Τα ελληνικά θεατρικά προγράμματα κάποτε ήταν έργα τέχνης

Τα ελληνικά θεατρικά προγράμματα κάποτε ήταν έργα τέχνης Facebook Twitter
Σε πολλές περιπτώσεις τα προγράμματα που συνόδευαν τις παραστάσεις ρεπερτορίου και εκείνες των νεανικών θεατρικών ομάδων λειτούργησαν συμπληρωματικά όχι μόνο για την κατανόηση του έργου σε βάθος αλλά και εγκυκλοπαιδικά, θεωρητικά, αισθητικά.
0

Για μια ολόκληρη γενιά, κυρίως εκείνη της Μεταπολίτευσης που ωρίμασε σε μια εποχή καλλιτεχνικής έκφρασης, πολιτικού θεάτρου και υπό τη σκιά των σπουδαίων Ελλήνων δημιουργών (της ποίησης, του κινηματογράφου, της μουσικής και του θεάτρου), τα θεατρικά προγράμματα αποτέλεσαν ένα –παράλληλο– βίωμα εξίσου σημαντικό με τη θεατρική πράξη. Και για να μην παρερμηνευτεί αυτή η διαπίστωση, εννοούμε ότι σε πολλές περιπτώσεις τα προγράμματα που συνόδευαν τις παραστάσεις ρεπερτορίου και εκείνες των νεανικών θεατρικών ομάδων λειτούργησαν συμπληρωματικά όχι μόνο για την κατανόηση του έργου σε βάθος αλλά και εγκυκλοπαιδικά, θεωρητικά, αισθητικά. Ένα «εγχειρίδιο» όχι απλώς πληροφοριακό σχετικά με τους συντελεστές αλλά με βασικό στόχο να φωτίσει το καλλιτεχνικό όραμα του σκηνοθέτη και το πνεύμα του συγγραφέα. Να αποκαλύψει, να εμπνεύσει, να διδάξει το κοινό, είτε το υποψιασμένο είτε το απαίδευτο, να δώσει ώθηση στην ανύπαρκτη θεατρική παιδεία του τόπου και να προάγει την πολιτικο-κοινωνική συνειδητοποίηση.   

Αυτό ακριβώς αποτυπώθηκε στις αναζητήσεις και στις αγωνίες μιας εποχής που ξεπήδησε αμέσως μετά την επτάχρονη δικτατορία, κατά τη διάρκεια της οποίας η λογοκρισία και οι οπισθοδρομικές επιταγές της είχαν κάνει την πνευματική ζωή, την ελληνική κοινωνία και φυσικά το ανανεωτικό βλέμμα των νέων να βαλτώσουν. Γιατί, σε μια χώρα στην οποία ανέκαθεν η εξωστρέφεια μέσα από τη διεργασία του θεάματος λειτουργούσε ως το μεγάλο ατού της επιβίωσής της, η τέχνη του θεάτρου και οτιδήποτε τη συνόδευε αποτελούσαν στήριγμα και έμπνευση για το μέλλον. 

Η θεατρική μυσταγωγία της «ηρωικής» εποχής του ’70 και του ’80 έχει περάσει ανεπιστρεπτί και τα προγράμματα που συνδέονται με εκείνες τις παραστάσεις, που κάποιοι φύλαξαν ως κόρη οφθαλμού έχουν εκτός από ερευνητική και ιστορική, πρωτίστως ανεκτίμητη συναισθηματική αξία.  

Η πολιτική σκέψη εκφρασμένη από τα στόματα των ηθοποιών δεν μπορούσε παρά να θεωρείται τροφή για επικοινωνία, εμβάθυνση και διάλογο. Αυτό το γνώριζε και το επιδίωξε πρώτος και περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο ο αείμνηστος σκηνοθέτης και συγγραφέας Γιώργος Μιχαηλίδης. Με την ίδρυση του πρώτου περιφερειακού θεάτρου στην Ελλάδα, του Θεάτρου της Νέας Ιωνίας το 1965, έδωσε σημασία στο θεατρικό πρόγραμμα από την πρώτη στιγμή. Στο πρόγραμμα του δίπτυχου «Έξω από την πόρτα» του Βόλφγκανγκ Μπόχερτ (σκηνοθεσία Γιώργου Μιχαηλίδη) – «Ένας γάμος» του Άντον Τσέχοφ (σκηνοθεσία Λυκούργου Καλλέργη), μαζί με το «Αντιπολεμικό Μανιφέστο», διηγήματα και ποιήματα του Μπόχερτ αλλά και ένα κείμενο του Μάριου Πλωρίτη για τον Τσέχοφ, δημοσιεύονται ολόκληρα τα έργα. Το ίδιο συμβαίνει με το πρόγραμμα του «Ορέστη» του Ευριπίδη που ανέβηκε σε ελεύθερη απόδοση και σκηνοθεσία πάλι του Μιχαηλίδη. Αυτό θα αποτελούσε έκτοτε και την ειδοποιό διαφορά σε σύγκριση με τα προγράμματα άλλων θεάτρων, δηλαδή η δημοσίευση των έργων. Να επισημάνω ότι φυσικά και δεν επρόκειτο για πολυτελείς εκδόσεις, αλλά για χαμηλού κόστους τυπωμένα φυλλάδια, πιθανόν χρηματοδοτημένα από τον δήμο Νέας Ιωνίας, στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων του οποίου λειτουργούσε το θέατρο, το οποίο έκλεισε με την επιβολή της δικτατορίας, όπως άλλωστε κάθε σημαντική προσπάθεια εκείνα τα χρόνια, καθώς πάγωσε η πολιτιστική έκρηξη της δεκαετίας του ’60. 

