Η αξεπέραστη «Μάνη» του Πάτρικ Λη Φέρμορ

Η αξεπέραστη «Μάνη» του Πάτρικ Λη Φέρμορ Facebook Twitter
O Πάτρικ Λη Φέρμορ στην αυλή του σπιτιού του στην Καρδαμύλη.
0



ΙΣΩΣ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΑΙΤΗΜΑ ΤΩΝ ΗΜΕΡΩΝ μετά τις πρόσφατες καταστροφές, ίσως η ανάγκη να ξαναβρεί κανείς την ελληνική φλέβα που δεν θα πάψει ποτέ να χτυπά στο εσωτερικό των αιώνων, ο λόγος που βιβλία όπως η «Μάνη» φαντάζουν ενθύμια μιας ταυτότητας που μένει ακόμα να αποκαλυφθεί. Όσα χρόνια και αν έχουν περάσει από τις αρχές της δεκαετίας του ‘50, οπότε ο Πάτρικ Λη Φέρμορ κατέφτασε στη Μάνη για να ανακαλύψει τον τόπο όπου θα διάλεγε για να ζήσει μέχρι τη βιολογική του τελευτή, οι αθησαύριστες του αναφορές, που μπλέκουν μοναδικά το παρελθόν με το παρόν της Ελλάδας, το πραγματικό τοπίο με τις άγραφες παραδόσεις, την αυθορμησία των κατοίκων με την ανυπόκριτή τους αντίδραση σε οτιδήποτε ξένο και εκσυγχρονιστικό, είναι παραπάνω από συγκινητικές. Ενδεχομένως να είναι και αποκαλυπτικές ακόμα και για τους ίδιους τους Έλληνες, καθώς ο ιδανικός αυτός ταξιδευτής και μελετητής διεισδύει με λεπτομέρεια στους λόγους που οι περιχαρακωμένοι, στραμμένοι σε μια παράξενη ιδιώτευση, όπως ο ίδιος, κάτοικοι της Μάνης στήνουν το δικό τους αξιακό και γεωγραφικό βασίλειο (ο Φέρμορ αναφέρει πως οι Μανιάτες αποκαλούσαν περιφρονητικά «βλάχους» όσους έφευγαν από την περιοχή για να στραφούν στα αστικά κέντρα). Κυρίως όμως πρόκειται για περιγραφές που εμφορούνται από μια γνήσια τρυφερότητα προς τον παρεξηγημένο τα μάλα μανιάτικο χαρακτήρα μέχρι τη στιγμή που ο Πάντυ, όπως τον έλεγαν οι φίλοι του, άρχισε να τον αποκωδικοποιεί βλέποντας αναλογίες με τον περήφανο και ανένταχτο τρόπο των ηρώων που ανακάλυπτε στα βιβλία. 

Άλλωστε και ο ίδιος ο Φέρμορ βλέπει να αναβιώνει στην νοτιότερη αυτή χερσόνησο της Ελλάδας η δική του μυθιστορία, η απαράμιλλη δόξα του απροσκύνητου πολεμιστή, η αγάπη για τα βυζαντινά μεγαλεία που φτάνουν να αγκαλιάζουν αιματοβαμμένες σκηνές από τον Σέξπιρ και να υιοθετούν ως αρχέγονα σύμβολα την πέτρα και το ξίφος που σε συνδυασμό με το ρομαντικό κλέος του Οράτιου μεταστοιχειώνουν αυτό το «σκληρό σαν τη σιωπή» μέρος της Ελλάδας στο προσωπικό του δωρικό βασίλειο. Στις σελίδες της «Μάνης» το βλέπεις καθαρά ότι ταυτίζεται απόλυτα με τον πιο άγνωστο κάτοικο αυτής της απρόσιτης περιοχής και μετατρέπεται ταυτόχρονα σε ταπεινό προσκυνητή, ανώνυμο ψαρά αλλά και αυτοκρατορικό Αγαμέμνονα. Τίποτα δεν παραλείπεται από αυτό το ατέρμονο, ρομαντικό, υψιπετές αλλά και μαγικό, σαν τα στοιχειωμένα όνειρα που βλέπει ο ίδιος καθώς κοιμάται κάτω από συκιές, μαγικό κείμενο για τη Μάνη, το οποίο χαιρόμαστε στη νέα εξαίσια μετάφραση του Μιχάλη Μακρόπουλου, από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. 

