Ο Θάνος Παπακωνσταντίνου ανεβάζει την «Αποκάλυψη» του Ιωάννη σαν ένα επείγον κάλεσμα για αλλαγή – Πρώτες εικόνες

Οι promo φωτογραφίες του Nick Knight με το άφυλο παιδί που έχει βουτήξει το χέρι του σε χρυσή μπογιά τελικά λειτούργησαν ως προάγγελος για το ολόχρυσο σκηνικό της Νίκης Ψυχογιού. Τρεις πύλες, κατάμαυρες, επιβλητικές, χάσκουν στο βάθος της τεράστιας Κεντρικής Σκηνής της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση και πλαισιώνουν με απόλυτα λειτουργική λιτότητα την πρώτη πράξη (αυτή των Επιστολών) της «Αποκάλυψης» του Ιωάννη, στην παράσταση που ανεβάζει ο Θάνος Παπακωνσταντίνου, δίνοντας το εναρκτήριο λάκτισμα για τη νέα θεατρική σεζόν του πολιτιστικού οργανισμού. Παραπίσω κρύβεται και μια εντελώς διαφορετική σκηνική σύνθεση που ο σκηνοθέτης δεν θέλει να αποκαλύψει μέχρι την πρεμιέρα, διατηρώντας την έκπληξη γι' αυτό που τελικά θα δούμε.

Μετά τον πάλλευκο, «κλινικό μεσαίωνα» της περσινής «Ηλέκτρας» του και τον παραδοσιακό, δημοτικό μαξιμαλισμό των «Στοιχειωμένων» που είδαμε τον χειμώνα, το χρυσό και οι πολύχρωμοι δωρικοί χιτώνες των ηθοποιών του φαίνονται σαν μεγάλη αισθητική στροφή για τον ιδιοσυγκρασιακό δημιουργό, που κατευθύνεται εδώ προς κάτι εντελώς διαφορετικό, αλλά κατά παράδοξο τρόπο και πάλι συγγενικό με τις εμμονές και τα ενδιαφέροντά του – εδώ επίσης είναι ξεκάθαρες οι αναφορές του στην ορθόδοξη αγιογραφία.

Κοιτώντας τον πυρήνα του κειμένου, προέκυψε επίσης ότι ο μηχανισμός που προτείνεται με την Αποκάλυψη, ότι ο κόσμος με βία θα αλλάξει και θα γίνει ένα ξεκαθάρισμα καλών-κακών, φίλων-εχθρών, άσπρου-μαύρου, είναι ο άμεσος ή έμμεσος ηθικός αυτουργός σε όποιο ουτοπικό κίνημα έχει προκύψει από τότε και πέρα.

Η Αποκάλυψη του Ιωάννη είναι ένα από τα 27 βιβλία της Καινής Διαθήκης και σε αυτό συναντάμε τον πυρήνα της χριστιανικής εσχατολογίας, καθώς είναι το μόνο από τα αποκαλυπτικά κείμενα που περιλαμβάνεται στον Κανόνα της Αγίας Γραφής. Γράφτηκε από τον απόστολο Ιωάννη την περίοδο που ήταν εξόριστος στην Πάτμο, το 96 μ.Χ.

Γιατί αποφάσισε ο Θάνος Παπακωνσταντίνου να ασχοληθεί με ένα τόσο πρωταρχικό και δυσερμήνευτο κείμενο; «Το αγαπάω. Έχει επηρεάσει τα πάντα, μουσική, κινηματογράφο, ποίηση, εικαστικά. Είτε το ίδιο, είτε εκδοχές του, είτε αναφορές σε αυτό, είτε παρερμηνείες του, όλα τα συναντάω εδώ και πολλά χρόνια σε πράγματα που αγαπάω πολύ. Είναι υλικό με τον οποίο ήθελα να ασχοληθώ, μετά την τραγωδία και τη δημοτική παράδοση. Είναι συγκοινωνούντα δοχεία αυτοί οι κόσμοι, και με ενδιαφέρουν ως υλικό παραστασιακό».