Αξιομνημόνευτα θεατρικά προγράμματα από το ελληνικό θέατρο Facebook Twitter
Το εξώφυλλο του προγράμματος της παράστασης «Αυτοψία» που ανέβασε στο Πατάρι ο Γιώργος Μιχαηλίδης.
 
Αξιομνημόνευτα θεατρικά προγράμματα από το ελληνικό θέατρο Facebook Twitter
Θέατρο Νέας Ιωνίας, 1965.
Αξιομνημόνευτα θεατρικά προγράμματα από το ελληνικό θέατρο Facebook Twitter
Το πρόγραμμα από τη μεγάλη επιτυχία «Κυριακάτικος περίπατος» του Ζορζ Μισέλ που ανέβηκε στο Ανοιχτό Θέατρο.

Ο Μιχαηλίδης συνέχισε να σκηνοθετεί, για το Ελεύθερο Θέατρο (Η όπερα του ζητιάνου, 1970), για το Πατάρι του Σύγχρονου Ελληνικού Θεάτρου του Στέφανου Ληναίου και αλλού, μέχρι που μαζί με μια παρέα παθιασμένων για θέατρο και πολιτική αντίσταση νέων ηθοποιών, ανάμεσα στους οποίους συγκαταλέγονταν οι Λευτέρης Βογιατζής, Σοφία Σπυράτου, Σοφοκλής Πέππας, Μαρίκα Τζιραλίδου, Τάσος Υφαντής, Αλεξάνδρα Παντελάκη, Μηνάς Κωνσταντόπουλος, εγκαινίασε το 1972 επί της οδού Κεφαλληνίας 18, εκεί που σήμερα στεγάζεται το θέατρο της Μπέτυς Αρβανίτη, το πρώτο Ανοιχτό Θέατρο. 

Εναρκτήριο έργο ήταν «Τα οράματα του Μπίχνερ», βασισμένο στον «Βόιτσεκ» του Γκέοργκ Μπίχνερ, και το επόμενο η μεγάλη επιτυχία «Κυριακάτικος περίπατος» του Ζορζ Μισέλ. Τα συνόδευαν καλαίσθητα προγράμματα με ασπρόμαυρες φωτογραφίες. Το πρώτο είχε στο εξώφυλλο ένα χαρακτικό της Βάσως Κατράκη, το δεύτερο ένα σκίτσο του Αντώνη Κυριακούλη. Αλλά η νέα μεγάλη πρωτοτυπία ήταν η παράλληλη έκδοση της «Μηνιαίας Επιθεώρησης Πολιτικού Θεάτρου - Ανοιχτό Θέατρο». Περιοδική έκδοση σε επιμέλεια του ηθοποιού Νίκου Μπαλή, ασπρόμαυρη και τυπωμένη σε γραφομηχανή, που συνόδευε τις παραστάσεις του Μιχαηλίδη και περιείχε εξαιρετικά κείμενα του ίδιου του σκηνοθέτη αλλά και μεταφράσεις σπουδαίων διανοητών από τους συντελεστές της ομάδας. Εκεί μπορούσε να βρει κανείς εκτενές άρθρο για τον Μπρεχτ σε μετάφραση του Βογιατζή, το κείμενο του «1789» του Θεάτρου του Ήλιου σε μετάφραση της Αλεξάνδρας Παντελάκη, αφιέρωμα στον Κάρολο Κουν, μια συνομιλία μεταξύ Μιχαηλίδη και Ιάκωβου Καμπανέλλη, αναφορά στο φασιστικό ντελίριο του Πιραντέλο, κείμενα του Αραμπάλ, του Βάις κ.ά. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει ένα αφιέρωμα της Αγγέλας Αρτέμη για τις δραματικές σχολές, μιας και είναι σαν να μην πέρασε μια μέρα από τότε. Αναφέρεται στις 39 σχολές που λειτουργούσαν ανά την Ελλάδα από τις οποίες έβγαινε ανεξέλεγκτος αριθμός ηθοποιών που ήταν αδύνατο να απορροφηθούν, ενώ θίγει την ανάγκη δημιουργίας «Ανωτάτης Ακαδημίας Θεάτρου, πανεπιστημιακού επιπέδου με πενταετή φοίτηση». 

Αξιομνημόνευτα θεατρικά προγράμματα από το ελληνικό θέατρο Facebook Twitter
Η μεγάλη πρωτοτυπία ήταν η παράλληλη έκδοση της «Μηνιαίας Επιθεώρησης Πολιτικού Θεάτρου - Ανοιχτό Θέατρο».
Αξιομνημόνευτα θεατρικά προγράμματα από το ελληνικό θέατρο Facebook Twitter
Περιοδική έκδοση σε επιμέλεια του ηθοποιού Νίκου Μπαλή, ασπρόμαυρη και τυπωμένη σε γραφομηχανή, που συνόδευε τις παραστάσεις του Μιχαηλίδη.

