Tραπ μουσική και βία: Μπερδεύοντας τον στίχο με την πραγματικότητα

Ενοχοποιητικά στοιχεία: Tραπ μουσική και βία Facebook Twitter
Άσχετα με το αν μας αρέσει η τραπ ή όχι, το σίγουρο είναι πως καμία μορφή τέχνης δεν αποτελεί ενοχοποιητικό στοιχείο. Εικονογράφηση: bianka/ LIFO
0


ΕΝΑ ΝΕΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ φαίνεται να απασχολεί την πολιτική ατζέντα και τον δημόσιο διάλογο στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια. Το όνομα αυτού: τραπ μουσική. Δύο λέξεις που πυροδοτούν συζητήσεις σε τηλεοπτικά πάνελ, ομιλίες στη Βουλή, θεωρητικές και δημοσιογραφικές αναλύσεις, ρητορικές καταδίκες από celebrity αστυνομικούς, και ένα σωρό άλλα σχόλια που υποστηρίζουν πολιτικές καταστολής σε μια χώρα στην οποία οι αναφορές σε «νόμο και τάξη» φαίνεται να ανακουφίζουν, αντί να φοβίζουν ή να θυμίζουν ρητορική και πρακτικές που τόσο τραυμάτισαν τη χώρα επί χούντας.

Το μοτίβο «τραπ και βία» διαδέχεται άλλα ειδησεογραφικά σουξέ, όπως: «ανομία στα ελληνικά πανεπιστήμια», «νόμος Παρασκευόπουλου», «οπαδική βία», «παραβατικότητα ανηλίκων» και άλλα συναφή. Καλοπροαίρετοι καταναλωτές αυτού του ρεπερτορίου θα μπορούσαν να ισχυριστούν πως όλη αυτή η κουβέντα δείχνει ευαισθησία, αγωνία και ανησυχία για κοινωνικά προβλήματα. Οι αντιδράσεις και οι λύσεις όμως φλερτάρουν με την τιμωρία και την πειθαρχία.

Μπορούμε να καταλάβουμε πολλά αν εστιάσουμε σε αυτούς που κάνουν επίθεση στην τραπ. 

Παραπάνω καταστολή, αυστηρότερες ποινές, λιγότερες ελευθερίες για τους «δράστες», παραπάνω προσλήψεις στην Αστυνομία, νέες ομάδες αστυνομικών, νέες διατάξεις, αναμορφωτήρια, εισαγγελικές παρεμβάσεις κ.λπ. έρχονται να αντικαταστήσουν την όποια απόπειρα ή διάθεση για περισσότερη κατανόηση, έγνοια, σκέψη, μελέτη και τεκμηριωμένο (δια)λόγο.

Κάπως έτσι, αυτόκλητοι «ειδήμονες» χωρίς τις απαραίτητες γνώσεις και διαπιστευτήρια ή προσωπική επαφή με το αντικείμενο προσπαθούν να μας πείσουν πως η βία, η εγκληματικότητα και η παραβατικότητα (έννοιες περίπλοκες, πολυσύνθετες, με πολύπλευρες ερμηνείες) οφείλονται στην τραπ μουσική και την επαφή των νέων «παιδιών» με αυτή. Λίγη περισσότερη γνώση και σύνεση λοιπόν επιβάλλονται, και το παρόν κείμενο προσπαθεί να εξοικειώσει τον αναγνώστη με άλλες οπτικές γωνίες, που προέρχονται από την ερευνητική μας δραστηριότητα και προσωπική επαφή με τη ραπ μουσική και τη σχετική βιβλιογραφία που την πλαισιώνει.

Ας αρχίσουμε από την αρχή. Η τραπ μουσική είναι ένα από τα πολλά παρακλάδια της μουσικής οικογένειας της ραπ (gangsta, conscious, Αfrocentric κ.λπ.), το οποίο προέρχεται κυρίως από τις αμερικανικές Πολιτείες του Νότου και τα τέλη της δεκαετίας του ’00, αν και ο ήχος της συγκεκριμένα προέρχεται από τη δεκαετία του ’90 και τους Three 6 Mafia. Πρόσφατα, ο πρόεδρος της Ελληνικής Λύσης απήγγειλε στη Βουλή στίχους από τραγούδια των Ελλήνων τράπερ Light και Thug Slime, υποστηρίζοντας πως οι στίχοι αποτελούν εγκληματικά πειστήρια και έγκληση σε εγκληματικές πράξεις. Επομένως, προτείνει να τεθεί εκτός νόμου η μουσική τους και να οδηγηθούν στη φυλακή οι δημιουργοί της.

