Μουσείο Μπενάκη: Σπάνια εκθέματα από τη μεγάλη έκθεση για τη Μικρασιατική Καταστροφή

Μουσείο Μπενάκη: Σπάνια εκθέματα από τη μεγάλη έκθεση για τη Μικρασιατική Καταστροφή Facebook Twitter
Ο θίασος της ελληνικής οπερέτας του Ιωάννη Παπαϊωάννου. Ένωσις Σμυρναίων. Στο πίσω μέρος σχέδια χαλιών. Κέντρο Σπουδής και Ανάδειξης Μικρασιατικού Πολιτισμού (ΚΕΜΙΠΟ) του δήμου Νέας Ιωνίας Αττικής.
0

Η γόνιμη περίοδος της πολυπολιτισμικότητας και έπειτα ο τραγικός Σεπτέμβρης του 1922: η υποχώρηση του ελληνικού στρατού, η Μεγάλη Ιδέα που χάθηκε μαζί με τη Σμύρνη, οι σπαρακτικές αφηγήσεις των αμάχων, το τραύμα του ξεριζωμού και η νοσταλγία για τις χαμένες πατρίδες. Οι πρώτες μέρες στην Ελλάδα, σκληρές και μαρτυρικές: αυτοσχέδιοι καταυλισμοί, δημόσια κτίρια και σχολεία που μετατράπηκαν σε νοσοκομεία, άνθρωποι και ευκατάστατες οικογένειες που βρέθηκαν, από τη μια μέρα στην άλλη, στον δρόμο.

Φέτος διανύουμε ένα έτος συναισθηματικά φορτισμένο λόγω των 100 χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή. Τιμώντας αυτήν την επέτειο, το Μουσείο Μπενάκη και το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών ζωντανεύουν το χρονικό της ιστορικής περιόδου μέσα από την έκθεση «Μικρά Ασία: Λάμψη - Καταστροφή - Ξεριζωμός - Δημιουργία».

Η ακμή του ελληνισμού πριν από τους διωγμούς, η δραματικής περίοδος 1919-1923 και η εγκατάσταση και ενσωμάτωση των προσφύγων στην Ελλάδα θα ζωντανέψουν μέσα από περισσότερα από 1.100 εκθέματα και πάνω από 500 φωτογραφίες. Η έκθεση παρουσιάζεται στο Μουσείο Μπενάκη στην οδό Πειραιώς 138, άνοιξε για το κοινό την Πέμπτη 15 Σεπτεμβρίου 2022 και θα διαρκέσει έως την Κυριακή 12 Φεβρουαρίου 2023.

Σκοπός της έκθεσης είναι να προσφέρει μια πλήρη ιστοριογραφική αφήγηση. Όση ώρα περπατώ ανάμεσα στα εκθέματα, αισθάνομαι σαν να κρατώ ένα νήμα το οποίο με οδηγεί, μέσα από ένα σπάνιο αρχειακό υλικό και σημαντικά τεκμήρια, σε γνωστές αλλά και αθέατες όψεις του ελληνισμού της Μικράς Ασίας.

Την επιμέλεια της έκθεσης και των δύο εκδόσεων που τη συνοδεύουν έχει η ιστορικός τέχνης Εβίτα Αράπογλου, σε στενή συνεργασία με τον διευθυντή του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών και ακαδημαϊκό Πασχάλη Κιτρομηλίδη, και τους ερευνητές του Κέντρου, τον επιστημονικό διευθυντή του Μουσείου Μπενάκη, Γιώργη Μαγγίνη, τους επιμελητές του μουσείου καθώς και πολλούς ακόμη επιστημονικούς συνεργάτες.

Εργαστήριο Κεντήματος της Αρμένικης Γενικής Φιλανθρωπικής Ένωσης Facebook Twitter
Το Εργαστήριο Κεντήματος της Αρμένικης Γενικής Φιλανθρωπικής Ένωσης στη Νέα Κοκκινιά. Armenian General Benevolent Union (AGBU), Αρχείο εικόνας: Γιώργος Α. Βεράνης

Όλα ήταν σχεδόν έτοιμα όταν επισκέφθηκα τους χώρους του μουσείου. Εκεί με περίμενε η κ. Αράπογλου για να με ξεναγήσει σε διάφορα γεγονότα-σταθμούς που σημάδεψαν την ιστορία του ελληνισμού. Το ταξίδι ξεκινά ως μια βιωματική εμπειρία, αφού ο επισκέπτης, με τη βοήθεια της τεχνολογίας, βρίσκεται πάνω σε ένα πλοίο έτοιμος για αποβίβαση στην προκυμαία της Σμύρνης.