Η έκδοση αποτέλεσε σημαντικό ανάγνωσμα για τους θεατρόφιλους, τους διανοούμενους και κυρίως για τους νέους καλλιτέχνες. Όταν το Ανοιχτό Θέατρο μεταφέρθηκε το 1975 στο Γκύζη, τα προγράμματα σταδιακά και με τη συμβολή του θεσμού των επιχορηγήσεων από τη δεκαετία του ’80 και μετά εξελίχτηκαν σε πλήρεις εκδόσεις με έγχρωμα εξώφυλλα, πολλές φωτογραφίες και κείμενα. 

Ωστόσο το 1975 σηματοδοτείται από την ίδρυση ενός ακόμα σπουδαίου θεατρικού οργανισμού, του Αμφι-θεάτρου του Σπύρου Ευαγγελάτου, με πρώτη και ιστορική παράσταση τον «Ερωτόκριτο» του Κορνάρου. Τόσο εκείνο το πρώτο πρόγραμμα όσο και τα προγράμματα όλων των έργων που ανέβηκαν τις επόμενες δεκαετίες μέχρι που έκλεισε το θρυλικό θέατρο ξεχώριζαν καταρχάς αισθητικά, καθώς κρατήθηκε σε όλα το μακρύ παραλληλόγραμμο σχήμα, αλλά και εκδοτικά, με πρωτότυπα κείμενα-αναθέσεις σε ειδικούς και αναδημοσιεύσεις σπουδαίων διανοητών και λογοτεχνών, συμπληρώνοντας μια συλλογή 95 τόμων. 

Επικοινώνησα με τον θεατρολόγο και βοηθό του Ευαγγελάτου από το 1997 μέχρι το 2011 κ. Παναγιώτη Μιχαλόπουλο και μου είπε τα εξής: «Ο Ευαγγελάτος ανέθετε τον σχεδιασμό και την επιμέλεια του έντυπου προγράμματος κάθε παράστασης σε ειδικούς επιστήμονες, φιλόλογους ή θεατρολόγους, ενώ ορισμένα τα είχε επιμεληθεί ο ίδιος. Είχα τη χαρά και εγώ, ως νέος θεατρολόγος, να επιμεληθώ, στην πολυετή συνεργασία μας, κάποια από τα προγράμματα του Αμφι-θεάτρου, ανάμεσά τους το πρόγραμμα για το "Αντώνιος και Κλεοπάτρα" του Σαίξπηρ, για τη "Μήδεια" και την "Υψιπύλη" του Ευριπίδη, για τους "Τρελούς της Βαλένθια" του Λόπε Ντε Βέγκα κ.ά. Υπήρχε ασφαλώς μία πολύ συγκεκριμένη και συνεπής αντίληψη για τη μορφή και το περιεχόμενό τους, που είναι εμφανέστατη σε όλα τα προγράμματα και των 95 παραγωγών του θιάσου του, από το 1975 έως τη διακοπή της λειτουργίας του, το 2011. Περιείχαν πάντοτε το κείμενο της παράστασης μαζί με διαφωτιστικά κείμενα για τον συγγραφέα, την εποχή του και το έργο που παρουσιαζόταν, ενώ για τις παραστάσεις αρχαίου δράματος που φιλοξενούνταν στην Επίδαυρο η έκδοση ήταν δίγλωσση, στα ελληνικά και στα αγγλικά. Φιλοξενούνταν κείμενα πρωτότυπα, γραμμένα ειδικά για την περίσταση, αλλά και αναδημοσιεύσεις αποσπασμάτων από ευρύτερες μελέτες. Τέτοιες σημαντικές σειρές βέβαια είχαν δημιουργήσει και άλλοι θίασοι. Για τη συστηματική προσπάθεια του Ευαγγελάτου να συγκροτήσει, μέσω των προγραμμάτων του Αμφι-θεάτρου, μια θεατρική βιβλιοθήκη, θα μπορούσαμε να πούμε εκ των υστέρων πως είχε έναν διττό στόχο: από τη μία υπήρχε ένα έντυπο που φώτιζε τα πάντα γύρω από την παράσταση, άρα απευθυνόταν στους θεατές της, από την άλλη εμπλούτιζε την ελληνική βιβλιογραφία για το θέατρο, ιδίως σε μια εποχή που στην Ελλάδα δεν είχαν ακόμα βρει τη θέση τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση οι θεατρικές σπουδές. Αν μάλιστα αναλογιστούμε πως στα έντυπα προγράμματα του Αμφι-θεάτρου φιλοξενούνταν οι μεταφράσεις των έργων που είχαν εκπονηθεί κατά παραγγελία, ή οι εξαιρετικές διασκευές που έκανε ο ίδιος σε κείμενα της παλαιότερης ελληνικής γραμματείας, δηλαδή πρωτοδημοσιεύονταν εκεί, τότε εύκολα καταλαβαίνουμε τη σπουδαιότητα αυτής της σειράς και βέβαια την αξία της που διατηρείται αμείωτη ως σήμερα».

