Λένε για τα πιο απίστευτα και φανταστικά μέρη πως αν δεν τα επισκεφθείς για να τα ζήσεις ο ίδιος, δεν μπορείς πραγματικά να καταλάβεις τη μαγεία τους. Για το Glastonbury, το μεγαλύτερο και ιστορικότερο μουσικό φεστιβάλ στον κόσμο, ισχύει το ίδιο, αλλά και πάλι ο νους μου δυσκολεύεται να απορροφήσει πλήρως το πλήθος των ερεθισμάτων που βίωσα τις τέσσερις μέρες της επίσκεψής μου στο Worthy Farm του Pilton της Αγγλίας, όπου πραγματοποιείται.
Οι αριθμοί φανερώνουν από μόνοι τους το χαοτικό μέγεθος της φετινής διοργάνωσης: 210.000 θεατές, 120 μουσικές σκηνές και σχεδόν 4.000 πολιτιστικές παραστάσεις (όχι μόνο μουσικές συναυλίες, αλλά και χορευτικά θεάματα, ποιητικές αναγνώσεις, περφόρμανς δρόμου, εργαστήρια οικολογίας, θεραπείες διαλογισμού κ.ά.) από 3.000 καλλιτέχνες, απλωμένες σε 900 στρέμματα που χωρίζονται σε πολλαπλές θεματικές ζώνες!
Τι είναι αυτό όμως που κάνει το συγκεκριμένο φεστιβάλ να βγαίνει sold-out μέσα σε λίγες ώρες (η πιο μεγάλη πρόκληση είναι να καταφέρεις αγοράσεις το πολυπόθητο εισιτήριο) και να αποτελεί τον κορυφαίο προορισμό των «συναυλιάκηδων» και των ανθρώπων της μουσικής βιομηχανίας;
Δεν υπήρχε στιγμή που να ένιωσα απειλή, φόβο, ανησυχία, ένταση και αρνητική ενέργεια σε αυτές τις τέσσερις μαγικές μέρες στο Glastonbury.
Δεν θα μπορούσε να συμπυκνώσει καλύτερα την απάντηση ο Βρετανός μουσικός και ποιητής Kae Tempest στη συναυλία του στο ηλιόλουστο Park Stage κατά την τελευταία μέρα του φεστιβάλ: «Η εμπειρία αυτή είναι την ίδια στιγμή μαζική-εμπορική αλλά και πράξη απόδρασης, φαντασιακή αλλά και απολύτως πραγματική, ηδονιστική αλλά και βαθιά ανθρώπινη – να είναι ευλογημένος αυτός ο τόπος με τα αιωνόβια δάση και τα αρχέγονα εδάφη του!». Η επιτυχία του Glastonbury οφείλεται στην τέλεια ισορροπία όλων αυτών των διαφορετικών στοιχείων και στο γεγονός ότι προσφέρει σε κάθε επισκέπτη την ευκαιρία να βιώσει την ουσία του και να βρει την αλήθεια του με τον τρόπο που επιθυμεί ο ίδιος, εντελώς απελευθερωμένος από οποιονδήποτε φραγμό και περιορισμό, σ’ αυτόν τον παιδότοπο για ενήλικες στον οποίο (σχεδόν) όλα επιτρέπονται.
Και αν η ιδέα ενός τόσο γιγαντιαίου σε κάθε πιθανό επίπεδο γεγονότος προκαλεί άγχος ή πανικό, τα πάντα ξεχνιούνται όταν φορέσει κανείς στον καρπό το ψυχεδελικό βραχιολάκι του φεστιβάλ, όταν περάσει τις πύλες του Worthy Farm και στήσει τη σκηνή του στο επιλεγμένο σημείο. Η λίστα με όσα πρέπει να πάρει κανείς μαζί του δεν διαφέρει πολύ από αυτή του οργανωμένου camping: εννοείται sleeping bag, καλό στρώμα και μαξιλάρι για να είναι άνετες αυτές οι λίγες ώρες ύπνου (πιστέψτε με, είναι το τελευταίο μέρος όπου θα θέλετε να αναπληρώσετε ύπνο) και όλα τα παρελκόμενα που μπορεί κανείς να φανταστεί.
