Χθες, στο site του DiEM25 (Democracy in Europe Movement 2025), τής πανευρωπαϊκής πολιτικής κίνησης του Γιάνη Βαρουφάκη, ανέβηκε ένα κείμενο που είχε τίτλο “A Painful Lesson from Brexit: Why DiEM25 needs a simpler message” (Ένα Οδυνηρό Μάθημα από το Brexit: Γιατί το DiEM25 χρειάζεται ένα απλούστερο μήνυμα). Το κείμενο αυτό υπογραφόταν, ομού, από τον Brian Eno και τον Γιάνη Βαρουφάκη.
Δεν ξέρω αν αυτό μπορεί να εκπλήσσει κάποιους… πώς είναι δυνατόν ένας διακεκριμένος μουσικός του ροκ (και δη του πειραματικού ροκ, του ambient κ.λπ.) να συνυπογράφει ένα πολιτικό κείμενο με τον πρώην Έλληνα ΥΠΟΙΚ, αλλά αν όντως εκπλήσσει τότε να πούμε πως οι Eno και Βαρουφάκης τα τελευταία χρόνια κάνουν παρέα, είναι φίλοι, με τον Eno να αποτελεί και εξέχον μέλος της Κίνησης (του DiEM25).
Με τον κ. Σόρος έχουμε συμπέσει μία και μοναδική φορά: τη 13η Απριλίου 2012, στο Βερολίνο, σε πάνελ συζήτησης με θέμα την κρίση του ευρώ (υπάρχει και σχετικό βίντεο στο YouTube). Μετά τη λήξη του πάνελ οι συμμετέχοντες (περί τα 12 άτομα) συμφάγαμε. Με τον κ. Σόρος ανταλλάξαμε απόψεις για περίπου πέντε λεπτά. Αυτή ήταν η σχέση μου μαζί του. Τελεία και παύλα.
Στο κείμενο αυτό οι Eno και Βαρουφάκης… αυτομαστιγώνονται, «κατηγορώντας» εαυτούς για «κοσμπολιτισμό» και για αδυναμία εκλαΐκευσης του μηνύματος τής προοπτικής αλλαγής τής Ευρώπης εκ των έσω.
Υποστηρίζουν πως εκείνος που υποφέρει ή πεινάει δεν έχει απολύτως κανένα περιθώριο ψυχολογικό ή άλλο, ώστε ν’ ασχοληθεί με τις περίπλοκες πολιτικές αναλύσεις και τις υψηλές πολιτικές ατζέντες.
Αποτέλεσμα της συμπεριφοράς αυτών ακριβώς των λαϊκών και μεσαίων στρωμάτων –λένε– ήταν/είναι η ενδυνάμωση των διαφόρων ακροδεξιών και δεξιών λαϊκιστικών κομμάτων και πολιτικών όχι μόνο στην Ευρώπη, μα και στην Αμερική (Donald Trump), καθότι εκείνος που αδιαφορεί για το αν θα χάσει το ελάχιστο, το τελευταίο που του έχει απομείνει (αν του έχει απομείνει κάτι δηλαδή) προσεγγίζει την ελευθερία από μιαν άλλη δική του οπτική γωνία.
Είναι ο στίχος του Kris Kristofferson από το πασίγνωστο τραγούδι, που είχε πει και η Janis Joplin, το “Me & Bobby McGee”: “Freedom’s just another word for nothin’ left to lose”.
Όμως, παρά τις συχνά προφανείς παρατηρήσεις των Eno και Βαρουφάκη, από την άλλη πλευρά, από την πλευρά των προτάσεων… δεν ακούγεται κουβέντα. Κάτι ωραία τσιτάτα («η ΕΕ ή θα εκδημοκρατιστεί ή θα διαλυθεί», «η προοδευτική απλότητα εναντίον της οπισθοδρομικής υπεραπλούστευσης»…), τα γνωστά ευχολόγια, και κατά βάση η ίδια αφ’ υψηλού κατόπτευση, που υπεραμύνεται του στυλ αδυνατώντας να δει την ουσία.
Γυρίζοντας λίγο πίσω στο χρόνο να πούμε πως ο Brian Eno ήταν από τα 50 ιδρυτικά στελέχη του think tank European Council on Foreign Relations (ECFR), που συγκροτήθηκε το 2007. Όπως είχε γράψει και το Spiegel Online (11/10/2007)… η ίδρυση του ECFR είχε επιταχυνθεί ύστερα από μια γενναιόδωρη δωρεά του «φιλάνθρωπου» George Soros (ο οποίος δήλωνε δυσαρεστημένος, τότε, με την αμερικανική εξωτερική πολιτική). Πέραν του Brian Eno, το ECFR είχαν πλαισιώσει ο Joschka Fischer (λίγα χρόνια νωρίτερα υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας), ο Martti Ahtisaari (πρώην πρόεδρος της Φινλανδίας), ο ολλανδός αρχιτέκτονας Rem Koolhaas, ο Dominique Strauss-Kahn (διευθυντής τότε του ΔΝΤ) κ.ά.