Αξιομνημόνευτα θεατρικά προγράμματα από το ελληνικό θέατρο Facebook Twitter
To πρόγραμμα από την πρώτη και ιστορική παράσταση του Αμφι-θεάτρου του Σπύρου Ευαγγελάτου, τον «Ερωτόκριτο» του Κορνάρου.
Αξιομνημόνευτα θεατρικά προγράμματα από το ελληνικό θέατρο Facebook Twitter
«Λυσιστράτη» του Αριστοφάνη από τον Σπύρο Ευαγγελάτο στο Ηρώδειο.

Όσοι παρακολουθούν θέατρο από τη δεκαετία του ’80 γνωρίζουν ότι τη σκυτάλη των εξαιρετικών προγραμμάτων πήρε ο σπουδαίος ηθοποιός και σκηνοθέτης Λευτέρης Βογιατζής με την ίδρυση της Σκηνής αρχικά μαζί με μια ομάδα σημαντικών ηθοποιών της γενιάς του, όπως οι Ράνια Οικονομίδου, Σμαράγδα Σμυρναίου, Άννα Κοκκίνου, Γιώργος Κέντρος, Δημήτρης Καταλειφός, Νίκος Αλεξίου, Άννα Κουρή κ.ά. Μάλιστα η τακτική αυτή συνεχίστηκε και με τη Νέα Σκηνή, όταν το αρχικό σχήμα διαλύθηκε, καθώς χάρη στην Ειρήνη Λεβίδη τα προγράμματα ανανεώθηκαν και η εξαιρετική εκδοτική πρωτοβουλία διατηρήθηκε. Έχοντας περάσει ως νέος από το Ανοιχτό Θέατρο αλλά και ως πρωταγωνιστής από το Αμφι-θέατρο, και έχοντας καλλιεργήσει μια δική του αισθητική, ανήγαγε τα θεατρικά προγράμματα σε εκδόσεις υψηλής τέχνης. Ήδη από τη θρυλική παράσταση των «Αγροίκων» του Κάρλο Γκολντόνι ξεχωρίζει το πρόγραμμα το οποίο χαρακτηρίζεται ως μια άκρως επιμελής και πληρέστατη έκδοση με κείμενα για τον συγγραφέα, την εποχή, τη Βενετία, την κομέντια ντελ άρτε. Αυτό συνεχίστηκε με τις επόμενες παραστάσεις, όπου πια δεν αρκούνταν στην καλαισθησία αλλά συχνά το πρόγραμμα περιείχε το έργο, καθιστώντας όλα τα προγράμματα του Θεάτρου της οδού Κυκλάδων αξιομνημόνευτες εκδόσεις, αντάξιες με τις πανεπιστημιακές. Άλλωστε σε κάποιες περιπτώσεις η επιμέλεια ανήκε στις εκδόσεις Άγρα. 

Αξιομνημόνευτα θεατρικά προγράμματα από το ελληνικό θέατρο Facebook Twitter
Aπό τη θρυλική παράσταση των «Αγροίκων» του Κάρλο Γκολντόνι ξεχωρίζει το πρόγραμμα, το οποίο χαρακτηρίζεται ως μια άκρως επιμελής και πληρέστατη έκδοση.
Αξιομνημόνευτα θεατρικά προγράμματα από το ελληνικό θέατρο Facebook Twitter
To πρόγραμμα της παράστασης «Ο θείος Βάνιας» που ανέβηκε στη Νέα Σκηνή.
Αξιομνημόνευτα θεατρικά προγράμματα από το ελληνικό θέατρο Facebook Twitter
Σαλόνι από το πρόγραμμα των «Αγροίκων».

Η διάλυση της Σκηνής συσπείρωσε τους ηθοποιούς Ράνια Οικονομίδου, Δημήτρη Καταλειφό, Γιώργο Κέντρο και τον σκηνοθέτη Τάσο Μπαντή, οι οποίοι δημιούργησαν το θέατρο Εμπρός. Συνέχισαν και εκείνοι την παράδοση των καλαίσθητων προγραμμάτων, χωρίς απαραίτητα το κείμενο του έργου, αλλά πάντα με ενδιαφέρουσα ύλη. Στα επόμενα χρόνια όλοι οι σημαντικοί οργανισμοί, όπως το Απλό Θέατρο του Αντώνη Αντύπα, η Εποχή του Βασίλη Παπαβασιλείου, το Θέατρο Σφενδόνη της Άννας Κοκκίνου, το Θέατρο του Νότου (Αμόρε) του Γιάννη Χουβαρδά, η Πράξη της Μπέτυς Αρβανίτη, το Θέατρο Άττις του Θόδωρου Τερζόπουλου, το Θέατρο των Εξαρχείων του Τάκη Βουτέρη και της Αννίτας Δεκαβάλλα, που πάντα εξέδιδαν το έργο, έδωσαν μια σειρά από αξιομνημόνευτα θεατρικά προγράμματα. Σε αρκετές περιπτώσεις συνδέονται με παραστάσεις που θεωρήθηκαν εμβληματικές, ως εκ τούτου αποτελούν και πολύτιμα memorabilia, επηρεάζοντας μάλιστα μέχρι και τους εμπορικούς θιάσους του κέντρου, των οποίων τα προγράμματα σε αρκετές περιπτώσεις βελτιώθηκαν σε ανέλπιστο βαθμό. Το ίδιο θα έλεγε κανείς και για τις εκδόσεις των δημοτικών περιφερειακών θεάτρων, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα το ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας υπό τη διεύθυνση της Μάγιας Λυμπεροπούλου. 

