Άμος Οζ: H ζωή σε ένα χωριό του Ισραήλ

Άμος Οζ: H ζωή σε ένα χωριό του Ισραήλ Facebook Twitter
Οι Εικόνες από τη ζωή στο χωριό που τις φυλλομετρούμε εν είδει διηγημάτων είναι ουσιαστικά εικόνες από το νέο Ισραήλ, καίτοι η δεξιοτεχνία του αφηγητή δεν εγκαταλείπει το διήγημά του σε δεδομένες και ευεξήγητες παραστάσεις.
0

Eνα νεοπαγές κρατίδιο, όπως το Ισραήλ, δεν σημαίνει ότι έχει τη δυνατότητα να εγκαινιάσει μια «νέα» λογοτεχνία. Λόγου χάρη, μπορούμε να διερωτηθούμε με ιδιαίτερη πεποίθηση: ο Ισαάκ Μπάσεβις Σίνγκερ που διέπρεψε στην Αμερική (παρότι έγραψε στα γίντις) θα είχε ανάλογη τύχη, αν ρίζωνε στο Ισραήλ;

Μεταξύ εθνών και γλωσσών οι διαχωρισμοί είναι πανίσχυροι, με τη διαφορά βέβαια ότι τα πνευματικά ζητήματα δεν έχουν τίποτα το χειροπιαστό. Για παράδειγμα, αν συγκρίνουμε τον Οζ με τον Μπάσεβις Σίνγκερ, θα διαπιστώσουμε ότι τη βαθύτητα του εβραϊσμού τη φέρει στα φυλλοκάρδια του μάλλον ο δεύτερος (έστω κι αν παρέμεινε σε ξένη χώρα) παρά ο πρώτος, που είναι γέννημα-θρέμμα του Ισραήλ.

Οι Εικόνες από τη ζωή στο χωριό που τις φυλλομετρούμε εν είδει διηγημάτων είναι ουσιαστικά εικόνες από το νέο Ισραήλ, καίτοι η δεξιοτεχνία του αφηγητή δεν εγκαταλείπει το διήγημά του σε δεδομένες και ευεξήγητες παραστάσεις.

Αν συγκρίνουμε τον Οζ με τον Μπάσεβις Σίνγκερ, θα διαπιστώσουμε ότι τη βαθύτητα του εβραϊσμού τη φέρει στα φυλλοκάρδια του μάλλον ο δεύτερος (έστω κι αν παρέμεινε σε ξένη χώρα) παρά ο πρώτος, που είναι γέννημα-θρέμμα του Ισραήλ.


Ο Αριέ Τσέλνικ είχε μια περιπέτεια: «Πριν από τρία χρόνια η Ναάμα, η γυναίκα του, ταξίδεψε στο Σαν Ντιέγκο για να επισκεφτεί την καλή της φίλη Τέλμα Γκραντ και δεν επέστρεψε. Δεν του είχε γράψει ανοιχτά ότι είχε αποφασίσει να τον αφήσει, στην αρχή το υπαινισσόταν μέσες άκρες: "Προς το παρόν, δεν γυρίζω πίσω". Και μετά από μισό χρόνο του έγραψε: "Θα μείνω κι άλλο με την Τέλμα".

Και τελικά, αργότερα, του έγραψε: "Δεν υπάρχει λόγος να εξακολουθείς να περιμένεις. Δουλεύω με την Τέλμα σε ένα Κέντρο Αναζωογόνησης". Και σε άλλο γράμμα: "Εγώ και η Τέλμα περνάμε καλά μαζί, έχουμε παρόμοιο κάρμα". Και ξαναέγραψε: "Ο πνευματικός δάσκαλος και των δυο μας δεν θεωρεί σωστό να αφήσουμε η μία την άλλη...."».

Άμος Οζ: H ζωή σε ένα χωριό του Ισραήλ Facebook Twitter
'Αμος Οζ


Νέα ήθη, νέα αντιμετώπιση της ζωής – άλλωστε η κόρη τους Χίλα, παντρεμένη στη Βοστώνη, έγραψε στον πατέρα της: «Μπαμπά, σε συμβουλεύω, για το δικό σου το καλό, μην πιέσεις τη μαμά. Κοίτα να αλλάξεις ζωή».

