρισμένους. Για 45 χρόνια (1930-1975) γινόταν επί τόπου έρευνα στους προσφυγικούς συνοικισμούς των μεγάλων αστικών κέντρων και της ελληνικής επαρχίας. Καταγράφηκε η προφορική ιστορία 5.000 προσφύγων απ' όλες τις περιοχές της Μικράς Ασίας, ερευνήθηκαν 1.375 οικιστικές μονάδες και εργάστηκαν για τον σκοπό αυτό πάνω από εκατό ερευνητές. Οι μαρτυρίες συγκροτούν το Αρχείο Προφορικής Παράδοσης, αρχείο που αριθμεί 300.000 χειρόγραφες σελίδες.

Το πλούσιο πληροφοριακό υλικό αναφέρεται στην ειρηνική, την προ της Καταστροφής περίοδο και περιγράφει ολόκληρο τον κύκλο ζωής των μικρασιατικών πληθυσμών στη γενέτειρά τους. Έχει ταξινομηθεί κατά γεωγραφική περιοχή (Αιολίδα, Ιωνία, Καρία, Λυκία, Παμφυλία, Κιλικία, Πισιδία, Φρυγία, Γαλατία, Λυκαονία, Καππαδοκία, Παφλαγονία, Πόντος, Βιθυνία, Λυδία, Μυσία, Ανατολική Θράκη, χώρες Τίγρη και Ευφράτη ποταμού και Καύκασος). Το ταξινομικό σχήμα του αρχείου παρέχει την ευχέρεια να εξεταστούν οι μικρασιατικοί οικισμοί στο πλαίσιο ευρύτερων γεωγραφικών και κοινωνικών ενοτήτων στις οποίες είναι ενταγμένοι. Παρ' ότι η οριοθέτηση βασίστηκε σε εμπειρικά κριτήρια της δεκαετίας του 1930, κρίθηκε σκόπιμο να συσχετιστούν με τη ρωμαϊκή διαίρεση της Μικράς Ασίας και να χρησιμοποιηθεί η αρχαία ελληνική ονοματολογία. Η διερεύνηση κάθε οικισμού, λαογραφική στη βασική σύλληψή της, είναι πολύπλευρη και λεπτομερής, ενώ τα στοιχεία που συλλέχθηκαν καλύπτουν ευρύτατο θεματικό πεδίο. Εξετάζονται μεταξύ άλλων: γλώσσα, γεωγραφία, οικονομία, κοινωνική και θρησκευτική ζωή, εκπαίδευση, τοπική ιστορία.

Η μελέτη του υλικού πιστοποιεί, όπως ήταν φυσικό, πως το ξερίζωμα του Ελληνισμού είχε αρχίσει πολύ πριν από το 1922, αμέσως μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους, ως έκφραση των πρώτων εκδηλώσεων του νεοτουρκικού εθνικισμού

«Έξοδος» ή «Ανταλλαγή των πληθυσμών»;

Η Επιτροπή της Κοινωνίας των Εθνών για την αποκατάσταση των προσφύγων στην Ελλάδα στη μεγάλη της έκθεση με τον τίτλο «Η εγκατάσταση των προσφύγων στην Ελλάδα» χρησιμοποίησε τον όρο «Έξοδος» για να προσδιορίσει το γεγονός του ξεριζωμού των Ελλήνων της Μικρασίας, ενώ η Σύμβαση της Λωζάνης, ως ψυχρό συμβατικό κείμενο, ονόμασε το ίδιο γεγονός «Ανταλλαγή των Πληθυσμών», προσθέτοντας στα τραγικά γεγονότα του 1922 μια συμβατική, ηθελημένη και από τις δύο πλευρές, χροιά, αποσιωπώντας έτσι ή και καλύπτοντας όχι μόνο τους ξεριζωμούς που έγιναν πολλά χρόνια πριν από την υπογραφή της αλλά και τους πολύ πρόσφατους, μετά την ήττα του ελληνικού στρατού, ώστε, υπό τη σκέπη του τετελεσμένου γεγονότος, να διατρανωθεί urbi et orbi η πληθυσμιακή ομοιογένεια –ακραιφνώς τουρκική– του μικρασιατικού χώρου. Το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών υιοθέτησε τον όρο «Έξοδος» στο βιβλικό του νόημα και με τον ίδιο όρο τιτλοφόρησε τα κείμενα των μαρτυριών των Ελλήνων της Μικρασίας που αναφέρονται στο γεγονός του ξεριζωμού.