Αξιομνημόνευτα θεατρικά προγράμματα από το ελληνικό θέατρο Facebook Twitter
Το πρόγραμμα της παράστασης «Γυάλινος Κόσμος» του Τένεσι Ουίλιαμς που ανέβηκε στο Απλό Θέατρο σχεδιάστηκε από τον Γιάννη Τσαρούχη, ο οποίος είχε επίσης αναλάβει τα σκηνικά και τα κοστούμια της παράστασης.
Αξιομνημόνευτα θεατρικά προγράμματα από το ελληνικό θέατρο Facebook Twitter
Travesties

Στη Θεσσαλονίκη η Επιθεώρηση Δραματικής Τέχνης της Ρούλας Πατεράκη, από το 1979 και μετά στο θέατρο Άδωνις, εξέδωσε επίσης αξιομνημόνευτα προγράμματα («Travesties», «Σκοτεινά εγκλήματα») τα οποία πρωτοπορούσαν με κείμενα που αφορούσαν την αβάν-γκαρντ της τέχνης και του κινηματογράφου, την ιστορία του ευρωπαϊκού θεάτρου και την ιστορία γενικότερα, ενώ η παράλληλη ίδρυση της Πειραματικής Σκηνή της Τέχνης από τον θεατρολόγο Νικηφόρο Παπανδρέου πρόσφερε στην ελληνική θεατρική βιβλιογραφία τα περίφημα «Θεατρικά Τετράδια», κάτι ανάλογο εκείνων του Ανοιχτού Θεάτρου. Από το 1979 μέχρι την τελευταία παράσταση της ομάδας στο θέατρο Αμαλία το 2011, σχεδόν κάθε παράσταση συνοδευόταν από ένα σημαντικό αφιέρωμα στον εκάστοτε συγγραφέα. Συνολικός απολογισμός, 57 τεύχη με έργα ρεπερτορίου και κείμενα που παραμένουν μέχρι σήμερα βιβλιογραφικές αναφορές για κάθε σπουδαστή θεατρολογίας. 

Οι ομάδες νέων καλλιτεχνών ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του ’80 έδωσαν νέα πνοή στα θεατρικά προγράμματα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Ομάδα Εδάφους του Δημήτρη Παπαϊωάννου και της Αγγελικής Στέλλατου, στα προγράμματα της οποίας κυριαρχούσε η εικαστική ματιά του Παπαϊωάννου τόσο στο φωτογραφικό υλικό όσο και στα σκίτσα, ακόμα και στη χρήση γραφιστικών στοιχείων.  

Αξιομνημόνευτα θεατρικά προγράμματα από το ελληνικό θέατρο Facebook Twitter
Σαλόνι από το πρόγραμμα της παράστασης «Φεγγάρια» της Ομάδας Εδάφους.

Όσον αφορά τα προγράμματα του Εθνικού θεάτρου, του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος ή του Θεάτρου Τέχνης, θα λέγαμε ότι για πολλά χρόνια ήταν μεν αξιοπρεπή αλλά ανέμπνευστα και διεκπεραιωτικά, πλήρη από άποψη ύλης αλλά χωρίς απαραίτητα τολμηρά κείμενα. Μόλις τα τελευταία χρόνια άρχισε να δίνεται σημασία στη γραφιστική τους ταυτότητα, με τα έργα να περιέχονται σε κάποιες περιπτώσεις. Βέβαια σε εποχές μεγάλης οικονομικής ευρωστίας τα προγράμματα του Μεγάρου ήταν εκείνα που ξεχώρισαν για την πολυτέλειά τους, ενώ σήμερα προγράμματα υψηλής αισθητικής συνήθως συνοδεύουν τις παραστάσεις του Δημήτρη Παπαϊωάννου. Από εκεί και πέρα, τα προγράμματα της Στέγης επίσης ξεχώρισαν κατά την πρώτη περίοδο της λειτουργίας της, αλλά σταθερή παρουσία με προγράμματα τα οποία είναι επιμελημένες εκδόσεις έχει κυρίως η Εθνική Λυρική Σκηνή. Ωστόσο την παράδοση των προγραμμάτων που περιέχουν το έργο συντηρούν ενίοτε το Θέατρο του Νέου Κόσμου και το Θέατρο Πορεία. Όπως και να το κάνουμε, η θεατρική μυσταγωγία της «ηρωικής» εποχής του ’70 και του ’80 έχει περάσει ανεπιστρεπτί και τα προγράμματα που συνδέονται με εκείνες τις παραστάσεις, που κάποιοι φύλαξαν ως κόρη οφθαλμού, έχουν εκτός από ερευνητική και ιστορική, πρωτίστως ανεκτίμητη συναισθηματική αξία.  

