Σάντρο Μποτιτσέλι: ο ζωγράφος της Άνοιξης Facebook Twitter
«Προσωπογραφία νέου που κρατά μετάλλιο του Κόζιμο των Μεδίκων» -έργο που σήμερα από πολλούς μελετητές θεωρείται αυτοπροσωπογραφία.

Σάντρο Μποτιτσέλι: ο ζωγράφος της Άνοιξης

0

Αλεσάντρο ντι Μαριάνο Φιλιπέπι ήταν το όνομα του βενιαμίν της οικογένειας του βυρσοδέψη Μαριάνο ντι Βάνι, που έμελλε να γίνει διάσημος ως Σάντρο Μποτιτσέλι, επώνυμο που πιθανόν «κληρονόμησε», μαζί με ολόκληρη την οικογένειά του, από το παρατσούκλι «Il Botticello» (βαρελάκι) του χοντρούλη αδελφού του, Τζοβάνι.

Σε πολύ νεαρή ηλικία ξεκίνησε να εργάζεται ως χρυσοτέχνης, όπως και αρκετοί ζωγράφοι της Αναγέννησης στα πρώτα τους βήματα. Όταν έγινε δεκαοκτώ ετών, αποφάσισε να γίνει ζωγράφος και μαθήτευσε από το 1461 ή 1462 μέχρι το 1467 δίπλα σε έναν από τους μεγαλύτερους ζωγράφους της Φλωρεντίας, τον Φρα Φιλίπο Λίπι, στο Πράτο.

Ο Λίπι ανήκε στον κύκλο των Μεδίκων, της ισχυρότερης οικογένειας της Φλωρεντίας, και ο νεαρός Σάντρο, όταν φιλοτεχνεί, κατά την περίοδο 1465-67, τον πρώτο του πίνακα, την «Προσκύνηση των Μάγων», δε θα παραλείψει να συμπεριλάβει σε αυτόν τα περισσότερα μέλη της οικογένειας, που ουσιαστικά εξουσίαζε την πόλη. Δεν είναι, ωστόσο, εκείνοι που τραβούν την προσοχή αλλά ο νεαρός με τη κίτρινη φορεσιά στο κάτω μέρος του πίνακα, που κοιτάζει κατάματα τον θεατή: δεν είναι άλλος από τον ίδιο τον ζωγράφο.


Ο Μποτιτσέλι θα ολοκληρώσει τις σπουδές του και θα επιστρέψει στην Φλωρεντία, όπου θα αποκτήσει το δικό του εργαστήριο. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1470, ο ζωγράφος θα ασχοληθεί κυρίως με προσωπογραφίες ισχυρών προσώπων της πόλης, εδραιώνοντας τη φήμη του. Ανάμεσα σε αυτές ξεχωρίζουν η «Προσωπογραφία του Τζουλιάνο των Μεδίκων», καθώς και η «Προσωπογραφία νέου που κρατά μετάλλιο του Κόζιμο των Μεδίκων» -έργο που σήμερα από πολλούς μελετητές θεωρείται αυτοπροσωπογραφία.

Μέσω της οικογένειας των Μεδίκων και της αυλής της, ο ζωγράφος θα έρθει σε επαφή με τις ιδέες του νεοπλατωνισμού, οι οποίες στη συνέχεια θα επηρεάσουν σημαντικά το έργο του. Το 1481, ο Πάπας Σίξτος Δ' τον προσκαλεί στην Ρώμη, μαζί με άλλους σπουδαίους ζωγράφους της εποχής, να εικονογραφήσει τους τοίχους της Καπέλα Σιξτίνα. Μέσα σε κλίμα έντονου ανταγωνισμού, ακόμα και φθόνου, ο Μποτιτσέλι θα φιλοτεχνήσει τις νωπογραφίες «Πειρασμοί του Μωυσή», «Τιμωρία των εξεγερμένων Εβραίων» και «Πειρασμοί του Χριστού» -το ταξίδι όμως αυτό δε φαίνεται να επηρέασε καθόλου τη σκέψη ή την τέχνη του.

Σάντρο Μποτιτσέλι: ο ζωγράφος της Άνοιξης Facebook Twitter
«Πειρασμοί του Μωυσή»


Έναν χρόνο αργότερα ο ζωγράφος επιστρέφει στην Φλωρεντία, όπου ο κλασικισμός και ο νεοπλατωνισμός κυριαρχούν, σε μια απόπειρα σύνδεσης της αρχαιότητας με τον χριστιανισμό. Ο Μποτιτσέλι θα ζωγραφίσει μια σειρά αλληγορικών έργων, εμπνευσμένων από τη μυθολογία, συνεχίζοντας παράλληλα τις θρησκευτικές συνθέσεις.