Λίγα χρόνια από τότε που έφυγε και ο τελευταίος Έλληνας από τη μικρασιατική γη, η Μέλπω Μερλιέ, με τη συμπαράσταση στην όλη της προσπάθεια του Δημήτρη Λουκόπουλου, άρχισε να στέλνει τους συνεργάτες του Κέντρου στα τέσσερα σημεία του ελλαδικού ορίζοντα, ηπειρωτικού ή νησιωτικού, για να βρουν τους ξεριζωμένους και να ακούσουν από το στόμα τους τα ειδικά περιστατικά που έζησαν εκείνες τις ώρες. Οι συνεργάτες κατέγραφαν όσο γίνεται πιο πιστά τα όσα άκουγαν. Η εργασία αυτή κράτησε περισσότερο από 25 χρόνια. Έτσι, συγκεντρώθηκε τεράστιο υλικό που ταξινομήθηκε σε φακέλους και αποτέλεσε ειδικό τμήμα του Αρχείου του Κέντρου. Απ' αυτό το υλικό προέρχονται, ύστερα από επιλογή, τα κείμενα-μαρτυρίες των πέντε, μέχρι στιγμής, τόμων.

Η μνημειώδης «Έξοδος» του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών Facebook Twitter
Οι τρεις τόμοι της Εξόδου.
Η μνημειώδης «Έξοδος» του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών Facebook Twitter
H Mέλπω Λογοθέτη-Μερλιέ. © Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών

Τα κριτήρια επιλογής των κειμένων και ταξινόμηση ύλης

Είναι πέραν πάσης αμφιβολίας το ότι οποιαδήποτε επιλογή δεν μπορεί να είναι εντελώς απαλλαγμένη από το στοιχείο της υποκειμενικότητας. Με δεδομένο πάντα ότι τα κείμενα-μαρτυρίες αποδόθηκαν απόλυτα ή σχεδόν πιστά, έγινε προσπάθεια να ξεχωρίσουν εκείνα που συγκέντρωναν τα εξής στοιχεία: 1) όσο το δυνατόν περισσότερες πληροφορίες για τις συνθήκες που οδήγησαν μοιραία στον ξεριζωμό, καθώς και τα ίδια τα περιστατικά που έζησαν οι αφηγητές τις τελευταίες ώρες πριν αφήσουν για πάντα την πατρική γη, 2) ποικίλες και διαφορετικές μορφές διωγμού που καθιστούσαν αδύνατη την περαιτέρω παραμονή στην πατρογονική γη, 3) απεικόνιση, στην πιο πλατιά κλίμακα, των εσωτερικών καταστάσεων και των διακυμάνσεών τους μπροστά στα γεγονότα που ζούσαν οι ίδιοι ή έγιναν αυτόπτες μάρτυρές τους, 4) δομή στα στοιχεία τους, μέσα στην πολλαπλότητά τους, συνοχή και αλληλουχία. Δεν ήταν εύκολο να συνυπάρχουν όλα αυτά σε μία μόνο αφήγηση ως κριτήρια επιλογής. Εντούτοις, μερικά από αυτά υπάρχουν αναμφισβήτητα σε όλες τις αφηγήσεις.

