Κοιτώντας τα γεμάτα φως λιμάνια του Τζόζεφ Μάλορντ Ουίλιαμ Τέρνερ Facebook Twitter

Κοιτώντας τα γεμάτα φως λιμάνια του Τζόζεφ Μάλορντ Ουίλιαμ Τέρνερ

0

 Φέτος, για πρώτη φορά μετά από σχεδόν έναν αιώνα, μία έκθεση της Συλλογής Frick στο Μανχάταν σμίγει ξανά τρία μοναδικά έργα του Τζόζεφ Μάλορντ Ουίλιαμ Τέρνερ, υμνητή των λιμένων της Ευρώπης της περιόδου 1820. Σύμφωνα με τον Ian Wardropper, διευθυντή της Συλλογής Frick και λίγο πριν τα εγκαίνια της έκθεσης υπό τον τίτλο «Οι αρχαίοι και σύγχρονοι λιμένες του Τέρνερ: Περάσματα στον Χρόνο», ο Τέρνερ, εκπρόσωπος του ρομαντισμού, αλλά και προάγγελος του ιμπερσιονισμού, δημιούργησε τις θαλασσογραφίες του, εκεί στην περίοδο του 1820, που τα ευρωπαϊκά σύνορα επανακαθορίζονταν. Οι ταξιδιωτικοί περιορισμοί της εποχής, πρακτικά σήμαιναν ότι ο διάπλους της Μάγχης ήταν απλώς αδύνατος, ειδικά κατά τη διάρκεια των ετών 1797 και 1815, ωστόσο με την ήττα του Ναπολέοντα στο Βατερλό, αυτές οι απαγορεύσεις θα αίρονταν.

«Για να γιορτάσει αυτή την ελευθερία, άρχισε να σχεδιάζει αυτούς τους πίνακες, κάνοντας πρακτικά τον γύρο της ευρωπαϊκής ηπείρου», συνεχίζει ο Wardropper. Και ενώ πάντα προσφέρει αισθητική ευχαρίστηση μια καλή ματιά στους πίνακες του Τέρνερ -ειδικά αν είναι κανείς λάτρης των φωτεινών χρωμάτων της τέχνης του 19ου αιώνα- κάθε έκθεση πρέπει να αντιμετωπίζεται και στο πλαίσιο των σύγχρονων αναγκών και ερεθισμάτων. Για παράδειγμα, αυτό που συμβαίνει σήμερα με τα ανοιχτά και τα κλειστά σύνορα και ο αντίκτυπος που κάτι τέτοιο έχει στην τέχνη είναι απολύτως σχετικό με το όραμα του Τέρνερ: το διάταγμα του Τραμπ για την απαγόρευση εισόδου στις ΗΠΑ, το Brexit στη Βρετανία, νοηματοδοτούνται αλλιώς μέσα από την τέχνη του. Για παράδειγμα, ο μνημειώδης πίνακας Λιμένας της Κολωνίας του Τέρνερ, με τον σκύλο και τα παρατημένα δίχτυα των ψαράδων, μια απαράμιλλη εικόνα μοναξιάς που θα διαταραχθεί από την είσοδο μερικών καλοχτενισμένων τουριστών.

Πέρα από τον μοντέρνο αέρα και την ελευθερία που αποπνέει το έργο του Τέρνερ εκείνη την εποχή, η έκθεση εστιάζει και στην εμμονή του με το φως, εκεί στα μισά της διαδρομής του, τότε που φαίνεται ότι τον είχαν ενθουσιάσει οι συνθετικές χρωστικές και το αποτέλεσμα του κίτρινου και πορτοκαλί χρώματος στους πίνακες του.

