Ζαν Ζενέ: Οι πρώτες, ιστορικές παραστάσεις έργων του στο ελληνικό θέατρο Facebook Twitter
Ο Ζαν Ζενέ γεννιέται στο Παρίσι στις 19 Δεκεμβρίου 1910, με τους φυσικούς γονείς του να μην τους γνωρίζει ποτέ.

Ζαν Ζενέ: Οι πρώτες, ιστορικές παραστάσεις έργων του στο ελληνικό θέατρο

0

Λίγα βιογραφικά στην αρχή, έτσι σαν εισαγωγή.

Ο Ζαν Ζενέ γεννιέται στο Παρίσι στις 19 Δεκεμβρίου 1910, με τους φυσικούς γονείς του να μην τους γνωρίζει ποτέ. Μεγαλώνει στην Πρόνοια, και με θετούς γονείς από τα οκτώ του, βιώνει, από την παιδική του κιόλας ηλικία, την περιθωριοποίηση.

Κατηγορείται για μικροκλοπές, μικρός ακόμη, και οδηγείται στο αναμορφωτήριο στα δεκαπέντε του, εκεί όπου μέχρι τα δεκαοχτώ του θα γνωρίσει τις πιο σκληρές όψεις της έγκλειστης ζωής, και μαζί τον αντρικό έρωτα.

Πηγαίνει εθελοντής στη Λεγεώνα των Ξένων, φθάνει μέχρι τη Συρία, λιποτακτεί και περιπλανιέται ανά την Ευρώπη (Μασσαλία, Βρέστη, Αμβέρσα, Βαρκελώνη κ.λπ.), και τη βόρεια Αφρική (Ταγγέρη), προτιμώντας να ζει σε πόλεις-λιμάνια κυρίως, συνεχίζοντας να μπαινοβγαίνει στις φυλακές και αρχίζοντας επίσημα τη διαδρομή του στα γραφή (1942), ολοκληρώνοντας σχεδόν ταυτόχρονα ποιήματα, μυθιστορήματα και θεατρικά έργα.

Στη φυλακή ων, το 1943 προς '44, ο Ζαν Ζενέ ξεκινά να γράφει το θεατρικό του Υψηλή Εποπτεία (Haute Surveillance), που, αναμενόμενο ήταν, αφορούσε σε μια ιστορία τής έγκλειστης ζωής.

  

«Προκαλούμε τον οίκτο, καλλιεργώντας τις πιο απωθητικές πληγές. Έχουμε γίνει μια μομφή στην ευτυχία σας» — [Ζαν Ζενέ, 1967]

Το έργο εκδίδεται το 1949, το 1965 γίνεται ταινία, ως Deathwash από τον Vic Morrow (τον λοχία Σόντερς του σίριαλ Μάχη, για τους παλιότερους), με πρωταγωνιστές τους Michael Forest, Leonard Nimoy και Paul Mazursky στους ρόλους των τριών φυλακισμένων, ενώ λίγο πριν το θάνατό του (που συνέβη τον Απρίλιο του 1986) ο Ζενέ θα ξαναδουλέψει το αρχικό κείμενο και θα το αλλάξει. Τι συμβαίνει στην Υψηλή Εποπτεία;

Ζαν Ζενέ: Οι πρώτες, ιστορικές παραστάσεις έργων του στο ελληνικό θέατρο Facebook Twitter
Ένα άγνωστο κεφάλαιο στην ζωή του Ζαν Ζενέ, που αφορά τις ανά τον κόσμο περιπλανήσεις του, είναι ο ερχομός και η διαμονή του στην Ελλάδα.

Τρεις κρατούμενοι βρίσκονται στο ίδιο κελί. Ο Πρασινομάτης (Yeux-Verts), ο Λεφράν (Lefranc) και ο Μορίς (Maurice). Ο πρώτος έχει σκοτώσει μια γυναίκα και πρόκειται να απαγχονιστεί, ενώ οι άλλοι δύο βρίσκονται στη φυλακή όχι για μεγάλα παραπτώματα. Ο Μορίς έλκεται πολύ και φανερά από τον Πρασινομάτη, αλλά το ίδιο συμβαίνει, στα κρυφά, και με τον Λεφράν – ο οποίος Λεφράν μισεί τον Μορίς, προσποιούμενος πως μισεί τον Πρασινομάτη και θαυμάζοντας τάχα έναν άλλον βαρυποινίτη, τον Χιονόμπαλα (Boule-de-Neige). Αυτός ο τελευταίος στο έργο υπάρχει μόνον ως όνομα και όχι ως φυσική παρουσία. Βασικά εκείνο που συμβαίνει είναι οι «κατώτεροι» κρατούμενοι να επιλέγουν «ανώτερους», δηλαδή βαρυποινίτες, προκειμένου να έχουν την εύνοιά τους, μα και μια υπαρξιακή συνταύτιση, στον μικρόκοσμο της φυλακής. Αυτός ο ανταγωνισμός, ανάμεσα στους Λεφράν και Μορίς, θα τους οδηγήσει σε μια σύγκρουση χωρίς όρια.