Όσο για τον ξένο (που δεν είναι άγνωστος), αναλύεται ενώπιόν του σε ενθουσιώδεις χαρακτηρισμούς: «Τι όμορφο μέρος, κύριε Τσέλνικ! Υπέροχο! Η Προβηγκία του Ισραήλ! Τι Προβηγκία! Τοσκάνη! Και τι θέα! Το δάσος! Οι αμπελώνες! Το Τελ Ιλάν είναι πολύ απλά το πιο μαγευτικό χωριό ολόκληρου αυτού του λεβαντίνικου κράτους. Πολύ ωραία! Καλημέρα, κύριε Τσέλνικ. Με συγχωρείτε. Μήπως σας ενοχλώ;».

Ο ξένος συνεχίζει: «Οικογένεια Τσέλνικ, απόγονοι του Λιόν-Ακάμπα Τσέλνικ. Εσείς, αν δεν κάνω λάθος, ήσασταν από τους πρώτους που ήρθαν στο χωριό; Από τους πρώτους πρώτους ιδρυτές; Έτσι δεν είναι; Εδώ και ενενήντα χρόνια; Η ακόμα και εκατό;». Η παραφθορά των ονομάτων υποδεικνύει το επισφαλές του ονόματος και τη γραμμένη-άγραφη ιστορία της οικογένειας που άφησε τη Ρωσία του Στάλιν για να ξαναβρεί τις ρίζες της.

«Ο βουλευτής Πέσαχ Καντέμ ποτέ δεν είχε συγχωρήσει το κόμμα του που είχε διαλυθεί και είχε εξαφανιστεί πριν από είκοσι πέντε χρόνια. Ούτε έδινε άφεση σε όσους τον μισούσαν και τον εχθρεύονταν, αν και όλοι τους είχαν μεταβεί εις τόπον χλοερό εδώ και καιρό. Η νεότητα, η ηλεκτρονική εξέλιξη και η σύγχρονη λογοτεχνία του προξενούσαν αηδία. Οι εφημερίδες δημοσίευαν μόνο σκουπίδια. Ακόμα και ο μετεωρολόγος που έλεγε τον καιρό στις ειδήσεις του φαινόταν ένας αλαζόνας, απατεώνας και βλάκας που μουρμούραγε ανοησίες χωρίς να ξέρει καν τι λέει...».

Ο Οζ περιγράφει με ιδιαίτερο οίστρο τόσο τον γερο-Πέσαχ όσο και τον Αάνταλ, που μπορεί να γράψει για τις μεγάλες διαφορές ανάμεσα σε ένα εβραϊκό και ένα αραβικό χωριό: «Το δικό σας χωριό γεννήθηκε βάσει ονείρου και σχεδίου, το δικό μας χωριό δεν γεννήθηκε, υπήρχε ανέκαθεν και, παρ' όλα αυτά, υπάρχει κάτι που τα κάνει να μοιάζουν. Κι εμείς έχουμε όνειρα....».

Για τον Αάνταλ ο Οζ έχει επινοήσει έξοχες περιγραφές. «Όταν κάπνιζε, ρούφαγε το τσιγάρο δυνατά, τόσο που τα μάγουλά του βαθούλωναν και για λίγο έβλεπες σχεδόν το περίγραμμα του κρανίου του κάτω από το δέρμα (...) Συνήθως κάπνιζε αφηρημένος, σαν να ξεχνούσε πως κάπνιζε : άναβε ένα τσιγάρο, τραβούσε τρεις τέσσερις βαθιές ρουφηξιές μέχρι που βαθούλωναν τα μάγουλά του, και το άφηνε αναμμένο πάνω στο κιγκλίδωμα του φράχτη ή στο περβάζι ενός παραθύρου, σκεφτόταν λίγο, ξέχναγε το αναμμένο τσιγάρο και άναβε καινούργιο. Ένα τσιγάρο ρεζέρβα ήταν πάντα αφημένο λοξά πίσω από το αυτί του. Κάπνιζε πολύ, πάντα όμως με αποστροφή και αηδία, σαν να σιχαινόταν τον καπνό και τη μυρωδιά του ταμπάκου, λες και κάποιος άλλος κάπνιζε και του φυσούσε τον καπνό στη μούρη... Ο χειρότερος αντισημίτης δεν γεννήθηκε ακόμα. Και ούτε πρόκειται να γεννηθεί ποτέ...».

