Η Πλατεία Ομονοίας ή απλώς Ομόνοια είναι μια πολυτραγουδισμένη πλατεία. Μέσες-άκρες το γνώριζα αυτό, αλλά δεν το είχα ακριβώς συνειδητοποιήσει.
Ψάχνοντας, λοιπόν, κάπως πιο επισταμένα, διαπίστωσα πως τα ελληνικά τραγούδια που έχουν στον τίτλο τους τη λέξη «Ομόνοια» δεν είναι λίγα. Φυσικά ακόμη πιο πολλά είναι εκείνα που έχουν την «Ομόνοια» στους στίχους τους (και όχι στον τίτλο τους αναγκαστικά).
Επίσης υπάρχουν τραγούδια που αναφέρονται σε συγκεκριμένα τοπόσημα της Ομόνοιας. Στον ηλεκτρικό, στις σκάλες, στον Μπακάκο, σε κινηματογράφους της περιοχής, σε μαγαζιά, σε δρόμους «κάτω από την Ομόνοια» κ.λπ.
Ακόμη υπάρχουν και ολοκληρωμένοι δίσκοι με την «Ομόνοια» στους τίτλους τους, όπως η «Ομόνοια» [MINOS-EMI, 2016] του Κ.Βήτα, «Τα Τραγούδια της Ομόνοιας» [MINOS, 1983] του Τάκη Σούκα, ξανά «Τα Τραγούδια της Ομόνοιας» [Μικρός Ήρως, 2015] του Γιώργου Μαργαρίτη κ.λπ.
Την Ομόνοια την προσεγγίζουν όχι πάντα από τις ίδιες θέσεις και λαϊκοί δημιουργοί, μα και λιγότερο λαϊκοί («έντεχνοι», ροκ κ.λπ.). Άλλα «βλέπει» ο ένας, άλλα «βλέπει» ο άλλος. Και αυτό έχει αξία και ενδιαφέρον, γιατί έτσι αποκαλύπτονται οι ποικίλες διαστάσεις (κοινωνικές, αισθητικές) τόσο του χώρου και των ανθρώπων της πλατείας, όσο και της ευρύτερης περιοχής, στο πέρασμα του χρόνου.
Την Ομόνοια την προσεγγίζουν όχι πάντα από τις ίδιες θέσεις και λαϊκοί δημιουργοί, μα και λιγότερο λαϊκοί («έντεχνοι», ροκ κ.λπ.). Άλλα «βλέπει» ο ένας, άλλα «βλέπει» ο άλλος. Και αυτό έχει αξία και ενδιαφέρον, γιατί έτσι αποκαλύπτονται οι ποικίλες διαστάσεις (κοινωνικές, αισθητικές) τόσο του χώρου και των ανθρώπων της πλατείας, όσο και της ευρύτερης περιοχής, στο πέρασμα του χρόνου.
Τα τραγούδια που επιλέγουμε θα μας δώσουν τη δυνατότητα για κάποια ακόμη σχόλια.
1.
Ρένα Βλαχοπούλου
«Ομόνοια πλαζ»
[Odeon, 1954]
Μεγάλη επιτυχία για την Ρένα Βλαχοπούλου, το τραγούδι «Ομόνοια πλαζ» (το γράφουμε όπως είναι στην ετικέτα του δίσκου) ήταν συντεθειμένο από τον Μενέλαο Θεοφανίδη (η μουσική) και τους Γιώργο Ασημακόπουλο, Βασίλη Σπυρόπουλο και Πάνο Παπαδούκα (οι στίχοι).
Όπως διαβάζουμε στο μπλογκ «Ρένα Βλαχοπούλου» το τραγούδι προερχόταν από επιθεώρηση (Το Τραγούδι της Αθήνας), που είχε ανεβεί στο Θέατρον Κυβέλης (Πλατεία Συντάγματος) την περίοδο 1954-55.
