Ας τολμήσουμε να ονειρευτούμε ότι η συμφωνική μουσική δεν θα περιορίζεται σε ένα λιγοστό, εξειδικευμένο κοινό, αλλά θα απευθύνεται σε όλους. Ότι οι ποσοστώσεις θα αλλάξουν και τα νούμερα θα σταματήσουν να μας απογοητεύουν.
Και ενώ σήμερα οι μετρήσεις περιορίζουν τους ακροατές της λεγόμενης ουσιαστικής μουσικής κάπου μεταξύ στο 0,2% και στο 0,5% του πληθυσμού παγκοσμίως, κάποιος θα αναλάβει να μας εξηγήσει, να μας εκπαιδεύσει και να μας μυήσει στη μαγεία της με τρόπο κατανοητό αλλά και ενδιαφέροντα.
Κάπως έτσι γεννήθηκε η ιδέα για τον κύκλο «Ταξίδι στο Κέντρο της Μουσικής» της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών. Με οδηγούς τη δημοφιλή ιστορικό Μαρία Ευθυμίου, τον χαρισματικό πιανίστα και συνθέτη Χρίστο Παπαγεωργίου και τον καταξιωμένο μαέστρο Λουκά Καρυτινό προσεγγίζεται η ουσία των κυριότερων συμφωνικών ειδών, ξεκινώντας από το συμφωνικό ποίημα, για παράδειγμα.
Με οδηγούς τη δημοφιλή ιστορικό Μαρία Ευθυμίου, τον χαρισματικό πιανίστα και συνθέτη Χρίστο Παπαγεωργίου και τον καταξιωμένο μαέστρο Λουκά Καρυτινό, o κύκλος «Ταξίδι στο Κέντρο της Μουσικής» της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών προσεγγίζει την ουσία των κυριότερων συμφωνικών ειδών, ξεκινώντας από το συμφωνικό ποίημα.
Το συμφωνικό ποίημα είναι το είδος μουσικής μέσω του οποίου δημιουργούνται εικόνες και εκφράζονται συναισθήματα. Άνθησε κατά τον ρομαντισμό, αλλά είναι αναπόσπαστο κομμάτι του σήμερα, μεταξύ άλλων και μέσα από τα σάουντρακ των ταινιών. Γι' αυτό είναι σημαντικό το ότι μπαίνει το ιστορικό πλαίσιο και δίνονται μουσικολογικές πληροφορίες – με μια ευχή: να σταματήσουν να φοβούνται οι ακροατές τα άγνωστα νερά της συμφωνικής μουσικής. Να βουτήξουν σε αυτά και να αφεθούν στο άκουσμα και τον πλούτο της.
«Ο κύκλος αυτός αποτελεί για μένα μια διαφορετική εμπειρία, ένα πραγματικό ταξίδι, όπως ακριβώς λέει και ο τίτλος του εγχειρήματος. Έχω έντονη επαφή με τη μουσική, κυρίως την ελληνική, στις διάφορες εκφάνσεις της (παραδοσιακά, λαϊκά, ρεμπέτικα, έντεχνα). Αυτή είναι η μουσική που αγαπώ και θαυμάζω, από αυτήν εκφράζομαι και αυτήν, κατά κύριο λόγο, υπηρετώ και "τρυγώ".
Κλασική μουσική έχω ακούσει αρκετά, αλλά όχι συστηματικά και με γνώση. Τώρα, σε αυτήν τη συγκυρία, χάρη στο όραμα και την τολμηρή απόφαση του κ. Καρυτινού, βρίσκομαι σε ένα καινούργιο για μένα διανοητικό, πνευματικό και συγκινησιακό περιβάλλον. Ένα περιβάλλον από το οποίο μαθαίνω πολλά, και μάλιστα υπό τις καλύτερες συνθήκες, με τη συντροφιά δύο μουσικών του αναστήματος του κ. Καρυτινού και του κ. Παπαγεωργίου, υπό τη σκηνική καθοδήγηση της κ. Ευαγγελάκου. Ένα μεγάλο προνόμιο. Μια ανέλπιστη ευλογία. Μια συναρπαστική πτήση στο βίωμα και τη γνώση. Μια πνευματική ηδονή», λέει η Μαρία Ευθυμίου.
Ο δέκατος αιώνας, ο λεγόμενος από τους ιστορικούς και «μακρύς αιώνας», μια και τα κεντρικά του φαινόμενα θεωρείται ότι εκκινούν το 1789, με τη Γαλλική Επανάσταση, και λήγουν το 1914, με την έκρηξη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, είναι ο πιο πλούσιος και συναρπαστικός αιώνας της ανθρώπινης ιστορίας μέχρι σήμερα. Εξού και η μελέτη και προσέγγισή του αποτελούν διανοητική πρόκληση.