Κάπως έτσι ένα ολόκληρο είδος μουσικής οδηγείται στο εδώλιο του κατηγορουμένου, βάσει επιχειρημάτων που επιμένουν πως η τραπ ωραιοποιεί τη βία και κατασκευάζει εν δυνάμει εγκληματίες. Μπερδεύοντας τον στίχο με την πραγματικότητα, την αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο με την ομολογία ενοχής και την περσόνα με τον καλλιτέχνη, το κατηγορητήριο κατά της τραπ μετατρέπει ένα μουσικό είδος σε ενοχοποιητικό στοιχείο, με ρητορικές και νομικίστικες μανούβρες που αρνούνται την ποιητική και καλλιτεχνική φύση της τραπ, πράγμα που μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στην ελευθερία της έκφρασης.

Άσχετα με το αν μας αρέσει η τραπ ή όχι, το σίγουρο είναι πως καμία μορφή τέχνης δεν αποτελεί ενοχοποιητικό στοιχείο. Ιδίως μάλιστα όταν αναφερόμαστε εγκωμιαστικά σε έναν φιλελεύθερο πολιτισμό δικαίου που στηρίζεται σε τεκμήρια, και όχι σε φτηνές πατέντες που οδηγούν στην ποινικοποίηση της καλλιτεχνικής έκφρασης. Το φλέγον ζήτημα λοιπόν είναι το αν ένα μουσικό είδος αποτελεί τεκμήριο ενοχής. Δεν έχει σημασία αν οι τράπερ «καρφώνουν» τον εαυτό τους, προκαλούν άλλους, ή αν όσα περιγράφονται στους στίχους τους ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα ή αν αντικατοπτρίζουν έναν παραβατικό τρόπο ζωής.

Σημασία έχει πως όλα τα παραπάνω αποτελούν χαρακτηριστικά ενός μουσικού είδους που (θα ’πρεπε να) προστατεύεται από νομικές συμβάσεις οι οποίες υπερασπίζονται θεμελιώδεις ελευθερίες, όπως και άλλες μορφές τέχνης με βίαιο περιεχόμενο που δεν στοχοποιούνται ως κοινωνικά προβλήματα.

Θα μπορούσαμε να σταχυολογήσουμε άπειρα παραδείγματα βίας που προστατεύονται από τον καθωσπρεπισμό, την επιλεκτική ηθικολογία και την υποκρισία των «δύο μέτρων και δύο σταθμών» που κατακρίνει την απροκάλυπτη έκφραση βίας, και μάλιστα του σεξισμού, στην τραπ αλλά την αποδέχεται στην Καινή Διαθήκη, στον Οβίδιο, στον Φρόιντ, στον Νίτσε, στις ταινίες του Ταραντίνο και του Τακάσι Μίικε, ή ακόμα και στις ταινίες της Τζέιν Κάμπιον. Το παράπονο των επικριτών της τραπ λοιπόν αφορά στον τόνο και το ύφος, όχι στο περιεχόμενο ή το αντικείμενο της τέχνης.

Καταπώς φαίνεται, το ζητούμενο είναι να είναι κανείς ευγενικά και πολιτισμένα βίαιος. Αντί να κριτικάρουμε νόμιμες μορφές βίας που προκαλούν πολυάριθμα θύματα, προτιμούμε να καταδικάζουμε την τραπ. Κι όλα αυτά σε μια χώρα που ανέχεται την αστυνομική βία, τη βία της μεταναστευτικής της πολιτικής, της υποχρεωτικής στρατιωτικής θητείας, του ρατσισμού, του σεξισμού, της ομοφοβίας, της τρανσφοβίας, της κοινωνικής ανισότητας και ενός κοινοβουλίου που μέχρι πρόσφατα έδινε βήμα σε φασιστικές τρομοκρατικές οργανώσεις.

Είναι σίγουρα πιο εύκολο να καταδικάζουμε την τραπ για τη βία που παραβλέπουμε αλλού, αγνοώντας σημαντικές έρευνες που δείχνουν πως κράτη που επιδίδονται σε βίαιες πράξεις, όπως ο πόλεμος και η καταστολή, καλλιεργούν τη βία και την εγκληματικότητα που συνηθίζουμε να αποδίδουμε σε συγκεκριμένα άτομα και κοινωνικές ομάδες, αντιμετωπίζοντας τη βία ως συμπεριφορά παρά ως θεσμικό και δομικό πρόβλημα.