Το διήγημα Χαμένοι πιθανότατα είναι το πιο επιτυχημένο της συλλογής, διότι μιλάει για το σπίτι ενός ανάπηρου και διάσημου συγγραφέα που έχει πεθάνει και παραταύτα επιβιώνει στις σκέψεις και στο θυμικό των ζωντανών και των συγγενών. Επί πολλά χρόνια υπήρχε ένας ανάπηρος άνθρωπος, ονόματι Ελντάντ Ρούμπιν, που καθόταν σε αναπηρική πολυθρόνα, που έγραφε μεγάλα μυθιστορήματα για το Ολοκαύτωμα, καίτοι δεν είχε την παραμικρή εμπειρία περί Ολοκαυτώματος. Οι κληρονόμοι του Ρούμπιν –η μητέρα του Ρόζα, ηλικίας περίπου ενενήντα πέντε ετών, και η χήρα του, περίπου στα εξήντα– αρνιόντουσαν να πουλήσουν το παμπάλαιο σπίτι που ήθελε να αγοράσει ο αφηγητής.

Άμος Οζ - Εικόνες από τη ζωή στο χωριό. Μτφρ.: Λουίζα Μιζάν. Εκδόσεις Καστανιώτη. Σελ.: 186. Τιμή: €10,65Μια παραλληλία μεταξύ οίκου και συγγραφέα δίνει την ευκαιρία στον Οζ να περιγράψει το σπίτι σε πλήρη αντιστοιχία με τον δημιουργό.

Εν προκειμένω, έχουμε το φαινόμενο της περιγραφικής ασχήμιας του προσώπου. «Θυμάμαι το πλατύ, κόκκινο πρόσωπό του που ήταν χωμένο ανάμεσα στους ώμους του, λες και δεν είχε λαιμό, τα μεγάλα του αυτιά και τα δασιά και ανακατεμένα φρύδια του, τα οποία επίσης είχαν γκριζάρει. Γκρίζες τουφίτσες έβγαιναν ακόμα και από τα αυτιά του και από τα ρουθούνια του. Υπήρχε επάνω του κάτι που μου θύμιζε αρκούδα, γριά και κακομαθημένη, βυθισμένη σε χειμερία νάρκη. Η μητέρα μου και η μητέρα του τον σήκωναν από την αναπηρική καρέκλα και τον κάθιζαν στον καναπέ, κι εκείνος δεν τις διευκόλυνε, παρά γκρίνιαζε και μίλαγε και προσπαθούσε βαρύθυμα να τους ξεφύγει, οι μύες του όμως ήταν αδύναμοι κι εκείνες τον νίκησαν». Με λίγα λόγια, το πορτρέτο του ανεπιθύμητου, μέτριου και στραβοδίβουλου δημιουργού έχει στηθεί. «Όταν ήμουν μικρός», γράφει ο αφηγητής, «νόμιζα πως αυτές οι φρικαλεότητες περί Ολοκαυτώματος λαμβάνουν ακόμα χώρα με κάποιο τρόπο μέσα στο σπίτι του Ρούμπιν, στο υπόγειο ή σε κάποιο από τα πάνω δωμάτια...».

Ειδικά η κόρη του Γιαρντένα, η οποία αρέσκεται κάποιες φορές να γδύνεται σιγά σιγά μπροστά στον καθρέφτη και να φαντάζεται πως είναι ένας πεινασμένος άντρας που κάθεται και την κοιτάζει να γδύνεται, ενσαρκώνει μια ακόμα απεικόνιση που διευκολύνει την περιγραφή.

Ο Ρούμπιν κάποτε εξοργίστηκε επειδή η κόρη του ζωγράφισε πάνω σε κάθε χειρόγραφη σελίδα μια γατούλα ή μαϊμού, οπότε την αμπάρωσε στο υπόγειο και της απαγόρευσε ακόμα και να κοιτάζει τα χειρόγραφά του. Τελικά, έστειλε τη γιαγιά για να της ανοίξει... «Από τότε δεν διάβασα ούτε μια αράδα του πατέρα μου...».

Προφανώς, ο Οζ περιγράφει στα διηγήματά του σκηνές ζωής από ένα χωριό ισραηλίτικο, και πιο σωστά από ένα Ισραήλ που ασφαλίζεται και προοδεύει γεφυρώνοντας το άπειρο παρελθόν με το μικρό αλλά σύγχρονο παρόν. Αυτή την απείρως δύσκολη επέμβαση στον ψυχισμό των σημερινών Ισραηλιτών μπορεί να την επιτύχει μόνο ένας συγγραφέας που καταπίνει την αιωνιότητα μαζί με το σημερινό παρόν και το άμεσο μέλλον.

