Μουσείο Μπενάκη: Σπάνια εκθέματα από τη μεγάλη έκθεση για τη Μικρασιατική Καταστροφή

Μουσείο Μπενάκη: Σπάνια εκθέματα από τη μεγάλη έκθεση για τη Μικρασιατική Καταστροφή Facebook Twitter
Ο θίασος της ελληνικής οπερέτας του Ιωάννη Παπαϊωάννου. Ένωσις Σμυρναίων. Στο πίσω μέρος σχέδια χαλιών. Κέντρο Σπουδής και Ανάδειξης Μικρασιατικού Πολιτισμού (ΚΕΜΙΠΟ) του δήμου Νέας Ιωνίας Αττικής.
0

Η γόνιμη περίοδος της πολυπολιτισμικότητας και έπειτα ο τραγικός Σεπτέμβρης του 1922: η υποχώρηση του ελληνικού στρατού, η Μεγάλη Ιδέα που χάθηκε μαζί με τη Σμύρνη, οι σπαρακτικές αφηγήσεις των αμάχων, το τραύμα του ξεριζωμού και η νοσταλγία για τις χαμένες πατρίδες. Οι πρώτες μέρες στην Ελλάδα, σκληρές και μαρτυρικές: αυτοσχέδιοι καταυλισμοί, δημόσια κτίρια και σχολεία που μετατράπηκαν σε νοσοκομεία, άνθρωποι και ευκατάστατες οικογένειες που βρέθηκαν, από τη μια μέρα στην άλλη, στον δρόμο.

Φέτος διανύουμε ένα έτος συναισθηματικά φορτισμένο λόγω των 100 χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή. Τιμώντας αυτήν την επέτειο, το Μουσείο Μπενάκη και το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών ζωντανεύουν το χρονικό της ιστορικής περιόδου μέσα από την έκθεση «Μικρά Ασία: Λάμψη - Καταστροφή - Ξεριζωμός - Δημιουργία».

Η ακμή του ελληνισμού πριν από τους διωγμούς, η δραματικής περίοδος 1919-1923 και η εγκατάσταση και ενσωμάτωση των προσφύγων στην Ελλάδα θα ζωντανέψουν μέσα από περισσότερα από 1.100 εκθέματα και πάνω από 500 φωτογραφίες. Η έκθεση παρουσιάζεται στο Μουσείο Μπενάκη στην οδό Πειραιώς 138, άνοιξε για το κοινό την Πέμπτη 15 Σεπτεμβρίου 2022 και θα διαρκέσει έως την Κυριακή 12 Φεβρουαρίου 2023.

Σκοπός της έκθεσης είναι να προσφέρει μια πλήρη ιστοριογραφική αφήγηση. Όση ώρα περπατώ ανάμεσα στα εκθέματα, αισθάνομαι σαν να κρατώ ένα νήμα το οποίο με οδηγεί, μέσα από ένα σπάνιο αρχειακό υλικό και σημαντικά τεκμήρια, σε γνωστές αλλά και αθέατες όψεις του ελληνισμού της Μικράς Ασίας.

Την επιμέλεια της έκθεσης και των δύο εκδόσεων που τη συνοδεύουν έχει η ιστορικός τέχνης Εβίτα Αράπογλου, σε στενή συνεργασία με τον διευθυντή του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών και ακαδημαϊκό Πασχάλη Κιτρομηλίδη, και τους ερευνητές του Κέντρου, τον επιστημονικό διευθυντή του Μουσείου Μπενάκη, Γιώργη Μαγγίνη, τους επιμελητές του μουσείου καθώς και πολλούς ακόμη επιστημονικούς συνεργάτες.

Εργαστήριο Κεντήματος της Αρμένικης Γενικής Φιλανθρωπικής Ένωσης Facebook Twitter
Το Εργαστήριο Κεντήματος της Αρμένικης Γενικής Φιλανθρωπικής Ένωσης στη Νέα Κοκκινιά. Armenian General Benevolent Union (AGBU), Αρχείο εικόνας: Γιώργος Α. Βεράνης

Όλα ήταν σχεδόν έτοιμα όταν επισκέφθηκα τους χώρους του μουσείου. Εκεί με περίμενε η κ. Αράπογλου για να με ξεναγήσει σε διάφορα γεγονότα-σταθμούς που σημάδεψαν την ιστορία του ελληνισμού. Το ταξίδι ξεκινά ως μια βιωματική εμπειρία, αφού ο επισκέπτης, με τη βοήθεια της τεχνολογίας, βρίσκεται πάνω σε ένα πλοίο έτοιμος για αποβίβαση στην προκυμαία της Σμύρνης.