  

Στη θεατρική περίοδο 1958-1959 η Υψηλή Εποπτεία του Ζαν Ζενέ ανεβαίνει σε ελληνική σκηνή από το Θέατρο Τέχνης του Καρόλου Κουν, ενσωματωμένη στη σειρά των παραστάσεων Νέα Πρόσωπα. Πολύ νωρίς (σχετικά) ένα τολμηρό έργο του Ζαν Ζενέ προτείνεται στο ελληνικό κοινό. Τα Νέα Πρόσωπα ήταν τρεις Έλληνες συγγραφείς (Νάνος Βαλαωρίτης, Νίκος Πολίτης, Δημήτρης Κεχαΐδης) κι ένας Γάλλος, ο Ζαν Ζενέ. Η σκηνοθεσία ήταν του Καρόλου Κουν φυσικά, με τον σκηνικό διάκοσμο να αναλαμβάνει ο Γιάννης Μόραλης.

Την μετάφραση στην Υψηλή Εποπτεία είχε κάνει ο Νίκος Γκάτσος (θεωρείται χαμένη), ενώ τους τρεις βασικούς ρόλους ερμήνευαν οι Γιώργος Λαζάνης (Πρασινομάτης), Κώστας Μπάκας (Λεφράν) και Μίμης Κουγιουμτζής (Μορίς). Υπήρχε κι ένας τέταρτος ρόλος, εκείνος του δεσμοφύλακα, τον οποίον υποδυόταν ο Θόδωρος Κατσαδράμης.

Στο έργο ακουγόταν και μουσική από τον Μάνο Χατζιδάκι – πιθανώς σόλο κιθάρα από τον Γεράσιμο Μηλιαρέση, η οποία είναι άγνωστο αν υπάρχει (σαν παρτιτούρα).

Η Υψηλή Εποπτεία δεν είναι από τα έργα του Ζαν Ζενέ, που ανεβαίνουν τακτικά – ίσως γιατί και ο ίδιος ο Ζενέ δεν είχε εκφραστεί με τα καλύτερα λόγια γι' αυτό.

Ζαν Ζενέ: Οι πρώτες, ιστορικές παραστάσεις έργων του στο ελληνικό θέατρο Facebook Twitter
Προγράμματα παραστάσεων έργων του Ζαν Ζενέ, που ανέβηκαν στην Ελλάδα στις δεκαετίες του ’50 και του ’60.


Όπως μαθαίνουμε από ένα παλιό τεύχους του περιοδικού Διαβάζω (#66, 6 Απριλίου 1983) και με βάση τα δικά του λόγια:

«Θα ευχόμουν να περιληφθεί αυτό το έργο στο τέλος του δ τόμου των Απάντων μου, σαν μια σημείωση ή σαν ένα πρόχειρο. Και μια που άρχισα να εκφράζω ευχές, θα ήθελα επίσης να μην παιχτεί ποτέ αυτό το έργο. Μου είναι δύσκολο να θυμηθώ πότε και σε ποιες συνθήκες το έγραψα. Μάλλον από ανία και απερισκεψία. Αυτό είναι: μου ξέφυγε».

Πάντως η Υψηλή Εποπτεία ανέβηκε τουλάχιστον μία ακόμη φορά στην Ελλάδα, το 1995-96, από την Πειραματική Σκηνή του Δημοτικού Περιφερειακού Θεάτρου Ιωαννίνων σε σκηνοθεσία-μετάφραση Δημήτρη Πετρόπουλου.

Η ΕΠΟΜΕΝΗ ΦΟΡΑ όπου ένα θεατρικό έργο τού Ζαν Ζενέ, λέμε για Το Μπαλκόνι (Le Balcon), ανεβαίνει σε ελληνική σκηνή ήταν το φθινόπωρο του 1962 στο Θέατρο Έλσας Βεργή, σε μετάφραση-σκηνοθεσία Μίνου Βολανάκη.

«Σε έναν οίκο ανοχής, πελάτες ντυμένοι σαν Επίσκοπος, Στρατηγός και Δικαστής, παίζουν ερωτικά παιχνίδια με νέες γυναίκες, προσομοιώνοντας ρόλους εξουσίας. Παράλληλα, και ενώ στην πόλη ξεκινά εξέγερση, περιμένουν με αγωνία την άφιξη του αρχηγού της Αστυνομίας. Ο Ζενέ με το έργο αυτό προσπαθεί να ερμηνεύσει το επαναστατικό φαινόμενο, εστιάζοντας στην αστική τάξη, εναντίον της οποίας στρέφεται η επανάσταση».