Η μελέτη του υλικού πιστοποιεί, όπως ήταν φυσικό, πως το ξερίζωμα του Ελληνισμού είχε αρχίσει πολύ πριν από το 1922, αμέσως μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους, ως έκφραση των πρώτων εκδηλώσεων του νεοτουρκικού εθνικισμού∙ πως συνεχίστηκε με βιαιότερες μεθόδους στη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου ως απόρροια της παγιωμένης πια νεοτουρκικής ιδεολογίας, παράλληλα με τις προτροπές της, υπό τον στρατηγό Liman von Sanders, γερμανικής στρατιωτικής αποστολής στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, που εμπνέονταν και καθοδηγούνταν από τις στυγνές ανάγκες της διεξαγωγής του πολέμου. Το ξερίζωμα του ελληνικού στοιχείου από τις προαιώνιες εστίες του κορυφώθηκε στα δυτικά και βορειοδυτικά μικρασιατικά παράλια με την κατάρρευση του μετώπου και ολοκληρώθηκε στις περιοχές όπου δεν διεξήχθησαν στρατιωτικές επιχειρήσεις με την εφαρμογή της ανταλλαγής των πληθυσμών, σε εκτέλεση των σχετικών διατάξεων της Σύμβασης της Λωζάνης. Το ίδιο αυτό υλικό δείχνει ακόμη πως η έξοδος του μικρασιατικού Ελληνισμού, όπως και η διαδικασία της αναγκαστικής της εφαρμογής, δεν υπήρξε ομοιόμορφη. Η ποικιλία των μορφών εξαρτήθηκε από πολλούς παράγοντες, κρυφούς και φανερούς. Ο πιο φανερός, για τον οποίο υπάρχει μεγαλύτερη βεβαιότητα, είναι ο γεωγραφικός, που ως έναν βαθμό επηρέασε και τους άλλους και προσδιορίζει την όλη δομή της εξόδου. Διαφορετική υπήρξε η μορφή της διαδικασίας για το ξερίζωμα του Ελληνισμού στα δυτικά και βορειοδυτικά παράλια της Μικρασίας, όπως και η μορφή του ίδιου του ξεριζώματός του, διαφορετική στην κεντρική και νοτιοδυτική Μικρασία, διαφορετική στον Πόντο. Άλλωστε, ο γεωγραφικός χώρος, ως παράγοντας που καθόρισε τις μορφές διωγμού και ξεριζώματος του ελληνισμού, συνδέεται με την πυκνότητα των ελληνικών πληθυσμών και τη σημασία που αποκτούσαν για την εξέλιξη του πολέμου. Έτσι, χρειάστηκε να δημιουργηθεί τυπολογία των μαρτυριών της εξόδου. Συγκεκριμένα, ο τύπος «εξόδου» των δυτικών και βορειοδυτικών παραλίων της Μικρασίας, ο τύπος της κεντρικής και νοτιοδυτικής Μικρασίας και ο τύπος «εξόδου» του Πόντου και όλων των παραλίων που περιβρέχει ο Εύξεινος.

Οι μαρτυρίες που επιλέχθηκαν να παρατεθούν στη συνέχεια προέρχονται από τους δύο πρώτους τόμους. Ο πρώτος αναφέρεται στην έξοδο του Ελληνισμού των δυτικών παραλίων της Μικρασίας, που δέχτηκε αμέσως τον τραγικό αντίκτυπο της ήττας και της υποχώρησης του ελληνικού στρατού. Εκεί ήταν, άλλωστε, εγκατεστημένο το μεγαλύτερο μέρος του ελληνικού πληθυσμού που ζούσε στην τουρκική επικράτεια. Υπήρχαν πόλεις ολόκληρες, όπως το Αϊβαλί ή τα Βουρλά, καθώς και χωριά, όπως αρκετά της Ερυθραίας, που οι κάτοικοί τους δεν ήσαν παρά μόνο Έλληνες. Η Σμύρνη, η ουσιαστική πρωτεύουσα της περιοχής, ήταν κατά τη δημογραφική της σύνθεση, κατά τον ρυθμό της ζωής και τη νοοτροπία της σχεδόν ελληνική πόλη, πράγμα που αναγνώριζαν και οι ίδιοι οι Τούρκοι, ονομάζοντάς την «άπιστη», δηλαδή ελληνική Σμύρνη, «Γκιαούρ Ιζμίρ». Εκτός τούτου, ο Ελληνισμός των δυτικών παραλίων της Μικρασίας, μαζί βέβαια με αυτόν της Πόλης, διέθετε τη σπουδαιότερη οικονομική και πολιτιστική ακτινοβολία και βρισκόταν σε καθημερινή σχεδόν επικοινωνία με τα κοντινά ελληνικά νησιά αλλά και με την απέναντι όχθη του Αιγαίου, την Ελλάδα.

Ο δεύτερος τόμος αναφέρεται στην κεντρική και νοτιοδυτική Μικρασία.