Φέτος οι γαλότσες δεν χρειάστηκαν γιατί δεν έβρεξε σχεδόν καθόλου· για την ακρίβεια, ήταν ένα από τα πιο ζεστά Glasto της ιστορίας, αλλά σίγουρα είναι απαραίτητες στις συνηθισμένες καιρικές συνθήκες της Βρετανίας. Με την πρώτη αναγνωριστική βόλτα, είναι τέτοια η αίσθηση ενθουσιασμού, έκστασης και περιέργειας που προκαλεί αυτό το συνονθύλευμα cool, ανυπόμονου και διψασμένου για ζωή (κυρίως βρετανικού) πλήθους, σκηνών που σε τέτοιο μέγεθος, πρωτοτυπία και εφευρετικότητα δεν υπάρχουν πουθενά αλλού, και ατελείωτων άλλων λεπτομερειών, που ξεχνάς τις περιττές σκέψεις και αφήνεις την αχαλίνωτη ροή των γεγονότων να σε παρασύρει.
To στίγμα του φετινού Glastonbury ήταν αδιαμφισβήτητα πολιτικό, κάτι που είναι χαραγμένο στο DNA του φεστιβάλ από τις απαρχές του, όταν στις 19 Σεπτεμβρίου του 1970 πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά ως χίπικη πρωτοβουλία του ιδιοκτήτη της φάρμας, Michael Eavis, με τιμή εισιτήριου 1 λίρα, στη μνήμη του Jimi Hendrix που είχε πεθάνει την προηγούμενη μέρα. Από εκεί και πέρα, μπορεί να έχει δεχθεί αμέτρητες προσθήκες-παρεμβάσεις και να έχει μεγαλώσει αφάνταστα ως διοργάνωση, αλλά το φιλειρηνικό πνεύμα, η αντικαπιταλιστική φιλοσοφία και η ανθρωπιστική του ιδεολογία παραμένουν αναλλοίωτες.
Είναι χαρακτηριστικό πως λειτουργεί όπως μια μικρή κοινωνία πολιτών: το νερό είναι δωρεάν στις αμέτρητες βρύσες των εγκαταστάσεων, τα μαγαζιά με φαγητό και τα εμπορικά δίνονται σε ανεξάρτητους μικροεπιχειρηματίες στο πλαίσιο της κοινωνικής οικονομίας, η επιδίωξη του ελάχιστου οικολογικού αποτυπώματος είναι εμφανής στις πρακτικές (το 2026 δεν θα πραγματοποιηθεί το φεστιβάλ για να μην επιβαρυνθεί ο τόπος), η παντελής έλλειψη brands σοκάρει, και τυπώνεται στον χώρο εφημερίδα με τίτλο «Glastonbury Free Press» που έχει ενδιαφέροντα άρθρα και συνεντεύξεις σχετικά με το φεστιβάλ. Δεν μπορώ να φανταστώ στον σύγχρονο κόσμο άλλη τέτοια περίπτωση αλληλέγγυας, κοινοβιακής συμβίωσης σε αυτό το μέγεθος.
Για να επιστρέψουμε στους μεγάλους τίτλους ειδήσεων, οι συναυλίες-εξεγέρσεις των Ιρλανδών hip-hopers Kneecap και του punk-rap duo Bob Vylan στη σκηνή West Holts (αμφότεροι εμφανίστηκαν και στην Αθήνα μερικές μέρες αργότερα) ήταν αυτές που έπαιξαν περισσότερο στα media, για το ιστορικό κοινωνικοπολιτικό περιεχόμενο που δίχασε πολλούς αλλά σε καμία περίπτωση τη λαοθάλασσα με τις κυματιστές, πολύχρωμες σημαίες και τα καπνογόνα (μία από τις πιο χαρακτηριστικές εικόνες του φεστιβάλ). Επίσης, σε πολλές άλλες εμφανίσεις καλλιτεχνών ακούστηκαν συνθήματα υπέρ του παλαιστινιακού λαού και μηνύματα αντίστασης, ελπίδας και αλληλεγγύης.
