«Το τίμημα» του Άρθουρ Μίλερ: κριτική από τη Λουίζα Αρκουμανέα

«Το τίμημα» του Άρθουρ Μίλερ: κριτική από τη Λουίζα Αρκουμανέα Facebook Twitter
Μοναδική σανίδα σωτηρίας, μια όαση απόλαυσης για όσο διάστημα βρίσκεται στη σκηνή, αποδεικνύεται ο Γιώργος Μιχαλακόπουλος. Φωτο: Μαριλένα Αναστασιάδου
0

Στην καρδιά του Τιμήματος κατοικεί η εφηβεία του Μίλερ. Τον Οκτώβριο του '29 ο βιομήχανος πατέρας του Ισίδωρος Μίλερ έχασε την περιουσία του στο μεγάλο χρηματιστηριακό Κραχ. Η εταιρεία του βούλιαξε, καθιστώντας τον ανίκανο πλέον να ελέγξει τη μοίρα του ή να συντηρήσει τους γιους του. Ο δεκατετράχρονος τότε Μίλερ είδε τον κόσμο γύρω του να καταρρέει.


Δεν επρόκειτο απλώς για μια οικονομική καταστροφή. «Η Ύφεση αφορούσε παρεμπιπτόντως τα χρήματα. Ήταν κυρίως μια ηθική καταστροφή» θα έγραφε αργότερα. Η Ύφεση τον δίδαξε πως κανένα σύστημα δεν είναι αξιόπιστο. Τίποτα δεν είναι ασφαλές, όλα μπορούν να εξαφανιστούν ανά πάσα στιγμή. Η συνειδητοποίηση αυτή γέννησε ένα αίσθημα ανημπόριας στην οικογένεια Μίλερ και μια αίσθηση τρομερής ενοχής στον πατέρα: είχε παρασυρθεί από τον στρόβιλο του γρήγορου πλουτισμού, είχε επενδύσει τα λεφτά του στους απατηλούς «λαχνούς» της Γουόλ Στριτ, με άλλα λόγια είχε προκαλέσει την ίδια του την πτώση.


Η εμπειρία εκείνης της τραυματικής περιόδου γονιμοποίησε τον ιδεολογικό και ψυχολογικό πυρήνα του έργου του Μίλερ. Η μητέρα που ξερνάει σοκαρισμένη πάνω στον άνδρα της όταν μαθαίνει ξαφνικά τα νέα της πτώχευσης είναι η μητέρα του. Ο ηττημένος, ταπεινωμένος πατέρας που κάθεται σε μια πολυθρόνα και κοιτάζει το κενό, ο αδερφός που εγκαταλείπει το πανεπιστήμιο για να βοηθήσει οικονομικά τους δικούς του, οι τρομερές εντάσεις που αναδύονται διαρρηγνύοντας τον οικογενειακό ιστό, όλα αυτά συνθέτουν το τοπίο του Τιμήματος και είναι βιώματα που φύλαγε ο Αμερικανός συγγραφέας για δεκαετίες στην ψυχή του, αντλώντας διαρκώς από αυτήν τη δεξαμενή οδύνης.

Καμία εσωτερικότητα, καμία πίστη στους ήρωες δεν μεταδίδουν οι τρεις ηθοποιοί. Η ιστορία των αδελφών δεν αποκτά ποτέ σάρκα και παλμό.