[Από την παρουσία του βιβλίου με την μετάφραση του Δημήτρη Δημητριάδη, στις εκδόσεις Ύψιλον]

Στο πρόγραμμα της πρώτης ελληνικής παράστασης του Μπαλκονιούυπάρχει απόσπασμα κειμένου του Ζαν Ζενέ, που λειτουργεί κάπως σαν προειδοποίηση για τους θεατές του έργου του, το οποίο μεταφέρουμε κι εδώ:

«Κανένα πρόβλημα, όταν μια φορά τεθεί, δεν επιτρέπεται να λύνεται μέσα στο χώρο τού φανταστικού, κυρίως γιατί η δραματική αυτή λύση υπηρετεί μια κοινωνική κατάσταση. Αντιθέτως: Ας εκραγεί το κακό επί σκηνής. Ας μας γυμνώσει. Ας μας αφήσει μετέωρους και χωρίς άλλο καταφύγιο από την συνείδησή μας. Ο καλλιτέχνης –και ο ποιητής– δεν έχουν σαν αποστολή την πρακτική λύση των προβλημάτων του κακού. Ας δεχτούν να είναι καταραμένοι. Το πολύ-πολύ να χάσουν την ψυχή τους, αν έχουν ψυχή. Δεν έχει και μεγάλη σημασία. Αλλά το έργο τους θα παραμείνει μια συνεχής έκρηξη, μια Πράξη απέναντι στην οποία το κοινό θα αντιδράσει όπως θέλει, όπως μπορεί.


Αν το "καλό" επιτρέπεται να παρουσιάζεται μέσα στο έργο τέχνης, ας φανερωθεί μόνο στη σαγήνη του τραγουδιού. Η ίδια η ρωμαλεότητα του τραγουδιού θα μεγαλύνει το κακό, που το έργο εκθέτει. Αλλά μήπως γίνομαι ακατανόητος; Ίσως».

Ζαν Ζενέ: Οι πρώτες, ιστορικές παραστάσεις έργων του στο ελληνικό θέατρο Facebook Twitter
Από το πρόγραμμα της παράστασης του έργου του Ζαν Ζενέ «Το Μπαλκόνι», που ανέβηκε το 1962 στο Θέατρο Έλσας Βεργή, σε μετάφραση-σκηνοθεσία Μίνου Βολανάκη και σκηνικά-κοστούμια Γιάννη Γαΐτη.

Στο θεατρικό πρόγραμμα η πρωταγωνίστρια Έλσα Βεργή αναφέρεται όχι μόνο στο Μπαλκόνι, που «θα δημιουργήσει, ίσως, αντιδράσεις και θα ξαφνιάσει με το ύφος και την πρωτοτυπία του» (αναφερόμαστε πάντα στο 1962), μα ακόμη στην σκηνοθετική παρουσία του Μίνου Βολανάκη (ήταν από τα πρώτα έργα που σκηνοθετούσε στην Ελλάδα, μετά από την περιπλάνησή του στην Αγγλία και τις ΗΠΑ), όπως και στα σκηνικά-κοστούμια του Γιάννη Γαΐτη (που επίσης είχε εργαστεί στο εξωτερικό).

Στο έργο που απαρτιζόταν από τρεις πράξεις και από εννέα διαφορετικές εικόνες πρωταγωνιστούσαν στους διαφόρους ρόλους οι Κίττυ Αρσένη, Έλσα Βεργή, Μαρία Μαρτίκα, Χρήστος Ζορμπάς, Κατερίνα Χέλμη, Ξένια Καλογεροπούλου, Χρήστος Δαχτυλίδης, Νίκος Βασταρδής, Ορφέας Ζάχος, Λιάκος Χριστογιαννόπουλος και αρκετοί ακόμη.

Το Μπαλκόνι ανέβηκε πολλές φορές στην Ελλάδα, από διαφόρους θιάσους έκτοτε. Για παράδειγμα, ανέβηκε, από το Προσκήνιο του Αλέξη Σολομού, την περίοδο 1979-80, σε σκηνοθεσία-μετάφραση τού ιδίου, από το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος (ΚΘΒΕ), το 1984-85, σε σκηνοθεσία Γιάννη Χουβαρδά και μετάφραση Δημήτρη Δημητριάδη, ενώ τα πιο πρόσφατα χρόνια παίχθηκε από το Εργαστήρι Καλλιτεχνικής Δημιουργίας Νοσταλγία σε σκηνοθεσία Γιώργου Σίμωνα, από την θεατρική ομάδα Μωβ Αμόκ σε σκηνοθεσία Κωστή Καπελλίδη-Διονυσίας Μιχαλοπούλου κ.ά.

Τέλος, από πλευράς εκδόσεων, Το Μπαλκόνι τυπώθηκε για πρώτη φορά το 1986, από τις εκδόσεις Κρύσταλλο, στη μετάφραση του Δημήτρη Δημητριάδη (αργότερα και από τις εκδόσεις Ύψιλον), ενώ σήμερα αυτή που διατίθεται είναι η έκδοση του Μπιλιέτου σε μετάφραση Γιάννη Θηβαίου.

Ζαν Ζενέ: Οι πρώτες, ιστορικές παραστάσεις έργων του στο ελληνικό θέατρο Facebook Twitter

Ένα άγνωστο κεφάλαιο στην ζωή του Ζαν Ζενέ, που αφορά τις ανά τον κόσμο περιπλανήσεις του, είναι ο ερχομός και η διαμονή του στην Ελλάδα.

Για πρώτη φορά φαίνεται πως επιχειρεί να έλθει στη χώρα, νεαρός και άσημος ακόμη, προς τα τέλη της δεκαετίας του '20. Κυνηγημένος από παντού, επιδιώκει να περάσει από τους Άγιους Σαράντα (Αλβανία) στην απέναντι Κέρκυρα, αλλά οι ελληνικές αρχές του αρνούνται την είσοδο.