Αυτό δεν σημαίνει πως υποστηρίζουμε τη βία στην τραπ. Κάθε άλλο. Επισημαίνουμε απλώς τη διγλωσσία των επικριτών της. Ακούγοντάς τους, κινδυνεύει να συμπεράνει κανείς πως η τραπ επινόησε τη βία και πως με λίγη περισσότερη αστυνόμευση, ποινές και καταστολή, θα ζήσουμε όλοι σε μια ειρηνική ουτοπία. 

Μπορούμε να καταλάβουμε πολλά αν εστιάσουμε σε αυτούς που κάνουν επίθεση στην τραπ.  Ένας εξ αυτών μιλάει στα κανάλια για το πώς η τραπ δεν σέβεται τις γυναίκες, ενώ πριν κάποιο καιρό έδινε δωρεάν νομικές συμβουλές σε εν δυνάμει γυναικοκτόνους. Ένας άλλος κόπτεται για τη διαπαιδαγώγηση των μικρών παιδιών, την ίδια στιγμή που ο μηχανισμός τον οποίο στηρίζει βυθίζει καράβια με μικρά παιδιά στο Αιγαίο.

Έχει λοιπόν σημασία ποιος ασκεί κριτική και από ποια θέση, γιατί αυτό μας βοηθάει να καταλάβουμε προς τα πού κινείται η κουβέντα, τι παρουσιάζεται ως πρόβλημα και ποιες είναι οι προτεινόμενες λύσεις. Μέχρι τώρα οι πιο δυνατές φωνές κατά της τραπ δικαιώνουν το σοφό ρητό που μας υπενθυμίζει πως γι’ αυτούς που έχουν συνηθίσει να κρατούν σφυριά, τα πάντα μοιάζουν με πρόκες. Μήπως θα πρέπει να μάθουμε τι μουσική ακούνε; 

The Racial Problem with the UK's Rap Ambassador

Ο (δρ.) Κώστας Σαββόπουλος είναι κάτοχος διδακτορικού πάνω στη ραπ μουσική, αρθρογράφος, DJ και συγγραφέας του «I still love her. Τι μου έμαθε για τον σεξισμό και την αρρενωπότητα η ραπ».

Ο (δρ.) Λάμπρος Φάτσης είναι επίκουρος Καθηγητής Εγκληματολογίας στο City, University of London με εξειδίκευση στην αστυνόμευση της μαύρης μουσικής και έντονη δραστηριότητα στο θέμα, ως ιδρυτικό μέλος των ομάδων Prosecuting Rap και Art Not Evidence, και ως εμπειρογνώμων σε πολυάριθμες δικαστικές υποθέσεις που αφορούν επαγγελματίες και ερασιτέχνες ράπερ. 

Μουσική
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Κι αν είμαι τραπ μη με φοβάσαι

Daily / Κι αν είμαι τραπ μη με φοβάσαι

Η εξαιρετική ταινία MJ του Γιώργου Φουρτούνη που μπορεί να δει κανείς από την πλατφόρμα του Διεθνούς Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους Δράμας, έχει ως κεντρικό χαρακτήρα έναν εγχώριο σταρ της (τ)ραπ σκηνής στα πρόθυρα νευρικής κατάρρευσης.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

SARA LANDRY

Μουσική / Η ωμή techno της Sara Landry απέναντι στους haters

Όσα πρέπει να ξέρετε για την DJ που ξεκίνησε από τα σκοτεινά κλαμπ του Τέξας, κατάφερε να χτίσει τον δικό της θρόνο σε έναν κόσμο που κυριαρχείται από ανδρικά ονόματα και ετοιμάζεται να δονήσει για πρώτη φορά την Αθήνα με 150 bpm και πάνω.
ΦΩΦΗ ΤΣΕΣΜΕΛΗ
Ο Μότσαρτ και τα μυστήρια

Συμφωνική Μουσική - Ιστορίες / Ο Μότσαρτ και τα μυστήρια

Η πιο διάσημη Συμφωνία του Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ κρύβει ακόμη και σήμερα άλυτα μυστήρια για ακροατές και μελετητές, τόσο για τη δημιουργία της όσο και για την πρώτη της εκτέλεση. Η συναυλία της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών στις 21 Μαρτίου στο Μέγαρο Μουσικής, στην οποία θα ακουστεί το περίφημο έργο, γίνεται αφορμή για τη Ματούλα Κουστένη να «σκαλίσει» τη ζωή του μεγάλου συνθέτη και τις συνθήκες κάτω από τις οποίες γράφτηκαν τα τελευταία του έργα.
ΜΑΤΟΥΛΑ ΚΟΥΣΤΕΝΗ
Δημήτρης Μπάκουλης: «Έχω σταθεί τυχερός λόγω του φύλου μου»

Lifo Videos / Δημήτρης Μπάκουλης: «Έχω σταθεί τυχερός λόγω του φύλου μου»