Το κυνήγι του αμερικανικού ονείρου –η άκριτη υιοθέτηση ενός μαζικού, υλιστικού ιδεώδους επιτυχίας– καταστρέφει τους περισσότερους ήρωές του. Η σχέση-κλειδί σε αυτό το έργο του 1968 αφορά έναν πατέρα και τους δύο γιους του. Ο πατέρας, που έχασε τα πάντα με το Κραχ, δεν ζει πια. Τα αδέλφια, ο Βίκτωρ και ο Γουόλτερ, συναντιούνται στη σοφίτα του παλιού σπιτιού, στη Νέα Υόρκη, με αφορμή το ξεπούλημα των οικογενειακών επίπλων. Τριάντα χρόνια τώρα δεν έχουνε μιλήσει, σήμερα όμως έφτασε το πλήρωμα του χρόνου για ένα ξεκαθάρισμα λογαριασμών. Καθώς τους παρακολουθούμε να ξετυλίγουν τον μίτο της Αριάδνης μέσα στον λαβύρινθο των κατηγοριών, ενοχών και ψευδαισθήσεων που υπήρξε η ζωή τους, εισπράττουμε τις διαφορετικές κοσμοθεωρίες που αντιπροσωπεύουν.

«Το τίμημα» του Άρθουρ Μίλερ: κριτική από τη Λουίζα Αρκουμανέα Facebook Twitter
Φωτο: Μαριλένα Αναστασιάδου

Από τη μια η στάση αυτοθυσίας και ιδεαλισμού του μικρότερου, του Βίκτωρα, και από την άλλη ο κυνισμός και η ανάγκη αυτοπραγμάτωσης του μεγαλύτερου, του Γουόλτερ. Ο πρώτος εγκατέλειψε το όνειρό του να σπουδάσει Ιατρική, προκειμένου να μείνει στο πλάι του διαλυμένου πατέρα του. Έγινε αστυνομικός και πέρασε μια μετρημένη ζωή, μαζί με τη γυναίκα και τον γιο του. Ο δεύτερος έριξε μαύρη πέτρα πίσω του και όρμησε με πάθος στην υλοποίηση των φιλοδοξιών του. Επιτυχημένος χειρουργός με τρεις κλινικές στην κατοχή του, ακολούθησε λαμπρή σταδιοδρομία, μέχρι που υπέστη νευρικό κλονισμό πριν από τρία χρόνια.


Η αντιπαράθεσή τους θυμίζει δικανικό αγώνα. Οι πρώτες εκτιμήσεις δικαιώνουν τον Βίκτωρα, «καλό», αλτρουιστή γιο που έμεινε βράχος στα δύσκολα, φροντίζοντας τον τσακισμένο γονιό. Ο Μίλερ, όμως, δεν θα αρκούνταν σε ένα τόσο απλοϊκό σχήμα. Κανένας δεν είναι τόσο αθώος, ούτε ο πατέρας ούτε οι γιοι. Ίσως ο ιδεαλισμός υποκρύπτει δειλία και ίσως ο εγωκεντρισμός συνιστά απαραίτητο συστατικό της εξέλιξης.

Σε κάθε περίπτωση, το απωθημένο επιστρέφει και διεκδικεί το τίμημα που του αναλογεί. Το θέμα δεν είναι αν ο ένας έμεινε και ο άλλος έφυγε: το ερώτημα είναι αν έχουν το θάρρος να αρνηθούν το βολικό ψέμα –αυτό που τους εξωραΐζει, που τους παρουσιάζει ως «θύματα» ή «θύτες»–, να αναλάβουν τις ευθύνες τους, να αποδεχτούν με αξιοπρέπεια την ήττα τους και να προχωρήσουν. Συμφιλιωμένοι με το αβάσταχτο βάρος των επιλογών τους.

 
Δυστυχώς, η παράσταση που σκηνοθέτησε η Ιωάννα Μιχαλακοπούλου δεν κατάφερε να μας μεταδώσει την ψυχή του Τιμήματος: μας παρέδωσε μόνο το κέλυφος.