Όσο λοιπόν και αν αυτή η Ελλάδα μοιάζει να είναι κάπου χαμένη στο βάθος των αιώνων, ο τρόπος που ο Λη Φέρμορ τη (ξανα)ζωντανεύει μπροστά στα μάτια μας παραμένει εναργής ακόμα και σήμερα, σαν ένα καλλιτεχνικό έργο που διατηρεί απαράμιλλη την αξία του στο πέρασμα του χρόνου.

Στη θάλασσα ο Φέρμορ βλέπει από τα δυτικά τα μακρινά ταξίδια των Μανιατών μέχρι τις ακτές της Σικελίας και από τα Ανατολικά τη γη της Ιωνίας, ενώ στη στεριά ακολουθεί τα ίχνη από τις θαλάσσιες Νύμφες, που ξεστράτισαν για να δουν τον Πύρρο –ή Νεοπτόλεμο, όπως αποκαλείται στον Όμηρο–, τον γιο του Αχιλλέα, όταν ξεκίνησε για τον γάμο του με την αντίζηλο της Ανδρομάχης, την Ερμιόνη, και τις μετατρέπει σε οδηγούς του στα μυθικά μέρη, όπου κάποτε πολεμούσαν ο Κάστορας και ο Πολυδεύκης, όπου ο Κολοκοτρώνης έπαιζε σκάκι με ανθρώπους αντί για πιόνια και οι Παλαιολόγοι έφτιαχναν το παντοτινό τους βασίλειο. Ξεπερνώντας τις προκαταλήψεις που ήθελαν τους Μανιάτες επικίνδυνους και αφιλόξενους, όπως έλεγαν στον Πάντυ όταν πρωτοεπισκέφθηκε μαζί με τη γυναίκα του Τζόαν τη Σπάρτη, αποφασίζει να ανεβεί τον Ταΰγετο και στη συνέχεια να τον κατέβει από την άλλη πλευρά, κάτι σχεδόν ακατόρθωτο τότε, φτάνοντας στη μέσα Μάνη και συναντώντας πρόσωπα και πράγματα που κανείς δεν είχε φανταστεί και που δεν είχε ποτέ αντικρίσει ως τότε τουρίστας. Οι σκαμμένες από τον χρόνο μορφές των ανθρώπων μαρτυρούσαν χρόνια στέρησης και μόνιμης συμφοράς, όσο για τα μοιρολόγια τους, τα οποία μελετά με τόση προσοχή και βιωματική προσήλωση, απηχούν στα αυτιά του τις οιμωγές πάνω από το μυθικό σώμα του ημίθεου Αχιλλέα στην «Ιλιάδα». Δεισιδαιμονίες για νεράιδες που κατοικούν ανάμεσα στις πέτρες και ιστορίες για φαντάσματα που παρέμεναν κλεισμένα στους κατεστραμμένους πύργους τον θέλγουν εξίσου όσο και η μυθική και πραγματική ιστορία αυτού του τόπου, την οποία μελετάει με προσοχή, βρίσκοντας τις υπόγειες διασυνδέσεις με τους Κορσικανούς, τους κατοίκους της Σικελίας, ακόμα και με τα πραγματικά αυτοκρατορικά πρόσωπα του Βυζαντίου. Στο πρόσωπο αυτών των ανθρώπων βλέπει ταυτόχρονα «το αταβιστικό σωματικό απομεινάρι αιώνων άγριας ζωής» αλλά και το περήφανο σθένος του βυζαντινού αυτοκράτορα και ταγμένου στρατιώτη. 

μανη
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ: Πάτρικ Λη Φέρμορ, Μάνη, Μτφρ.: Μιχάλης Μακρόπουλος, εκδόσεις Μεταίχμιο