«Η πρώτη ενότητα επικεντρώνεται στη λάμψη του ελληνισμού της Μικράς Ασίας· ξεκινά από την Ιωνία και τα δυτικά παράλια και προχωρά στην Καππαδοκία και τις νότιες επαρχίες. Έπειτα συνεχίζει διασχίζοντας τον Πόντο, για να επιστρέψει προς δυσμάς, γύρω από την Κωνσταντινούπολη και να καταλήξει στην Ανατολική Θράκη. Όπως θα δείτε, έχουμε δώσει ιδιαίτερη έμφαση στα προσωπικά κειμήλια αλλά και στα δάνεια από δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές, ενώ η συγκέντρωσή τους από τόσες διαφορετικές πηγές ήταν ένα εγχείρημα δύσκολο και σύνθετο», λέει η κ. κ. Αράπογλου.

Την εποχή της ακμής διαδέχεται η περίοδος των διωγμών, του τέλους του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου και των συνθηκών, η περίοδος της ελληνικής απόβασης και της μικρασιατικής εκστρατείας, η Καταστροφή του 1922, καθώς και η έξοδος των προσφύγων. Η τρίτη και τελευταία ενότητα της έκθεσης εστιάζει στην εγκατάσταση και στην ενσωμάτωση των εκπατρισμένων στην Ελλάδα, καθώς και στην επίδραση που η παρουσία τους είχε σε πολλούς τομείς της ελληνικής κοινωνίας. Τέλος, τμήμα του επιλόγου της έκθεσης είναι αφιερωμένο στην ίδρυση του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών το 1930 από τη Μέλπω και τον Οκτάβιο Μερλιέ.

έπαυλη Facebook Twitter
Η έπαυλη της οικογένειας Καπαγιαννίδη στην εξοχική περιοχή της Τραπεζούντας, στον λόφο Σοούκ Σου (Κρυονέρι), 1909. Ιδιωτική συλλογή Θέμη Κ. Καπαγιαννίδη

Σκοπός της έκθεσης είναι να προσφέρει μια πλήρη ιστοριογραφική αφήγηση. Όση ώρα περπατώ ανάμεσα στα εκθέματα, αισθάνομαι σαν να κρατώ ένα νήμα το οποίο με οδηγεί, μέσα από ένα σπάνιο αρχειακό υλικό και σημαντικά τεκμήρια, σε γνωστές αλλά και αθέατες όψεις του ελληνισμού της Μικράς Ασίας.

«Στόχος μας είναι ο επισκέπτης να θυμηθεί, να μάθει και να αναστοχαστεί, γι’ αυτό, όπως είδατε, τομείς όπως η παιδεία, η οικονομία, η πολιτική, η κοινωνία και ο ρόλος της Εκκλησίας εντάσσονται στον κύριο άξονα της έκθεσης», επισημαίνει η κ. Αράπογλου, η οποία έχει ρίζες στη Μικρά Ασία από την πλευρά της γιαγιάς της, που ήρθε στην Ελλάδα το 1922 μαζί με τον παππού της, τον οποίο δεν γνώρισε ποτέ. «Η γενιά εκείνη προτιμούσε τη σιωπή. Δύσκολα μιλούσαν για όλα όσα έζησαν. Όταν ο επισκέπτης φτάσει στο τέλος της έκθεσης, θα δει πρόσωπα της τέταρτης γενιάς να εξιστορούν τις δικές τους μνήμες αλλά και όλα όσα τους συνδέουν με τους προγόνους τους», προσθέτει.

Πράγματι, το χρονικό της έκθεσης περιγράφεται μέσα από έργα τέχνης, εικόνες, εκκλησιαστικά, πολεμικά και προσωπικά κειμήλια, ενδυμασίες, κοσμήματα, χειροτεχνήματα, χάρτες, φωτογραφίες, αρχειακό και κινηματογραφικό υλικό, εφημερίδες, επιστολές, κάρτες και πολλά άλλα τεκμήρια. Αποσπάσματα από προσωπικές μαρτυρίες συμπληρώνουν την αφήγηση, ζωντανεύοντας τις εικόνες και τα αντικείμενα.