«Το τίμημα» του Άρθουρ Μίλερ: κριτική από τη Λουίζα Αρκουμανέα Facebook Twitter
Βλέπουμε ηθοποιούς που εκτελούν τη διαδικασία λέγοντας τα λόγια, μιμούμενοι τις χειρονομίες και τα συναισθήματα, ακολουθώντας το «γράμμα» του κειμένου, χωρίς ποτέ να βρίσκουν ένα γνήσιο σημείο επαφής με τους ρόλους τους. Φωτο: Μαριλένα Αναστασιάδου


Είναι μια τρομακτική και συνάμα συναρπαστική διαδικασία η παρακολούθηση δύο τραυματισμένων συνειδήσεων που διασταυρώνουν τα ξίφη τους, που σκάβουν στα βαθύτερα στρώματα της μνήμης κι έρχονται εκ νέου αντιμέτωπες με τα λάθη ή τους φόβους τους, τις ηθελημένες «παραλείψεις» ή τις αυταπάτες τους. Εδώ όμως δεν βλέπουμε ποτέ τη σύγκρουση δύο ανθρώπων που ξεγυμνώνονται κι αγωνιούν, που εκτίθενται και πασχίζουν. Βλέπουμε, αντιθέτως, ηθοποιούς που εκτελούν τη διαδικασία λέγοντας τα λόγια, μιμούμενοι τις χειρονομίες και τα συναισθήματα, ακολουθώντας το «γράμμα» του κειμένου, χωρίς ποτέ να βρίσκουν ένα γνήσιο σημείο επαφής με τους ρόλους τους: αυτό που θα πυροδοτούσε μια ειλικρινή υποκριτική κορύφωση και όχι μια ξέπνοη απομίμηση αυτής. Τα «τεχνητά» δάκρυα και τα δήθεν ξεσπάσματα δεν πείθουν κανέναν.


Ο Γεράσιμος Σκιαδαρέσης ως Βίκτωρ στάθηκε ένας καλοκάγαθος κακομοίρης με το κεφάλι μονίμως σκυμμένο, από τον λόγο του οποίου δεν έσταξε ούτε σταγόνα αίμα. Ο Χρήστος Σαπουντζής υιοθέτησε από την αρχή περίλυπο ύφος, απαρνούμενος εντελώς τη σκληρή πλευρά του ρόλου του, η οποία θα εξασφάλιζε στη σύγκρουση πολυπλοκότητα και ζωντάνια. Η Ρένια Λουιζίδου, ως σύζυγος του Βίκτωρα, έφερνε συνεχώς το χέρι στο κούτελο, επιθυμώντας με αυτό το εύκολο τέχνασμα να μας πείσει ότι αισθάνεται απόγνωση-αγανάκτηση ή κάτι παρεμφερές.


Καμία εσωτερικότητα, καμία πίστη στους ήρωες δεν μεταδίδουν οι τρεις ηθοποιοί. Η ιστορία των αδελφών δεν αποκτά ποτέ σάρκα και παλμό.


Μοναδική σανίδα σωτηρίας, μια όαση απόλαυσης για όσο διάστημα βρίσκεται στη σκηνή, αποδεικνύεται ο Γιώργος Μιχαλακόπουλος στον ρόλο του ηλικιωμένου Εβραίου αντικέρ που έρχεται να αγοράσει τα έπιπλα. Μια ειρωνική φιγούρα από το παρελθόν, από άλλες εποχές, όταν οι «τιμές» των πραγμάτων ήταν πιο ξεκάθαρες, ζωντανεύει στο πρόσωπο του καταξιωμένου ηθοποιού με τρόπο ιδεώδη: άψογο timing, αίσθηση ρυθμού και κειμένου, τεχνική και ευφυΐα σε συνδυασμό με μια υποβόσκουσα «τρέλα», μια ευθυμία και μια joie de vivre που χαρίζουν μοναδική κωμική «ανακούφιση» στον θεατή.

 

Info:

Το τίμημα

Άρθουρ Μίλερ

Σκηνοθεσία: Ιωάννα Μιχαλακοπούλου

Ερμηνεύουν: Γ. Μιχαλακόπουλος, Γ. Σκιαδαρέσης, Ρ. Λουιζίδου, Χρ. Σαπουντζής

Σκηνικά: Γ. Μουρίκης

Κοστούμια: Π. Κοκκορού

Φωτισμοί: Ν. Βλασόπουλος

Θέατρο Ιλίσια, Παπαδιαμαντοπούλου 4, Ιλίσια, 210 7210045

Τετ., Κυρ.: 7 μ.μ., Πέμ.-Σάβ. 9 μ.μ.