Από τους σημαντικότερους πίνακες αυτής της περιόδου είναι και η «Αλληγορία της Άνοιξης» (La Primavera) –μια μεγάλων διαστάσεων σαγηνευτική σύνθεση στην οποία κυριαρχεί η θεά Αφροδίτη με τον Έρωτα να πετά πάνω από το κεφάλι της, ενώ την πλαισιώνουν οι τρεις Χάριτες χορεύοντας δίπλα στον Ερμή και η θεά των λουλουδιών, Φλώρα, με τον Ζέφυρο που κυνηγά τη νύμφη Χλωρίδα.

Στον πίνακα, για τον οποίο μέχρι σήμερα εξακολουθούν να προτείνονται ερμηνείες, όλες οι γυναίκες εγκυμονούν συμβολίζοντας τη γονιμότητα, ενώ έχουν αναγνωριστεί περίπου ογδόντα διαφορετικά φυτά.

Σάντρο Μποτιτσέλι: ο ζωγράφος της Άνοιξης Facebook Twitter
Αλληγορία της Άνοιξης (περ. 1482). Στο κέντρο της σύνθεσης δεσπόζει η μορφή της Αφροδίτης, ενώ πάνω από το κεφάλι της, ο Έρωτας ρίχνει τα βέλη του με τα μάτια δεμένα. Στο αριστερό τμήμα του πίνακα διακρίνονται οι τρεις Χάριτες και ο Ερμής. Στο δεξί άκρο, ο Ζέφυρος κυνηγά τη νύμφη Χλωρίδα, δίπλα από την οποία βρίσκεται η θεά των λουλουδιών Φλώρα.


Στα μέσα της δεκαετίας του 1480, ο Μποτιτσέλι ολοκληρώνει ένα από τα πλέον αναγνωρίσιμα έργα στην ιστορία της τέχνης: τη «Γέννηση της Αφροδίτης». Το θέμα προέρχεται από τις «Μεταμορφώσεις» του Οβιδίου και η θεά απεικονίζεται γυμνή, πάνω σε ένα όστρακο, έχοντας τη στάση Αιδήμονος Αφροδίτης (Venus Pudica), που καλύπτει με ντροπή τη γύμνια της.

Στο έργο υπάρχουν σαφείς αναφορές στο «Stanzas», ένα διάσημο ποιητικό έργο του Agnolo Poliziano, που ήταν σύγχρονος του Μποτιτσέλι και ο μεγαλύτερος νεοπλατωνικός ποιητής στην αυλή των Μεδίκων. Σύμφωνα με τη νεοπλατωνική φιλοσοφία, το έργο συμβόλιζε τη γέννηση της αγάπης και την πνευματική ομορφιά ως κινητήρια δύναμη της ζωής.

Η μοναδικότητά του δεν περιορίζεται στην καλλιτεχνική του αξία: πρόκειται για το πρώτο έργο σε καμβά στη Τοσκάνη, ενώ η φωτεινότητα και η σταθερότητα των χρωμάτων οφείλονται στη χρήση μιας πανάκριβης σκόνης από αλάβαστρο.

Σάντρο Μποτιτσέλι: ο ζωγράφος της Άνοιξης Facebook Twitter
Η Γέννηση της Αφροδίτης (περ. 1485), Ουφίτσι, Φλωρεντία. Ο Μποτιτσέλλι απεικονίζει την Αφροδίτη να στέκεται σε ένα κοχύλι που επιπλέει, ενώ ο Ζέφυρος και η Αύρα την οδηγούν στη στεριά, όπου μία από τις Ώρες την περιμένει για να την καλύψει με ένα μανδύα.


Στα τέλη της δεκαετίας του 1480, στη Φλωρεντία κυριαρχεί ο δομηνικανός καλόγερος Τζιρόλαμο Σαβοναρόλα και τα γεμάτα θρησκευτικό φανατισμό κηρύγματά του. Το 1492 ο Λορέντζο των Μεδίκων πεθαίνει και τον διαδέχεται ο γιος του Πιέρο, ο οποίος δύο χρόνια αργότερα, αδυνατώντας να αντιμετωπίσει τον γαλλικό στρατό, του παραχωρεί τον έλεγχο της πόλης.