«Η πρώτη ενότητα επικεντρώνεται στη λάμψη του ελληνισμού της Μικράς Ασίας· ξεκινά από την Ιωνία και τα δυτικά παράλια και προχωρά στην Καππαδοκία και τις νότιες επαρχίες. Έπειτα συνεχίζει διασχίζοντας τον Πόντο, για να επιστρέψει προς δυσμάς, γύρω από την Κωνσταντινούπολη και να καταλήξει στην Ανατολική Θράκη. Όπως θα δείτε, έχουμε δώσει ιδιαίτερη έμφαση στα προσωπικά κειμήλια αλλά και στα δάνεια από δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές, ενώ η συγκέντρωσή τους από τόσες διαφορετικές πηγές ήταν ένα εγχείρημα δύσκολο και σύνθετο», λέει η κ. κ. Αράπογλου.

Την εποχή της ακμής διαδέχεται η περίοδος των διωγμών, του τέλους του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου και των συνθηκών, η περίοδος της ελληνικής απόβασης και της μικρασιατικής εκστρατείας, η Καταστροφή του 1922, καθώς και η έξοδος των προσφύγων. Η τρίτη και τελευταία ενότητα της έκθεσης εστιάζει στην εγκατάσταση και στην ενσωμάτωση των εκπατρισμένων στην Ελλάδα, καθώς και στην επίδραση που η παρουσία τους είχε σε πολλούς τομείς της ελληνικής κοινωνίας. Τέλος, τμήμα του επιλόγου της έκθεσης είναι αφιερωμένο στην ίδρυση του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών το 1930 από τη Μέλπω και τον Οκτάβιο Μερλιέ.

έπαυλη Facebook Twitter
Η έπαυλη της οικογένειας Καπαγιαννίδη στην εξοχική περιοχή της Τραπεζούντας, στον λόφο Σοούκ Σου (Κρυονέρι), 1909. Ιδιωτική συλλογή Θέμη Κ. Καπαγιαννίδη

Σκοπός της έκθεσης είναι να προσφέρει μια πλήρη ιστοριογραφική αφήγηση. Όση ώρα περπατώ ανάμεσα στα εκθέματα, αισθάνομαι σαν να κρατώ ένα νήμα το οποίο με οδηγεί, μέσα από ένα σπάνιο αρχειακό υλικό και σημαντικά τεκμήρια, σε γνωστές αλλά και αθέατες όψεις του ελληνισμού της Μικράς Ασίας.

«Στόχος μας είναι ο επισκέπτης να θυμηθεί, να μάθει και να αναστοχαστεί, γι’ αυτό, όπως είδατε, τομείς όπως η παιδεία, η οικονομία, η πολιτική, η κοινωνία και ο ρόλος της Εκκλησίας εντάσσονται στον κύριο άξονα της έκθεσης», επισημαίνει η κ. Αράπογλου, η οποία έχει ρίζες στη Μικρά Ασία από την πλευρά της γιαγιάς της, που ήρθε στην Ελλάδα το 1922 μαζί με τον παππού της, τον οποίο δεν γνώρισε ποτέ. «Η γενιά εκείνη προτιμούσε τη σιωπή. Δύσκολα μιλούσαν για όλα όσα έζησαν. Όταν ο επισκέπτης φτάσει στο τέλος της έκθεσης, θα δει πρόσωπα της τέταρτης γενιάς να εξιστορούν τις δικές τους μνήμες αλλά και όλα όσα τους συνδέουν με τους προγόνους τους», προσθέτει.

Πράγματι, το χρονικό της έκθεσης περιγράφεται μέσα από έργα τέχνης, εικόνες, εκκλησιαστικά, πολεμικά και προσωπικά κειμήλια, ενδυμασίες, κοσμήματα, χειροτεχνήματα, χάρτες, φωτογραφίες, αρχειακό και κινηματογραφικό υλικό, εφημερίδες, επιστολές, κάρτες και πολλά άλλα τεκμήρια. Αποσπάσματα από προσωπικές μαρτυρίες συμπληρώνουν την αφήγηση, ζωντανεύοντας τις εικόνες και τα αντικείμενα.