Οι στίχοι είναι εκπληκτικοί! Κεντάνε! Είναι η απόλυτη περιγραφή της πλατείας στα μέσα του '50. Κι επειδή τα λόγια είναι γραμμένα από τρεις στιχουργούς (σαν ο ένας να συμπληρώνει τον άλλον – αν κάτι ξεχνούσε ο ένας, σίγουρα θα το θυμόταν ο άλλος), το τραγούδι εμφανίζει μια σπάνια πληρότητα (προσέξτε, ανάμεσα σε άλλα, την αναφορά στον γκέι Ζανώ, που συμμετέχει επί ίσοις όροις στο ρυθμό και τη ζωή της πλατείας). Και μεστότητα λοιπόν, και ουσία, και δύναμη, και λυρισμός και ομορφιά! Είναι αυτό που λέμε... ωραίες εικόνες!
«Σαν την Πλας Πιγκάλ από χρόνια / μια πλατεία πολύ κεντρική / στην Αθήνα μας είν' η Ομόνοια / που είν' η φήμη της ιστορική
Σε κάθε γωνία επτά καφενεία / καρέκλες με κόσμο γεμάτες / και ταξί που ψαρεύουν πελάτες
Κομψοί και ωραίοι, πολίσμαν, τροχαίοι / πεντ' έξι παλιές μπυραρίες / καυγαδάκια στις αφετηρίες
Καμπαρέ με τζαζ μπαντ και μπελ φαμ / με ταμπέλες που λένε γουελκάμ / τι ρυθμός και ζωή και κοσμοσυρροή / μέρα-νύχτα και ως το πρωί
Και τα ανθοπωλεία σειρά στην πλατεία / τριάντα περίπτερα πλάι / κι από κάτω μετρό που περνάει
Πιο εκεί, κουλουρτζή, ο νταμπλάς / να η Ομόνοια Πλας
Πλατεία κοκέτα, φαγιά σε πακέτα / τσατσάρες, στυλό και λαχεία / και χαζοί από την επαρχία
Δυο μέτρα πιο κάτω, πολύ ορεξάτο / παρφέν ένα γύρω σκορπίζει / το ντονέρ, το κεμπάπ που γυρίζει
Και αργά από κάποιο στενό / για βολτίτσα προβάλλει ο Ζανώ / τι ρυθμός και ζωή και κοσμοσυρροή / μέρα νύχτα και ως το πρωί
Και πριν ξημερώσει ξενύχτηδες τόσοι / περνούνε να παν για το σπίτι / ενώ το πρώτο τραμ σκάει μύτη
Πιο εκεί, κουλουρτζή, ο νταμπλάς / να η Ομόνοια Πλας»
2.
Γιάννης Καλατζής
«Ένα βράδυ στην Ομόνοια»
[MINOS, 1970]
Το 1970 ο Γιάννης Καλατζής τραγουδά το «Ένα βράδυ στην Ομόνοια» σε μουσική Σταύρου Κουγιουμτζή και στίχους Σώτιας Τσώτου. Ήταν ένα ελαφρολαϊκό τραγούδι και... κάπως ροκ, που έχει τυπωθεί στις 45 στροφές, ενώ το έβρισκες και στο LP τού Καλατζή «Κυρά-Γιώργαινα» [MINOS, 1970].
Εδώ η Ομόνοια (η πλατεία) είναι ο χώρος τσακωμού δύο αγοριών, που αγαπάνε το ίδιο κορίτσι («μια μικρή απ' την Κυψέλη»). Το περιστατικό θα φθάσει στ' αυτιά του κοριτσιού (αν δεν βλέπει κιόλας τη σκηνή), που αποφασίζει να τιμωρήσει και τους δύο «λεβέντες» (που ήδη έχουν συλληφθεί), φεύγοντας μ' έναν τρίτο! Και κάπως έτσι τα δυο αγόρια μένουν στον άσσο συνολικά. Ο κόσμος παρακολουθεί το επεισόδιο και προσπαθεί να κατευνάσει τα πάθη.
3.
