O πατέρας μου o Νίκος Εγγονόπουλος Facebook Twitter
Ο Νίκος Εγγονόπουλος με την κόρη του Ερριέττη στο ξενοδοχείο Auberge

O πατέρας μου o Νίκος Εγγονόπουλος

1

Συνάντησα την Ερριέττη Εγγονοπούλου στην εκδήλωση του λογοτεχνικού περιοδικού «Ποιητική», όπου στο πλαίσιο του δεύτερου αφιερώματος στον υπερρεαλισμό εκείνη και ο ποιητής Χάρης Βλαβιανός, διευθυντής του περιοδικού, διάβασαν ανέκδοτα κείμενα του πατέρα της, υπερρεαλιστή ζωγράφου και ποιητή Νίκου Εγγονόπουλου. Ο ιστορικός Λεωνίδας Εμπειρίκος, κάτοχος και διαχειριστής του αρχείου του πατέρα του, ποιητή Ανδρέα Εμπειρίκου, καθόταν πλάι της. Στην προηγούμενη «Ποιητική» (τεύχος 17), στο πρώτο αφιέρωμα στον υπερρεαλισμό, είχαν παρουσιαστεί ανέκδοτα κείμενα και φωτογραφίες του Ανδρέα Εμπειρίκου, ενώ επιπλέον ανέκδοτα κείμενα του Εμπειρίκου και σημαντικές μελέτες πάνω στους Νικόλα Κάλας, Οδυσσέα Ελύτη και Νάνο Βαλαωρίτη δημοσιεύτηκαν στο τρέχον 18ο τεύχος. Ο Χάρης Βλαβιανός διάβασε την ανέκδοτη μετάφραση ποιήματος του Ντε Κίρικο από τον Εγγονόπουλο, η οποία πρόκειται να δημοσιευτεί στην επόμενη «Ποιητική» (19ο τεύχος).


Η πρώτη εμφάνιση της Ερριέττης Εγγονοπούλου δίπλα στον Λεωνίδα Εμπειρίκο μού έφερε στον νου τη φιλία των δύο ποιητών που με το έργο τους ταρακούνησαν τα μεσοπολεμικά στεγανά των νεοελληνικών γραμμάτων. Ο Ανδρέας Εμπειρίκος, στο κείμενό του με τίτλο «Νικόλαος Εγγονόπουλος ή Το θαύμα του Ελμπασάν και του Βοσπόρου», είχε εκφράσει τον θαυμασμό, την αγάπη και τη στήριξη στον καλλιτέχνη φίλο του, γράφοντας: «Ιδού πάντα το πάθος ή passion εν εγρηγόρσει. Ακοίμητο, σφαδάζον και φλεγόμενον, φωτίζει τον χώρον τον συναισθηματικόν όπου πλάθονται και εξελίσσονται –τονίζω ότι εξελίσσονται− οι εικόνες (τα λεγόμενα, νομίζω, θέματα από τους τεχνοκρίτας) που αποτελούν την ατομική και αυθεντική μυθολογία μιας κοχλαζούσης βιώσεως εντατικής, απόλυτα δικής του». Όπως σημειώνει η Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου στον τόμο «Εισαγωγή στην ποίηση του Εγγονόπουλου - Επιλογή κριτικών κειμένων» (εκδόσεις ΠΕΚ 2008), ο Εμπειρίκος διακήρυσσε τη ρομαντική αισθητική, την αυθεντικότητα και το «πάθος εν γρηγόρσει», στοιχεία υπερρεαλιστικά που ασφαλώς διέθετε ο Εγγονόπουλος, αλλά αναδεικνύονταν για πρώτη φορά.
Η Ερριέττη μου μίλησε για την αίσθηση του να είσαι παιδί ενός τόσο ευφυή και δημιουργικού ανθρώπου, καθώς και για την απόφασή της να δώσει ανέκδοτο υλικό στη δημοσιότητα. Επίσης με ενημέρωσε για την επερχόμενη, αφιερωματική έκθεση του Εγγονόπουλου στο Μουσείο Γουλανδρή της Άνδρου το καλοκαίρι.