Πέρα από τον μοντέρνο αέρα και την ελευθερία που αποπνέει το έργο του Τέρνερ εκείνη την εποχή, η έκθεση εστιάζει και στην εμμονή του με το φως, εκεί στα μισά της διαδρομής του, τότε που φαίνεται ότι τον είχαν ενθουσιάσει οι συνθετικές χρωστικές και το αποτέλεσμα του κίτρινου και πορτοκαλί χρώματος στους πίνακες του. Την έκθεση έχει επιμεληθεί η Susan Grace Galassi, επικεφαλής επιμελήτρια της Συλλογής Frick, που μοιράζει τον χρόνο της ανάμεσα στην Tate και τη Frick και γνωρίζει καλά γιατί αυτοί οι τρεις πίνακες του Τέρνερ που για πρώτη φορά "συναντιούνται" στο ίδιο σημείο μετά από χρόνια αποτελούν ένα μανιφέστο για το σήμερα.

Ο καθένας από αυτούς απεικονίζει ένα λιμάνι, ένα επαναλαμβανόμενο θέμα στην εργογραφία του Ρομαντικού, με το οποίο συμβολίζεται το τέλος, αλλά και όλα τα καινούρια ξεκινήματα, καθώς και το πέρασμα του χρόνου. Ένας από τους τρεις πίνακες, με τη σκοτεινό του τοπίο θυμίζει έντονα τις σκηνές φαλαινοθηρίας του Τέρνερ, εκεί που συνήθιζε να αναπαριστά με χαοτικά σχήματα την ομορφιά της φύσης. Ο συγκεκριμένος πίνακας είναι ημιτελής και ανήκει στα αντικείμενα που ανήκουν στην Tate, ενώ η έκθεση του μαζί με τα άλλα δύο ολοκληρωμένα έργα του καλλιτέχνη σηματοδοτεί το σμίξιμό τους για πρώτη φορά μετά από σχεδόν έναν αιώνα.

Κοιτώντας τα γεμάτα φως λιμάνια του Τζόζεφ Μάλορντ Ουίλιαμ Τέρνερ Facebook Twitter
“The Harbor of Brest: The Quayside and Château” (1826–28) © Tate, London 2016

Και οι τρεις δε αποτελούν ένα έξοχο δείγμα για το πώς ο Τέρνερ επένδυσε στο χρώμα, το φως και τη ζωντάνια σε μία περίοδο που οι καλλιτέχνες προτιμούσαν να εκφράζονται μέσα από γήινους τόνους. Ειδικά, σε έναν από τους τρεις «αρχαίους» λιμένες που αναπαριστώνται, υπάρχουν αναφορές στην ιστορία του Regulus, του Ρωμαίου στρατηγού που τα βλέφαρα του αφαιρέθηκαν από τους Καρχηδόνιους, προκειμένου να τυφλωθεί από τις αχτίδες του ήλιου: το αίσθημα αυτού που κοιτά τον πίνακα είναι το ίδιο, νιώθει να τον χτυπά το φως κατάματα, την ώρα που αναζητά τον άτυχο στρατηγό μέσα στον καμβά.

Οι τρεις αυτοί πίνακες δημιουργήθηκαν σε μία περίοδο μαζικής βιομηχανοποίησης, όταν οι ευρωπαϊκές ακτές γέμισαν με νέας τεχνολογίας -για τα 1820- ατμόπλοια. Και μπορεί ο Τέρνερ να επιλέγει να αναπαραστήσει τα μέσα της προ-ατμού εποχής στις θάλασσες, όμως, είναι ο τρόπος του να αιχμαλωτίσει αυτές τις εικόνες, λίγο πριν την οριστική εξαφάνιση τους, όπως διαπιστώνει η Galassi.

Σε έναν από τους τρεις «αρχαίους» λιμένες που αναπαριστώνται, υπάρχουν αναφορές στην ιστορία του Regulus, του Ρωμαίου στρατηγού που τα βλέφαρα του αφαιρέθηκαν από τους Καρχηδόνιους, προκειμένου να τυφλωθεί από τις αχτίδες του ήλιου: το αίσθημα αυτού που κοιτά τον πίνακα είναι το ίδιο, νιώθει να τον χτυπά το φως κατάματα, την ώρα που αναζητά τον άτυχο στρατηγό μέσα στον καμβά.