Σε ένα άλλο think tank του Soros, στο Institute for New Economic Thinking (INET), είχε συμμετάσχει και ο Γιάνης Βαρουφάκης (Βερολίνο, Απρίλιος 2012). Μάλιστα εκείνη η παρουσία τού ακόμη τότε πανεπιστημιακού είχε εγείρει αντιδράσεις στην Ελλάδα (για σχέσεις του Βαρουφάκη με τον Soros κ.λπ.). Γι’ όλα αυτά είχε πει ο ίδιος ο Βαρουφάκης στην Real News (αναδημοσίευση σε διάφορα sites):
«Με τον κ. Σόρος έχουμε συμπέσει μία και μοναδική φορά: τη 13η Απριλίου 2012, στο Βερολίνο, σε πάνελ συζήτησης με θέμα την κρίση του ευρώ (υπάρχει και σχετικό βίντεο στο YouTube). Μετά τη λήξη του πάνελ οι συμμετέχοντες (περί τα 12 άτομα) συμφάγαμε. Με τον κ. Σόρος ανταλλάξαμε απόψεις για περίπου πέντε λεπτά. Αυτή ήταν η σχέση μου μαζί του. Τελεία και παύλα. Όλα αυτά που λέγονται ότι στις ΗΠΑ εργαζόμουν γι’ αυτόν, ότι όσο ήμουν υπουργός συνέφαγα μαζί του στο Βερολίνο κ.λπ. είναι οικτρές συκοφαντίες. Kαλώ τους συκοφάντες να κομίσουν αποδείξεις ή να κρατήσουν το στόμα τους κλειστό».
Την 28/11/2015 Eno και Βαρουφάκης είχαν καταγραφεί σε συζήτησή τους στoν Guardian. Οι δύο τους λένε διάφορα, αλλά εμείς μεταφέρουμε μόνον εκείνα που σχετίζονται με τη μουσική…
Κάποια στιγμή ο Eno παίζει στον Βαρουφάκη ένα απόσπασμα πέντε λεπτών από μια καινούρια σύνθεσή του και ακολουθεί ο εξής διάλογος:
—Βαρουφάκης: Είναι πολύ καλό. Ελπίζω να χρησιμοποιηθεί σε ταινία.
—Eno: Υποψιάζομαι ότι θα είναι κάτι συνηθισμένο για ταινία. Πρόκειται για δύο μεγάλα κομμάτια, περί τα 25 λεπτά το καθένα.
—Βαρουφάκης: Progressive rock! Όπως και στη δεκαετία του ’70.
—Eno: Δεν θα ταιριάζει σε LP, αυτό είναι το μόνο πρόβλημα. Από τη μια μεριά έχεις το περισσότερο μπάσο που μπορείς, και από την άλλη το λιγότερο που μπορείς να βγάλεις στο βινύλιο. Έχουμε να σκεφτούμε σε σχέση με το βινύλιο στις μέρες μας, γιατί όλοι αγοράζουν δίσκους ξανά.
—Βαρουφάκης: Δεν είναι ωραίο αυτό; Δεν ξέρω γιατί μ’ αρέσει, αλλά αγοράζω βινύλια. Ο γιος μας, ο οποίος ποτέ του δεν είχε ακούσει βινύλιο, ανακάλυψε την παλιά δισκοθήκη μου και τώρα ακούει μόνο LP. Λέει ότι ο ήχος είναι πιο χρωματικός. Υποψιάζομαι ότι του αρέσει όλη η διαδικασία-εμπειρία περισσότερο. Να βγάλει τον δίσκο από τον φάκελο, να τον καθαρίσει, να διαβάσει τις σημειώσεις στο εξώφυλλο. Θα ’λεγα πως δεν ενδιαφέρεται και τόσο για τις ελληνικές μουσικές και πως περισσότερο τον τράβηξαν τα εξώφυλλα των άλμπουμ των Led Zeppelin. Επίσης ήταν εντυπωσιασμένος από το cover του Ummagumma των Pink Floyd.