O πατέρας μου o Νίκος Εγγονόπουλος Facebook Twitter
Νico hora ruit, 1939. Ιδιωτική συλλογή

Το ανέκδοτο αρχείο του Νίκου Εγγονόπουλου στη δημοσιότητα

«Έζησα πιο κοντά στον πατέρα μου όταν πλέον είχε πάρει σύνταξη και βρισκόταν περισσότερες ώρες στο σπίτι. Με άφηνε να μπαίνω στο ατελιέ του όποτε ήθελα. Δεν μου μιλούσε για τη δουλειά του, αλλά είχε μια αμεσότητα στον λόγο του προς εμένα. Ήταν ένας άνθρωπος που ήξερε πώς να μιλήσει σε ένα μικρό παιδί. Μπορούσε να μπει στον κόσμο μου και να μου προκαλέσει το ενδιαφέρον. Όταν πέθανε, το 1985, εκείνος ήταν 78 και εγώ 24. Όσο ήταν εν ζωή δακτυλογραφούσε όλα τα γραπτά του. Μετά θάνατον βρέθηκε και ένα γραπτό μισό δακτυλογραφημένο, μισό χειρόγραφο. Έδωσα τα ανέκδοτα κείμενα του πατέρα μου στον Σταύρο Πετσόπουλο των εκδόσεων Άγρα να τα διαχειριστεί. Είναι 4-5 μεταφράσεις μικρών κειμένων και κάποια πεζά που έχουν βρεθεί. Αντιμετώπιζα πάντοτε τα προσωπικά αντικείμενα του πατέρα μου με αιδώ, αλλά διαπίστωσα ότι τώρα το ενδιαφέρον για τον υπερρεαλισμό αναβιώνει. Η επαναστατικότητα που αντιπροσώπευε αυτό το καλλιτεχνικό κίνημα στην εποχή του σημαίνει κάτι για κάποιους ανθρώπους. Αυτό αποφάσισα ότι δεν πρέπει να χαθεί. Ένας καλλιτέχνης με τέτοια ρηξικέλευθη παρουσία σαν του πατέρα μου σπανίζει στη δική μας εποχή».

O πατέρας μου o Νίκος Εγγονόπουλος Facebook Twitter
Λέανδρος, 1964. Ιδιωτική συλλογή

Η εγγονή του Εγγονόπουλου Ελεωνόρα

«Ονόμασα την κόρη μου Ελεωνόρα με "ωμέγα", όχι Ελεονώρα με "όμικρον", καθώς υπάρχουν δύο ποιήματα του πατέρα μου με τίτλο το όνομα αυτό, το καθένα με διαφορετική ορθογραφία (Νίκου Εγγονόπουλου «Ποιήματα», εκδόσεις Ίκαρος 2007, πρώτη έκδοση 1977). Ο γιος μου πήρε το όνομα του πατέρα μου, Νίκος. Ο πατέρας μου έλεγε πάντα ότι ο καλύτερός του φίλος ήταν ο Ανδρέας Εμπειρίκος. Είχαν σύμπνοια σε πολλά πράγματα και έναν τρόπο επικοινωνίας δικό τους. Δεν είχα δει ποτέ τον Εμπειρίκο όταν ήμουν μικρή, ίσως γιατί μέναμε στον πρώτο, ενώ το ατελιέ του πατέρα μου, όπου συναντιόντουσαν, βρισκόταν στον δεύτερο. Ούτε τον Λεωνίδα είχα γνωρίσει. Έτυχε όμως, όταν η Ελεωνόρα ήταν πολύ μικρή, να παίζει στη Δεξαμενή και εκεί, ανάμεσα στα παιδάκια, να ξεχωρίσει και ν' αποκτήσει έναν γκαρδιακό φίλο, τον Ανδρέα. Ήταν ο εγγονός Εμπειρίκος και συμπτωματικά καλύτερη φίλη του έγινε η εγγονή Εγγονοπούλου!»

O πατέρας μου o Νίκος Εγγονόπουλος Facebook Twitter
Αδελαΐς, η (μεγάλη) Ιέρεια του φετιχισμού, 1977. Ιδιωτική συλλογή