Σημείωμα Facebook Twitter
Σημείωμα με υπογραφή του γενικού διευθυντή του υπουργείου Περιθάλψεως Νίκου Καζαντζάκη σχετικά με την οργάνωση αποστολής περίθαλψης και αποκατάστασης των προσφύγων σε Μικρά Ασία, Θράκη και Πόντο, 3 Ιουνίου 1919. Γενικά Αρχεία του Κράτους (ΓΑΚ) - Κεντρική Υπηρεσία, Αρχείο Πολιτικού Γραφείου Πρωθυπουργού, Φάκ. 431
κεραμικο Facebook Twitter
Ένα από τα πολλά κεραμικά που κατασκεύασε η Άννα Μελά-Παπαδοπούλου, τα οποία πωλούνταν για την οικονομική ενίσχυση των τραυματιών του μικρασιατικού μετώπου. Μουσείο Μπενάκη, Δωρεά: Λευτέρης και Λιλή Βενιζέλου

«Κάθε τμήμα της συγκεκριμένης έκθεσης και κάθε προθήκη θα μπορούσε να αποτελέσει την αφορμή για μια ξεχωριστή παρουσίαση, αλλά πιστεύουμε πως καταφέραμε να πλαισιώσουμε τη διήγηση της έκθεσης με αρκετά και αντιπροσωπευτικά τεκμήρια», υποστηρίζει η κ. Αράπογλου και τονίζει ότι παρά τις δυσκολίες της πανδημίας (η έκθεση προετοιμάζεται εδώ και τέσσερα χρόνια), η ανταπόκριση όλων στην πρόσκληση συμμετοχής και συνεργασίας ήταν άκρως συγκινητική.

739
Το νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Αναμφίβολα, πρόκειται για μια έκθεση που λειτουργεί ως ένα χρήσιμο εκπαιδευτικό εργαλείο και φέρνει στο φως τις κομβικές στιγμές που διαμόρφωσαν την ελληνική κοινωνία όπως τη γνωρίζουμε σήμερα.

Mέσω του πλούσιου εκθεσιακού υλικού ρίχνεται φως σε όλα όσα προηγήθηκαν, στην εθνική τραγωδία της Μικρασιατικής Καταστροφής και στα γεγονότα που ακολούθησαν. Μια συγκινητική περιήγηση σε εποχές ακμής και καταστροφής, σε τραυματικές εμπειρίες και προσωπικές μαρτυρίες, σε τόπους, πρόσωπα και γεγονότα που εμπλουτίζουν και συνθέτουν την τοιχογραφία των εκατό χρόνων της μικρασιατικής μνήμης.

Φεύγοντας, το βλέμμα μου στέκεται στα λόγια μιας μαρτυρίας του στρατιώτη Χρήστου Καραγιάννη: «Αποβιβάστηκα και πάτησα το πόδι μου σε ελληνικό χώμα. Στην αποβάθρα λίγοι ήταν οι άνδρες, πολλές περισσότερες οι γυναίκες. Μητέρες που μας κοίταζαν έναν-έναν για να δουν μήπως είχαν έρθει τα παιδιά τους. Όλες έκλαιγαν, όλες ρωτούσαν “μήπως, λεβέντη μου, γνώρισες κατά τύχη τον γιο μου, που ονομάζεται έτσι;”. Η απάντηση όλων και η απάντηση η δική μου ήταν πάντα η ίδια, μονότονη: “Έρχομαι. Έρχονται όλοι”».