Η μνημειώδης «Έξοδος» του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών Facebook Twitter
Από τα αρχεία του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών. © Πάρις Ταβιτιάν

Το ειδικό βάρος των μαρτυριών

Η αξία των κειμένων που περιλαμβάνουν οι πέντε τόμοι δεν είναι μονοσήμαντη. Ιδιαίτερη είναι και η γλωσσική αξία που περικλείουν τα κείμενα αυτά. Όσο και αν οι πληροφορητές, που μίλησαν χρόνια μετά την Καταστροφή, έχουν υποστεί την επίδραση της κοινής ελληνικής –εκφράζονται ενίοτε και στην καθαρεύουσα–, στη γλώσσα που χρησιμοποιούν παραμένουν ιδιωματισμοί και στοιχεία ελληνικής όπως τη μιλούσαν στις μικρασιατικές κοινότητες. Ιδιαίτερα στο λεξιλόγιο παρατηρούμε στοιχεία που έσβησαν ή τείνουν να ξεχαστούν, ενώ στη σύνταξη εμφανίζονται σποραδικά μεν, αλλά αξιόλογα φαινόμενα –ιδίως στους ελληνικούς πληθυσμούς της Ανατολικής Μικρασίας– μιας εξέλιξης κάτω από την επίδραση της τουρκικής, με την οποία η ελληνική συμβίωνε επί τόσους αιώνες.

Πέρα από την εξωτερική μορφή των μαρτυριών, μέσα στις αφηγήσεις, μολονότι δένονται με μια συγκεκριμένη, εξαιρετικά δύσκολη και τραγική στιγμή, δεν λείπουν ειδήσεις άλλων πλευρών της ζωής των ξεριζωμένων, που επιβεβαιώνουν ή συμπληρώνουν άλλες πηγές: το ψυχικό τους δέσιμο με τη γη των προγόνων τους, ο σπαραγμός τους όταν, μπρος στον κίνδυνο του αφανισμού, αναγκάζονται να αποσπαστούν απ' αυτήν∙ η εμμονή μετά τον ξεριζωμό στο ομηρικό «νόστιμον ήμαρ»∙ η έντονη θρησκευτικότητα και ο απέραντος σεβασμός και η εκτίμηση στους εκπροσώπους της Εκκλησίας∙ η έμφυτη αγάπη στη μόρφωση και στη σπουδή∙ η ανυπόκριτη περηφάνια για τις πολιτιστικές αξίες που εκπροσωπούν και εκφράζουν∙ η φιλοπονία και η επίδοσή τους στην οποιαδήποτε οικονομική ή άλλη δραστηριότητα∙ η οργανωμένη κοινοτική αλληλεγγύη, όπως και η αμοιβαία συμπαράσταση στις κρίσιμες ώρες∙ ένας συγκρατημένος ηρωισμός με την πρόθεση, σε μερικές περιπτώσεις, για αντίσταση∙ ο βαθύτατος δεσμός ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας∙ η άνετη αλλά και εύστοχη λειτουργία του ενστίκτου της αυτοσυντήρησης, γεγονός που έσωσε πολλούς από βέβαιο θάνατο∙ η ιερότητα της φιλίας και της προσωπικής τιμής. Αξιοσημείωτο είναι ότι παρ' όλα τα παθήματα και τις ανείπωτες συμφορές που πέρασαν, τις βαναυσότητες που υπέστησαν από τους μανιασμένους Τσέτες και τους εξαγριωμένους Τούρκους στρατιώτες, το μίσος κατά των Τούρκων δεν είναι τυφλό. Μιλούν συχνά για τους «καλούς» Τούρκους και αναγνωρίζουν πως κάποτε όφειλαν σ' αυτούς τη σωτηρία τους. Παράλληλα, οι αφηγήσεις μάς δίνουν εικόνες από την πρώτη επαφή τους με τον ελλαδικό χώρο∙ την αντιμετώπιση μιας σκληρής πραγματικότητας που δεν μπορούσαν να φανταστούν, τις μεγάλες δυσκολίες εγκλιματισμού και προσαρμογής στο καινούργιο περιβάλλον, την εχθρότητα ακόμη των Παλαιοελλαδιτών. Αλλά και τις υπεράνθρωπες προσπάθειες της πολιτείας κατά την πρώτη φάση της εγκατάστασης των προσφύγων και, συχνά, της ιδιωτικής πρωτοβουλίας να περιθάλψουν, να εγκαταστήσουν και να διευκολύνουν τη ζωή των ξεριζωμένων, παρ' όλες τις ανυπέρβλητες δυσχέρειες που δημιούργησε η ήττα και η Καταστροφή.