Η αφιερωματική έκθεση του Νίκου Εγγονόπουλου στην Άνδρο

«Το 2007, με αφορμή το έτος Νίκου Εγγονόπουλου, είχε γίνει μια μεγάλη αναδρομική έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη για τα 100 χρόνια από τη γέννησή του (1907). Το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή ετοιμάζει για το καλοκαίρι του 2017 (25 Ιουνίου-1 Οκτωβρίου) μια αφιερωματική έκθεση στην Άνδρο με 110 ζωγραφικά έργα και επιλεγμένα ποιήματα. Επιμελήτρια της έκθεσης είναι η Μαρία Κουτσομάλλη-Moreau. Στις 25 Ιουνίου, ημέρα των εγκαινίων, θα μιλήσουν στο Δημοτικό Θέατρο της Άνδρου οι Νάσος Βαγενάς, καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών-ποιητής, Σωτήρης Σόρογκας, ομότιμος καθηγητής Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου-ζωγράφος, Θανάσης Χατζόπουλος, ποιητής-ψυχαναλυτής. Πιστεύω ότι ο πατέρας μου ταύτισε τη ζωή του με την τέχνη. Με ευφάνταστη ευρηματικότητα, με επινοητική δεξιότητα και λογιότητα, με πνευματική επάρκεια και ψυχικό σθένος υπερέβη συμβατικούς περιορισμούς και δεσμεύσεις, βιώνοντας την ελευθερία που του πρόσφερε η υπερρεαλιστική διαλεκτική. Αυτό σκοπεύει να αναδείξει και η μεγάλη αυτή έκθεση στην Άνδρο».

O πατέρας μου o Νίκος Εγγονόπουλος Facebook Twitter
Αυτοπροσωπογραφία στη Βενετία, 1954. Ιδιωτική συλλογή
Εικαστικά
1

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ένας Ιούνιος γεμάτος τέχνη: 28 εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Εικαστικά / Ένας Ιούνιος γεμάτος τέχνη: 28 εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Μια σειρά από εκθέσεις σημαντικών καλλιτεχνών χαρακτηρίζουν την έναρξη του καλοκαιριού. Από τα Plásmata 3 της Στεγης έως την αναδρομική έκθεση του Takis κι από τη Marlene Dumas έως την Charline von Heyl.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Μαρλέν

Εικαστικά / Marlene Dumas: «Η τέχνη είναι πάντοτε μια πράξη εναντίον της βίας»

Η κορυφαία Νοτιοαφρικανή ζωγράφος παρουσιάζει την πρώτη ατομική της έκθεση στην Ελλάδα, στην οποία τα έργα της διαλέγονται με αρχαιότητες από τις μόνιμες συλλογές του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Πρόδρομος Τσιαβός: «Στην παρουσία μας στον δημόσιο χώρο ο στόχος μας δεν είναι απλά να κάνουμε μια έκθεση αλλά να ακούσουμε, να συζητήσουμε, να αφήσουμε κάτι πίσω μας»

Plāsmata 3 / Πρόδρομος Τσιαβός: «Στόχος μας δεν είναι απλά να κάνουμε μια έκθεση, αλλά να αφήσουμε κάτι πίσω μας»

Ο επικεφαλής Ψηφιακής Ανάπτυξης και Καινοτομίας του Ιδρύματος Ωνάση μιλά με υπόκρουση τα ασταμάτητα τιτιβίσματα των πουλιών που έρχονται από τα σκιερά δέντρα του Πεδίου του Άρεως.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η Ραλλού Μάνου, ο Γρηγόρης Σεμιτέκολο και η Ναυσικά Πάστρα σε μια συνάντηση με τη σύγχρονη τέχνη σε ένα εργοστάσιο στον Πειραιά

Εικαστικά / Η Ραλλού Μάνου, ο Γρηγόρης Σεμιτέκολο και η Ναυσικά Πάστρα «συνομιλούν» με τη σύγχρονη τέχνη

Οι τρεις Έλληνες πρωτοπόροι καλλιτέχνες που στιγμάτισαν την ελληνική δημιουργία, σε μια απρόσμενη διαγενεακή συνάντηση με τη Sagg Napoli και τον Mungo Thomson, σε ένα εργοστάσιο στον Πειραιά.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
PLASMATA 3 TOPIC

Plāsmata 3 / Plāsmata 3: «Ο πιο σύντομος δρόμος είναι πάντα ο λιγότερο ενδιαφέρων»

Η Αφροδίτη Παναγιωτάκου, καλλιτεχνική διευθύντρια του Ιδρύματος Ωνάση, επιμελείται μαζί με την ομάδα της Στέγης μια έντυπη «ξενάγηση» στην έκθεση «Plāsmata 3: We’ve met before, haven’t we?», που παρουσιάζεται στο Πεδίον του Άρεως.
THE LIFO TEAM
O Jean Tinguely σατίριζε την εξάρτησή μας από την τεχνολογία πολύ πριν το AI

Εικαστικά / O Jean Tinguely σατίριζε την εξάρτησή μας από την τεχνολογία πολύ πριν το AI