Όπως πολύ εύστοχα μου είπε η Δηώ Καγκελλάρη, θεατρολόγος και διευθύντρια της Δραματικής Σχολής του Εθνικού Θεάτρου: «Για μένα το πρόγραμμα είναι πριν από όλα ένα πολύτιμο τεκμήριο μιας εφήμερης τέχνης που γράφεται πάνω στην άμμο. Παράλληλα, για όσους και όσες από μας έχουμε συνδέσει τη ζωή μας με το θέατρο, τα προγράμματα αποτυπώνουν και το νήμα μιας διαδρομής μύησης στον ρόλο του θεατή. Θυμάμαι, λόγου χάριν, την κατάβαση στο μαγικό Υπόγειο του Κουν στα χρόνια της εφηβείας και την αίσθηση του "άλλου" θεάτρου που έβλεπα να αποτυπώνεται και στο πρόγραμμα, καθώς διέφερε από ό,τι έβλεπα μέχρι τότε με τους γονείς μου: δεν υπήρχαν τα μικρά πορτρέτα των ηθοποιών, όπως στα προγράμματα του Εθνικού Θεάτρου, ή αντίστοιχα οι ολοσέλιδες φωτογραφίες των προσωποπαγών θιάσων…».

Ευχαριστούμε για την παραχώρηση μέρους του αρχείου τους την Αλεξάνδρα Παντελάκη, τον Ερρίκο Σοφρά, την Τζούλια Τσιακίρη και τον Γιάννη Σκουρλέτη.

Αξιομνημόνευτα θεατρικά προγράμματα από το ελληνικό θέατρο Facebook Twitter
«Μήδεια» από την Ομάδα Εδάφους.
Αξιομνημόνευτα θεατρικά προγράμματα από το ελληνικό θέατρο Facebook Twitter
Μενάνδρου «Επιτρέποντες» στα Επιδαύρια του 1985.
Αξιομνημόνευτα θεατρικά προγράμματα από το ελληνικό θέατρο Facebook Twitter
«Βάτραχοι» του Αριστοφάνη από τον Σπύρο Ευαγγελάτο.
Αξιομνημόνευτα θεατρικά προγράμματα από το ελληνικό θέατρο Facebook Twitter
Τζον Φορντ, «Κρίμα που είναι πόρνη».
Αξιομνημόνευτα θεατρικά προγράμματα από το ελληνικό θέατρο Facebook Twitter
«Η Αγριόπαπια» του Ερρίκου Ίψεν.
Αξιομνημόνευτα θεατρικά προγράμματα από το ελληνικό θέατρο Facebook Twitter
Αντώνη Μόλλα, «Λίγο απ' όλα» στο θέατρο Σφενδόνη.
Αξιομνημόνευτα θεατρικά προγράμματα από το ελληνικό θέατρο Facebook Twitter
Αντώνη Μόλλα, «Λίγο απ' όλα» στο θέατρο Σφενδόνη.
Αξιομνημόνευτα θεατρικά προγράμματα από το ελληνικό θέατρο Facebook Twitter
«Στη μοναξιά των κάμπων με βαμβάκι» στο Θέατρο του Νότου.
Αξιομνημόνευτα θεατρικά προγράμματα από το ελληνικό θέατρο Facebook Twitter
Ευριπίδη «Ελένη» στο Θέατρο του Νότου.
Αξιομνημόνευτα θεατρικά προγράμματα από το ελληνικό θέατρο Facebook Twitter
Κάρλο Γκολντόνι, «Το καινούριο σπίτι».
Αξιομνημόνευτα θεατρικά προγράμματα από το ελληνικό θέατρο Facebook Twitter
«Κατσούρμπος» από τη Νέα Σκηνή, Μάης 1993.
Αξιομνημόνευτα θεατρικά προγράμματα από το ελληνικό θέατρο Facebook Twitter
«Έντα Γκάμπλερ» του Ερρίκου Ίψεν στο θέατρο Εξαρχείων.
Αξιομνημόνευτα θεατρικά προγράμματα από το ελληνικό θέατρο Facebook Twitter
«Τα πικρά δάκρυα της Πέτρα φον Καντ» με την Μπέτυ Αρβανίτη στο Θέατρο της Οδού Κεφαλληνίας.
Αξιομνημόνευτα θεατρικά προγράμματα από το ελληνικό θέατρο Facebook Twitter
«Η Δίκη των Εξ» του Γιώργου Μιχαηλίδη.
Αξιομνημόνευτα θεατρικά προγράμματα από το ελληνικό θέατρο Facebook Twitter
Θέατρο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Κωνσταντίνος Ζωγράφος: Ο «Ορέστης» του Τερζόπουλου

Θέατρο / Κωνσταντίνος Ζωγράφος: «Ο Τερζόπουλος σου βγάζει τον καλύτερό σου εαυτό»

Ο νεαρός ηθοποιός που πέρυσι ενσάρκωσε τον Πυλάδη επιστρέφει φέτος ως Ορέστης. Με μια ήδη πλούσια διαδρομή στο θέατρο δίπλα σε σημαντικούς δημιουργούς, ετοιμάζει ένα νέο έργο εμπνευσμένο από το Νεκρομαντείο του Αχέροντα.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
«Μάλιστα κύριε Ζαμπέτα»: Αξίζει η παράσταση για τον «μάγκα» του ελληνικού πενταγράμμου;

The Review / «Μάλιστα κύριε Ζαμπέτα»: Αξίζει η παράσταση για τον «μάγκα» του ελληνικού πενταγράμμου;

Με αφορμή την παράσταση γι’ αυτόν τον αυθεντικό δημιουργό που τις δεκαετίες του 1950 και του 1960 μεσουρανούσε, ο Χρήστος Παρίδης και η Βένα Γεωργακοπούλου σχολιάζουν τον αντίκτυπό του στο κοινό σήμερα.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
«Οιδίπους Τύραννος» και «Οιδίπους επί Κολωνώ» του Σοφοκλή: Η άνοδος, πτώση και η αποθέωση