Καθηγητές του Κολλεγίου Ανατόλια Facebook Twitter
Καθηγητές του Κολλεγίου Ανατόλια στη Μερζιφούντα του Πόντου, 1914. Οι εννέα που σημειώνονται με «Χ» δολοφονήθηκαν κατά τη διάρκεια των διωγμών. Αρχείο Κολλεγίου Ανατόλια
Διάσκεψη Ειρήνης των Παρισίων Facebook Twitter
Δημήτρης Βασιλείου (1920-1997), «Διάσκεψη Ειρήνης των Παρισίων» (1919) – Αίθουσα του Ωρολογίου στο Υπουργείο Εξωτερικών της Γαλλίας (Quai d’Orsay). Ελαιογραφία. Συλλογή Εθνικού Ιστορικού Μουσείου, 6037
Ανταλλαγή αιχμαλώτων Facebook Twitter
Ανταλλαγή αιχμαλώτων. Συγγενείς ζητούν πληροφορίες από τους επαναπατρισθέντες Έλληνες αιχμαλώτους στο Τελωνείο του Πειραιά, 1923. Φωτογραφία: Josef Hepp. Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης (ΕΛΙΑ/ΜΙΕΤ), Φωτογραφικό Αρχείο
 Δημητρός Καραμπάτης Facebook Twitter
Ο πρωταθλητής του Πανιωνίου Γυμναστικού Συλλόγου Σμύρνης Δημητρός Καραμπάτης στην Ακρόπολη, 1927. Φωτογραφία: Nelly’s. Μουσείο Μπενάκη / Φωτογραφικά Αρχεία
Τσανακκαλιώτικο αλογοκανατάκι Facebook Twitter
Τσανακκαλιώτικο αλογοκανατάκι με πλούσιο διάκοσμο και ελληνικές σημαίες. Ιδιωτική συλλογ
Μάννα του Στρατιώτου Facebook Twitter
Φωτογραφία της Άννας Μελά-Παπαδοπούλου, γνωστής ως «Μάννας του Στρατιώτου» με ιδιόχειρη αφιέρωση στον Πλαστήρα, 4/4/1923, Μουσείο Μπενάκη.
Εικόνα του Αγίου Γεωργίου Facebook Twitter
Εικόνα του Αγίου Γεωργίου, που θεωρείται θαυματουργή, από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου του Βουνού, Αλάγια, 17ος αι. Ιερά Μητρόπολις Νέας Ιωνίας, Φιλαδελφείας, Ηρακλείου και Χαλκηδόνος

«Μικρά Ασία: Λάμψη - Καταστροφή - Ξεριζωμός - Δημιουργία»
Μουσείο Μπενάκη, Πειραιώς 138
15/9/22 - 12/2/23
Υπό την Αιγίδα της Α.Ε. της Προέδρου της Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

Το νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Έκθεση αφισών στην Ύδρα μιας Ελλάδας ανόθευτης και ταπεινής

Εικαστικά / Πώς διαφήμιζε η Ελλάδα τον εαυτό της στο εξωτερικό από το ’30 έως το ’60;

Μια σειρά αφισών του ΕΟΤ, σε μια έκθεση που φιλοξενείται στην οικία Λαζάρου Κουντουριώτη, αποκαλύπτει τις πρώτες απόπειρες και τα αρχικά βήματα του ελληνικού τουρισμού, με την υπογραφή σημαντικών Ελλήνων καλλιτεχνών.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Νίκος Τρανός: «Η τέχνη είναι ένα πολύ αποτελεσματικό αντικαταθλιπτικό» 

Εικαστικά / Νίκος Τρανός: «Η τέχνη είναι ένα πολύ αποτελεσματικό αντικαταθλιπτικό» 

Έχει βοσκήσει πρόβατα, έχει πουλήσει κουλούρια και έχει δουλέψει στην οικοδομή, μέχρι που αποφάσισε ότι το μόνο που ήθελε να γίνει είναι καλλιτέχνης. Τελικά, εξελίχθηκε σε έναν από τους κορυφαίους και διεθνώς αναγνωρισμένους Έλληνες δημιουργούς. Ο πρώην πρύτανης της ΑΣΚΤ είναι άνθρωπος από σπάνια πάστα.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
«Οι πρώτοι ομοφυλόφιλοι» και η γέννηση μιας νέας ταυτότητας

Εικαστικά / «Οι πρώτοι ομοφυλόφιλοι» και η γέννηση μιας νέας ταυτότητας

Μια μεγάλη έκθεση στο Σικάγο εξετάζει την γκέι ταυτότητα ως ιστορικό φαινόμενο μέσα από 300 έργα που δημιουργήθηκαν κυρίως στην περίοδο μεταξύ του 1869, όταν δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά η λέξη «ομοφυλόφιλος», και του 1939
THE LIFO TEAM
Η Χίλμα αφ Κλιντ έβρισκε γαλήνη ζωγραφίζοντας λουλούδια