Τα παράξενα μηχανικά γλυπτά του πρωτοποριακού καλλιτέχνη –του οποίου φέτος γιορτάζονται τα 100 χρόνια από τη γέννησή του με εκθέσεις σε όλο τον κόσμο– αποτελούν ένα σαρδόνιο σχόλιο και για τη σύγχρονη κοινωνία.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
2ο κομμάτι Αφροδίτη

Onassis Stegi / Ξενάγηση στα Plāsmata: Κεφάλαιο 2

«Μας αρέσει η παρέκκλιση και η απόκλιση. Στη ζωή, γενικά. Στους ανθρώπους. Και στην τέχνη. Και εδώ. Από τον Ροδώνα στη Γαρδένια, από τις Αριές στο θέατρο Αλίκη. Οι σπείρες έχουν φτιαχτεί για να τις περπατήσεις και τα παρτέρια για να σταθείς».
ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΚΟΥ
Αφροδίτη 5.

Onassis Stegi / Ξενάγηση στα Plāsmata: Κεφάλαιο 5

«Και έχεις τόσα να πεις με τα έργα που θα συναντήσεις. Σαν τα ταξίδια. Τα αληθινά ταξίδια, όχι αυτά που κάνεις για δουλειά. Τα άλλα. Εκείνα που κάνεις με παρέα και πιάνετε κουβέντα με αγνώστους χωρίς βιασύνη. Εκείνα που παίρνεις τον χρόνο σου για να χορτάσεις τις λεπτομέρειες».
ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΚΟΥ
«Για μια γυναίκα, το να κοιτάζει είναι από μόνο του μια πολιτική πράξη»

Εικαστικά / «Για μια γυναίκα, το να κοιτάζει είναι από μόνο του μια πολιτική πράξη»

Αμφισβητώντας τις παραδοσιακές απεικονίσεις του ερωτισμού, η Ελένη Μπαγάκη, η Σοφία Μιτσώλα και η Janice Nowinski προσφέρουν τρεις διαφορετικές οπτικές για το τι σημαίνει να βλέπεις –και να σε βλέπουν– με τους δικούς σου όρους.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η Αρτεμίσια και το πρωτο-φεμινιστικό κεντρί της

Εικαστικά / Η Αρτεμίσια Τζεντιλέσκι ήταν πολύ περισσότερο από μια εκδικήτρια ηρωίδα της ζωγραφικής

Μια νέα έκθεση στο Παρίσι επιχειρεί να αναδείξει το έργο της γενναίας καλλιτέχνιδας της μπαρόκ ζωγραφικής του 17ου αιώνα, με την πρώιμη φεμινιστική προσέγγιση, μέσα από μια φρέσκια οπτική, φωτίζοντας πτυχές πέρα από τη μυθολογία της προσωπικής της τραγωδίας και παρουσιάζοντας έργα της για πρώτη φορά.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ
Γύζης, Παρθένης, Τσαρούχης σε μια εξαιρετική έκθεση στα Χανιά

Εικαστικά / Γύζης, Παρθένης, Τσαρούχης σε μια εξαιρετική έκθεση στα Χανιά

Η έκθεση «Διαδρομές στην τέχνη. Έργα από τη Συλλογή της Τράπεζας της Ελλάδος» στη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων ξεδιπλώνει 150 χρόνια εικαστικής δημιουργίας μέσα από 99 έργα εμβληματικών και σύγχρονων δημιουργών.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ο ντετέκτιβ της Σεβίλλης και οι πλαστοί πίνακες του Ελ Γκρέκο

Ρεπορτάζ / Ο ντετέκτιβ της Σεβίλλης και οι πλαστοί πίνακες του Ελ Γκρέκο

Στο βιβλίο του «Ο πλαστογράφος του Φράνκο», ένας ντετέκτιβ από τη Σεβίλλη ισχυρίζεται πως μεγάλα μουσεία, μεταξύ των οποίων και η ελληνική Εθνική Πινακοθήκη, έχουν αγοράσει πιστά αντίγραφα έργων του Ελ Γκρέκο.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Μέσα στο εργαστήριο του Χριστόφορου Κατσαδιώτη 

Εικαστικά / Ο Χριστόφορος Κατσαδιώτης αναδεικνύει το άχρηστο σε τέχνη

Το εργαστήριο του χαράκτη, όπου ξεδιπλώνεται ένα σύμπαν βγαλμένο από κάποιο σκοτεινό παραμύθι, μεταφέρεται προσωρινά σε μια σχεδόν κρυμμένη αίθουσα του μουσείου Μπενάκη, στην οδό Πειραιώς.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