Αρλέτα
«Το κορίτσι στην Ομόνοια»
[Lyra, 1976]
Το 1976 η Αρλέτα τραγουδάει «Το κορίτσι στην Ομόνοια» σε μουσική και στίχους Στέφανου Χρυσοστομίδη, από το άλμπουμ της «Ταξιδεύοντας». Το τραγούδι είναι πικρό και θεματικά θυμίζει τα «Μικροαστικά» του Γιάννη Νεγρεπόντη (χωρίς την δική τους ειρωνεία πάντως).
Η Ομόνοια παρουσιάζεται, εδώ, ως τόπος δουλειάς – μαύρη και άραχνη. Το κορίτσι, που δουλεύει γραμματέας σε κάποιο γραφείο, «εσωτερικό» μάλλον, κοιτάζει απέναντί του το κάδρο με την αφρισμένη θάλασσα, πού και πού κάνει κάνα τσιγάρο και περιμένει απλώς να... γεράσει, για να βγει στη σύνταξη. Όνειρα χαμένα, ου μην αλλά και τσαλαπατημένα, που ισοπεδώνονται κάτω από τα ντριν του τηλεφώνου και τα τσακ-τσακ της γραφομηχανής.
4.
Βασίλης Παπακωνσταντίνου
«Χαράματα Ομόνοια»
[MINOS, 1982]
Εξαιρετικό τραγούδι που είπε ο Βασ. Παπακωνσταντίνου στο άλμπουμ του «Φοβάμαι...», σε μουσική Μάνου Λοΐζου και στίχους Μανώλη Ρασούλη.
Είμαστε στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του '80. Το αστικό περιβάλλον, η πλατεία, έχει αποκτήσει πλέον άλλα χαρακτηριστικά. Η Ομόνοια παρουσιάζεται, εδώ, με την σκληρή όψη της, τη νυχτερινή-πρωινή, που διατηρεί ωστόσο και μιαν άλλη πιο βαθιά και έντιμη ομορφιά. Από τη μια μεριά είναι ο αγοραίος έρωτας, που φωλιάζει στα φτηνά ξενοδοχεία τής οδού Αθηνάς, και από την άλλη είναι η δική σου ανάγκη για μιαν αληθινή επικοινωνία και ίσως-ίσως για μια «πληρωμένη» αγκαλιά, που ξέρει όμως να νοιώθει και ν' ακούει.
5.
Ελευθερία Αρβανιτάκη
«Η Ομόνοια»
[Lyra, 1982]
Μεγάλο κι αυτό τραγούδι, γραμμένο από τον Νίκο Μαμαγκάκη (μουσική) και τον Γιώργο Ιωάννου (στίχοι), για το άλμπουμ «Κέντρο Διερχομένων», με την Ελευθερία Αρβανιτάκη στο ξεκίνημά της (σχεδόν) και σίγουρα στα καλύτερά της.
Ο Γιώργος Ιωάννου δύο χρόνια νωρίτερα είχε τυπώσει το βιβλίο του «Ομόνοια 1980» [Οδυσσέας], με τις ωραίες ασπρόμαυρες φωτογραφίες του Ανδρέα Μπέλια (μπορείτε να δείτε εδώ λεπτομέρειες ), έχοντας περιγράψει με ενάργεια όλες τις διαστάσεις της Ομόνοιας της εποχής. Κάποια στιγμιότυπα εκείνης της Ομόνοιας, λίγο αργότερα, θα τα μετέτρεπε σε στίχους για τραγούδια – τραγούδια που έμελλε να μελοποιηθούν εκπληκτικά από τον Νίκο Μαμαγκάκη.
Στο συγκεκριμένο τραγούδι μία πόρνη προσδοκά να συναντήσει, στον σταθμό της Ομόνοιας, έναν άντρα που γουστάρει. Την κοιτάνε πονηρά διάφοροι, που την ξέρουν ίσως, αλλά εκείνη έχει άλλο σκοπό. Πρέπει να είναι σοβαρή, ώστε να μην κινήσει υποψίες, και αρχίσουν να την τραβολογάνε οι αστυφύλακες. Είναι από τη Θεσσαλονίκη, ή εν πάση περιπτώσει από την βόρεια Ελλάδα, αισθάνεται μόνη, κρυώνει και νοσταλγεί τα παλιά της στέκια (Δημαρχείο, Βαρδάρης).