Ο τραγουδοποιός που ξεκίνησε από το YouTube μιλά για τη νέα του δουλειά «Η άνθρωπος», για την ανάγκη να σπάσουν τα γλωσσικά στερεότυπα και για τον σεξισμό που επικρατεί στη μουσική βιομηχανία. 
ΣΩΤΗΡΗΣ ΒΑΛΑΡΗΣ
Η «καταραμένη γενιά» των Βρετανίδων ποπ σταρ

Μουσική / Η «καταραμένη γενιά» των Βρετανίδων ποπ σταρ

Η μουσική βιομηχανία συχνά ρομαντικοποιεί τον πόνο, αλλά οι γυναίκες πληρώνουν το τίμημα. Από την Amy Winehouse μέχρι τη Duffy, πολλές επιτυχημένες τραγουδίστριες έχουν βρεθεί αντιμέτωπες με ανελέητη πίεση, κακοποίηση και προβλήματα ψυχικής υγείας.
THE LIFO TEAM
79’ με τον Παντελή Δημητριάδη

Μουσική / «Νιώθω ότι δεν μπορώ να συμπλεύσω με τον κόσμο γύρω μου»

Ο Παντελής Δημητριάδης, βασικός δημιουργός των Παιδιών της Παλαιότητας –αρχικά Κόρε. Ύδρο.– μιλά για όλα όσα τον κάνουν να νιώθει ως ένα ον σε μια παράλληλη πραγματικότητα, σε μια ειλικρινή συνέντευξη-απολογισμό με αφορμή τις εμφανίσεις τους στην Αθήνα.
M. HULOT
Laibach: «Μπορούμε να είμαστε όλα όσα φοβάστε και όλα όσα επιθυμείτε»

Μουσική / Laibach: «Μπορούμε να είμαστε όλα όσα φοβάστε και όλα όσα επιθυμείτε»

Λίγο πριν από την αποψινή της περφόρμανς στην Αθήνα (Gazarte), η ρηξικέλευθη σλοβένικη μουσική κολεκτίβα εκθέτει το καλλιτεχνικό και φιλοσοφικό της μανιφέστο στη LiFO «προειδοποιώντας» ότι δεν είναι εδώ για να προσφέρει την άνεση του ψέματος, αλλά τη δυσφορία της αλήθειας.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Δημήτρης Παπαδημητρίου - Βερόνικα Δαβάκη: «Στο ρεμπέτικο έχουν ειπωθεί πράγματα πιο καίρια και πιο λακωνικά απ’ ό,τι στην υψηλή ποίηση»

Μουσική / «Στο ρεμπέτικο έχουν ειπωθεί πράγματα πιο καίρια απ’ ό,τι στην υψηλή ποίηση»

Με αφορμή τη νέα τους μουσική παράσταση με εντελώς άγνωστα τραγούδια των Παπαϊωάννου και Τούντα, ο Δημήτρης Παπαδημητρίου και η Βερόνικα Δαβάκη μιλάνε για όσα οραματίζονται για το «Ελληνικό Σχέδιο» που βρίσκεται στην υπηρεσία της ελληνικής μουσικής και των δημιουργών της.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Η ξανθιά φιλοδοξία της Sabrina Carpenter

Μουσική / Η Sabrina Carpenter ξέρει ακριβώς τι κάνει στην ποπ

Η πρώτη καλλιτέχνιδα που είχε ταυτόχρονα ένα νο1 άλμπουμ και τρία τραγούδια στην πεντάδα των UK Charts και τρια κομμάτια στην πεντάδα του Billboard Hot 100 –κάτι που είχε να συμβεί από την εποχή των Beatles– δεν είναι τόσο αθώα όσο φαίνεται. Στην πορεία, έχει σπάσει αρκετά στερεότυπα.
ΜΑΡΙΑ ΠΑΠΠΑ
«Ελάχιστοι άνθρωποι που ασχολήθηκαν με την τέχνη άφησαν παρακαταθήκη»

Οι Αθηναίοι / «Αυτό που λέμε ευτυχισμένη ζωή δεν υπάρχει»

Ο Θέμης Ανδρεάδης γνώρισε τεράστια επιτυχία με το σατιρικό τραγούδι αλλά το ρίσκο να ασχοληθεί με το αγαπημένο του είδος, την μπαλάντα, τον άφησε εκτός μουσικής για σχεδόν είκοσι χρόνια. Η επιστροφή του με ένα δίσκο βινυλίου με συμμετοχές μουσικών από τις νεότερες γενιές ανοίγει ένα νέο, πιο φωτεινό κεφάλαιο στη ζωή του.
M. HULOT