Άλλωστε, διόλου τυχαία η απόσταση που κρατάει έναντι του Ολοκαυτώματος, όπως και από το Γραφείο Υποστήριξης Υπανάπτυκτων Περιοχών.

Ειδικά το τελευταίο διήγημα γυρίζει τα πράγματα ανάποδα, σκορπίζοντας μια δυσωδία θανάτου ακόμα και από τους ζωντανούς. Πολλοί πάσχουν από καταπληξία, υπερθυρεοειδισμό, νοητική υστέρηση, σωματικές αναπηρίες, δυσμορφία, γονόρροια, επειδή εδώ όλοι κάνουν παιδιά με όλους: αδελφός με αδελφή, γιος με μητέρα, πατεράδες με τις κόρες τους. Άρα ο συγγραφέας –δίκην αόρατου δικαστή– είναι φαρμακοποιός, δάσκαλος, συμβολαιογράφος, ληξίαρχος, υγιεινολόγος, αρχειοφύλακας, μεσολαβητής και διαιτητής.

Βιβλίο
0

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η Λυδία Κονιόρδου διαβάζει τον μονόλογο της Λούλας Αναγνωστάκη «Ο oυρανός κατακόκκινος»

Lifo Videos / «Ιδού εγώ»: Η Λυδία Κονιόρδου ερμηνεύει το «Ουρανός Κατακόκκινος» της Λούλας Αναγνωστάκη στο LIFO.gr

O απολογισμός ζωής μιας γυναίκας που βλέπει γύρω της τον κόσμο να διαλύεται, η προσωπική εμπλοκή στη συλλογική μνήμη, μια ποιητική εκδοχή της δυστυχίας που γεννά η σύγχρονη πραγματικότητα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων: Τόπος συνάντησης για τη λογοτεχνία και τις ιδέες

Βιβλίο / Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων: Τόπος συνάντησης για τη λογοτεχνία και τις ιδέες

Με ένα πλούσιο πρόγραμμα με καλεσμένους από 16 χώρες και τιμώμενο πρόσωπο τον ποιητή Τίτο Πατρίκιο, το φετινό φεστιβάλ σημείωσε τη μεγαλύτερη προσέλευση στην ιστορία του.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Γιατί μας γοητεύει ακόμα ο «Καβγατζής της Βρέστης»;

The Review / Γιατί μας γοητεύει ακόμα ο «Καβγατζής της Βρέστης»;

Ο Χρήστος Παρίδης και η Βένα Γεωργακοπούλου, με αφορμή τη νέα έκδοση του έργου του Ζαν Ζενέ, εξετάζουν τους λόγους που μπορεί να μας αφορά ακόμα και σήμερα το θρυλικό βιβλίο του 1945. ― ΠΕΡΙΕΧΕΙ ΤΟΛΜΗΡΗ ΓΛΩΣΣΑ
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
100 βιβλία που ξεχωρίσαμε για αυτό το καλοκαίρι

Βιβλίο / 100 βιβλία να διαβάσεις κάτω από ένα αρμυρίκι ή στην πόλη με το κλιματιστικό στο φούλ

Κλασική λογοτεχνία, σύγχρονοι συγγραφείς, δοκίμια, ιστορία, αυτοβελτίωση, βιβλία για το «μικρό» να μην είναι όλη την ώρα στο iPad. Kάτι για όλους για να περάσει όμορφα, ήσυχα και ποιοτικά το καλοκαίρι.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΑΡΙΑ ΔΡΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Βιβλίο / Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Τέτοιες μέρες πριν από πενήντα χρόνια, το γκρουπ έκανε το ντεμπούτο του στην σκηνή του θρυλικού κλαμπ CBGB στη Νέα Υόρκη, κι ένα νέο βιβλίο ακολουθεί την πορεία τους από τις πρώτες τους ημέρες μέχρι το είδος εκείνο της επιτυχίας που συνήθως έρχεται με τα δικά της προβλήματα
THE LIFO TEAM
Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Βιβλίο / Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Η Γαλλίδα κριτικός λογοτεχνίας της «Monde», Φλοράνς Νουαβίλ, στο «Μίλαν Κούντερα: Γράψιμο... Τι ιδέα κι αυτή!», αποκαλύπτει καίριες στιγμές και συγγραφικές αλήθειες του καλού της φίλου, αναιρώντας όλες τις κατηγορίες που συνδέονταν με το όνομά του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πάουλο Σκoτ