—Eno: Τα εξώφυλλα των δίσκων ήταν πολύ πιο ενδιαφέροντα (από εκείνα των CD). Κι εμένα μου αρέσουν οι σημειώσεις στα εξώφυλλα. Πάω να βάλω τον βραστήρα…
—Βαρουφάκης: Πώς οι προοδευτικές ιδέες σου συγχωνεύτηκαν με τον κτητικό ατομικισμό, που φάνηκε πως βρισκόταν στο επίκεντρο της νοοτροπίας της ροκ σκηνής των seventies;
—Eno: Λοιπόν κοίτα. Όταν ήμουν νέος έβλεπα τον εαυτό μου σαν αναρχικό. Σταδιακά όμως αυτή η θέση μετακινήθηκε σε κάτι που θα μπορούσαμε να το αποκαλέσουμε… τον λιγότερο δυνατό κρατισμό. Ήμουν γοητευμένος από ένα μουσικό κομμάτι του Cornelius Cardew (σ.σ. ο οποίος όμως ήταν κομμουνιστής!). Ήταν ένα κομμάτι που ο καθένας θα μπορούσε να το σκεφτεί και να το κάνει. Δεν χρειαζόταν να είσαι επαγγελματίας μουσικός. Στην πραγματικότητα αυτό, συνήθως, γίνεται από μερικούς ανθρώπους σ’ ένα δωμάτιο. Είναι απλά φωνές, και πάντα ακούγεται λίγο-πολύ το ίδιο. Σκέφτηκα… πώς είναι δυνατόν κάτι να έχει μορφή και να είναι αναγνωρίσιμο με τόσο λίγους περιορισμούς;
(σ.σ. Αυτό που λέει παραπάνω ο Eno για τον Cardew ανταποκρινόταν στις θέσεις της αριστεράς, και όχι του φιλελευθερισμού, νέου ή λιγότερο νέου, και του… όσο το δυνατόν λιγότερο κράτος. Ο Cardew ήθελε να σπάσει τα στεγανά ανάμεσα στον καλλιτέχνη και τον μη-καλλιτέχνη. Να δώσει το δικαίωμα δηλαδή στους μη προνομιούχους να νοιώσουν κι αυτοί δημιουργοί μιας κάποιας καλλιτεχνικής διαδικασίας, δείχνοντας πως ο καλλιτέχνης οφείλει να είναι ένας από ’μας, και όχι κάτι έξω από ’μας. Ο Eno το «μεταφράζει» αλλιώς… και λανθασμένα κατ’ εμέ).
—Eno: Στην πραγματικότητα αυτό εξακολουθεί να με απασχολεί και σήμερα. Ήταν το αντίθετο από εκείνο που οι περισσότεροι έπρατταν στη δεκαετία του ’70, επειδή εκείνη ήταν η πρώτη εποχή του πομπώδους – ξαφνικά 16κάναλα και 24κάναλα ήταν διαθέσιμα, οπότε θα μπορούσες να έχεις ένα σωρό διαφορετικά παιξίματα. Τα πάντα διατηρούνταν έτσι, μέσα στην υπερβολή τους και γι’ αυτό πάντα σκεφτόμουν… τι είναι το λιγότερο που μπορούμε να κάνουμε; Αν και οι Roxy Music ήταν μια εξαμελής μπάντα, αρκετά μεγάλη δηλαδή, ήμασταν διαρκώς ανήσυχοι, ώστε να μην γίνουμε πομπώδεις, να μην γεμίσουμε με την παρουσία μας κάθε σύνθεση των άλμπουμ μας.
—Βαρουφάκης: Η ροκ-όπερα;
—Eno: Ναι, η ροκ-όπερα, η οποία είναι αναμφισβήτητα ό,τι έχω μόλις κάνει!
—Βαρουφάκης: Ναι, ακούγεται πολύ σαν μια επική ροκ-όπερα με βυζαντινά στοιχεία.
—Eno: Χμμ… βλέπω πως μπορείς ν’ αλλάξεις κατεύθυνση ακόμη και τώρα στην καριέρα σου! (σ.σ. υπονοεί πως θα μπορούσε να γίνει μουσικοκριτικός). Ένα από τα πράγματα που έκαναν ενδιαφέροντες τους Roxy Music ήταν ότι κανείς δεν συμφωνούσε πραγματικά με κανέναν άλλον. Δεν ήμασταν μια ομάδα φίλων, που είχαμε όλοι το ίδιο background. Ήμασταν ένα γκρουπ που απολάμβανε το γεγονός της διαφορετικότητας – είχαμε διαφορετικές δεξιότητες και ενδιαφέροντα. Εγώ ήρθα, ας πούμε, από ένα διαφορετικό μουσικό υπόβαθρο σε σχέση μ’ εκείνο του Bryan Ferry. Ο Bryan είχε βγει από την soul. Εγώ βγήκα από την πειραματική μουσική. Δεν θυμάμαι να είχαμε ποτέ μια ενιαία πολιτική άποψη-κουβέντα για τα πράγματα. Τούτο συνέβαινε επειδή γνωρίζαμε πως σε κάθε άλλη περίπτωση θα ήταν καταστροφικό για ’μας.