Υπάρχουν πληροφορίες πως έζησε ανά διαστήματα στην Ελλάδα, κυρίως στην δεκαετία του '50 έως και τις αρχές του '60. Ο Φρέντυ Γερμανός είχε γράψει στην εφημερίδα Ελευθερία, στο φύλλο της 9ης Αυγούστου 1960, πως εκείνη την εποχή ο Ζαν Ζενέ βρισκόταν στην Ελλάδα, ενώ φαίνεται πως τον είχε γνωρίσει, ανάμεσα σε άλλους, και ο γνωστός θεατρικός συγγραφέας και σκηνοθέτης Κώστας Ασημακόπουλος (1936-2020).

Στο βιβλίο τού Gene A. Plunka The Rites of Passage of Jean Genet / The Art and the Aesthetics [Associated University Presses, 1992] υπάρχει δε η εξής αναφορά:

«Κατά τη δεκαετία του '50, ο Ζαν Ζενέ ταξίδεψε αρκετά στην Κωνσταντινούπολη, την Ολλανδία (για να δει τους πίνακες του Ρέμπραντ), την Δανία, την Ιταλία, την Άπω Ανατολή και εκτενώς στην Ελλάδα, εκεί όπου αναζήτησε θεραπεία για τους ρευματισμούς του, ελπίζοντας να βρει εκπαιδευτές ακροβατών για τον Αμπντάλα (τον μουσουλμάνο εραστή του) το 1958, διαβάζοντας κλασική λογοτεχνία και δουλεύοντας τα θεατρικά του».

ΤΟ ΤΡΙΤΟ ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΕΡΓΟ τού Ζαν Ζενέ που θα μας απασχολήσει είναι το περίφημο Οι Δούλες (Les Bonnes).

Οι Δούλες ανεβαίνουν για πρώτη φορά στο Παρίσι, το 1947, θα παιχθούν πολλές φορές σε Γαλλία, Αγγλία, ΗΠΑ κ.ά., ανάμεσά τους και η παράσταση σε σκηνοθεσία Μίνου Βολανάκη στο Oxford Playhouse της Οξφόρδης (Αγγλία) το 1963, για να ανεβούν στην Ελλάδα, για πρώτη φορά, επί δικτατορίας, στις 23 Φεβρουαρίου 1968 από το Θέατρο Τέχνης Κάρολου Κουν σε σκηνοθεσία Δημήτρη Χατζημάρκου, σκηνικά-κοστούμια Γιάννη Καρύδη και μετάφραση Οδυσσέα Ελύτη. Πρωταγωνίστριες οι Εκάλη Σώκου, Ρένη Πιττακή και Μαρίνα Γεωργίου.

Η βασική ιδέα του θεατρικού στηριζόταν σ' ένα πασίγνωστο, πραγματικό περιστατικό, με το οποίο έχει ασχοληθεί επανειλημμένως ο κινηματογράφος (να θυμηθούμε μόνον την ταινία Les Abysses του Νίκου Παπατάκη, φίλου και συνεργάτη του Ζενέ), η λογοτεχνία, η μουσική κ.λπ.

Το 1933 στο Λε Μαν της Γαλλίας οι αδελφές Christine και Léa Papin, που εργάζονταν ως υπηρέτριες, σ' ένα αστικό σπίτι, δολοφονούν με άγριο και αποκρουστικό τρόπο την κυρία τους, μαζί με την κόρη της. Ο Ζενέ εμπνέεται από την αληθινή ιστορία, για να δημιουργήσει ένα δικό του τελετουργικό σκηνικό, εκεί όπου οι δύο αδελφές, η Σολάνζ (Solange) και η Κλερ (Claire), μαζί με την Κυρία τους (Madame), αναδεικνύονται σε ταξικά σύμβολα, σ' ένα ανελέητο παιχνίδι εξουσίας, ανομολόγητων παθών, αναζήτησης του έρωτα, ψευδαισθήσεων, φόβου και σχεδιασμένων εγκλημάτων (που τελούνται ή μένουν στα χαρτιά).

Ζαν Ζενέ: Οι πρώτες, ιστορικές παραστάσεις έργων του στο ελληνικό θέατρο Facebook Twitter
Από την ιστορική παράσταση του έργου του Ζαν Ζενέ «Οι Δούλες» στο Θέατρο Τέχνης Κάρολου Κουν (1968) σε σκηνοθεσία Δημήτρη Χατζημάρκου, με τις Εκάλη Σώκου, Ρένη Πιττακή και Μαρίνα Γεωργίου. Στη φωτογραφία οι Πιττακή και Γεωργίου.

Όπως είχε γράψει και ο Ζαν-Πωλ Σαρτρ, που είχε συμβάλλει τα μάλα στην «αγιοποίηση» του Ζενέ (μέσω της κλασικής πλέον, όσο και εκπληκτικής βιογραφίας του «Άγιος Ζενέ / Κωμωδός και Μάρτυρας», που είναι τυπωμένη και στην γλώσσα μας από τον Εξάντα):

«Δύο δούλες αγαπούν και μισούν συγχρόνως την κυρά τους και γι' αυτό καταγγέλλουν τον εραστή της με ανώνυμα γράμματα. Μαθαίνοντας πως πρόκειται να τον αφήσουν ελεύθερο ελλείψει αποδείξεων και πως η προδοσία τους θα αποκαλυφτεί, επιχειρούν για μια φορά ακόμη να δολοφονήσουν την Κυρία, αλλά αποτυγχάνουν και θέλουν να αλληλοσκοτωθούν. Τελικά, η μία βρίσκει τον θάνατο και η άλλη, μόνη μεθυσμένη από δόξα, προσπαθεί με την μεγαλοπρέπεια των τρόπων και των λόγων της να γίνει αντάξια της τύχης που την περιμένει».