Η μνημειώδης «Έξοδος» του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών Facebook Twitter
Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών. © Πάρις Ταβιτιάν

ΠΗΓΕΣ

Οι πληροφορίες για το χρονικό της έκδοσης είναι από την εισαγωγή του Γεώργιου Κ. Τενεκίδη στην εισαγωγή του πρώτου τόμου της Εξόδου. / Η Έξοδος. Τόμος Α'. Μαρτυρίες από τις επαρχίες των Δυτικών Παραλίων της Μικρασίας. Πρόλογος: Γ. Τενεκίδη. Εισαγωγή, επιλογή κειμένων, επιμέλεια: Φ.Δ. Αποστολόπουλου. Αθήνα: Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών, 1980. / Η Έξοδος. Τόμος Β'. Μαρτυρίες από τις επαρχίες της Κεντρικής και Νότιας Μικρασίας. Εισαγωγή-εποπτεία: Π. Μ. Κιτρομηλίδη. Επιμέλεια: Γ. Μουρέλου. Αθήνα: Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών, 1982, 2004 (β' ανατύπωση). / Η Έξοδος. Τόμος Γ'. Μαρτυρίες από τις επαρχίες του Μεσόγειου Πόντου. Πρόλογος-επιστημονική εποπτεία: Π.Μ. Κιτρομηλίδη. Εκδοτική ομάδα: Σ.Θ.Ανεστίδης, Μ.Α. Γαβρίλη, Β. Δαλακούρα, Μ. Κουρουπού, Ε. Κυφωνίδου, Μ. Πουτουρίδου & Μ. Τερζοπούλου. Αθήνα: Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών, 2013. / Η Έξοδος. Τόμος Δ'. Μαρτυρίες από τον Ανατολικό Παράλιο Πόντο. Πρόλογος-επιστημονική εποπτεία: Π.Μ. Κιτρομηλίδη. Εκδοτική ομάδα: Σ.Θ. Ανεστίδης, Μ. Α. Γαβρίλη, Β. Δαλακούρα, Μ. Κουρουπού, Ε. Κυφωνίδου, Μ. Πουτουρίδου & Μ. Τερζοπούλου. Αθήνα: Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών, 2015. / Υπό έκδοση: Η Έξοδος. Τόμος Ε'. Μαρτυρίες από τον Δυτικό Παράλιο Πόντο και την Παφλαγονία. Πρόλογος-επιστημονική εποπτεία: Π.Μ. Κιτρομηλίδη. Εκδοτική ομάδα: Σ.Θ. Ανεστίδης, Μ.Α. Γαβρίλη, Β. Δαλακούρα & Μ. Κουρουπού. Αθήνα: Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών, 2016.

* Η έκδοση των τόμων Α', Β' και Γ' της Εξόδου πραγματοποιήθηκε με την ευγενική χορηγία του Κοινωφελούς Ιδρύματος «Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης».

Βιβλίο
0

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Σωτήρης Ριζάς: «Δεν διδασκόμαστε σωστά την Ιστορία μας»

Βιβλίο / Σωτήρης Ριζάς: «Η απόβασή μας στη Σμύρνη ήταν μια ατυχής επιλογή»

Εκατό χρόνια μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, ο διευθυντής ερευνών στο Κέντρο Έρευνας Ιστορίας Νεότερου Ελληνισμού της Ακαδημίας Αθηνών εξηγεί πώς φτάσαμε από τον θρίαμβο στην εθνική τραγωδία.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ακύλλας Καραζήσης: «Μου αρέσει η λογοτεχνία του Θανάση Βαλτινού γιατί δεν ξέρεις ποτέ τι είναι αλήθεια και τι ψέμα»

The Book Lovers / Ακύλλας Καραζήσης: «Μου αρέσει η λογοτεχνία του Θανάση Βαλτινού γιατί δεν ξέρεις τι είναι αλήθεια και τι ψέμα»

Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητάει με τον ηθοποιό και σκηνοθέτη Ακύλλα Καραζήση για την αναγνωστική διαδρομή του, που ξεκινάει από τον «Τομ Σόγερ» και τη Θεσσαλονίκη, περνάει από τον ρομαντικό κόσμο της Χαϊδελβέργης και φτάνει στην Αθήνα του θεάτρου και των κειμένων.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
Ιωάννα Τσιβάκου: «Δεν έχει χρόνο ο σημερινός άνθρωπος να γνωρίσει τον άλλον κι εδώ βρίσκεται η δυστυχία του»