Εξαγριωμένοι, τότε, οι κάτοικοι κατέλαβαν το μέγαρο της οικογένειας, την οποία και εξανάγκασαν σε εξορία. Ο δαιμόνιος μοναχός θα πείσει τον βασιλιά της Γαλλίας να φύγει και σε αντάλλαγμα οι Φλωρεντίνοι θα του παραχωρήσουν την εξουσία. Ο Σαβοναρόλα κατηγορεί τη ζωή που έκανε ο Μεγαλοπρεπής Λορέντζο, την οποία χαρακτηρίζει ανήθικη και βγάζει φλογερούς λόγους υπέρ της εγκράτειας.

Το 1497 ανάβει στην κεντρική πλατεία της Φλωρεντίας την «Πυρά της Ματαιοδοξίας», όπου οι οπαδοί του καίνε καλλυντικά, μουσικά όργανα, βιβλία, πίνακες και γλυπτά που κρίνουν ως «ακατάλληλα» -ανάμεσά τους υπάρχουν ζωγράφοι που καίνε τα ίδια τους τα έργα, δε γνωρίζουμε με βεβαιότητα, όμως, αν ο Μποτιτσέλι ήταν ανάμεσά τους, όπως υποστηρίζει ο βιογράφος του, Τζόρτζιο Βαζάρι.

Το βέβαιο είναι ότι είχε επηρεαστεί από τη διδασκαλία του καλόγερου και αισθανόταν ενοχές για την προηγούμενη ζωή του. Η πολυτέλεια, οι τιμές που είχε απολαύσει, οι αρχαίοι μύθοι που αγαπούσε, τα ίδια του τα έργα, έμοιαζαν να μην έχουν πια κανένα νόημα –ο κόσμος του είχε γκρεμιστεί. Εγκαταλείπει τα μυθολογικά θέματα και στρέφεται εξ ολοκλήρου στα θρησκευτικά.

Οι κάτοικοι της Φλωρεντίας δε θα αντέξουν για πολύ την καταπίεση του Σαβοναρόλα. Στις 12 Μαΐου 1497 ο Πάπας Αλέξανδρος ΣΤ΄ τον αναθεματίζει, το ποτήρι όμως θα ξεχειλίσει έναν χρόνο αργότερα, όταν ο Πάπας θα απειλήσει την πόλη με αποκλεισμό, με ό,τι αυτό συνεπαγόταν για την οικονομία της.

Το πλήθος θα συλλάβει τον τύραννο και τους ανθρώπους του και θα τον κρεμάσει στις 23 Μαΐου 1498. Το 1500 ο Μποτιτσέλι φιλοτεχνεί τη «Μυστική Γέννηση», έργο βαθύτατα επηρεασμένο από τη διδασκαλία του δομηνικανού μοναχού –πρόκειται επίσης για τον μοναδικό πίνακα που έχει την υπογραφή του, ενώ αναγράφεται και η χρονολογία που ολοκληρώθηκε. Ο ζωγράφος θα εξακολουθήσει να ζωγραφίζει θρησκευτικά θέματα, υιοθετώντας ένα λιτό και αυστηρό ύφος.

Οι Φλωρεντίνοι όμως έχουν ξεχάσει τα κηρύγματα περί εγκράτειας, τα οποία επηρέασαν τόσο τον παλαιό νεοπλατωνιστή. Αναζητούν τον τρόπο ζωής της εποχής των Μεδίκων και οι παραγγελίες προς τον Μποτιτσέλι μειώνονται συνεχώς –στο τέλος ζωγραφίζει μόνο για λιγοστούς ιδιώτες.

Το έργο του θεωρείται πλέον ξεπερασμένο, καθώς στην πόλη ανατέλλει το αστέρι του Μιχαήλ Αγγέλου. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του εξαιτίας προβλημάτων υγείας ο ζωγράφος θα σταματήσει εντελώς να ζωγραφίζει και θα πεθάνει ξεχασμένος στις 17 Μαΐου 1510. Θα ταφεί στο κοιμητήριο της εκκλησίας των Αγίων Πάντων και θα χρειαστεί να περάσουν τρεις αιώνες, μέχρι να «ανακαλυφθεί» εκ νέου το έργο του, στα μέσα του 19ου αιώνα. Σήμερα, η Αφροδίτη και η Άνοιξη που μας χάρισε εξακολουθούν να λάμπουν, να γοητεύουν και να εμπνέουν όσο ποτέ.