Ο Θάνος Παπακωνσταντίνου ανεβάζει την «Αποκάλυψη» του Ιωάννη σαν ένα επείγον κάλεσμα για αλλαγή – Πρώτες εικόνες

Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν / LiFO

Σαφής και πάλι η αίσθηση της συνέχειας, λοιπόν, στην εργογραφία του Θάνου Παπακωνσταντίνου, που εδώ χρησιμοποιεί το κείμενο της «Αποκάλυψης» σαν ένα μεγάλο χορικό. «Δεν έχω βάλει, προφανώς, κάποιον να υποδύεται τον Ευαγγελιστή, κάποιον τον Αντίχριστο και κάποιον το Θηρίο. Μιλάμε για μια κοινότητα πιστών που ερμηνεύει και μεταφέρει το κείμενο, όχι όμως ως αυτόπτες μάρτυρες, σαν να το είδαν και να μας το αφηγούνται, αλλά επικαλούμενοι όλα εκείνα τα πράγματα που αναφέρει το κείμενο, για να έρθουν.

»Μέσα από την έρευνά μου, κατάλαβα ότι, πέρα από το επίπεδο των καταστροφών, της δαιμονολογίας και του τέλους του κόσμου, που είναι σαφώς ένα ισχυρό στοιχείο του, αφορά πολύ περισσότερο μια κοινότητα πιστών, τη χριστιανική εν προκειμένω. Ξεκινά με 7 επιστολές, που είναι μια απεύθυνση. Έτσι το καταλαβαίνω εγώ κι έτσι το χρησιμοποίησα στην παράσταση. Σαν ένα μήνυμα για εγρήγορση, εμψύχωση και συσπείρωση των πιστών μιας πίστης, παρά σαν ένα ανάθεμα και μια καταστροφολογία, όπως χρησιμοποιήθηκε από πολλούς – και από την επίσημη Εκκλησία από ένα σημείο και πέρα. Δεν με ενδιαφέρει καθόλου αυτό το κομμάτι.

»Κοιτώντας τον πυρήνα του κειμένου, προέκυψε επίσης ότι ο μηχανισμός που προτείνεται με την Αποκάλυψη, ίσως συστηματοποιημένος για πρώτη φορά στην ανθρώπινη ιστορία, ότι ο κόσμος με βία θα αλλάξει και θα γίνει ένα ξεκαθάρισμα καλών-κακών, φίλων-εχθρών, άσπρου-μαύρου –ό,τι όνομα θες βάλ' τους–, όπου θα επικρατήσουν οι καλοί, οι φίλοι, το άσπρο, και ο κόσμος θα αλλάξει σε κάτι για το οποίο δεν έχουμε καμία εικόνα σε σχέση με τον κόσμο που ξέρουμε ως τώρα, προς το καλύτερο, προς το τέλειο, είναι ο άμεσος ή έμμεσος ηθικός αυτουργός σε όποιο ουτοπικό κίνημα έχει προκύψει από τότε και πέρα. Όταν το κατάλαβα αυτό, άλλαξε εντελώς ο τρόπος που αντιλαμβάνομαι τόσο το συγκεκριμένο κείμενο όσο και την ίδια τη θρησκεία.

Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν / LiFO

»Μιλάμε για ένα κείμενο που γράφτηκε το 96. Αν υποθέσουμε ότι ο Χριστός πέθανε το 33, είναι ούτε μισός αιώνας μετά. Άρα το αίτημα για την επιστροφή, τη Δευτέρα Παρουσία του και την κυριαρχία του, την κάθοδο της νέας Ιερουσαλήμ, την ουτοπίας, της Πόλης του Θεού στη Γη, ήταν μια πραγματική επιθυμία των τότε πιστών. Αυτό το αίτημα, στο δικό μου το κεφάλι, συνδυάζεται πολύ περισσότερο με έκρυθμες ιστορικές στιγμές, στις οποίες υπάρχει αίτημα για αλλαγή εδώ και τώρα, όχι συμβολικά, μελλοντικά, όπως στα κείμενα του Αυγουστίνου και του Ωριγένη. Οι ερμηνείες και πολύ περισσότερο οι παρερμηνείες του κειμένου ανά την ιστορία πάντα έχουν να κάνουν με το ότι θέλουμε έναν καλύτερο κόσμο τώρα και θα τον κερδίσουμε με βία – το αίμα, η βία είναι σταθερή προϋπόθεση».