Βιβλίο / Ιωάννα Τσιβάκου: «Δεν έχει χρόνο ο σημερινός άνθρωπος να γνωρίσει τον άλλον κι εδώ βρίσκεται η δυστυχία του»

Η συγγραφέας και ομότιμη καθηγήτρια Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου μιλά για την εποχή μας, τον χώρο της εκπαίδευσης και την ταυτότητα του νεοέλληνα.   
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Η άνοδος της δεξιάς συνδέεται με τις αποτυχίες της αριστεράς»

Βιβλίο / «Η άνοδος της δεξιάς συνδέεται με τις αποτυχίες της αριστεράς»

Ο Ντόναλντ Σασούν, ομότιμος καθηγητής Συγκριτικής Ευρωπαϊκής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Queen Mary του Λονδίνου και άλλοτε στενός φίλος, συνεργάτης και επιμελητής των βιβλίων του Έρικ Χoμπσμπάουμ, μιλά στη LiFO.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Η Κάλλας δεν ήταν τραγική φιγούρα και δεν εγκατέλειψε την καριέρα της για τον Ωνάση

Βιβλίο / Η Κάλλας δεν ήταν τραγική φιγούρα και δεν εγκατέλειψε την καριέρα της για τον Ωνάση

Η συγγραφέας του βιβλίου “Diva”, Ντέζι Γκούντγουιν, τονίζει με άρθρο της στον Guardian ότι το να χαρακτηρίζει κανείς τη ζωή της κορυφαίας τραγουδίστριας τραγική, σημαίνει ότι την αδικεί κατάφωρα.
THE LIFO TEAM
Η Θήβα που δεν ξέρουμε

Βιβλίο / Η Θήβα που δεν ξέρουμε

Ο Βρετανός ιστορικός Πολ Κάρτλετζ αποκαθιστά την ιστορική πόλη της αρχαιότητας που αντιμετώπιζαν υπεροπτικά οι Αθηναίοι. Δείχνει πώς τα θηβαϊκά θέματα επιβιώνουν στη σύγχρονη τέχνη, γράφει για τον Επαμεινώνδα που είχε έναν μόνο τραχύ μανδύα, παρουσιάζει την κοινωνία που δημιουργεί τον Ιερό Λόχο, ένα στρατιωτικό σώμα που αποτελείται αποκλειστικά από εραστές και ερώμενους.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
Συζητώντας για ένα θέμα ταμπού της ελληνικής κοινωνίας, τους δωσίλογους της Κατοχής

Βιβλίο / Oι δωσίλογοι, ένα θέμα ταμπού της ελληνικής κοινωνίας

Μέσα από την έρευνά του σε αρχεία που μέχρι σήμερα παραμένουν κλειστά ο ιστορικός Μενέλαος Χαραλαμπίδης εξετάζει τα γεγονότα και τα πρόσωπα που συνεργάστηκαν με τους Γερμανούς κατακτητές σε μια πολύπαθη και αιματηρή για την Αθήνα περίοδο.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Το πρώτο μυθιστόρημα της Καλλιρρόης Παρούση μπήκε στα ευπώλητα από στόμα σε στόμα

Βιβλίο / Το πρώτο μυθιστόρημα της Καλλιρρόης Παρούση μπήκε στα ευπώλητα από στόμα σε στόμα

Το Λίγα Λόγια για μένα της Καλλιρρόης Παρούση είναι ένα μυθιστόρημα με ποιητικό λόγο που το νεανικό κοινό το ανακάλυψε μέσω word of mouth. Και όπως λέει και ένας φίλος της «ένα καλό βιβλίο είναι σαν μία νάρκη, δεν ξέρεις σε ποιανού την ψυχή θα σκάσει».
M. HULOT
Γκαζμέντ Καπλάνι «Με λένε Ευρώπη»

Το πίσω ράφι / «Με λένε Ευρώπη»: Το βιβλίο ενός Αλβανού μετανάστη για τις περιπέτειές του στην Ελλάδα

Ο Γκαζμέντ Καπλάνι εναλλάσσει την εμπειρία του στην Ελλάδα με τις μικρές οδύσσειες ανθρώπων που άφησαν πίσω την πατρίδα τους, σε ένα βιβλίο που κινείται διαρκώς μεταξύ μυθοπλασίας και πραγματικότητας και καταπιάνεται με το ανεξάντλητο θέμα της μετανάστευσης και της ταυτότητας.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Ο Larry Gus διάβασε τον «Οδυσσέα» του Τζόις περπατώντας τους δρόμους της Αθήνας