Σημείωμα Facebook Twitter
Σημείωμα με υπογραφή του γενικού διευθυντή του υπουργείου Περιθάλψεως Νίκου Καζαντζάκη σχετικά με την οργάνωση αποστολής περίθαλψης και αποκατάστασης των προσφύγων σε Μικρά Ασία, Θράκη και Πόντο, 3 Ιουνίου 1919. Γενικά Αρχεία του Κράτους (ΓΑΚ) - Κεντρική Υπηρεσία, Αρχείο Πολιτικού Γραφείου Πρωθυπουργού, Φάκ. 431
κεραμικο Facebook Twitter
Ένα από τα πολλά κεραμικά που κατασκεύασε η Άννα Μελά-Παπαδοπούλου, τα οποία πωλούνταν για την οικονομική ενίσχυση των τραυματιών του μικρασιατικού μετώπου. Μουσείο Μπενάκη, Δωρεά: Λευτέρης και Λιλή Βενιζέλου

«Κάθε τμήμα της συγκεκριμένης έκθεσης και κάθε προθήκη θα μπορούσε να αποτελέσει την αφορμή για μια ξεχωριστή παρουσίαση, αλλά πιστεύουμε πως καταφέραμε να πλαισιώσουμε τη διήγηση της έκθεσης με αρκετά και αντιπροσωπευτικά τεκμήρια», υποστηρίζει η κ. Αράπογλου και τονίζει ότι παρά τις δυσκολίες της πανδημίας (η έκθεση προετοιμάζεται εδώ και τέσσερα χρόνια), η ανταπόκριση όλων στην πρόσκληση συμμετοχής και συνεργασίας ήταν άκρως συγκινητική.

739
Το νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Αναμφίβολα, πρόκειται για μια έκθεση που λειτουργεί ως ένα χρήσιμο εκπαιδευτικό εργαλείο και φέρνει στο φως τις κομβικές στιγμές που διαμόρφωσαν την ελληνική κοινωνία όπως τη γνωρίζουμε σήμερα.

Mέσω του πλούσιου εκθεσιακού υλικού ρίχνεται φως σε όλα όσα προηγήθηκαν, στην εθνική τραγωδία της Μικρασιατικής Καταστροφής και στα γεγονότα που ακολούθησαν. Μια συγκινητική περιήγηση σε εποχές ακμής και καταστροφής, σε τραυματικές εμπειρίες και προσωπικές μαρτυρίες, σε τόπους, πρόσωπα και γεγονότα που εμπλουτίζουν και συνθέτουν την τοιχογραφία των εκατό χρόνων της μικρασιατικής μνήμης.

Φεύγοντας, το βλέμμα μου στέκεται στα λόγια μιας μαρτυρίας του στρατιώτη Χρήστου Καραγιάννη: «Αποβιβάστηκα και πάτησα το πόδι μου σε ελληνικό χώμα. Στην αποβάθρα λίγοι ήταν οι άνδρες, πολλές περισσότερες οι γυναίκες. Μητέρες που μας κοίταζαν έναν-έναν για να δουν μήπως είχαν έρθει τα παιδιά τους. Όλες έκλαιγαν, όλες ρωτούσαν “μήπως, λεβέντη μου, γνώρισες κατά τύχη τον γιο μου, που ονομάζεται έτσι;”. Η απάντηση όλων και η απάντηση η δική μου ήταν πάντα η ίδια, μονότονη: “Έρχομαι. Έρχονται όλοι”».

Καθηγητές του Κολλεγίου Ανατόλια Facebook Twitter
Καθηγητές του Κολλεγίου Ανατόλια στη Μερζιφούντα του Πόντου, 1914. Οι εννέα που σημειώνονται με «Χ» δολοφονήθηκαν κατά τη διάρκεια των διωγμών. Αρχείο Κολλεγίου Ανατόλια
Διάσκεψη Ειρήνης των Παρισίων Facebook Twitter
Δημήτρης Βασιλείου (1920-1997), «Διάσκεψη Ειρήνης των Παρισίων» (1919) – Αίθουσα του Ωρολογίου στο Υπουργείο Εξωτερικών της Γαλλίας (Quai d’Orsay). Ελαιογραφία. Συλλογή Εθνικού Ιστορικού Μουσείου, 6037
Ανταλλαγή αιχμαλώτων Facebook Twitter
Ανταλλαγή αιχμαλώτων. Συγγενείς ζητούν πληροφορίες από τους επαναπατρισθέντες Έλληνες αιχμαλώτους στο Τελωνείο του Πειραιά, 1923. Φωτογραφία: Josef Hepp. Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης (ΕΛΙΑ/ΜΙΕΤ), Φωτογραφικό Αρχείο
 Δημητρός Καραμπάτης Facebook Twitter
Ο πρωταθλητής του Πανιωνίου Γυμναστικού Συλλόγου Σμύρνης Δημητρός Καραμπάτης στην Ακρόπολη, 1927. Φωτογραφία: Nelly’s. Μουσείο Μπενάκη / Φωτογραφικά Αρχεία
Τσανακκαλιώτικο αλογοκανατάκι Facebook Twitter
Τσανακκαλιώτικο αλογοκανατάκι με πλούσιο διάκοσμο και ελληνικές σημαίες. Ιδιωτική συλλογ
Μάννα του Στρατιώτου Facebook Twitter
Φωτογραφία της Άννας Μελά-Παπαδοπούλου, γνωστής ως «Μάννας του Στρατιώτου» με ιδιόχειρη αφιέρωση στον Πλαστήρα, 4/4/1923, Μουσείο Μπενάκη.
Εικόνα του Αγίου Γεωργίου Facebook Twitter
Εικόνα του Αγίου Γεωργίου, που θεωρείται θαυματουργή, από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου του Βουνού, Αλάγια, 17ος αι. Ιερά Μητρόπολις Νέας Ιωνίας, Φιλαδελφείας, Ηρακλείου και Χαλκηδόνος