Θέλγεται από τις ιστορίες των λιγομίλητων κατά τα άλλα κατοίκων της Μάνης και νιώθει να ταυτίζεται με την αυτάρκειά τους, μετατρέποντας έτσι τα απλά υλικά σε στοιχεία ενός εξωπραγματικού πλούτου, όπως την εξωτική γεύση ενός φραγκόσυκου που τρώγεται κατεξοχήν στην περιοχή στο πιο εύγευστο έδεσμα ενός κατά φαντασία γεμάτου τραπεζιού, την ασημένια απόχρωση της ελιάς σε παντοτινό έργο τέχνης – με τον ίδιο τρόπο που ο Βανκ Γκογκ έκανε δυο φρούτα πάνω στο τραπέζι να μοιάζουν με πολύτιμα υλικά ενός απερινόητου θαύματος. Όσο λοιπόν και αν αυτή η Ελλάδα μοιάζει να είναι κάπου χαμένη στο βάθος των αιώνων, ο τρόπος που ο Λη Φέρμορ τη (ξανα)ζωντανεύει μπροστά στα μάτια μας παραμένει εναργής ακόμα και σήμερα, σαν ένα καλλιτεχνικό έργο που διατηρεί απαράμιλλη την αξία του στο πέρασμα του χρόνου: «Ο ωχρός μαρμάρινος κόσμος της πέτρας, του χρυσαφένιου θερισμένου σταχυού και του γαϊδουράγκαθου, και των ασημόγκριζων λιόφυλλων, τρέμει στη λάμψη του μεσημεριού και νιώθει κανείς ότι πρέπει να ελέγξει τις πέτρες (όπως όταν φτύνει πάνω στο σίδερο για το σιδέρωμα) προτού τολμήσει να ακουμπήσει πάνω τους το χέρι ή να ξαπλώσει στον κομματιασμένο δίσκο της σκιάς μιας ελιάς. Ο κόσμος βαστά την ανάσα του και το μεσημβρινό δαιμόνιον ελλοχεύει», γράφει με θαυμαστή ακρίβεια.   

Εξέχουσα σημασία έχει λοιπόν, εκτός από τις άγραφες μυθιστορίες, το ίδιο το γεωγραφικό τοπίο της Μάνης, στο οποίο ο Φέρμορ άλλοτε βλέπει τις ακτές της Καρχηδόνας, άλλοτε απόρθητα σκωτσέζικα κάστρα και άλλοτε απλώς τη μαγεία της ελληνικής γης και της απέραντης θάλασσας (που είναι διαφορετική από τις υπόλοιπες περιοχές της Μεσογείου). Από τα ερημωμένα χωριά και τον μικρό όρμο του Μέζαπου μέχρι τα διάφορα πυργοχώρια –την Κίττα ή τη Νόμια– ή την Καρδαμύλη όπου αποφασίζει τελικά να στήσει το δικό του πανέμορφο σπίτι, δεν υπάρχει μέρος όπου να μην επισκεφτεί, συνδέοντας μοναδικά τον κόσμο της αρχαιότητας με παγκόσμιες αναφορές, τους τοπικούς θρύλους και μύθους με τη βυζαντινή και τη σύγχρονη ιστορία. Οι γνώσεις του ωστόσο για κάθε απτή λεπτομέρεια του μανιάτικου κόσμου πραγματικά ωχριούν μπροστά στον τρόπο που ανασυστήνει αυτή την ατελείωτη εικονοποιία άλλοτε ως αγιογράφος και άλλοτε ως Μανιάτης ποιητής – βλέπε 15ο και 16ο κεφάλαιο. Αυτός ο τρόπος είναι τόσο ζωντανός, ζείδωρος και παραστατικός που θαρρείς ότι τον βλέπεις πάντα εκεί, όσα χρόνια και αν περάσουν, ώστε να λέμε ακόμα η «Μάνη» του Φέρμορ ή απλώς κυρ-Μιχάλη, όπως προτιμούσαν να τον αποκαλούν οι ντόπιοι. Ποιος άλλος, άλλωστε, έχει ποτέ καταθέσει περιγραφή όπως αυτή; «Καθώς το καΐκι έπλεε ανατολικά, το ένα χωριό μετά το άλλο έστρεφε προς εμάς τους ηλιοφώτιστους τοίχους του. Έμοιαζαν μετέωρα στον αέρα, να λάμπουν και να φεγγοβολούν εκεί σαν κρύσταλλοι πολυελαίων. Ένα ακρωτήρι υψώθηκε και τα έκρυψε και, καθώς περνούσαμε τον μικρό κόλπο του Μαρμαριού, ο ήλιος ήταν ήδη ψηλά στον απέραντο ελληνικό ουρανό: έναν ουρανό που είναι πιο ψηλός και φωτεινός, και σε περιβάλλει πιο κοντά κι απλώνεται πιο μακριά, απ’ οπουδήποτε αλλού στον κόσμο. Μήτε φοβίζει τον άνθρωπο μήτε τον μειώνει, αλλά είναι απέναντί του τόσο φιλόξενος και καταδεκτικός, ένα στοιχείο τόσο δικό του όσο και η γη: θαρρείς και ένα λάθος στη βαρύτητα, απλώς, τον καθηλώνει πάνω στα βράχια ή στο κατάστρωμα του καραβιού, και τον εμποδίζει ν’ αναληφθεί στο άπειρο». 