Μάλιστα ο Σάρτρ, σ' ένα κείμενό του που είχε αναδημοσιευθεί και στο περιοδικό Θέατρο #5 (Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 1962), γράφει και άλλα πολλά, και βεβαίως πολύ ενδιαφέροντα, που σχετίζονται με τις Δούλες και με το παλαιότερο θεατρικό του Ζενέ, την Υψηλή Εποπτεία, δίνοντας εμμέσως και μιαν απάντηση στο γιατί, και κατά μίαν έννοια, ο Ζενέ είχε αποκηρύξει εκείνο το πρώτο θεατρικό του (ίσως γιατί αποκάλυπτε πτυχές από τις Δούλες, που ήταν με άλλο τρόπο διαρθρωμένες). Διαβάζουμε:

«Τα ποιητικά θέματα του Ζενέ είναι βαθιά παιδεραστικά, το ξέρουμε. Ξέρουμε πως ούτε οι γυναίκες, ούτε η ψυχολογία των γυναικών τον ενδιαφέρουν. Κι αν αποφάσισε να μας δείξει δούλες, μια κυρία, μίση γυναικεία, αυτό σημαίνει πως οι ανάγκες μιας δημόσιας παράστασης τον υποχρέωσαν να μεταμφιέσει τη σκέψη του. Απόδειξη πως στο έργο του Υψηλή Εποπτεία, όπου τα πρόσωπά του είναι άντρες, παρουσιάζει ακριβέστατα το θέμα από τις Δούλες. Η ίδια ιεραρχία. Το άρρεν απόν. Στην μία περίπτωση ο Κύριος, στην άλλη ο Χιονόμπαλας. Η ενδιάμεση θεότητα η Κυρία ή ο Πρασινομάτης. Και ακόμη οι δύο έφηβοι, που ονειρεύονται το φόνο, που δεν καταφέρνουν να τον διαπράξουν, που αγαπιούνται και αλληλομισιούνται, και που ο καθένας είναι η αποφορά του άλλου – η Σολάνζ και η Κλερ, ο Μορίς και ο Λεφράν.

Στη μια από τις περιπτώσεις το έργο τελειώνει με μια αυτοκτονία, που θεωρείται από τους αστυνομικούς φόνος, ενώ στην άλλη με έναν ψευτοφόνο – δηλαδή με μια πραγματική δολοφονία, που όμως ηχεί ψεύτικα. Ψευτοδολοφόνος ο Λεφράν, όμως είναι ο αληθινός προδότης. Ο Μορίς, αντίθετα, πολύ νέος για να σκοτώσει, είναι από την ράτσα των φονιάδων. Έτσι σχηματίζουν ξανά το "αιώνιο ζευγάρι του Εγκληματία και της Αγίας". Αυτό ακριβώς το αιώνιο ζευγάρι θέλουν να σχηματίσουν η Σολάνζ και η Κλερ. Και το διφορούμενο αίσθημα που νοιώθουν για την Κυρία είναι διακριτικά ομοφυλόφιλο, όπως το αίσθημα που νοιώθουν ο Λεφράν κι ο Μορίς για τον Πρασινομάτη.

Κατά τα άλλα το μίσος της δούλας για την Κυρία το ένιωσε και ο ίδιος ο Ζενέ. Μας αναφέρει στην "Παναγία των Λουλουδιών" πως ήταν κάποτε υπηρέτης και για μια άλλη υπηρέτρια, την τυραννισμένη γυναικούλα τού "Γραφείου Κηδειών", μας λέει επί λέξει πως έκρυβε κάτω από τα φουστάνια της "τον πιο διαβολεμένο αλήτη".


Οι νεαροί ηθοποιοί στις Δούλες είναι αγόρια που κάνουν τις γυναίκες, όμως οι γυναίκες αυτές με τη σειρά τους, κρυφά, είναι αγόρια. Έτσι, αυτά τα φανταστικά αγόρια, που προβάλλουν πίσω από την γυναικεία όψη της Σολάνζ και της Κλερ, δεν ταυτίζονται με τους πραγματικούς εφήβους που ενσαρκώνουν τα πρόσωπα του έργου. Είναι κι αυτά όνειρα, αφού θα ονομάζονται στο άλλο έργο Μορίς και Λεφράν».

Ζαν Ζενέ: Οι πρώτες, ιστορικές παραστάσεις έργων του στο ελληνικό θέατρο Facebook Twitter
«Οι Δούλες» του Ζαν Ζενέ, στο Θέατρο Οδού Κεφαλληνίας (2005-06), σε σκηνοθεσία Λευτέρη Βογιατζή, με τις Μπέττυ Αρβανίτη, Ρένη Πιττακή και Μάγια Λυμπεροπούλου / Αννέζα Παπαδοπούλου.