Αλλαγή, συσπείρωση, ομοψυχία, δράση τώρα – ένα κάλεσμα για ακόνισμα και όξυνση της πίστης: Με όλα τα κινήματα που αποζητούν την αλλαγή σήμερα, η «Αποκάλυψη» και η σκηνική της ανάγνωση από τον Θάνο Παπακωνσταντίνου φαντάζει πιο καίρια παρά ποτέ. Κι ένα fun fact, αντί κατακλείδας: ο σκηνοθέτης ήρθε σε επαφή για πρώτη φορά με το κείμενο όταν είδε την παλιά, cult ταινία τρόμου των '70s «Η Προφητεία» (The Omen). «Και το "Έβδομο Σημάδι" με την Ντέμι Μουρ. Δεν το ξέρεις; A, είναι μια τεράστια χολιγουντιανή φλόπα των '80s, αξίζει να το δεις».

Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν / LiFO

Συντελεστές

Σύλληψη & Σκηνοθεσία: Θάνος Παπακωνσταντίνου

Μετάφραση: Μιχαήλα Πλιαπλιά

Σκηνικά & Κοστούμια: Νίκη Ψυχογιού

Μουσική Σύνθεση & Προγραμματισμός Ηλεκτρονικών: Πάνος Ηλιόπουλος

Μουσική Επιμέλεια & Διεύθυνση, εκκλησιαστικό όργανο: Μάρκελλος Χρυσικόπουλος

Σχεδιασμός Κίνησης: Νάντη Γώγουλου

Σχεδιασμός Φωτισμών: Χριστίνα Θανάσουλα

Γλυπτική: Αλέκος Μπουρελιάς

Βοηθός Σκηνοθέτη: Κωνσταντίνα Αγγελοπούλου

Βοηθός Σκηνογράφου - Ενδυματολόγου: Μαρίνα Μουρτζή

Βοηθός Σχεδιασμού Φωτισμών: Σεμίνα Παπαλεξανδροπούλου

Ηχοληψία: Μανώλης Αγγελάκης

Κομμώσεις: Κωνσταντίνος Κολιούσης

Live Electronics: Κωνσταντίνος Τσιώλης

Μακιγιάζ: Κωνσταντίνα Πασπάλη

Παραγωγή: Στέγη Ιδρύματος Ωνάση

Ερμηνεύουν: Αλεξία Καλτσίκη, Μαριάννα Δημητρίου, Καλλιόπη Σίμου, Ελένη Μολέσκη, Κλεοπάτρα Μάρκου, Θανάσης Δόβρης, Σωτήρης Τσακομίδης, Μάριος Παναγιώτου, Μιλτιάδης Φιορέντζης, Γιώργος Δικαίος

Συμμετέχουν οι μουσικοί: Θοδωρής Βαζάκας (κρουστά), Κώστας Γάτσιος (κλαρινέτο, μπάσο κλαρινέτο), Αλέξης Καραϊσκάκης (τσέλο), Σπύρος Μοσχονάς (τρομπόνι), Ελευθερία Τόγια (βιόλα), Δημήτρης Τίγκας (κοντραμπάσο), Κώστας Τσιώλης (ηλεκτρονικά)

Συμμετέχουν: Παντελής Καλογεράκης, Κωνσταντίνα Κάλτσιου, Λουκάς Κυριαζής, Μαρία Μαντά, Γιάννης Μπατσής, Γρηγορία Οικονομάκη, Ραφαήλ Σιδηρόπουλος, Κωνσταντίνα Σκανδάλη, Δημήτρης Χαραλαμπόπουλος, Εύη Χρόνη και τα παιδιά: Κωνσταντίνος Τσακομίδης, Μάρκος Σωμαρίπας-Χρονόπουλος