Ήταν, λοιπόν, ευτύχημα το γεγονός ότι ο Λουκάς Καρυτινός επέλεξε για την έναρξη του κύκλου των εκπαιδευτικών συναυλιών που οραματίστηκε το συμφωνικό ποίημα, μια μορφή μουσικής που χαρακτήρισε τον ευρωπαϊκό δέκατο ένατο αιώνα, συνοδεύοντας τα μεγάλα οράματα και τη δράση των λαών αυτής της εποχής. Μιας εποχής οραμάτων, στοχασμών, συγκρούσεων, ζυμώσεων, ωριμάνσεων, διεκδικήσεων, ανακατατάξεων και μεταλλάξεων. Ήταν, όπως λέγεται, ένας ηρωϊκός, ένας ρωμαλέος, ένας «αρσενικός» αιώνας. Το ίδιο και η μουσική του.
«Το "Ταξίδι στο κέντρο της μουσικής" θεωρώ πως είναι η πιο μεγαλεπίβολη μέχρι στιγμής παραγωγή των μουσικών αναζητήσεων που ξεκίνησα να παρουσιάζω με την εκπομπή "Αναζητώντας την κυρία με τη Στρυχνίνη" πριν από είκοσι χρόνια στο Τρίτο Πρόγραμμα. Μέσα στα χρόνια θα παρουσίαζα ζωντανές εκδοχές αυτών των εκπομπών πολλές φορές. Όμως το συγκεκριμένο "Ταξίδι" με την ΚΟΑ αποτελεί την κορωνίδα και κάτι πολύ πιο ευρύ, όχι μόνο σε ό,τι αφορά τη δική μου συμμετοχή αλλά και το σύνολο των παρόμοιων συναυλιών στην Ελλάδα μέχρι σήμερα. Είναι μια διαδραστική παράσταση που μας καθοδηγεί σαν μια εξερεύνηση μέσα στον χρόνο και τη σταδιακή εξέλιξη των μουσικών ειδών.
Σκηνοθετημένα βίντεο, εικόνες, ομιλητές και μια μουσική που εναλλάσσεται με σχόλια και παραδείγματα από συντελεστές που είναι παράλληλα και ηθοποιοί σε μια ασυνήθιστη και ποικίλη διαδοχή οπτικοακουστικών εντυπώσεων. Για τον λόγο αυτό θεωρώ αυτό το τολμηρό εγχείρημα ένα εκ νέου στοίχημα. Επέλεξα για αρχή το συμφωνικό ποίημα διότι αποτελεί κάθε φορά ένα ταξίδι στο όνειρο, ένα όνειρο που μπορεί να είναι ταυτόχρονα κοινό αλλά και προσωπικό.
Είναι επίσης ένα είδος θελκτικό και διδακτικό ταυτόχρονα. Θελκτικό διότι η μουσική ακολουθεί δράσεις μιας ιστορίας. Έχει σασπένς, δεν κουράζει με λεπτομέρειες, αλλά εστιάζει στα ουσιώδη, αφήνοντας πολλά να εννοηθούν από τη φαντασία, και πυροδοτεί τα συναισθήματα. Είναι επίσης διδακτικό διότι δίνει αφορμή να αντιληφθούμε, να κατανοήσουμε και να αποτυπώσουμε εντός μας τις ευρύτερες κοινωνικοπολιτικές συνθήκες που δημιούργησαν αυτά τα έργα επειδή ακριβώς εκφράζονται με έντονα δραματικό τρόπο.
Το "Ταξίδι στο κέντρο της μουσικής" είναι μια ακόμα μουσική περιπέτεια. Είναι όμως μια πιο ασφαλής διαδρομή στον πάντα άγνωστο και απρόοπτο κόσμο της μουσικής τέχνης, διότι γίνεται με μια κορυφαία συντροφιά σπουδαίων συντελεστών που αποτελούν εχέγγυο για κάτι σημαντικό και σπουδαίο. Είμαι ευτυχής και ευχαριστώ τον Λουκά Καρυτινό που μοιράστηκε μαζί μου την εμπιστοσύνη και το όραμά του» λέει ο Χρίστος Παπαγεωργίου.
Ο συγκεκριμένος κύκλος δεν θυμίζει σε τίποτε τις συναυλίες όπως τις ξέρουμε. Εδώ η μουσική αναδεικνύεται μέσα από παραστάσεις σκηνοθετημένες από την Κατερίνα Ευαγγελάκου, αφιερωμένες κάθε φορά σε διαφορετικό είδος, αφού, μετά το συμφωνικό ποίημα (28/1), ακολουθούν συναυλίες για το κοντσέρτο (18/3) και τη συμφωνία (13/5).