Ίσως, εξαιτίας των συγκεκριμένων παρατηρήσεων τού Σαρτρ, κάποιες φορές οι Δούλες να παρουσιάζονται και με άντρες ηθοποιούς (έχει συμβεί και στην Ελλάδα), καθώς στη βάση του το έργο είναι ένα παιχνίδι ταυτοτήτων, οι οποίες αμφισβητούνται και ακυρώνονται συνεχώς, εισβάλλοντας η μία στην άλλη.

Οι Δούλες ανέβηκαν πολλές φορές στην Ελλάδα. Πέρα από την πρώτη εκείνη παράσταση του 1968 στο Θέατρο Τέχνης, έχουμε την ίδια χρονιά, λίγο αργότερα, την παράσταση του θιάσου Θέατρο των Τεσσάρων, σε σκηνοθεσία Κατερίνας Θωμαδάκη, το 1978-79 έχουμε την παράσταση του ΚΘΒΕ (Νέα Σκηνή) σε σκηνοθεσία Γιάννη Χουβαρδά, μετάφραση Οδυσσέα Ελύτη και μουσική Μιχάλη Χριστοδουλίδη, το 1991-92 είναι η παράσταση της Νέας Σκηνής του Εθνικού Θεάτρου σε σκηνοθεσία Κοραή Δαμάτη και μετάφραση Οδυσσέα Ελύτη, με πρωταγωνίστριες τις Αντιγόνη Βαλάκου, Βέρα Ζαβιτσιάνου και Κατερίνα Χέλμη, το 2005-06 ανεβαίνει η παράσταση της Εταιρείας Θεάτρου Πράξη, στο Θέατρο Οδού Κεφαλληνίας, σε σκηνοθεσία Λευτέρη Βογιατζή και μετάφραση Δημήτρη Δημητριάδη, με πρωταγωνίστριες τις Μπέττυ Αρβανίτη, Ρένη Πιττακή και Μάγια Λυμπεροπούλου / Αννέζα Παπαδοπούλου (μια παράσταση που έγραψε ιστορία), ενώ πιο πρόσφατα (2015) είχαμε την παράσταση του Εθνικού Θεάτρου σε σκηνοθεσία Bruce Myers, μετάφραση Οδυσσέα Ελύτη και μουσική Coti K, με πρωταγωνίστριες τις Μαρία Κίτσου, Ραφίκα Σαουίς και Λένα Παπαληγούρα.

Από πλευράς εκδόσεων Οι Δούλες, με υπότιτλο Πώς Παίζονται οι Δούλες, τυπώνονται για πρώτη φορά στην Ελλάδα το 1973, από τις εκδόσεις Πολιτεία, σε μετάφραση Αλεξάνδρας Παπαθανασοπούλου, το 1986 ξανακυκλοφορεί το βιβλίο από τις εκδόσεις Κρύσταλλο, το 1994 τυπώνεται η μετάφραση του Οδυσσέα Ελύτη από τις εκδόσεις Ύψιλον, ενώ το 2005 κυκλοφορεί από την Νεφέλη η μετάφραση του Δημήτρη Δημητριάδη.

Ζαν Ζενέ: Οι πρώτες, ιστορικές παραστάσεις έργων του στο ελληνικό θέατρο Facebook Twitter
«Οι Δούλες» του Ζαν Ζενέ στην παράσταση του Εθνικού Θεάτρου (2015) σε σκηνοθεσία Bruce Myers, με τις Μαρία Κίτσου, Ραφίκα Σαουίς και Λένα Παπαληγούρα (φωτογραφία: Πάτροκλος Σκαφίδας)

Κλείνουμε με μια ελληνική βιβλιογραφία του Ζαν Ζενέ (με αναφορά στις πρώτες εκδόσεις).

1. Οι Νέγροι [Δωδώνη, 1970]

2. Οι Δούλες / Πώς παίζονται οι Δούλες [Πολιτεία, 1973]

3. Το Ημερολόγιο ενός Κλέφτη [Εξάντας, 1975]

4. Η Παναγία των Λουλουδιών [Εξάντας, 1976]

5. Ο Καβγατζής της Βρέστης [Εξάντας, 1982]

6. Το Θαύμα του Ρόδου [Άκμων, 1982]

7. Επιτάφιες Σπονδές [Εξάντας, 1985]

8. Ο Σκοινοβάτης [Καστανιώτης, 1986]

9. Το Μπαλκόνι [Κρύσταλλο, 1986]

10. Αιχμάλωτος του Έρωτα [Εξάντας, 1988]

11. Αποσπάσματα... [Ύψιλον, 1989]

12. Το Εργαστήρι του Αλμπέρτο Τζακομέττι [Ύψιλον, 1989]

13. Οι Ανομολόγητες Αλήθειες [Καστανιώτης, 2008]

14. Τέσσερις Ώρες στη Σατίλα [Ύψιλον, 2013]

15. Το Παιδί Εγκληματίας [Άγρα, 2015]