The Book Lovers / Ο Larry Gus διάβασε τον «Οδυσσέα» του Τζόις περπατώντας τους δρόμους της Αθήνας

O Νίκος Μπακουνάκης συζητά με τον μουσικό και συνθέτη Larry Gus, aka Παναγιώτη Μελίδη, για τα βιβλία που επηρέασαν τη μουσική του. Πρόκειται για έναν εντελώς ιδιοσυγκρασιακό αναγνώστη.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
«Μέχρι τον Αύγουστο»: Το ‘χαμένο’ μυθιστόρημα του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες έπρεπε να παραμείνει χαμένο

Βιβλίο / «Μέχρι τον Αύγουστο»: Το «χαμένο» μυθιστόρημα του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες έπρεπε να παραμείνει χαμένο

Το βιβλίο προσφέρει στιγμιαίες απολαύσεις, αλλά είναι ολοφάνερα ημιτελές και πολλά σημεία του μοιάζουν τόσο κακογραμμένα που καθιστούν απολύτως κατανοητή την επιθυμία του συγγραφέα να μην εκδοθεί ποτέ.
THE LIFO TEAM
Ο σουρεαλιστικός «συντε(λο)γοτεχνικός» κόσμος του Αχιλλέα ΙΙΙ

Βιβλίο / Ο σουρεαλιστικός «συντε(λο)γοτεχνικός» κόσμος του Αχιλλέα ΙΙΙ

Ο βραβευμένος συγγραφέας που μόλις κυκλοφόρησε τη συλλογή διηγημάτων του με τον διφορούμενο τίτλο «Τέλος Πάντων» εξηγεί, μεταξύ πολλών άλλων, γιατί τον απασχολούσε συνέχεια το τέλος του κόσμου, σε σημείο που του έγινε εμμονή.
M. HULOT
Πέρα από τις Ακυβέρνητες πολιτείες: O Τσίρκας, ο Σεφέρης, ο Κοτζιάς και η Χούντα του 1967

Lifo Mini – Series / Πέρα από τις Ακυβέρνητες Πολιτείες: O Τσίρκας, ο Σεφέρης, ο Κοτζιάς και η Χούντα του '67

H Κωνσταντίνα Βούλγαρη σκιαγραφεί την προσωπικότητα του Στρατή Τσίρκα, μιλά για τη φιλία του με τον Σεφέρη, την πολιτική του δράση μέσα στη Δικτατορία, αλλά και για το πώς έπεισε τον Παύλο Ζάννα να μεταφράσει Προυστ, μέσα στη φυλακή. Στο podcast ακούγονται για πρώτη φορά αποσπάσματα από διάλεξη που είχε δώσει ο Σ. Τσίρκας μαζί με τον Α. Kοτζιά.
THE LIFO TEAM
Σέρχιο Πιτόλ «Συζυγική ζωή»

Το Πίσω Ράφι / «Η συζυγική ζωή»: Η απολαυστική σάτιρα του Σέρχιο Πιτόλ για τις δηλητηριασμένες σχέσεις

Μέσα από τις απέλπιδες προσπάθειες μιας γυναίκας ν’ απαλλαγεί οριστικά από τον άπιστο σύζυγό της, με τη λοξή και ειρωνική ματιά του, ένας από τους κορυφαίους σύγχρονους Λατινοαμερικανούς συγγραφείς μεταμορφώνει σε φάρσα αυτό που άλλοι θα έβλεπαν ως τραγωδία.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Paul Lynch

Βιβλίο / Paul Lynch: «Υπάρχουν συγγραφείς που παίζουν στο κέντρο του γηπέδου, εγώ παίζω στα άκρα»

Ο πέμπτος Ιρλανδός συγγραφέας που παίρνει το Booker εξηγεί στη Βένα Γεωργακοπούλου γιατί στην Ιρλανδία βγαίνουν τόσο σημαντικά βιβλία, περιγράφει πως σε μια λαϊκή σχολίασαν το βραβευμένο βιβλίο του ως «πολύ μαύρο» και πως αν καθόταν να γράψει κάτι για να κερδίσει, αυτό δεν θα ήταν το «Τραγούδι του προφήτη».
ΒΕΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