Την ίδια στιγμή, όμως, το φεστιβάλ λειτουργεί και ως μια λυτρωτική διαφυγή από την πραγματικότητα. Ανάλογα με τις ορέξεις του, κάθε επισκέπτης μπορεί να ξεκλειδώσει τη Glasto εμπειρία που επιθυμεί: μπορεί να προτιμήσει να χάσει κάποιο μεγάλο όνομα για να ξαπλώσει με την παρέα του στα δάση ή γιατί συνάντησε έναν άγνωστο καλλιτέχνη που του μίλησε βαθιά και δεν θέλει να σαμποτάρει τη στιγμή. Εννοείται ότι θα προνοήσετε για εμφανίσεις μουσικών που είναι στην κορυφή της λίστας σας, αλλά ειλικρινά δεν πειράζει αν χάσετε και κάποιες. Γιατί είναι τόσα πολλά αυτά που συμβαίνουν παράλληλα, που είναι βέβαιο πως όλο και κάτι θα σας ξεφύγει, επομένως είναι προτιμότερο να αφήσετε το FOMO στην άκρη και να οδηγηθείτε εκεί που σας πάει το ένστικτό σας. «Δεν είναι χαμένοι όλοι αυτοί που περιπλανιούνται» διάβασα σε ένα φεστιβαλικό t-shirt, μια φράση που συνοψίζει αυτή την αίσθησή μου.
Επειδή, όμως, χρειάζεται και ένας χάρτης πλοήγησης για να μη χαθείτε εντελώς (σημειωτέον ότι το festival app έχει αδιανόητη εμπειρία χρήστη για να οργανώσετε το πρόγραμμά σας), ας κάνουμε zoom in στα πιο σημαντικά σημεία δράσης του φεστιβάλ. Οι 3 τεράστιες σκηνές –Pyramid Stage, Other Stage και West Holts– είναι αυτές που δικαίως προβάλλονται περισσότερο, καθώς εκεί εμφανίζονται οι headliners και αποτελούν stages κορυφαίων τεχνικών προδιαγραφών. Δεν έχει νόημα να σταθώ σε όλα τα live που έγιναν στα συγκεκριμένα stages, αλλά δεν γίνεται να μη γράψω για τη συναυλία-έκπληξη των Pulp ως Patchwork (άλλο αν το ήξεραν όλοι, όπως φάνηκε) 30 χρόνια μετά την πρώτη τους εμφάνιση στο φεστιβάλ, το αειθαλές rock’n’roll πνεύμα του Neil Young και το disco-funk πάρτι του Nile Rodgers των Chic στο Pyramid Stage, όπως επίσης για το ανεπανάληπτο show της Charli XCX που πυρπόλησε και έκανε στάχτη το «brat era», την έκσταση στην οποία βούτηξε το πλήθος με τους Prodigy και το υπέροχα cringe live του Busta Rhymes – όλα αυτά στο αχανές Other Stage. Η κυρίαρχη αίσθηση σε αυτές τις larger than life σκηνές-συναυλίες είναι ότι βρίσκεσαι ακριβώς στο επίκεντρο των εξελίξεων, στην καρδιά των μουσικών γεγονότων, εκεί που είναι στραμμένα όλα τα βλέμματα της παγκόσμιας ποπ κουλτούρας. Είναι ένα συναίσθημα τρομερά συγκινητικό.
Υπάρχουν αμέτρητα άλλα σημεία ενδιαφέροντος στα οποία μπορεί να ανακαλύψει κανείς εκπληκτικούς καλλιτέχνες και να ζήσει ανεπανάληπτες εμπειρίες σύνδεσης και συλλογικής ευφορίας. Όπως, για παράδειγμα, στο αγαπημένο μου Park Stage, που είναι καρφωμένο στην πλαγιά της κοιλάδας με θέα στη θάλασσα και διακοσμημένο με αντιπολεμικά μηνύματα, όπου η τριπαριστή ψυχεδέλεια των Oh Sees, η εορταστική indie των Royal Otis και η live ψυχοθεραπεία του Kae Tempest σφραγίστηκαν στη μνήμη μου. Ή στο Arcadia, ένα γυμνό χωράφι-πίστα ηλεκτρονικής μουσικής φρενίτιδας, στο κέντρο του οποίου βρίσκεται μια μηχανική λιβελούλα, στο κεφάλι της οποίας «μαγειρεύει» το dj set του ο πρωταγωνιστής της κάθε στιγμής – ο δικός μας ήταν ο πολυμήχανος Four Tet. Αν όμως πρέπει να απομονώσουμε μία νησίδα σε αυτό το πέλαγος, είναι η μεταμεσονύχτια ζώνη Block 9. Όταν οι συναυλίες στις υπόλοιπες σκηνές τελειώνουν, σταδιακά τα πλήθη κατευθύνονται σε ένα σύμπλεγμα από μοναδικά σε εμφάνιση ηλεκτρονικά venues, στα οποία αναλαμβάνουν τα decks μερικοί από τους πιο σπουδαίους DJ στο είδος τους. Το δυστοπικό IICON, το –όνομα και πράγμα– The Temple, το queer club NYC Downlow και το παραμυθένιο Shangri-La συνθέτουν ένα σύμπαν αισθήσεων μέσα στο οποίο θέλεις να χαθείς για πάντα.