16. Ό,τι Απέμεινε Από Έναν Ρέμπραντ Που Σχίστηκε Σε Μικρά Πολύ Κανονικά Τετραγωνάκια και Πετάχτηκε στο Αποχωρητήριο / Η παράξενη λέξη [Άγρα, 2015]

17. Ο Σκοινοβάτης / Ο Θανατοποινίτης [Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, 2016]

Θέατρο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

«Το ημέρωμα της στρίγγλας»: Ήταν ο Σαίξπηρ μισογύνης;

The Review / «Το ημέρωμα της στρίγγλας»: Ήταν ο Σαίξπηρ μισογύνης;

Γιατί εξακολουθεί να κερδίζει το σύγχρονο κοινό η διάσημη κωμωδία του Άγγλου βάρδου κάθε φορά που ανεβαίνει στη σκηνή; Ο Χρήστος Παρίδης και η Βένα Γεωργακοπούλου συζητούν με αφορμή την παράσταση που σκηνοθετεί η Εύα Βλασσοπούλου.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
«Darkest White»: Ένα σύμπαν που εξερευνά την ανθεκτικότητα και τη δύναμη της γυναίκας 

Θέατρο / «Darkest White»: Ο εμφύλιος από την πλευρά των χαμένων

Το έργο της Δαφίν Αντωνιάδου που θα δούμε στο Φεστιβάλ Αθηνών, εξερευνά μέσω προσωπικών και ιστορικών αναμνήσεων και μέσα από την ανθεκτικότητα και τη δύναμη της γυναικείας παρουσίας, ιστορίες εκτοπισμού και επιβίωσης. 
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Beytna: Μια παράσταση χορού που είναι στην ουσια ένα τραπέζι με φίλους

Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας / Beytna: Μια παράσταση χορού που είναι στην ουσία ένα τραπέζι με φίλους

Ο σπουδαίος λιβανέζος χορευτής και χορογράφος Omar Rajeh, επιστρέφει με την «Beytna», μια ιδιαίτερη περφόρμανς με κοινωνικό όσο και γαστριμαργικό αποτύπωμα, που θα παρουσιαστεί στο πλαίσιο του φετινού 31ου Διεθνούς Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η νύφη και το «Καληνύχτα, Σταχτοπούτα»

Θέατρο / Η Καρολίνα Μπιάνκι παίρνει το ναρκωτικό του βιασμού επί σκηνής. Τι γίνεται μετά;

Μια παράσταση-περφόρμανς που μέσα από έναν εξαιρετικά πυκνό και γοητευτικό λόγο, ένα κολάζ από εικόνες, αναφορές, εξομολογήσεις, όνειρα και εφιάλτες μάς κάνει κοινωνούς μιας ακραίας εμπειρίας, χωρίς να σοκάρει.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
Ακούγεσαι Λυδία, Ακούγεσαι ίσαμε το στάδιο

Επίδαυρος / «Ακούγεσαι, Λυδία, ίσαμε το στάδιο ακούγεσαι»

Κορυφαίο πρόσωπο του αρχαίου δράματος, συνδεδεμένη με εμβληματικές παραστάσεις, ανατρέχει σε δεκαπέντε σταθμούς της καλλιτεχνικής της ζωής στην Επίδαυρο και αφηγείται προσωπικές ιστορίες, επιτυχίες και ματαιώσεις, εξαιρετικές συναντήσεις και συνεργασίες, σε μια πορεία που αγγίζει τις πέντε δεκαετίες.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Ούρλιχ Ράσε και το παρασκήνιο της ιστορίας της Ισμήνης

Θέατρο / Η σκηνή του Ούρλιχ Ράσε στριφογύριζε - και πέταξε έξω την Ισμήνη

Στην παράσταση που άνοιξε την Επίδαυρο, ο Γερμανός σκηνοθέτης επέλεξε να ανεβάσει μια Αντιγόνη χωρίς Ισμήνη. Η απομάκρυνση της Κίττυς Παϊταζόγλου φωτίζει τις λεπτές –και άνισες– ισορροπίες εξουσίας στον χώρο του θεάτρου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Θάνος Παπακωνσταντίνου μέσα στη γοητεία και στον τρόμο του Δράκουλα

Πρώτες Εικόνες / Dracula: Η υπερπαραγωγή που έρχεται το φθινόπωρο στην Αθήνα

Ο Θάνος Παπακωνσταντίνου μιλά αποκλειστικά στη LiFO για την πιο αναμενόμενη παράσταση της επερχόμενης σεζόν, για τη διαχρονική γοητεία του μύθου που φαντάστηκε ο Μπραμ Στόκερ στα τέλη του 19ου αιώνα, για το απόλυτο και το αιώνιο μιας ιστορίας που, όπως λέει, τον «διαλύει».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ερωτευμένος με τον Κρέοντα

Θέατρο / Ο Rasche αγάπησε τον Κρέοντα περισσότερο από την Αντιγόνη

«Η εκφορά του λόγου παραδίδεται αμαχητί σε μια άκρατη δραματικότητα, σε ένα υπερπαίξιμο, σε μια βεβιασμένη εμφατικότητα, σε έναν στόμφο παλιακό που θα νόμιζε κανείς πως έχει εξαλειφθεί πλέον. Η σοβαροφάνεια σε όλο το (γοερό) μεγαλείο της». Έτσι ξεκίνησε φέτος η Επίδαυρος.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
Πολεμικοί Ανταποκριτές: Ψάχνοντας την αλήθεια μέσα στο ζόφο του πολέμου