«Μικρά Ασία: Λάμψη - Καταστροφή - Ξεριζωμός - Δημιουργία»
Μουσείο Μπενάκη, Πειραιώς 138
15/9/22 - 12/2/23
Υπό την Αιγίδα της Α.Ε. της Προέδρου της Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

Το νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ximena Maldonado Sánchez: «cardón, carmín y ola»

Εικαστικά / «Τα έργα μου δεν είναι φωτογραφίες, ούτε καρτ ποστάλ»

Η 26χρονη Μεξικανή ζωγράφος Ximena Maldonado Sánchez παρουσιάζει σε μία νέα έκθεση στην γκαλερί Bernier/Eliades στην Αθήνα μια τοπιογραφία με κάκτους, υπόγεια νερά και το κόκκινο του πάθους, που θυμίζει έντονα την πατρίδα της.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ένας Μάιος γεμάτος τέχνη: Όλες οι εκθέσεις που δεν πρέπει να χάσεις

Εικαστικά / Ένας Μάιος γεμάτος τέχνη: 24 εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Οικολογία, αποικιοκρατία, εξουσία, η σχέση μας με τα ζώα, μετανάστευση, ρατσισμός: Η εικαστική κίνηση της Αθήνας σήμερα αναδεικνύει τα φλέγοντα και επίκαιρα θέματα που απασχολούν τους σύγχρονους εικαστικούς.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Μπάμπης Ρετζεπόπουλος: Ένας ανένταχτος, εκλεκτικός και ασυμβίβαστος καλλιτέχνης

Εικαστικά / Η αθώα, ανόθευτη, παιδική ματιά στο έργο του Μπάμπη Ρετζεπόπουλου

Η Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων τιμά με μία αναδρομική έκθεση τον, γνωστό και ως Babis R., ζωγράφο και χαράκτη, έναν ανένταχτο καλλιτέχνη που, πέρα από το πολύτιμο εικαστικό του έργο, μάς άφησε παρακαταθήκη την ακεραιότητά του και την απροκατάληπτη στάση του απέναντι στην τέχνη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
H εκρηκτική συνάντηση του Francis Bacon με τον Peter Beard

Σαν σήμερα / Φράνσις Μπέικον: «Σιχαίνομαι εννιά στις δέκα ζωγραφιές που βλέπω, ανάμεσά τους και τις δικές μου»

Σαν σήμερα το 1992 πεθαίνει ο σπουδαίος αιρετικός Βρετανός ζωγράφος και ανατόμος της ανθρώπινης υπαρξιακής αγωνίας. Ο Βασίλης Κιμούλης είχε μεταφράσει αποκλειστικά για τη LIFO αποσπάσματα από τις εκρηκτικές συνομιλίες του Μπέικον με τον φωτογράφο Peter Beard.
ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΙΜΟΥΛΗΣ
Η Κιμώνα τα μεσάνυχτα γίνεται γάτα

Εικαστικά / Όταν η Κιμώνα ήταν μικρή έκλεβε τους μαγνήτες του παππού της, του γλύπτη Takis

Η τοσοδούλα γκαλερί Red Carpet, με το τέλειο γκράφιτι στον τοίχο, ξεχωρίζει από μακριά στην οδό Σολωμού. Κόρη της εικαστικού Λυδίας Βενιέρη και εγγονή του γλύπτη Takis, η ιδιοκτήτριά της, η Κιμώνα, φιλοξενεί 7 καλλιτέχνες σε 15 τετραγωνικά. Όταν της μιλούν για τα Eξάρχεια τα μάτια της βγάζουν καρδούλες.
ΤΖΟΥΛΗ ΑΓΟΡΑΚΗ
Άγγελος Μεργές: Οff season παραθεριστές με χρώματα που εκπέμπουν ηλεκτρισμένη ενέργεια