Όλα τα παραπάνω θα στερούνταν ψυχής, αν κάθε άνθρωπος που δούλευε εθελοντικά γι’ αυτό το φεστιβάλ δεν ήταν τόσο χαρούμενος, φωτεινός και πρόθυμος να πιάσει κουβέντα με το κοινό και να το βοηθήσει με ένα τεράστιο χαμόγελο σε ό,τι χρειάζεται. Δεν θα ξεχάσω τις απολαυστικές συζητήσεις που έκανα με διάφορους εθελοντές με τυχαίες αφορμές, όπως ένα t-shirt των Turnstile που φορούσα ή το γεγονός πως έρχομαι από την Ελλάδα (κάτι αρκετά ασυνήθιστο, καθώς η συντριπτική πλειονότητα του κοινού είναι Βρετανοί). Κυρίως μου έχει μείνει χαραγμένο στο μυαλό το στιγμιότυπο όταν οι φύλακες σταμάτησαν για λίγο τη ροή προς το Block 9 για να μην προκληθεί συμφόρηση και με το σύνθημα της «τροχονόμου» αρχίσαμε όλοι μαζί, τραγουδώντας, να μετράμε αντίστροφα τον χρόνο που μας έμενε για να προχωρήσουμε. Όλη αυτή η αγάπη, η ευθυμία, η φροντίδα, είναι εμφανής σε κάθε σπιθαμή του φεστιβάλ: από τα πρόσωπα των εργαζομένων μέχρι τις λεπτομέρειες των διάφορων κατασκευών και από κάθε ξεχωριστό επισκέπτη μέχρι τα λαχταριστά γεύματα, όλα ξεχειλίζουν από ένα αίσθημα αυθεντικού νοιαξίματος. Δεν υπήρχε στιγμή που να ένιωσα απειλή, φόβο, ανησυχία, ένταση και αρνητική ενέργεια σε αυτές τις τέσσερις μαγικές μέρες στο Glastonbury.
«Βλέπω τη γαλήνη στα πρόσωπα των ανθρώπων», για να χρησιμοποιήσω πάλι μια φράση από το λυτρωτικό live του Kae Tempest.
Σε έναν κόσμο που κατακερματίζεται όλο και περισσότερο εξαιτίας διαφορών που άλλοι του επιβάλλουν, το Glastonbury είναι μια όαση ελευθερίας, ειρήνης, αλληλεγγύης και αρμονικής συμβίωσης, όπου μπορείς να είσαι ό,τι, όποιος/-α/-ο και όπως θες. Όλες οι στιγμές –από τη συγκλονιστικότερη συναυλία της μπάντας που ήθελες μια ζωή να δεις μέχρι την τυχαία συζήτηση με έναν άγνωστο που ήταν ντυμένος δεινόσαυρος και που δεν θα ξαναδείς πιθανότατα ποτέ στη ζωή σου– εξισώνονται σε ένα κοινό αίσθημα ευγνωμοσύνης για το τι σημαίνει να είσαι ερωτευμένος με τη ζωή. Και όσο πιο γυμνός καταφέρει να βουτήξει κανείς στον ωκεανό του Glastonbury τόσο πιο κοντά θα φτάσει στην ουτοπία του.