ΑΓΟΡΑ ΕΙΣΙΤΗΡΙΩΝ

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO

 

Θέατρο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Αλεξάνδρα Σακελλαροπούλου: Ο Έλλην λειτουργεί με όρους ψυχοθεραπείας πια, γι' αυτό και οι τόσες παραστάσεις στην Αθήνα

Θέατρο / Αλεξάνδρα Σακελλαροπούλου: Ο Έλλην λειτουργεί με όρους ψυχοθεραπείας πια, γι' αυτό και οι τόσες παραστάσεις στην Αθήνα

Ηθοποιός. Γεννήθηκε στα Εξάρχεια, ζει στην Κυψέλη, έζησε για καιρό στη Γαλλία. Έφυγε στις αρχές του '90, όταν τα πράγματα πλέον έπαιρναν στενάχωρη κατεύθυνση. Γύρισε, γιατί αγαπά την Αθήνα.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Μπομπ Γουίλσον

Απώλειες / Μπομπ Γουίλσον (1941-2025): Το προκλητικό του σύμπαν ήταν ένα και μοναδικό

Μεγάλωσε σε μια κοινότητα όπου το θέατρο θεωρούνταν ανήθικο. Κι όμως, με το ριζοσπαστικό του έργο σφράγισε τη σύγχρονη τέχνη του 20ού αιώνα, σε παγκόσμιο επίπεδο. Υποκλίθηκε πολλές φορές στο αθηναϊκό κοινό – και εκείνο, κάθε φορά, του ανταπέδιδε την τιμή.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
H ανάληψη του Οιδίποδα αναβάλλεται επ’ αόριστον

Θέατρο / H ανάληψη του Οιδίποδα αναβάλλεται επ’ αόριστον

Ο «Οιδίποδας» του Γιάννη Χουβαρδά συνενώνει τον «Τύραννο» και τον «Επί Κολωνώ» σε μια παράσταση, παίρνοντας τη μορφή μιας πυρετώδους ανασκαφής στο πεδίο του ασυνείδητου - Κριτική της Λουίζας Αρκουμανέα.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
Ζιλιέτ Μπινός: Η Ιουλιέτα των Πνευμάτων στην Επίδαυρο

Θέατρο / Ζιλιέτ Μπινός: Η Ιουλιέτα των Πνευμάτων στην Επίδαυρο

Η βραβευμένη με Όσκαρ ηθοποιός προσπαθεί να παραμείνει συγκεντρωμένη μέχρι την κάθοδό της στο αργολικό θέατρο. Παρ’ όλα αυτά, βρήκε τον χρόνο να μας μιλήσει για τους γυναικείους ρόλους που τη συνδέουν με την Ελλάδα και για τη σημασία της σιωπής.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
Όλα όσα ζήσαμε στο 79ο Φεστιβάλ της Αβινιόν: από το «La Distance» του Ροντρίγκες έως τη μεγάλη επιτυχία του Μπανούσι

Θέατρο / Όλα όσα ζήσαμε στο 79ο Φεστιβάλ της Αβινιόν

Οι θερμές κριτικές της «Liberation» και της «Le Monde» για το «ΜΑΜΙ» του Μπανούσι σε παραγωγή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση είναι απλώς μια λεπτομέρεια μέσα στις απανωτές εκπλήξεις που έκρυβε το πιο γνωστό θεατρικό φεστιβάλ στον κόσμο.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Κωνσταντίνος Ζωγράφος: Ο «Ορέστης» του Τερζόπουλου