Σ' ένα μικρό μπλοκ που ο Τέρνερ είχε πάρει μαζί του στη Διέππη δείχνει τις εντυπώσεις του καλλιτέχνη από τη ζωή στα λιμάνια, έτσι όπως τελικά αποτυπώθηκαν στο περίφημο έργο του «Ο λιμένας της Διέππης»: σε πραγματικά αιθέριους τόνους έχει αποδώσει την ακτή της προ-βιομηχανοποιημένης εποχής και ένα φως που ποτέ δεν υπήρχε. Όπως θα παρατηρήσουν οι κριτικοί της εποχής του τα ζεστά χρώματα εδώ έγιναν χαρακτηριστικό στοιχείο των ευρωπαϊκών λιμένων του νότου, μια καλλιτεχνική λεπτομέρεια που σκανδάλιζε τους καθόλου συνηθισμένους ανθρώπους του καιρού του σε εικόνες της καθημερινής ζωής. Τότε ήταν της μόδας τα ιστορικά θέματα και ο Τέρνερ χαλούσε την καλλιτεχνική τάξη.

Κοιτώντας τα γεμάτα φως λιμάνια του Τζόζεφ Μάλορντ Ουίλιαμ Τέρνερ Facebook Twitter
“Cologne, the Arrival of a Packet-Boat: Evening”@ courtesy the Frick Collection, New York

Σε κάθε περίπτωση, όπως παρατηρούσε κάποιος κριτικός τότε, αυτός ο πίνακας ήταν ένα μοναδικό δείγμα για το πώς ο Τέρνερ μπορούσε να αναμειγνύει την αλήθεια με το ψέμα. Στον κατάλογο που συνοδεύει την έκθεση και έχει επιμεληθεί το πανεπιστήμιο του Γέιλ, ο Ian Warrell περιγράφει τις θαλασσογραφίες του Τέρνερ ως "ποιητικές τοπογραφίες", ενώ στη δεύτερη γκαλερί της Frick μπορεί κανείς να βρει περισσότερες από 30 ακουαρέλες, από την Tate, το Μουσείο της Βαλτιμόρης, το Μουσείο Τέχνης του Χάρβαρντ και του Σιάτλ σε μία προσπάθεια να προσφερθεί στον θεατή μία οπτική του ρομαντισμού, η δυνατότητα έστω και λίγο να νιώσει ότι ο ίδιος είναι ο ταξιδιώτης που οδηγεί το σκάφος που εισέρχεται στο λιμάνι. 

Κοιτώντας τα γεμάτα φως λιμάνια του Τζόζεφ Μάλορντ Ουίλιαμ Τέρνερ Facebook Twitter
“Shields, on the River Tyne,” for The Rivers of England (1823), © Tate, London 2016
Κοιτώντας τα γεμάτα φως λιμάνια του Τζόζεφ Μάλορντ Ουίλιαμ Τέρνερ Facebook Twitter
“Cologne from the River” (1820) @ courtesy Seattle Art Museum
Κοιτώντας τα γεμάτα φως λιμάνια του Τζόζεφ Μάλορντ Ουίλιαμ Τέρνερ Facebook Twitter
“Dover Castle from the Sea,” (1822), @ courtesy Museum of Fine Arts, Boston
Κοιτώντας τα γεμάτα φως λιμάνια του Τζόζεφ Μάλορντ Ουίλιαμ Τέρνερ Facebook Twitter
“Grenoble Bridge” (1824) @ courtesy the Baltimore Museum of Art
Κοιτώντας τα γεμάτα φως λιμάνια του Τζόζεφ Μάλορντ Ουίλιαμ Τέρνερ Facebook Twitter
“Mont-St. Michel, Normandy,”(1827) @ courtesy the Hecksher Family Collection, Fine Arts Museums of San Francisco
Κοιτώντας τα γεμάτα φως λιμάνια του Τζόζεφ Μάλορντ Ουίλιαμ Τέρνερ Facebook Twitter
“Regulus” © Tate, London 2016
Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Μπάμπης Ρετζεπόπουλος: Ένας ανένταχτος, εκλεκτικός και ασυμβίβαστος καλλιτέχνης