Βιβλίο / Πάουλο Σκoτ: «Στη Βραζιλία ο ρατσισμός είναι παντού, στη λογοτεχνία, στους στίχους της σάμπα»

Πότε ρεαλιστικό, πότε στρατευμένο, πότε αστυνομικής υφής, πότε μια τρελή και ξεκαρδιστική σάτιρα. Οι «Φαινότυποι» του Πάουλο Σκοτ είναι ένα αξιοσημείωτο βιβλίο. Μιλήσαμε με τον Βραζιλιάνο συγγραφέα για τη λογοτεχνία, την κατάσταση στη Βραζιλία και την αξία των λογοτεχνικών βραβείων.
ΒΕΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κώστας Σπαθαράκης, εκδότης.

Κώστας Σπαθαράκης / Κώστας Σπαθαράκης: «Δεν έχουμε αφηγήσεις για τις ερωτικές μας σχέσεις, για τα νιάτα μας»

Για τον άνθρωπο πίσω από τις εκδόσεις αντίποδες, το μεγαλύτερο όφελος ήταν ότι, ενώ του άρεσε να είναι χωμένος μέσα στα βιβλία – μια μοναχική και ίσως ναρκισσιστική συνήθεια –, στην πορεία έμαθε να τη μετατρέπει σε εργαλείο κοινωνικότητας και επαφής με τους γύρω του.
M. HULOT
Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού

Βιβλίο / Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού»

Ο πολυβραβευμένος Κολομβιανός συγγραφέας μιλά στη LiFO για τη βία που στοιχειώνει τη χώρα του, τη δύναμη της λογοτεχνίας να ανασύρει όσα κρύβει η Ιστορία, αλλά και για την αρχαιοελληνική φιλοσοφία ως σταθερή επιρροή του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
H Gen Z όχι μόνο διαβάζει αλλά συγχρόνως αλλάζει και την ίδια την έννοια της ανάγνωσης

Βιβλίο / Η Gen Z δεν διαβάζει απλώς· επαναπροσδιορίζει την ανάγνωση

Οι εκπρόσωποι αυτής της γενιάς λατρεύουν την απόδραση, παίρνουν την λεγόμενη fan fiction τόσο σοβαρά όσο και τη λίστα Booker, αναβιώνουν κλασικά βιβλία από την Τζέιν Όστεν έως τον Ντοστογιέφσκι και μοιράζονται ιστορίες στις δικές τους κοινότητες.
THE LIFO TEAM
Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Βιβλίο / Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Ο Πέρσιβαλ Έβερετ έγραψε ένα άκρως επίκαιρο, δεδομένων των τελευταίων ημερών, βιβλίο, που ταυτόχρονα φιλοδοξεί να καταστεί κλασικό, για τον ρατσισμό και τη χαμένη ανθρωπιά, και κέρδισε το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας των ΗΠΑ και το Πούλιτζερ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη, κιθαρίστα και σκιτσογράφο Κώστα Μπέζο, που ξαναγράφει την ιστορία της Ελλάδας πριν από το 1940

Βιβλίο / «Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη Κώστα Μπέζο

Τη δεκαετία του ’30 άνθισε στην Ελλάδα ένα μουσικό είδος «διαφυγής» από τη σκληρή πραγματικότητα, οι χαβάγιες. Ο Κώστας Μπέζος, αινιγματική μορφή μέχρι πρόσφατα και σημαντικός ρεμπέτης και σκιτσογράφος, έγραψε μια ανείπωτη ιστορία, διαφορετική από αυτή που η επίσημη ιστορία έχει καταγράψει για την εποχή του Μεσοπολέμου.  
M. HULOT
Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Βιβλίο / Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Η Καταλανή συγγραφέας, που έχει εξελιχθεί σε σημείο αναφοράς της σύγχρονης queer λογοτεχνίας, μεταφράζεται παγκοσμίως και τη θαυμάζει ο Αλμοδόβαρ, μιλά στη LiFO για το τι σημαίνει να ζεις ελεύθερα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