Αρχαίο Δράμα Explained / «Οιδίπους Τύραννος» και «Οιδίπους επί Κολωνώ» του Σοφοκλή: Η άνοδος, η πτώση και η αποθέωση

Τι μας μαθαίνει η ιστορία του Οιδίποδα, ενός ανθρώπου που έχει τα πάντα και τα χάνει εν ριπή οφθαλμού; Η κριτικός θεάτρου Λουίζα Αρκουμανέα επιχειρεί μια θεωρητική ανάλυση του έργου του Σοφοκλή.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
Αλίκη Βουγιουκλάκη: Στη ζωή έσπαγε τα ταμπού, στο θέατρο τα ταμεία

Θέατρο / Αλίκη Βουγιουκλάκη: Πώς έσπαγε τα ταμεία στο θέατρο επί 35 χρόνια

Για δεκαετίες έχτισε, με το αλάνθαστο επιχειρηματικό της ένστικτο, μια σχέση με το θεατρικό κοινό που ακολουθούσε υπνωτισμένο τον μύθο της εθνικής σταρ. Η πορεία της ως θιασάρχισσας μέσα από παραστάσεις-σταθμούς και τις μαρτυρίες συνεργατών της.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Νίκος Καραθάνος: «Εμείς είμαστε οι χώρες, τα κείμενα, οι πόλεις, εμείς είμαστε οι μύθοι»

Θέατρο / Νίκος Καραθάνος: «Εμείς είμαστε οι χώρες, τα κείμενα, οι πόλεις, εμείς είμαστε οι μύθοι»

Στον πολυαναμενόμενο «Οιδίποδα» του Γιάννη Χουβαρδά, ο Νίκος Καραθάνος επιστρέφει, 23 χρόνια μετά, στον ομώνυμο ρόλο, ακολουθώντας την ιστορία από το τέλος προς την αρχή και φωτίζοντας το ανθρώπινο βάθος μιας τραγωδίας πιο οικείας απ’ όσο νομίζουμε.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ένα δώρο που άργησε να φτάσει

Θέατρο / «Κοιτάξτε πώς φέρονταν οι αρχαίοι στους ξένους! Έτσι πρέπει να κάνουμε κι εμείς»

Ένα δώρο που έφτασε καθυστερημένα, μόλις είκοσι λεπτά πριν το τέλος της παράστασης - Κριτική της Λουίζας Αρκουμανέα για το «ζ-η-θ, ο Ξένος» σε σκηνοθεσία Μιχαήλ Μαρμαρινού.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
Η Κασσάνδρα της Έβελυν Ασουάντ σημάδεψε το φετινό καλοκαίρι

Θέατρο / Η Κασσάνδρα της Έβελυν Ασουάντ σημάδεψε την «Ορέστεια»

Η «Ορέστεια» του Θεόδωρου Τερζόπουλου συζητήθηκε όσο λίγες παραστάσεις: ενθουσίασε, προκάλεσε ποικίλα σχόλια και ανέδειξε ερμηνείες υψηλής έντασης και ακρίβειας. Ξεχώρισε εκείνη της Έβελυν Ασουάντ, η οποία, ως Κασσάνδρα, ερμήνευσε ένα αραβικό μοιρολόι που έκανε πολλούς να αναζητήσουν το όνομά της. Το φετινό καλοκαίρι, η παράσταση επιστρέφει στη Θεσσαλονίκη, στους Δελφούς και στο αρχαίο θέατρο Φιλίππων.
M. HULOT
Η Λίνα Νικολακοπούλου υπογράφει και σκηνοθετεί τη μουσικοθεατρική παράσταση «Χορικά Ύδατα»

Θέατρο / «Χορικά Ύδατα»: Ο έμμετρος κόσμος της Λίνας Νικολακοπούλου επιστρέφει στη σκηνή

Τραγούδια που αποσπάστηκαν από το θεατρικό τους περιβάλλον επιστρέφουν στην πηγή τους, σε μια σκηνική τελετουργία γεμάτη εκπλήξεις που φωτίζει την τεράστια καλλιτεχνική παρακαταθήκη της στιχουργού.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
«Το ημέρωμα της στρίγγλας»: Ήταν ο Σαίξπηρ μισογύνης;

The Review / «Το ημέρωμα της στρίγγλας»: Ήταν ο Σαίξπηρ μισογύνης;

Γιατί εξακολουθεί να κερδίζει το σύγχρονο κοινό η διάσημη κωμωδία του Άγγλου βάρδου κάθε φορά που ανεβαίνει στη σκηνή; Ο Χρήστος Παρίδης και η Βένα Γεωργακοπούλου συζητούν με αφορμή την παράσταση που σκηνοθετεί η Εύα Βλασσοπούλου.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
«Darkest White»: Ένα σύμπαν που εξερευνά την ανθεκτικότητα και τη δύναμη της γυναίκας 