Σάντρο Μποτιτσέλι: ο ζωγράφος της Άνοιξης Facebook Twitter
Πορτρέτο του Τζουλιάνο των Μεδίκων, 1478
Σάντρο Μποτιτσέλι: ο ζωγράφος της Άνοιξης Facebook Twitter
Η Μυστική Γέννηση, 1500

ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΑΥΤΟ ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΣΤΙΣ 17.5.2018

Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Φρα Αντζέλικο: «Ένας μεγάλος ζωγράφος, ένας άγιος άνθρωπος»

Εικαστικά / Φρα Αντζέλικο: «Ένας μεγάλος ζωγράφος, ένας άγιος άνθρωπος»

Η έκθεση «Beato Angelico», συγκεντρώνει στο Palazzo Strozzi και στο Mουσείο του Αγίου Μάρκου στη Φλωρεντία περισσότερα από 140 έργα με δάνεια από 70 συλλογές ιδιωτών και μουσείων και φιλοδοξεί να εδραιώσει τη φήμη του Φρα Αντζέλικο ως κορυφαίου δασκάλου της Αναγέννησης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Γιατί η Νυχτερινή Περίπολος του Ρέμπραντ αποτελεί μέχρι σήμερα ένα μυστήριο της Τέχνης

Εικαστικά / Γιατί η Νυχτερινή Περίπολος του Ρέμπραντ αποτελεί μέχρι σήμερα ένα μυστήριο της Τέχνης

Πεθαίνει σαν σήμερα το 1669 ο φλαμανδός ζωγράφος Ρέμπραντ φαν Ράιν. Αυτός ο πίνακας υπήρξε η πραγματική αιτία της οικονομικής καταστροφής του καλλιτέχνη ή πρόκειται περί θεωρίας συνωμοσίας;
THE LIFO TEAM
«Πρωτόλεια»: Οι πρώτες πινελιές αλλάζουν μέσα στα χρόνια αλλά πάντα κάτι μένει

Εικαστικά / «Πρωτόλεια»: Οι πρώτες πινελιές αλλάζουν μέσα στα χρόνια αλλά πάντα κάτι μένει

Η νέα έκθεση του Μουσείου Μπενάκη, χαρτογραφεί την πορεία έντεκα Ελλήνων και Ελληνίδων εικαστικών και θέτει ένα πολύ ενδιαφέρον ερώτημα: «Σε μια πορεία πλούσια, γεμάτη ανατροπές αλλά και επαναλήψεις, ποιες ήταν οι πρωτόλειες αναζητήσεις τους, στις οποίες επέτρεψαν ακολούθως να εισχωρήσουν στις ώριμες αποφάσεις τους»
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Aμερικανικός σουρεαλισμός; Κι όμως υπάρχει. Απλώς δεν το γνώριζε κανείς

Εικαστικά / Aμερικανικός σουρεαλισμός; Κι όμως υπάρχει. Απλώς δεν το γνώριζε κανείς

Μια έκθεση στο Μουσείο Γουίτνεϊ ενώνει διαφορετικές φωνές και αποκαλύπτει την άγνωστη ως τώρα τάση Αμερικανών καλλιτεχνών που στράφηκαν στον σουρεαλισμό για να εκφράσουν την ταραχώδη δεκαετία του '60.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
"Η κούνια" του Φραγκονάρ: Στο φως τα ζουμερά μυστικά και η ίντριγκα του πιο αυθάδικου έργου του ροκοκό

Εικαστικά / «Η Κούνια» του Φραγκονάρ: Τα μυστικά και η ίντριγκα του πιο αυθάδικου έργου του ροκοκό

Η περίφημη «Κούνια» με τη σκηνοθεσία της συνεύρεσης των σωμάτων και των ψυχών με τρόπο ακόλαστο, πονηρό ή ανοιχτό σε μια νέα ηθική, έργο – σταρ της περίφημης συλλογής Wallace στο Λονδίνο, αποκαταστάθηκε φέρνοντας στο φως άτακτες λεπτομέρειες που ενισχύουν την αυθάδεια του έργου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ειρήνη Παναγοπούλου

Εικαστικά / Ειρήνη Παναγοπούλου: Η μεγάλη Ελληνίδα συλλέκτρια Τέχνης μιλά στη LIFO