6.
Γιώργος Μεράντζας
«Ομόνοια»
[Polydor, 1987]
Η «Ομόνοια» είναι ένα όχι γνωστό, αλλά καλό τραγούδι, που λέει ο Γιώργος Μεράντζας στον δίσκο του «Επόμενος Σταθμός». Μουσική και στίχους, εδώ, έχει γράψει ο τραγουδοποιός Νίκος Θωμάς.
Το σκηνικό είναι ξανά σκοτεινό. Σαν να βλέπεις κοινωνική ταινία του '80 (ή και του '60). Κάποιος αγαπάει μια πόρνη και την ψάχνει παντού, σε διάφορα στέκια, μπαρ, λιμάνια κ.λπ., για να την εντοπίσει τελικά, μόνη, να γυρίζει στην Ομόνοια. Θέλει να την τραβήξει απ' αυτό που κάνει, αλλά η προσπάθειά του είναι μάταιη.
7.
Άντρη Κωνσταντίνου/ Ανδρέας Καρακότας / Μιχάλης Παπαζήσης
«Της Ομόνοιας οι τύποι»
[Σείριος, 1990]
Τον Φεβρουάριο του 1990 κυκλοφορεί ο δίσκος του Απόστολου Καλδάρα «Μπαλλάντες του Περιθωρίου», από τον Σείριο του Μάνου Χατζιδάκι. Πρόκειται για ένα εξαιρετικό άλμπουμ, γεμάτο με σπουδαία λαϊκά τραγούδια, που πρόλαβε ίσα-ίσα να το δει ο δημιουργός του, καθώς δύο μήνες αργότερα (8 Απριλίου 1990) θα έφευγε από τη ζωή. Στο δίσκο τραγουδούσαν τις συνθέσεις του Καλδάρα (είχε γράψει μουσικές και στίχους) ο Ανδρέας Καρακότας, ο Μιχάλης Παπαζήσης και η Άντρη Κωνσταντίνου.
Στο τραγούδι «Της Ομόνοιας οι τύποι» ο Καλδάρας νοσταλγεί την παλιά Αθήνα, τους ποικίλους τύπους της Ομόνοιας (παπατζήδες, απάχηδες, μόρτες, βαρύμαγκες, ρεμπέτες, κοκότες «με τουπέ και γλύκα» και ποικίλους άλλους περιθωριακούς). Βλέπει πως κάποιες αισθητικές αξίες του παρελθόντος χάνονται προς χάριν της προόδου («έπηξες στη λιμουζίνα, Ευρώπη έγινες / κι όμως φτώχυνες Αθήνα, όμως φτώχυνες») και μαζί μ' αυτές το έθος και το ήθος τής παλιάς εποχής.
8.
Άντζελα Δημητρίου
«Ομόνοια»
[Columbia, 1992]
Είναι ένα από 3-4 ωραιότερα τραγούδια που έχει πει στην καριέρα της η Άντζελα Δημητρίου. Για το «Ομόνοια» ο λόγος, σε μουσική Χρήστου Νικολόπουλου και στίχους Πάνου Φαλάρα, από το άλμπουμ «Κόκκινο της Φωτιάς».
Η Ομόνοια των αρχών του '90 διατηρεί πολλά από τα νυχτερινά χαρακτηριστικά τής προηγούμενης δεκαετίας, αλλά έχει αλλάξει κιόλας. Το ανθρώπινο στοιχείο εμπλουτίζεται με τους μετανάστες από την Αλβανία, τις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες κ.λπ. Υπάρχει απόγνωση, περισσότερη μοναξιά, μεγαλύτερος κυνισμός. Όλα (και οι δουλειές της νύχτας) γίνονται βιαστικά και γρήγορα. Είναι το ξεκίνημα μιας μεγάλης μεταβατικής εποχής, με συγκεκριμένα και μάλλον λίγα φωτεινά διαλείμματα.
9.