Εικαστικά / Η αθώα, ανόθευτη, παιδική ματιά στο έργο του Μπάμπη Ρετζεπόπουλου

Η Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων τιμά με μία αναδρομική έκθεση τον, γνωστό και ως Babis R., ζωγράφο και χαράκτη, έναν ανένταχτο καλλιτέχνη που, πέρα από το πολύτιμο εικαστικό του έργο, μάς άφησε παρακαταθήκη την ακεραιότητά του και την απροκατάληπτη στάση του απέναντι στην τέχνη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
H εκρηκτική συνάντηση του Francis Bacon με τον Peter Beard

Σαν σήμερα / Φράνσις Μπέικον: «Σιχαίνομαι εννιά στις δέκα ζωγραφιές που βλέπω, ανάμεσά τους και τις δικές μου»

Σαν σήμερα το 1992 πεθαίνει ο σπουδαίος αιρετικός Βρετανός ζωγράφος και ανατόμος της ανθρώπινης υπαρξιακής αγωνίας. Ο Βασίλης Κιμούλης είχε μεταφράσει αποκλειστικά για τη LIFO αποσπάσματα από τις εκρηκτικές συνομιλίες του Μπέικον με τον φωτογράφο Peter Beard.
ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΙΜΟΥΛΗΣ
Η Κιμώνα τα μεσάνυχτα γίνεται γάτα

Εικαστικά / Όταν η Κιμώνα ήταν μικρή έκλεβε τους μαγνήτες του παππού της, του γλύπτη Takis

Η τοσοδούλα γκαλερί Red Carpet, με το τέλειο γκράφιτι στον τοίχο, ξεχωρίζει από μακριά στην οδό Σολωμού. Κόρη της εικαστικού Λυδίας Βενιέρη και εγγονή του γλύπτη Takis, η ιδιοκτήτριά της, η Κιμώνα, φιλοξενεί 7 καλλιτέχνες σε 15 τετραγωνικά. Όταν της μιλούν για τα Eξάρχεια τα μάτια της βγάζουν καρδούλες.
ΤΖΟΥΛΗ ΑΓΟΡΑΚΗ
Άγγελος Μεργές: Οff season παραθεριστές με χρώματα που εκπέμπουν ηλεκτρισμένη ενέργεια

Εικαστικά / Παραθεριστές ή πρόσφυγες; Οι αινιγματικές φιγούρες του Άγγελου Μεργέ

Ο 36χρονος Έλληνας ζωγράφος, με έδρα τη Ζυρίχη, εκθέτει στην γκαλερί Καλφαγιάν έργα του με διφορούμενες –έντονα χρωματισμένες και ηλεκτρισμένες– ανθρώπινες φιγούρες σε off season παραλίες, που θυμίζουν ήρωες του Αντονιόνι.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Leigh Bowery: ακόρεστη όρεξη για έρωτα και υψηλή τέχνη από την καλτ φιγούρα που σημάδεψε μια εποχή

Nothing Days / Leigh Bowery: Ακόρεστη όρεξη για έρωτα και υψηλή τέχνη από την καλτ φιγούρα που σημάδεψε μια εποχή

Ο εκκεντρικός καλλιτέχνης που ο Boy George είχε χαρακτηρίσει ως «μοντέρνα τέχνη με πόδια» έζησε μια περιπετειώδη ζωή με εκατοντάδες συνευρέσεις στις τουαλέτες του Λονδίνου, δημιουργώντας ταυτόχρονα τέχνη με τα μοναδικά καλτ κοστούμια του που σημάδεψαν μια γενιά σχεδιαστών και εξακολουθούν να εμπνέουν.
M. HULOT
Project Mycelium: Η διάβρωση, η αναγέννηση και τα μανιτάρια που φυτρώνουν σε μια φανταστική τουαλέτα της Κάλλας