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ

Βιβλίο
0

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Πάτρικ Λη Φέρμορ: Τι ακριβώς σημαίνει Ελλάδα

Βιβλίο / Πάτρικ Λη Φέρμορ: Τι ακριβώς σημαίνει Ελλάδα

Το βιβλίο του φιλέλληνα Βρετανού Πάτρικ Λη Φέρμορ «Ρούμελη» μας ξεναγεί στον κόσμο των Σαρακατσάνων, αποκαλύπτει τη σύνδεση του Μεσολογγίου με τον λόρδο Βύρωνα μέσα από ένα ζευγάρι παπούτσια και αναλύει δύο κόσμους, του Έλληνα και του Ρωμιού.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
10 βιβλία που διαπνέονται από 10 ελληνικά νησιά και τόπους - από τις Σπέτσες και την Άνδρο ως την Κρήτη και τη Μύκονο

Βιβλίο / 10 βιβλία που διαπνέονται από 10 ελληνικά νησιά και τόπους - από τις Σπέτσες και την Άνδρο ως την Κρήτη και τη Μύκονο

Δεν είναι λίγα τα βιβλία που ξεδίπλωσαν και ενίοτε αποθέωσαν κρυφές ή φανερές μεριές της Ελλάδας και κατέληξαν να γίνουν συνώνυμα συγκεκριμένων τόπων
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η Λυδία Κονιόρδου διαβάζει τον μονόλογο της Λούλας Αναγνωστάκη «Ο oυρανός κατακόκκινος»

Lifo Videos / «Ιδού εγώ»: Η Λυδία Κονιόρδου ερμηνεύει το «Ουρανός Κατακόκκινος» της Λούλας Αναγνωστάκη στο LIFO.gr

O απολογισμός ζωής μιας γυναίκας που βλέπει γύρω της τον κόσμο να διαλύεται, η προσωπική εμπλοκή στη συλλογική μνήμη, μια ποιητική εκδοχή της δυστυχίας που γεννά η σύγχρονη πραγματικότητα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων: Τόπος συνάντησης για τη λογοτεχνία και τις ιδέες

Βιβλίο / Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων: Τόπος συνάντησης για τη λογοτεχνία και τις ιδέες

Με ένα πλούσιο πρόγραμμα με καλεσμένους από 16 χώρες και τιμώμενο πρόσωπο τον ποιητή Τίτο Πατρίκιο, το φετινό φεστιβάλ σημείωσε τη μεγαλύτερη προσέλευση στην ιστορία του.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Γιατί μας γοητεύει ακόμα ο «Καβγατζής της Βρέστης»;

The Review / Γιατί μας γοητεύει ακόμα ο «Καβγατζής της Βρέστης»;

Ο Χρήστος Παρίδης και η Βένα Γεωργακοπούλου, με αφορμή τη νέα έκδοση του έργου του Ζαν Ζενέ, εξετάζουν τους λόγους που μπορεί να μας αφορά ακόμα και σήμερα το θρυλικό βιβλίο του 1945. ― ΠΕΡΙΕΧΕΙ ΤΟΛΜΗΡΗ ΓΛΩΣΣΑ
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
100 βιβλία που ξεχωρίσαμε για αυτό το καλοκαίρι

Βιβλίο / 100 βιβλία να διαβάσεις κάτω από ένα αρμυρίκι ή στην πόλη με το κλιματιστικό στο φούλ

Κλασική λογοτεχνία, σύγχρονοι συγγραφείς, δοκίμια, ιστορία, αυτοβελτίωση, βιβλία για το «μικρό» να μην είναι όλη την ώρα στο iPad. Kάτι για όλους για να περάσει όμορφα, ήσυχα και ποιοτικά το καλοκαίρι.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΑΡΙΑ ΔΡΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Βιβλίο / Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Τέτοιες μέρες πριν από πενήντα χρόνια, το γκρουπ έκανε το ντεμπούτο του στην σκηνή του θρυλικού κλαμπ CBGB στη Νέα Υόρκη, κι ένα νέο βιβλίο ακολουθεί την πορεία τους από τις πρώτες τους ημέρες μέχρι το είδος εκείνο της επιτυχίας που συνήθως έρχεται με τα δικά της προβλήματα
THE LIFO TEAM
Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Βιβλίο / Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Η Γαλλίδα κριτικός λογοτεχνίας της «Monde», Φλοράνς Νουαβίλ, στο «Μίλαν Κούντερα: Γράψιμο... Τι ιδέα κι αυτή!», αποκαλύπτει καίριες στιγμές και συγγραφικές αλήθειες του καλού της φίλου, αναιρώντας όλες τις κατηγορίες που συνδέονταν με το όνομά του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πάουλο Σκoτ