Θέατρο / Κωνσταντίνος Ζωγράφος: «Ο Τερζόπουλος σου βγάζει τον καλύτερό σου εαυτό»

Ο νεαρός ηθοποιός που πέρυσι ενσάρκωσε τον Πυλάδη επιστρέφει φέτος ως Ορέστης. Με μια ήδη πλούσια διαδρομή στο θέατρο δίπλα σε σημαντικούς δημιουργούς, ετοιμάζει ένα νέο έργο εμπνευσμένο από το Νεκρομαντείο του Αχέροντα.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
«Μάλιστα κύριε Ζαμπέτα»: Αξίζει η παράσταση για τον «μάγκα» του ελληνικού πενταγράμμου;

The Review / «Μάλιστα κύριε Ζαμπέτα»: Αξίζει η παράσταση για τον «μάγκα» του ελληνικού πενταγράμμου;

Με αφορμή την παράσταση γι’ αυτόν τον αυθεντικό δημιουργό που τις δεκαετίες του 1950 και του 1960 μεσουρανούσε, ο Χρήστος Παρίδης και η Βένα Γεωργακοπούλου σχολιάζουν τον αντίκτυπό του στο κοινό σήμερα.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
«Οιδίπους Τύραννος» και «Οιδίπους επί Κολωνώ» του Σοφοκλή: Η άνοδος, πτώση και η αποθέωση

Αρχαίο Δράμα Explained / «Οιδίπους Τύραννος» και «Οιδίπους επί Κολωνώ» του Σοφοκλή: Η άνοδος, η πτώση και η αποθέωση

Τι μας μαθαίνει η ιστορία του Οιδίποδα, ενός ανθρώπου που έχει τα πάντα και τα χάνει εν ριπή οφθαλμού; Η κριτικός θεάτρου Λουίζα Αρκουμανέα επιχειρεί μια θεωρητική ανάλυση του έργου του Σοφοκλή.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
Αλίκη Βουγιουκλάκη: Στη ζωή έσπαγε τα ταμπού, στο θέατρο τα ταμεία

Θέατρο / Αλίκη Βουγιουκλάκη: Πώς έσπαγε τα ταμεία στο θέατρο επί 35 χρόνια

Για δεκαετίες έχτισε, με το αλάνθαστο επιχειρηματικό της ένστικτο, μια σχέση με το θεατρικό κοινό που ακολουθούσε υπνωτισμένο τον μύθο της εθνικής σταρ. Η πορεία της ως θιασάρχισσας μέσα από παραστάσεις-σταθμούς και τις μαρτυρίες συνεργατών της.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Νίκος Καραθάνος: «Εμείς είμαστε οι χώρες, τα κείμενα, οι πόλεις, εμείς είμαστε οι μύθοι»

Θέατρο / Νίκος Καραθάνος: «Εμείς είμαστε οι χώρες, τα κείμενα, οι πόλεις, εμείς είμαστε οι μύθοι»

Στον πολυαναμενόμενο «Οιδίποδα» του Γιάννη Χουβαρδά, ο Νίκος Καραθάνος επιστρέφει, 23 χρόνια μετά, στον ομώνυμο ρόλο, ακολουθώντας την ιστορία από το τέλος προς την αρχή και φωτίζοντας το ανθρώπινο βάθος μιας τραγωδίας πιο οικείας απ’ όσο νομίζουμε.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ένα δώρο που άργησε να φτάσει

Θέατρο / «Κοιτάξτε πώς φέρονταν οι αρχαίοι στους ξένους! Έτσι πρέπει να κάνουμε κι εμείς»

Ένα δώρο που έφτασε καθυστερημένα, μόλις είκοσι λεπτά πριν το τέλος της παράστασης - Κριτική της Λουίζας Αρκουμανέα για το «ζ-η-θ, ο Ξένος» σε σκηνοθεσία Μιχαήλ Μαρμαρινού.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
Η Κασσάνδρα της Έβελυν Ασουάντ σημάδεψε το φετινό καλοκαίρι