Η γνωστή συλλέκτρια μιλά στη LiFO για το ταξίδι της στην τέχνη μέσα από τη συγκρότηση της μεγάλης και σπάνιας συλλογής της, μέρος της οποίας θα δούμε με αφορμή την έκθεση «Fernweh ή νοσταλγία για άγνωστους τόπους».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μυρτώ Ξανθοπούλου: «Έχω ψίχουλα, έχω τα περισσεύματα; Με αυτά θα δουλέψω»

Εικαστικά / Μυρτώ Ξανθοπούλου: «Έχω ψίχουλα, έχω τα περισσεύματα; Με αυτά θα δουλέψω»

Η γεννημένη στο Ελσίνκι καλλιτέχνιδα που κέρδισε το βραβείο Young Artist της φετινής Art Athina μιλάει για το έργο της που βασίζεται στην αίσθηση του κατεπείγοντος, στη χειρωνακτική εργασία και στη σχέση της με τη γλώσσα. 
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ένα «χρονικό της αναισθησίας» με έργα υψηλής δόνησης 

Εικαστικά / Κωνσταντίνος Λαδιανός: «Πού πήγε όλη αυτή η επιδεξιότητα των χεριών που είχαν οι παλιότεροι»

Η παράδοση, η αγιολογική γραμματεία και η λαϊκή μυθολογία συνυπάρχουν στον κόσμο του ταλαντούχου καλλιτέχνη, εμπλέκοντας το προσωπικό βίωμα με καθηλωτικές αλληγορίες.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ένας μνημειώδης φτερωτός ταύρος στο Μουσείο Ακρόπολης

Εικαστικά / Ένας μνημειώδης φτερωτός ταύρος στο Μουσείο Ακρόπολης

Με το έργο του στον εξωτερικό χώρο του μουσείου ο Michael Rakowitz συνομιλεί με τα έργα της κλασικής αρχαιότητας και υπενθυμίζει τα μάταια ταξίδια ανθρώπων και πολιτιστικών αγαθών που «ξεσπιτώνονται».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η Συλλογή Λέοναρντ Λόντερ θα δώσει το φιλί της ζωής στην αγορά της τέχνης;

Εικαστικά / Η Συλλογή Λέοναρντ Λόντερ θα δώσει το φιλί της ζωής στην αγορά της τέχνης;

Με πυρήνα της συλλογής του Λόντερ ένα από τα διασημότερα έργα του Κλιμτ, που εκτιμάται ότι η πώλησή του θα ξεπεράσει τα 150 εκατομμύρια δολάρια, η βραδιά της δημοπρασίας στον οίκο Sotheby’s φιλοδοξεί να προσελκύσει ξανά τους μεγάλους συλλέκτες. 
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τζένη Μαρκέτου

Οι Αθηναίοι / Τζένη Μαρκέτου: «Οι καλλιτέχνες δεν έχουμε ανακαλύψει τον τροχό»

Στην Αμερική έμαθε πως η τέχνη είναι κοινωνική υπόθεση, πως ο κόσμος δεν εξαντλείται στις γκαλερί. Η πρώτη της παρέμβαση σε δημόσιο χώρο, που προκάλεσε αντιδράσεις, της δίδαξε ότι ένα έργο οφείλει να μοιάζει σαν να υπήρχε πάντα εκεί. Με τη νέα της εγκατάσταση στο Μέγαρο Μουσικής μάς υπενθυμίζει ότι δεν είμαστε οι πρωταγωνιστές της φύσης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Σεπτέμβρης της Art Athina 2025

Εικαστικά / Art Athina 2025: Το τώρα και το μετά της σύγχρονης τέχνης

Ζωγραφική, γλυπτική, φωτογραφία, ψηφιακή τέχνη: Το ανάγλυφο του παγκόσμιου εικαστικού χάρτη έτσι όπως διαμορφώνεται μέσα από την ελληνική και ξένη παραγωγή, και αναδεικνύεται στην ετήσια φουάρ που πραγματοποιείται ξανά στο Ζάππειο.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ο Ανδρέας Αγγελιδάκης μετατρέπει το σπήλαιο του Πλάτωνα σε escape room

Εικαστικά / Ο Ανδρέας Αγγελιδάκης μετατρέπει το σπήλαιο του Πλάτωνα σε escape room

Με τo «Δωμάτιο Απόδρασης», μια εγκατάσταση ερευνητική και παιγνιώδη, βασισμένη στην ιδέα της φιλοσοφίας και την παραίσθηση του ψηφιακού κόσμου, θα μας εκπροσωπήσει στην 61η Μπιενάλε Βενετίας ο καταξιωμένος εικαστικός και αρχιτέκτονας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