Εικαστικά / Η Χίλμα αφ Κλιντ έβρισκε γαλήνη ζωγραφίζοντας λουλούδια

Σε μια σειρά έργων που παρουσιάζει το θαύμα της ανθοφορίας των λουλουδιών και των φυτών, μια από τις πιο αξιοσέβαστες καλλιτέχνιδες της Σουηδίας στρέφεται σε έναν κόσμο ομορφιάς, γαλήνης και ισορροπίας για να αποκαλύψει αλήθειες για την ανθρώπινη κατάσταση.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Το «Πλέγμα των Κυκλάδων» και μια έκθεση που μας ταξιδεύει στις διαχρονικές του συνδέσεις

Εικαστικά / Το «Πλέγμα των Κυκλάδων» και μια έκθεση για τις διαχρονικές του συνδέσεις

Μπορεί η σύγχρονη τέχνη να συνομιλήσει δημιουργικά με την αρχαία πολιτιστική κληρονομιά; Στην ΕΦΑ Κυκλάδων πίστεψαν στο «στοίχημα» και έτσι προέκυψε μια έκθεση με ξεχωριστό ενδιαφέρον στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ίου.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Από τον Περικλή Βυζάντιο και τον Jean Tinguely μέχρι τον Robert McCabe

Εικαστικά / «Νήματα επιλογής»: Μια αθηναϊκή έκθεση δένει φωνές και γενιές

Μια ομαδική έκθεση στην Αίθουσα Τέχνης Αθηνών, με έργα των Περικλή Βυζάντιου, Robert McCabe και Jean Tinguely, μεταξύ άλλων, φέρνει σε διάλογο Έλληνες και ξένους καλλιτέχνες διαφορετικών αναφορών.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο «Ένοικος» του Παντελή Μάκκα: Μια γιορταστική βιντεοεγκατάσταση

Εικαστικά / Ο «Ένοικος» του Παντελή Μάκκα: Μια γιορταστική βιντεοεγκατάσταση

Μια ρετροσπεκτίβα δεκαπέντε χρόνων η οποία αποτελείται από έναν καταιγισμό εικόνων που δημιούργησε με την κάμερά του ο γνωστός video artist για μια σειρά σημαντικών παραστάσεων, οι οποίες παρουσιάζονται αποδεσμευμένες από τη θεατρική τους υπόσταση.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ξεκινάει το Back to Athens 2025

Εικαστικά / Back to Athens: Ο ετήσιος εικαστικός θεσμός επιστρέφει στο Μέγαρο Ησαΐα

Με κεντρική θεματική «Η διαίρεση της ζωής», το Back to Athens 2025 παρουσιάζει 30 εκθέσεις, εγκαταστάσεις, performance και προβολές από καλλιτέχνες και επιμελητές από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Takis: Αρχαϊκός καλλιτέχνης, προφήτης, μάντης, μάγος. Σίγουρα μοναδικός

Εικαστικά / Takis: Αρχαϊκός καλλιτέχνης, προφήτης, μάντης, μάγος. Σίγουρα μοναδικός

Με μια μεγάλη έκθεση σε δύο μέρη, στην Αθήνα και στην Άνδρο, το Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή γιορτάζει τα εκατό χρόνια του Takis, μίας από τις σημαντικότερες σημαντικότερες προσωπικότητες της ελληνικής αλλά και της παγκόσμιας εικαστικής σκηνής.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μια νέα τοιχογραφία με τη ζωή των σεξεργατριών σε έναν δρόμο του Μεταξουργείου

Εικαστικά / Μια νέα τοιχογραφία για την αόρατη ζωή των σεξεργατριών στην οδό Ιάσωνος

Η διεθνής εικαστικός Paulina Olowska δημιουργεί μια τοιχογραφία στον πεζόδρομο του Μεταξουργείου για τις γυναίκες και γειτόνισσές της με τις οποίες καλημερίζεται και πίνει καφέ.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο ζωοπλάστης γλύπτης Ευριπίδης Βαβούρης (1911-1987) 

Εικαστικά / Ευριπίδης Βαβούρης: Πέρα από το «Λαγωνικό» της Φωκίωνος Νέγρη

Ο δημιουργός του γνωστού αγάλματος της Κυψέλης υπήρξε ένας στοχαστικός γλύπτης της Αθήνας με αξιόλογη πορεία, που απέδιδε πειστικά και με μεγάλη ευαισθησία τα κατοικίδια ζώα. Μια επίσκεψη στο ατελιέ του, που έχει διατηρηθεί σε άψογη κατάσταση, αποτέλεσε το ερέθισμα για να τον ανακαλύψουμε και να τον επανεκτιμήσουμε. 
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