Θέατρο / Η Κασσάνδρα της Έβελυν Ασουάντ σημάδεψε την «Ορέστεια»

Η «Ορέστεια» του Θεόδωρου Τερζόπουλου συζητήθηκε όσο λίγες παραστάσεις: ενθουσίασε, προκάλεσε ποικίλα σχόλια και ανέδειξε ερμηνείες υψηλής έντασης και ακρίβειας. Ξεχώρισε εκείνη της Έβελυν Ασουάντ, η οποία, ως Κασσάνδρα, ερμήνευσε ένα αραβικό μοιρολόι που έκανε πολλούς να αναζητήσουν το όνομά της. Το φετινό καλοκαίρι, η παράσταση επιστρέφει στη Θεσσαλονίκη, στους Δελφούς και στο αρχαίο θέατρο Φιλίππων.
M. HULOT
Η Λίνα Νικολακοπούλου υπογράφει και σκηνοθετεί τη μουσικοθεατρική παράσταση «Χορικά Ύδατα»

Θέατρο / «Χορικά Ύδατα»: Ο έμμετρος κόσμος της Λίνας Νικολακοπούλου επιστρέφει στη σκηνή

Τραγούδια που αποσπάστηκαν από το θεατρικό τους περιβάλλον επιστρέφουν στην πηγή τους, σε μια σκηνική τελετουργία γεμάτη εκπλήξεις που φωτίζει την τεράστια καλλιτεχνική παρακαταθήκη της στιχουργού.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
«Το ημέρωμα της στρίγγλας»: Ήταν ο Σαίξπηρ μισογύνης;

The Review / «Το ημέρωμα της στρίγγλας»: Ήταν ο Σαίξπηρ μισογύνης;

Γιατί εξακολουθεί να κερδίζει το σύγχρονο κοινό η διάσημη κωμωδία του Άγγλου βάρδου κάθε φορά που ανεβαίνει στη σκηνή; Ο Χρήστος Παρίδης και η Βένα Γεωργακοπούλου συζητούν με αφορμή την παράσταση που σκηνοθετεί η Εύα Βλασσοπούλου.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
«Darkest White»: Ένα σύμπαν που εξερευνά την ανθεκτικότητα και τη δύναμη της γυναίκας 

Θέατρο / «Darkest White»: Ο εμφύλιος από την πλευρά των χαμένων

Το έργο της Δαφίν Αντωνιάδου που θα δούμε στο Φεστιβάλ Αθηνών, εξερευνά μέσω προσωπικών και ιστορικών αναμνήσεων και μέσα από την ανθεκτικότητα και τη δύναμη της γυναικείας παρουσίας, ιστορίες εκτοπισμού και επιβίωσης. 
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Beytna: Μια παράσταση χορού που είναι στην ουσια ένα τραπέζι με φίλους

Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας / Beytna: Μια παράσταση χορού που είναι στην ουσία ένα τραπέζι με φίλους

Ο σπουδαίος λιβανέζος χορευτής και χορογράφος Omar Rajeh, επιστρέφει με την «Beytna», μια ιδιαίτερη περφόρμανς με κοινωνικό όσο και γαστριμαργικό αποτύπωμα, που θα παρουσιαστεί στο πλαίσιο του φετινού 31ου Διεθνούς Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η νύφη και το «Καληνύχτα, Σταχτοπούτα»

Θέατρο / Η Καρολίνα Μπιάνκι παίρνει το ναρκωτικό του βιασμού επί σκηνής. Τι γίνεται μετά;

Μια παράσταση-περφόρμανς που μέσα από έναν εξαιρετικά πυκνό και γοητευτικό λόγο, ένα κολάζ από εικόνες, αναφορές, εξομολογήσεις, όνειρα και εφιάλτες μάς κάνει κοινωνούς μιας ακραίας εμπειρίας, χωρίς να σοκάρει.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