Θέατρο / Πολεμικοί Ανταποκριτές: Ψάχνοντας την αλήθεια μέσα στον ζόφο του πολέμου

Σε μια περίοδο που ο πόλεμος αποτελεί βασικό συστατικό της καθημερινότητάς μας, μια παράσταση εξετάζει όσα μεσολαβούν μεταξύ γεγονότος και πληροφορίας και πώς διαμορφώνουν την τελική καταγραφή και την ιστορική μνήμη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η τραγική ιστορία και η άγρια δολοφονία μιας θαρραλέας περφόρμερ

Θέατρο / Η τραγική ιστορία και η άγρια δολοφονία μιας θαρραλέας περφόρμερ

Όταν η Πίπα Μπάκα ξεκίνησε να κάνει oτοστόπ από την Ιταλία για να φτάσει στην Ιερουσαλήμ δεν φαντάστηκε ότι αυτό το ταξίδι-μήνυμα ειρήνης θα κατέληγε στον βιασμό και τη δολοφονία της. Mια παράσταση που θα δούμε στο Φεστιβάλ Αθηνών αναφέρεται στην ιστορία της.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Σίμος Κακάλας ξορκίζει τα χάλια μας με μια κωμωδία γέλιου και αίματος

Θέατρο / Ο Σίμος Κακάλας ξορκίζει τα χάλια μας με μια κωμωδία γέλιου και αίματος

Τα «Κακά σκηνικά» είναι «μια κωμική κόλαση» αφιερωμένη στη ζοφερή ελληνική πραγματικότητα, μια απόδραση από τα χάλια της χώρας, του θεάτρου, του παγκόσμιου γεωπολιτικού γίγνεσθαι, ένα ξόρκι στην κατάθλιψη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Χρήστος Παπαδόπουλος: «Κάθε μορφή τέχνης χρειάζεται το εσωτερικό βάθος»

Θέατρο / Χρήστος Παπαδόπουλος: «Mε αφορά πολύ το "μαζί"»

Το «τρομερό παιδί» από τη Νεμέα που συμπληρώνει φέτος δέκα χρόνια στη χορογραφία ανοίγει το φετινό 31ο Διεθνές Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας με τους Dance On Ensemble και το «Mellowing», μια παράσταση για τη χάρη και το σθένος της ωριμότητας.  
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Κάνεις χορό γιατί αυτή είναι η μεγάλη σου ανάγκη

Χορός / «Κάνουμε χορό γιατί αυτή είναι η μεγάλη μας ανάγκη»

Με αφορμή την παράσταση EPILOGUE, ο διευθυντής σπουδών της σχολής της Λυρικής Σκηνής Γιώργος Μάτσκαρης και έξι χορευτές/χορεύτριες μιλούν για το δύσκολο στοίχημα τού να ασχολείται κανείς με τον χορό στην Ελλάδα σήμερα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μαρία Κωνσταντάρου: «Ερωτεύτηκα αληθινά στα 58»

Οι Αθηναίοι / Μαρία Κωνσταντάρου: «Δεν παίζω πια γιατί δεν υπάρχουν ρόλοι για την ηλικία μου»

Μεγάλωσε χωρίς τη μάνα της, φώναζε «μαμά» μια θεία της, θυμάται ακόμα τις παιδικές της βόλτες στον βασιλικό κήπο. Όταν είπε πως θέλει να γίνει ηθοποιός, ο πατέρας της είπε «θα σε σφάξω». Η αγαπημένη ηθοποιός που έπαιξε σε μερικές από τις σημαντικότερες θεατρικές παραστάσεις αλλά και ταινίες της εποχής της είναι η Αθηναία της εβδομάδας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Γιάννος Περλέγκας ανεβάζει τον «Κατσούρμπο» του Χορτάτση

Θέατρο / Γιάννος Περλέγκας: «Ο Κατσούρμπος μας είναι μια απόπειρα να γίνουμε πιο αθώοι»

Ο Γιάννος Περλέγκας σκηνοθετεί το έργο του Χορτάτση στο πλαίσιο του στο πλαίσιο του Κύκλου Ρίζες του Φεστιβάλ Αθηνών. Τον συναντήσαμε στις πρόβες όπου μας μίλησε για την αξία του Κρητικού συγγραφέα και του έργου του και την ανάγκη για περισσότερη λαϊκότητα στο θέατρο. Κάτι που φιλοδοξεί να μας δώσει με αυτό το ανέβασμα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Βασίλης Παπαβασιλείου

Απώλειες / Βασίλης Παπαβασιλείου (1949-2025): Ένας σπουδαίος διανοητής του ελληνικού θεάτρου

«Αυτό, λοιπόν, το οφείλω στο θέατρο: τη σωτηρία από την κακομοιριά μου»: Ο σκηνοθέτης, μεταφραστής, ηθοποιός και δάσκαλος Βασίλης Παπαβασιλείου πέθανε σε ηλικία 76 ετών.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