Θέατρο / «Darkest White»: Ο εμφύλιος από την πλευρά των χαμένων

Το έργο της Δαφίν Αντωνιάδου που θα δούμε στο Φεστιβάλ Αθηνών, εξερευνά μέσω προσωπικών και ιστορικών αναμνήσεων και μέσα από την ανθεκτικότητα και τη δύναμη της γυναικείας παρουσίας, ιστορίες εκτοπισμού και επιβίωσης. 
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Beytna: Μια παράσταση χορού που είναι στην ουσια ένα τραπέζι με φίλους

Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας / Beytna: Μια παράσταση χορού που είναι στην ουσία ένα τραπέζι με φίλους

Ο σπουδαίος λιβανέζος χορευτής και χορογράφος Omar Rajeh, επιστρέφει με την «Beytna», μια ιδιαίτερη περφόρμανς με κοινωνικό όσο και γαστριμαργικό αποτύπωμα, που θα παρουσιαστεί στο πλαίσιο του φετινού 31ου Διεθνούς Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η νύφη και το «Καληνύχτα, Σταχτοπούτα»

Θέατρο / Η Καρολίνα Μπιάνκι παίρνει το ναρκωτικό του βιασμού επί σκηνής. Τι γίνεται μετά;

Μια παράσταση-περφόρμανς που μέσα από έναν εξαιρετικά πυκνό και γοητευτικό λόγο, ένα κολάζ από εικόνες, αναφορές, εξομολογήσεις, όνειρα και εφιάλτες μάς κάνει κοινωνούς μιας ακραίας εμπειρίας, χωρίς να σοκάρει.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
Ακούγεσαι Λυδία, Ακούγεσαι ίσαμε το στάδιο

Επίδαυρος / «Ακούγεσαι, Λυδία, ίσαμε το στάδιο ακούγεσαι»

Κορυφαίο πρόσωπο του αρχαίου δράματος, συνδεδεμένη με εμβληματικές παραστάσεις, ανατρέχει σε δεκαπέντε σταθμούς της καλλιτεχνικής της ζωής στην Επίδαυρο και αφηγείται προσωπικές ιστορίες, επιτυχίες και ματαιώσεις, εξαιρετικές συναντήσεις και συνεργασίες, σε μια πορεία που αγγίζει τις πέντε δεκαετίες.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Ούρλιχ Ράσε και το παρασκήνιο της ιστορίας της Ισμήνης

Θέατρο / Η σκηνή του Ούρλιχ Ράσε στριφογύριζε - και πέταξε έξω την Ισμήνη

Στην παράσταση που άνοιξε την Επίδαυρο, ο Γερμανός σκηνοθέτης επέλεξε να ανεβάσει μια Αντιγόνη χωρίς Ισμήνη. Η απομάκρυνση της Κίττυς Παϊταζόγλου φωτίζει τις λεπτές –και άνισες– ισορροπίες εξουσίας στον χώρο του θεάτρου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Θάνος Παπακωνσταντίνου μέσα στη γοητεία και στον τρόμο του Δράκουλα

Πρώτες Εικόνες / Dracula: Η υπερπαραγωγή που έρχεται το φθινόπωρο στην Αθήνα

Ο Θάνος Παπακωνσταντίνου μιλά αποκλειστικά στη LiFO για την πιο αναμενόμενη παράσταση της επερχόμενης σεζόν, για τη διαχρονική γοητεία του μύθου που φαντάστηκε ο Μπραμ Στόκερ στα τέλη του 19ου αιώνα, για το απόλυτο και το αιώνιο μιας ιστορίας που, όπως λέει, τον «διαλύει».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ερωτευμένος με τον Κρέοντα

Θέατρο / Ο Rasche αγάπησε τον Κρέοντα περισσότερο από την Αντιγόνη

«Η εκφορά του λόγου παραδίδεται αμαχητί σε μια άκρατη δραματικότητα, σε ένα υπερπαίξιμο, σε μια βεβιασμένη εμφατικότητα, σε έναν στόμφο παλιακό που θα νόμιζε κανείς πως έχει εξαλειφθεί πλέον. Η σοβαροφάνεια σε όλο το (γοερό) μεγαλείο της». Έτσι ξεκίνησε φέτος η Επίδαυρος.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
Πολεμικοί Ανταποκριτές: Ψάχνοντας την αλήθεια μέσα στο ζόφο του πολέμου

Θέατρο / Πολεμικοί Ανταποκριτές: Ψάχνοντας την αλήθεια μέσα στον ζόφο του πολέμου

Σε μια περίοδο που ο πόλεμος αποτελεί βασικό συστατικό της καθημερινότητάς μας, μια παράσταση εξετάζει όσα μεσολαβούν μεταξύ γεγονότος και πληροφορίας και πώς διαμορφώνουν την τελική καταγραφή και την ιστορική μνήμη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η τραγική ιστορία και η άγρια δολοφονία μιας θαρραλέας περφόρμερ

Θέατρο / Η τραγική ιστορία και η άγρια δολοφονία μιας θαρραλέας περφόρμερ

Όταν η Πίπα Μπάκα ξεκίνησε να κάνει oτοστόπ από την Ιταλία για να φτάσει στην Ιερουσαλήμ δεν φαντάστηκε ότι αυτό το ταξίδι-μήνυμα ειρήνης θα κατέληγε στον βιασμό και τη δολοφονία της. Mια παράσταση που θα δούμε στο Φεστιβάλ Αθηνών αναφέρεται στην ιστορία της.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