Εικαστικά / Μια πρωτοποριακή συνάντηση τέχνης, επιστήμης, ιστορίας και οικολογίας

Στο Project Mycelium, τρία εντυπωσιακά κοστούμια, που θα μπορούσαν να φοράνε η Μαρία Κάλλας, η βασίλισσα Αμαλία και ο Ιωάννης Καποδίστριας, καταβροχθίζονται από ζωντανούς μύκητες.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Οι αόρατες δυνάμεις στο έργο της Καλλιόπης Παυλίδη

Εικαστικά / Οι αόρατες δυνάμεις στο έργο της Καλλιόπης Παυλίδη

Η 27χρονη εικαστικός μιλά για τη διαδρομή της από την Αθήνα στο Λος Άντζελες, για το πώς το ερωτικό πάθος μεταμόρφωσε την τέχνη της, καθώς και για τη μυστικιστική διάσταση στα έργα της. Για τη γνωριμία της με τη Lana Del Rey απέφυγε να μιλήσει.
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ
«Η εμμονή του βλέμματος»: Μας αφορά η τέχνη του Τέτση σήμερα;

The Review / Μας αφορά η τέχνη του Τέτση σήμερα;

Ποιο είναι το αποκαλούμενο «εθνικό αφήγημα» που υπηρετεί η Εθνική Πινακοθήκη; Ο Χρήστος Παρίδης συζητά με τον δημοσιογράφο και επιμελητή εκθέσεων Δημήτρη Τρίκα για τη νέα επετειακή έκθεση στη μνήμη του Παναγιώτη Τέτση, η οποία μόλις εγκαινιάστηκε στην Εθνική Πινακοθήκη.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Το εξαίσιο ελληνικό φως του Περικλή Βυζάντιου / Περικλής Βυζάντιος: από το Παρίσι της Μπελ Επόκ στο φως της Ύδρας 

Εικαστικά / Το εξαίσιο ελληνικό φως του Περικλή Βυζάντιου

Μια ανασκόπηση της ζωής και του έργου του ζωγράφου, που ήταν γνωστός για τα ελληνικά τοπία και την Ύδρα, με αφορμή την αναδρομική έκθεση του Περικλή και του Ντίκου Βυζάντιου στο Ίδρυμα Θεοχαράκη.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
 Μαρία Ελένα Βιέρα ντα Σίλβα: Η Συλλογή Guggenheim επανασυστήνει στο κοινό μια σημαντική ζωγράφο

Εικαστικά / Μαρία Ελένα Βιέρα ντα Σίλβα: Η Συλλογή Guggenheim επανασυστήνει στο κοινό μια σημαντική ζωγράφο

Με αφορμή την αναδρομική έκθεση στη Συλλογή Peggy Guggenheim στη Βενετία, έφτασε η στιγμή να ανακαλύψουμε τη ζωγράφο που θεωρείται εθνικός θησαυρός για την Πορτογαλία.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ματίς και Μαργκερίτ: Βλέποντας τον ζωγράφο μέσα από τα μάτια της κόρης του

Εικαστικά / Ματίς και Μαργκερίτ: Βλέποντας τον ζωγράφο μέσα από τα μάτια της κόρης του

Μια νέα έκθεση στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στο Παρίσι με πορτρέτα της κόρης του Ανρί Ματίς, Μαργκερίτ, προσφέρει μια νέα οπτική στο έργο του μεγάλου Γάλλου καλλιτέχνη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μια άνοιξη γεμάτη τέχνη: 15 σημαντικές εκθέσεις που ξεκινούν τον Απρίλιο

Εικαστικά / Μια άνοιξη γεμάτη τέχνη: 15 σημαντικές εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Αφρικανική τέχνη, κριτική στην αποικιοκρατία, έργα για τα δικαιώματα των ζώων και εμπνευσμένα από διαστημικά ταξίδια, νέοι καλλιτέχνες και αναδρομικές εκθέσεις σε μουσεία και γκαλερί της Αθήνας.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