Εικαστικά / Παραθεριστές ή πρόσφυγες; Οι αινιγματικές φιγούρες του Άγγελου Μεργέ

Ο 36χρονος Έλληνας ζωγράφος, με έδρα τη Ζυρίχη, εκθέτει στην γκαλερί Καλφαγιάν έργα του με διφορούμενες –έντονα χρωματισμένες και ηλεκτρισμένες– ανθρώπινες φιγούρες σε off season παραλίες, που θυμίζουν ήρωες του Αντονιόνι.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Leigh Bowery: ακόρεστη όρεξη για έρωτα και υψηλή τέχνη από την καλτ φιγούρα που σημάδεψε μια εποχή

Nothing Days / Leigh Bowery: Ακόρεστη όρεξη για έρωτα και υψηλή τέχνη από την καλτ φιγούρα που σημάδεψε μια εποχή

Ο εκκεντρικός καλλιτέχνης που ο Boy George είχε χαρακτηρίσει ως «μοντέρνα τέχνη με πόδια» έζησε μια περιπετειώδη ζωή με εκατοντάδες συνευρέσεις στις τουαλέτες του Λονδίνου, δημιουργώντας ταυτόχρονα τέχνη με τα μοναδικά καλτ κοστούμια του που σημάδεψαν μια γενιά σχεδιαστών και εξακολουθούν να εμπνέουν.
M. HULOT
Project Mycelium: Η διάβρωση, η αναγέννηση και τα μανιτάρια που φυτρώνουν σε μια φανταστική τουαλέτα της Κάλλας

Εικαστικά / Μια πρωτοποριακή συνάντηση τέχνης, επιστήμης, ιστορίας και οικολογίας

Στο Project Mycelium, τρία εντυπωσιακά κοστούμια, που θα μπορούσαν να φοράνε η Μαρία Κάλλας, η βασίλισσα Αμαλία και ο Ιωάννης Καποδίστριας, καταβροχθίζονται από ζωντανούς μύκητες.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Οι αόρατες δυνάμεις στο έργο της Καλλιόπης Παυλίδη

Εικαστικά / Οι αόρατες δυνάμεις στο έργο της Καλλιόπης Παυλίδη

Η 27χρονη εικαστικός μιλά για τη διαδρομή της από την Αθήνα στο Λος Άντζελες, για το πώς το ερωτικό πάθος μεταμόρφωσε την τέχνη της, καθώς και για τη μυστικιστική διάσταση στα έργα της. Για τη γνωριμία της με τη Lana Del Rey απέφυγε να μιλήσει.
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ
«Η εμμονή του βλέμματος»: Μας αφορά η τέχνη του Τέτση σήμερα;

The Review / Μας αφορά η τέχνη του Τέτση σήμερα;

Ποιο είναι το αποκαλούμενο «εθνικό αφήγημα» που υπηρετεί η Εθνική Πινακοθήκη; Ο Χρήστος Παρίδης συζητά με τον δημοσιογράφο και επιμελητή εκθέσεων Δημήτρη Τρίκα για τη νέα επετειακή έκθεση στη μνήμη του Παναγιώτη Τέτση, η οποία μόλις εγκαινιάστηκε στην Εθνική Πινακοθήκη.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Το εξαίσιο ελληνικό φως του Περικλή Βυζάντιου / Περικλής Βυζάντιος: από το Παρίσι της Μπελ Επόκ στο φως της Ύδρας 

Εικαστικά / Το εξαίσιο ελληνικό φως του Περικλή Βυζάντιου

Μια ανασκόπηση της ζωής και του έργου του ζωγράφου, που ήταν γνωστός για τα ελληνικά τοπία και την Ύδρα, με αφορμή την αναδρομική έκθεση του Περικλή και του Ντίκου Βυζάντιου στο Ίδρυμα Θεοχαράκη.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
 Μαρία Ελένα Βιέρα ντα Σίλβα: Η Συλλογή Guggenheim επανασυστήνει στο κοινό μια σημαντική ζωγράφο

Εικαστικά / Μαρία Ελένα Βιέρα ντα Σίλβα: Η Συλλογή Guggenheim επανασυστήνει στο κοινό μια σημαντική ζωγράφο

Με αφορμή την αναδρομική έκθεση στη Συλλογή Peggy Guggenheim στη Βενετία, έφτασε η στιγμή να ανακαλύψουμε τη ζωγράφο που θεωρείται εθνικός θησαυρός για την Πορτογαλία.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