Στέφανος Κορκολής
«Μια νύχτα στην Ομόνοια»
[RCA, 1996]
Διπλός δίσκος του Στέφανου Κορκολή από το 1996 – για το «Ξέσπασα...» ο λόγος. Ο ένας δίσκος είχε ποπ-ροκ κομμάτια και ο άλλος κλασικά, Μπετόβεν και λοιπά! Στα τραγούδια του πρώτου δίσκου στίχους είχε γράψει η Εύη Δρούτσα. Από 'κει και το «Μια νύχτα στην Ομόνοια».
Πρόκειται για ένα 9λεπτο(!) τραγούδι του Κορκολή, σε progressive rock φόρμες! Η Ομόνοια πρωταγωνιστεί και πάλι σαν χώρος, γιατί εκεί κινείται και δραστηριοποιείται το κεντρικό πρόσωπο της αφήγησης («Κι ανοίγοντας την πόρτα στην ελπίδα, την είδα... / Μια νύχτα στην Ομόνοια να γυρίζει / ελπίδα στην ελπίδα να χαρίζει / να λέει σ' αγαπώ στο περιθώριο / φιλιά να στέλνει στην παραμεθόριο»).
10.
Νένα Βενετσάνου
«Μάνα Ομόνοια»
[MBI, 2003]
Τραγούδι που έγραψε και ερμήνευσε η Νένα Βενετσάνου, σε στίχους, Θεόδωρου Ποάλα, είναι το «Μάνα Ομόνοια», που εμπεριέχεται στο άλμπουμ της «Καφέ Γκρέκο».
Η Ομόνοια, εδώ, αποκτά άλλα συμβολικά χαρακτηριστικά. Παρουσιάζεται σαν «μάνα», σαν μήτρα που γεννά συνεχώς καταστάσεις, νέα γεγονότα και συμβάντα. Τα «παιδιά» της Ομόνοιας βιώνουν την παρακμή, αλλά την ίδιαν ώρα ξέρουν πως πίσω υπάρχει η «μάνα» που τα νοιάζεται και τ' αγαπάει.
11.
Γεράσιμος Ανδρεάτος
«Δέκα χρόνια στου Μπακάκου»
[Lyra, 1997]
Από τη συνεργασία του Χρήστου Νικολόπουλου με τον στιχουργό Θοδωρή Γκόνη είχε προκύψει, το 1997, το ωραίο λαϊκό άλμπουμ «Δέκα Χρόνια στου Μπακάκου». Τα τραγούδια είχε ερμηνεύσει ο Γεράσιμος Ανδρεάτος.
Στο κομμάτι με τον ίδιο τίτλο, στο «Δέκα χρόνια στου Μπακάκου», δεν υπάρχει φυσικά η λέξη «Ομόνοια», ούτε την ακούμε κάπου αλλού μέσα στο τραγούδι. Επιλέξαμε, όμως, να κλείσουμε αυτήν την τραγουδιστική αναφορά μας στην πλατεία μ' ένα άσμα που επικεντρώνεται στο πιο ισχυρό και ιστορικό τοπόσημό της, όπως ήταν το φαρμακείο του Μπακάκου (στη γωνία με την Αγ. Κωνσταντίνου).
Τόπος συνάντησης των Αθηναίων, αλλά κυρίως των επαρχιωτών, των φαντάρων, των φιλάθλων κ.λπ. επί πολλές δεκαετίες ο χώρος μπροστά από τον Μπακάκο υπήρξε αναμφισβήτητα το πιο... πατημένο πεζοδρόμιο της χώρας. Κάτι που από μόνο του τού δίνει μιαν άλλη βαρύτητα. Και μιαν ιερότητα, αν θέλετε.
Έξοχοι οι στίχοι του Γκόνη και γενικώς ένα πολύ ωραίο τραγούδι.
«Δέκα χρόνια στου Μπακάκου περιμένω για να 'ρθεις / πέρασε όλη η Ελλάδα και ακόμα να φανείς / Δέκα χρόνια εδώ νυχτώνω, με την ίδια προσευχή / να σε φέρνανε οι σκάλες πριν απ' την καταστροφή...».
σχόλια