Ο Χρίστος Παπαγεωργίου και η Μαρία Ευθυμίου παρουσιάζουν, ενώ ο καλλιτεχνικός διευθυντής της ορχήστρας, Λουκάς Καρυτινός, διευθύνει χαρακτηριστικά αποσπάσματα έργων που ανήκουν στο εκάστοτε είδος. Παράλληλα, γιγάντιες οθόνες προβάλλουν βίντεο σχετικά με τη μουσική, δημιουργώντας συνδέσεις με το σήμερα, συνειρμούς αλλά και την επιθυμητή διάδραση.
«Για πολλά χρόνια με απασχολεί η σκέψη πώς πάρα πολλοί άνθρωποι που έχουν ένα καλό βιοτικό επίπεδο (δηλαδή λυμένα τα βασικά προβλήματα επιβίωσης και πρόσβαση στον πολιτισμό) δεν επιδιώκουν να γνωρίσουν καλύτερα και να συμμετέχουν σε πολιτιστικές εκδηλώσεις. Κατέληξα να πιστεύω ότι η άγνοια είναι ο βασικός λόγος που αναγκάζει το κοινό να απέχει από πολιτιστικά αγαθά που τελικά μοιάζουν απρόσιτα. Οι σκέψεις αυτές με έκαναν να θελήσω να φέρω ένα από τα δυσκολότερα είδη τέχνης, ίσως το δυσκολότερο, τη συμφωνική μουσική, πιο κοντά σ’ εκείνους που τη θεωρούν απλησίαστη και βαρετή. Έτσι γεννήθηκε ο κύκλος συναυλιών με τον τίτλο "Ταξίδι στο κέντρο της μουσικής".
Σε αυτές τις συναυλίες διαλέγουμε κάθε φορά από ένα είδος συμφωνικής μουσικής και προσπαθούμε να αναδείξουμε τις ιδιαιτερότητες, τις συνθήκες που οδήγησαν τους συνθέτες στη δημιουργία του είδους, το ιστορικό του περιβάλλον και κυρίως το άκουσμά του. Ο κ. Χρίστος Παπαγεωργίου παρουσιάζει τα μουσικά στοιχεία, η κ. Μαρία Ευθυμίου τα ιστορικά, η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών κι εγώ αποδίδουμε μουσικά αποσπάσματα από εμβληματικά έργα του είδους και η κ. Κατερίνα Ευαγγελάκου σκηνοθετεί και συνδέει με βίντεο και εικόνες τη δομή της συναυλίας.
Η πρώτη συναυλία αυτού του κύκλου είναι αφιερωμένη στο συμφωνικό ποίημα. Θα αναρωτηθούν πολλοί τι σημαίνει συμφωνικό ποίημα. Είναι μια σύνθεση που, όπως υποδηλώνει και ο τίτλος της, ακολουθεί τη ροή ενός κειμένου ή μιας εικόνας που εμπνέει τον συνθέτη να το αποτυπώσει με ήχους. Ξεκινάμε με αυτό γιατί είναι το πιο ευχάριστο και κοντινό στα σημερινά μας ακούσματα είδος συμφωνικής μουσικής. Για να δώσω ένα παράδειγμα, οι μουσικές επενδύσεις των κινηματογραφικών έργων είναι η συνέχεια του συμφωνικού ποιήματος.
Με την ελπίδα πως θα υπάρξει ενδιαφέρον και από πρωτόπειρους αλλά και από τους λάτρεις της μουσικής για μια βαθύτερη επαφή με τα "μυστικά" του είδους σκοπεύουμε, ξεκινώντας τη φετινή καλλιτεχνική περίοδο, να παρουσιάσουμε σε βάθος χρόνου, με τον διαδραστικό τρόπο που σας ανέφερα, όλα τα είδη της συμφωνικής μουσικής. Η προσδοκία μας είναι να αποκτήσουμε κατά το δυνατό περισσότερους συνταξιδιώτες στο ταξίδι μας στο κέντρο της μουσικής», λέει ο Λουκάς Καρυτινός.
Ταξίδι στο κέντρο της μουσικής - Το Συμφωνικό Ποίημα
Μουσική διεύθυνση: Λουκάς Καρυτινός
Παρουσίαση: Μαρία Ευθυμίου, Χρίστος Παπαγεωργίου
Σκηνοθεσία: Κατερίνα Ευαγγελάκου
Μέγαρο Μουσικής Αθηνών
Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης
Στις 18 Μαρτίου 2022, στις 20.30
σχόλια