5 βιβλία που ευτύχησαν σε μεταφράσεις της Έφης Καλλιφατίδη

1.

LAURENCE STERNE

Η ζωή και οι απόψεις του Τρίσταμ Σάντι-κυρίου από σοι

εκδόσεις Gutenberg/Orbis Literae

Αριστουργηματικό βιβλίο και μεταφραστικός άθλος, δυο σε ένα. Και τίποτα άλλο να μην είχε μεταφράσει η Έφη Καλλιφατίδη, μόνο που τα έβαλε με αυτό το περίτεχνα γραμμένο έργο, αποδίδοντας κάθε λεπτή ειρωνεία και μεταφορικό σχήμα, αρκεί.

Γραμμένο μόλις το 1760, είναι ένα έργο που έμελλε να διαφοροποιηθεί από οποιαδήποτε ανατρεπτική φόρμα καθιέρωσαν οι γραφές του μέλλοντος: ο τρόπος που η εξιστόρηση εμπλέκει διαφορετικές μορφές έκφρασης, καταργώντας μέχρι και τον ίδιο τον αφηγητή, ξεπερνά ακόμη και το ίδιο το μεταμοντέρνο, ενώ η ιδανική ειρωνική ενατένιση σε ό,τι θεωρούνταν δέον, σίγουρο και αληθινό εξηγεί γιατί ο Στερν έγινε το πρότυπο σε όλα τα πρωτοποριακά καλλιτεχνικά κινήματα των επόμενων αιώνων, όπως ο ντανταϊσμός.

Ο αλλόκοτος «ιππέας» Τρίστραμ Σάντι στέκεται ιδανικά δίπλα στον Δον Κιχώτη στον τρόπο που ανέτρεψε όλα τα δεδομένα και χάραξε με χρυσά γράμματα το όνομα του στην ιστορία της Λογοτεχνίας - αυτόν αγάπησαν κορυφαίοι μυθιστοριογράφοι και μελετητές όπως ο Μίλαν Κούντερα που θεωρεί τον Σάντι σημείο αναφοράς.

2.

ΟΥΜΠΕΡΤΟ ΕΚΟ

Το όνομα του ρόδου

εκδόσεις Ψυχογιός

Κορυφαίο, αξεπέραστο μυθιστόρημα και ένα από τα εκατό καλύτερα βιβλία του αιώνα σύμφωνα με τη Monde. Παρότι είναι ένα βιβλίο που αποθεώνει τη φιλοσοφία, τη θεολογία και τα μαθηματικά -ένας κρυφός φόρος τιμής στον Μπόρχες, όπως αποδεικνύουν και τα ονόματα κάποιων από τους πρωταγωνιστές- ουσιαστικά κλείνει το μάτι στα αστυνομικά-τσέπης και καθιστά απολαυστική την ανάγνωσή του.

Ίσως γι'αυτό εξακολουθεί να είναι ένα από τα απόλυτα μπεστ σέλερ το οποίο επανεκδίδεται από διαφορετικούς εκδοτικούς οίκους, όπως πρόσφατα από τον Ψυχογιό. Ο αναγνώστης μεταφέρεται στον κόσμο του ύστερου Μεσαίωνα, σε ένα μυθιστόρημα Βενεδικτίνων όπου συμβαίνουν τα πάντα: ανεξιχνίαστοι θάνατοι μοναχών, διαμάχες για τη θεωρία και την Ιερά Εξέταση, ανταλλαγή πολύτιμων πληροφοριών κ.λπ.

Όπως και να το δει κανείς, ως μια ανομολόγητη ωδή στον αγαπημένο του Έκο Αριστοτέλη ή ένα βιβλίο μυστηρίου, είναι σίγουρα ένα από τα πιο διάσημα και σημαντικά σύγχρονα έργα. Παράλληλα είναι το πρώτο μυθιστόρημα του Ουμπέρτο Έκο και αυτό που καθιέρωσε την Καλλιφατίδη ως μεταφράστρια.

3.

ΟΥΜΠΕΡΤΟ ΕΚΟ

Κήνσορες και Θεράποντες

εκδόσεις Γνώση

Όταν ο Ουμπέρτο Έκο κυκλοφόρησε τους «Κήνσορες και Θεράποντες» το 1964 -στην Ελλάδα μεταφράστηκε τριάντα χρόνια μετά- έγινε κυριολεκτικά σεισμός: μέχρι τότε κανείς δεν είχε τολμήσει να ενώσει τη λέξη «θεράποντας» με τη μαζική κουλτούρα ή έστω να μιλήσει με τρόπο θετικό για τα κόμικ, τα λαϊκά ακούσματα, τις pulp εκδόσεις.