Βιβλίο / Πάουλο Σκoτ: «Στη Βραζιλία ο ρατσισμός είναι παντού, στη λογοτεχνία, στους στίχους της σάμπα»

Πότε ρεαλιστικό, πότε στρατευμένο, πότε αστυνομικής υφής, πότε μια τρελή και ξεκαρδιστική σάτιρα. Οι «Φαινότυποι» του Πάουλο Σκοτ είναι ένα αξιοσημείωτο βιβλίο. Μιλήσαμε με τον Βραζιλιάνο συγγραφέα για τη λογοτεχνία, την κατάσταση στη Βραζιλία και την αξία των λογοτεχνικών βραβείων.
ΒΕΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κώστας Σπαθαράκης, εκδότης.

Κώστας Σπαθαράκης / Κώστας Σπαθαράκης: «Δεν έχουμε αφηγήσεις για τις ερωτικές μας σχέσεις, για τα νιάτα μας»

Για τον άνθρωπο πίσω από τις εκδόσεις αντίποδες, το μεγαλύτερο όφελος ήταν ότι, ενώ του άρεσε να είναι χωμένος μέσα στα βιβλία – μια μοναχική και ίσως ναρκισσιστική συνήθεια –, στην πορεία έμαθε να τη μετατρέπει σε εργαλείο κοινωνικότητας και επαφής με τους γύρω του.
M. HULOT
Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού

Βιβλίο / Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού»

Ο πολυβραβευμένος Κολομβιανός συγγραφέας μιλά στη LiFO για τη βία που στοιχειώνει τη χώρα του, τη δύναμη της λογοτεχνίας να ανασύρει όσα κρύβει η Ιστορία, αλλά και για την αρχαιοελληνική φιλοσοφία ως σταθερή επιρροή του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
H Gen Z όχι μόνο διαβάζει αλλά συγχρόνως αλλάζει και την ίδια την έννοια της ανάγνωσης

Βιβλίο / Η Gen Z δεν διαβάζει απλώς· επαναπροσδιορίζει την ανάγνωση

Οι εκπρόσωποι αυτής της γενιάς λατρεύουν την απόδραση, παίρνουν την λεγόμενη fan fiction τόσο σοβαρά όσο και τη λίστα Booker, αναβιώνουν κλασικά βιβλία από την Τζέιν Όστεν έως τον Ντοστογιέφσκι και μοιράζονται ιστορίες στις δικές τους κοινότητες.
THE LIFO TEAM
Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Βιβλίο / Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Ο Πέρσιβαλ Έβερετ έγραψε ένα άκρως επίκαιρο, δεδομένων των τελευταίων ημερών, βιβλίο, που ταυτόχρονα φιλοδοξεί να καταστεί κλασικό, για τον ρατσισμό και τη χαμένη ανθρωπιά, και κέρδισε το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας των ΗΠΑ και το Πούλιτζερ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη, κιθαρίστα και σκιτσογράφο Κώστα Μπέζο, που ξαναγράφει την ιστορία της Ελλάδας πριν από το 1940

Βιβλίο / «Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη Κώστα Μπέζο

Τη δεκαετία του ’30 άνθισε στην Ελλάδα ένα μουσικό είδος «διαφυγής» από τη σκληρή πραγματικότητα, οι χαβάγιες. Ο Κώστας Μπέζος, αινιγματική μορφή μέχρι πρόσφατα και σημαντικός ρεμπέτης και σκιτσογράφος, έγραψε μια ανείπωτη ιστορία, διαφορετική από αυτή που η επίσημη ιστορία έχει καταγράψει για την εποχή του Μεσοπολέμου.  
M. HULOT
Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Βιβλίο / Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Η Καταλανή συγγραφέας, που έχει εξελιχθεί σε σημείο αναφοράς της σύγχρονης queer λογοτεχνίας, μεταφράζεται παγκοσμίως και τη θαυμάζει ο Αλμοδόβαρ, μιλά στη LiFO για το τι σημαίνει να ζεις ελεύθερα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