Ο Έκο είναι ο πρώτος, ίσως, διανοούμενος που μπορούσε να αξιολογήσει με κάθε λεπτομέρεια το κλασικό αλλά και να γνωρίζει πώς μπορεί κανείς να συμπεριλαμβάνει στο ίδιο βιβλίο τον Δάντη, τα αμερικανικά σίριαλ και τον Στηβ Κάνυον. Γι' αυτό και ο τρίτος δρόμος που πρότεινε ο ίδιος -πέρα από αυτόν του κήνσορα ή του θεράποντα- ξεπέρασε αυτούς του κατακριτή των νέων μορφών επικοινωνίας και της τεχνολογίας από τη μια και τον κόσμο των αυστηρών αναγνωσμάτων από την άλλη.

Η ρηξικέλευθη τότε μετάφραση της Έφης Καλλιφατίδη κατάφερε ταυτόχρονα να υπερβεί τη ξύλινη γλώσσα των μαρξιστικών εννοιών -που υπάρχουν αναγκαστικά στο βιβλίο, ειδικά όσον αφορά την αποτίμηση του επικοδομήματος- ή των κοινωνιολόγων της εποχής, προτείνοντας ένα νέο δρόμο, όπως ακριβώς ήταν εκείνος του Έκο, του οποίου υπήρξε η αποκλειστική, σχεδόν, μεταφράστρια. Η Καλλιφατίδη ευθύνεται, για παράδειγμα, για το ότι ο κόσμος ξαναθυμήθηκε τι σημαίνει η λέξη κήνσορας, και ήταν μεγάλο τόλμημα το ότι το προτίμησε για τον κυρίως τίτλο. Το βιβλίο θεωρείται σήμερα πλέον κλασικό.

4.

ΝΑΘΑΝΑΗΛ ΧΟΘΟΡΝ

Το Σπίτι με τα Επτά Αετώματα

εκδόσεις Gutenberg

Μόνο μια μεταφράστρια που αγαπάει βαθιά τη λογοτεχνία μπορεί να αποδώσει τόσο περίτεχνα τον λεπτεπίλεπτο κόσμο του Χόθορν: τις υπέροχες περιγραφές από τα σερβίτσια, τις κουρτίνες, τις εναλλαγές των συναισθημάτων ενός περίκλειστου κόσμου όπου κατοικούσε η οικογένεια Πίντσιον.

Πρόκειται για την οικογένεια που έμελλε να ζήσει στο σπίτι με τα εφτά αετώματα και να βιώσει τη δυστυχία που διαπερνούσε τα μέλη της από γενιά σε γενιά - αντίστοιχη με αυτή που βίωνε την περίοδο εκείνη ο Χόθορν. Ασφυκτικό και ταυτόχρονα θαυμαστό ως προς τις περιγραφές του το βιβλίο εντάσσεται στα πιο εκφραστικά παραδείγματα του γοτθικού μυθιστορήματος, όπως τουλάχιστον το κατανόησε ο Νέος Κόσμος.

Το μυστήριο, το κρυμμένο μυστικό, οι νέοι ένοικοι που έρχονται να συναντήσουν τους παλιούς -όπως την παροιμιώδη γριά Εψιβά- άφησαν εποχή και επηρέασαν τις επόμενες γενιές συγγραφέων μυστηρίου, αλλά και κλασικής λογοτεχνίας και αντιπροσωπευτικό παράδειγμα του ρομαντισμού του 19ου αιώνα.

5.

HERMAN MERVILLE

Ο ασπροφόρης ή ο κόσμος σε πολεμικό πλοίο

εκδόσεις Gutenberg

Eδώ ο συγγραφέας, έχοντας αρχικά σκοπό να διασκεδάσει τον αναγνώστη με διάφορα ευτράπελα, ακόμα και την ώρα του τραγικού, ουσιαστικά μεταφέρει στο χαρτί τις πιο άδηλες σκέψεις για τον τρόπο που λειτουργεί πραγματικά η κοινωνία.

Έτσι, οι ανέκδοτες ιστορίες του σαλεμένου πληρώματος ενός πολεμικού που ουσιαστικά συνιστούν τα επιμέρους κεφάλαια του Ασπροφόρη έφτασαν να συμβολίζουν τους πολλαπλούς τρόπους κοινωνικής οργάνωσης, την καταπίεση των ισχυρών και τη βεβαιότητα ότι η ανθρώπινη καρδιά οφείλει να υπερνικά τη βαρβαρότητα με τα ίδια της τα μέσα.

Με όπλο τη φαντασία και με τη δύναμη που αντλεί από τις ανεξάντλητες κοιτίδες των εκφραστικών του μέσων, ο άνθρωπος καλείται να βρει την υπέρτατη θέση που τον οδηγεί κοντά στο Αγαθό.

Δεν έχει σημασία, επομένως, τι υφίστασαι, αρκεί να κρατήσεις την ανθρωπιά σου. Και σίγουρα δεν μπορείς παρά να είσαι πρώτης γραμμής μεταφραστής, όπως η Καλλιφατίδη, για να καταφέρεις να τα βάλεις με τους θαλάσσιους δαίμονες του Μέλβιλ.