Κοιτώντας τα γεμάτα φως λιμάνια του Τζόζεφ Μάλορντ Ουίλιαμ Τέρνερ Facebook Twitter

Κοιτώντας τα γεμάτα φως λιμάνια του Τζόζεφ Μάλορντ Ουίλιαμ Τέρνερ

0

 Φέτος, για πρώτη φορά μετά από σχεδόν έναν αιώνα, μία έκθεση της Συλλογής Frick στο Μανχάταν σμίγει ξανά τρία μοναδικά έργα του Τζόζεφ Μάλορντ Ουίλιαμ Τέρνερ, υμνητή των λιμένων της Ευρώπης της περιόδου 1820. Σύμφωνα με τον Ian Wardropper, διευθυντή της Συλλογής Frick και λίγο πριν τα εγκαίνια της έκθεσης υπό τον τίτλο «Οι αρχαίοι και σύγχρονοι λιμένες του Τέρνερ: Περάσματα στον Χρόνο», ο Τέρνερ, εκπρόσωπος του ρομαντισμού, αλλά και προάγγελος του ιμπερσιονισμού, δημιούργησε τις θαλασσογραφίες του, εκεί στην περίοδο του 1820, που τα ευρωπαϊκά σύνορα επανακαθορίζονταν. Οι ταξιδιωτικοί περιορισμοί της εποχής, πρακτικά σήμαιναν ότι ο διάπλους της Μάγχης ήταν απλώς αδύνατος, ειδικά κατά τη διάρκεια των ετών 1797 και 1815, ωστόσο με την ήττα του Ναπολέοντα στο Βατερλό, αυτές οι απαγορεύσεις θα αίρονταν.

«Για να γιορτάσει αυτή την ελευθερία, άρχισε να σχεδιάζει αυτούς τους πίνακες, κάνοντας πρακτικά τον γύρο της ευρωπαϊκής ηπείρου», συνεχίζει ο Wardropper. Και ενώ πάντα προσφέρει αισθητική ευχαρίστηση μια καλή ματιά στους πίνακες του Τέρνερ -ειδικά αν είναι κανείς λάτρης των φωτεινών χρωμάτων της τέχνης του 19ου αιώνα- κάθε έκθεση πρέπει να αντιμετωπίζεται και στο πλαίσιο των σύγχρονων αναγκών και ερεθισμάτων. Για παράδειγμα, αυτό που συμβαίνει σήμερα με τα ανοιχτά και τα κλειστά σύνορα και ο αντίκτυπος που κάτι τέτοιο έχει στην τέχνη είναι απολύτως σχετικό με το όραμα του Τέρνερ: το διάταγμα του Τραμπ για την απαγόρευση εισόδου στις ΗΠΑ, το Brexit στη Βρετανία, νοηματοδοτούνται αλλιώς μέσα από την τέχνη του. Για παράδειγμα, ο μνημειώδης πίνακας Λιμένας της Κολωνίας του Τέρνερ, με τον σκύλο και τα παρατημένα δίχτυα των ψαράδων, μια απαράμιλλη εικόνα μοναξιάς που θα διαταραχθεί από την είσοδο μερικών καλοχτενισμένων τουριστών.

Πέρα από τον μοντέρνο αέρα και την ελευθερία που αποπνέει το έργο του Τέρνερ εκείνη την εποχή, η έκθεση εστιάζει και στην εμμονή του με το φως, εκεί στα μισά της διαδρομής του, τότε που φαίνεται ότι τον είχαν ενθουσιάσει οι συνθετικές χρωστικές και το αποτέλεσμα του κίτρινου και πορτοκαλί χρώματος στους πίνακες του.

Πέρα από τον μοντέρνο αέρα και την ελευθερία που αποπνέει το έργο του Τέρνερ εκείνη την εποχή, η έκθεση εστιάζει και στην εμμονή του με το φως, εκεί στα μισά της διαδρομής του, τότε που φαίνεται ότι τον είχαν ενθουσιάσει οι συνθετικές χρωστικές και το αποτέλεσμα του κίτρινου και πορτοκαλί χρώματος στους πίνακες του. Την έκθεση έχει επιμεληθεί η Susan Grace Galassi, επικεφαλής επιμελήτρια της Συλλογής Frick, που μοιράζει τον χρόνο της ανάμεσα στην Tate και τη Frick και γνωρίζει καλά γιατί αυτοί οι τρεις πίνακες του Τέρνερ που για πρώτη φορά "συναντιούνται" στο ίδιο σημείο μετά από χρόνια αποτελούν ένα μανιφέστο για το σήμερα.

Ο καθένας από αυτούς απεικονίζει ένα λιμάνι, ένα επαναλαμβανόμενο θέμα στην εργογραφία του Ρομαντικού, με το οποίο συμβολίζεται το τέλος, αλλά και όλα τα καινούρια ξεκινήματα, καθώς και το πέρασμα του χρόνου. Ένας από τους τρεις πίνακες, με τη σκοτεινό του τοπίο θυμίζει έντονα τις σκηνές φαλαινοθηρίας του Τέρνερ, εκεί που συνήθιζε να αναπαριστά με χαοτικά σχήματα την ομορφιά της φύσης. Ο συγκεκριμένος πίνακας είναι ημιτελής και ανήκει στα αντικείμενα που ανήκουν στην Tate, ενώ η έκθεση του μαζί με τα άλλα δύο ολοκληρωμένα έργα του καλλιτέχνη σηματοδοτεί το σμίξιμό τους για πρώτη φορά μετά από σχεδόν έναν αιώνα.

Κοιτώντας τα γεμάτα φως λιμάνια του Τζόζεφ Μάλορντ Ουίλιαμ Τέρνερ Facebook Twitter
“The Harbor of Brest: The Quayside and Château” (1826–28) © Tate, London 2016

Και οι τρεις δε αποτελούν ένα έξοχο δείγμα για το πώς ο Τέρνερ επένδυσε στο χρώμα, το φως και τη ζωντάνια σε μία περίοδο που οι καλλιτέχνες προτιμούσαν να εκφράζονται μέσα από γήινους τόνους. Ειδικά, σε έναν από τους τρεις «αρχαίους» λιμένες που αναπαριστώνται, υπάρχουν αναφορές στην ιστορία του Regulus, του Ρωμαίου στρατηγού που τα βλέφαρα του αφαιρέθηκαν από τους Καρχηδόνιους, προκειμένου να τυφλωθεί από τις αχτίδες του ήλιου: το αίσθημα αυτού που κοιτά τον πίνακα είναι το ίδιο, νιώθει να τον χτυπά το φως κατάματα, την ώρα που αναζητά τον άτυχο στρατηγό μέσα στον καμβά.

Οι τρεις αυτοί πίνακες δημιουργήθηκαν σε μία περίοδο μαζικής βιομηχανοποίησης, όταν οι ευρωπαϊκές ακτές γέμισαν με νέας τεχνολογίας -για τα 1820- ατμόπλοια. Και μπορεί ο Τέρνερ να επιλέγει να αναπαραστήσει τα μέσα της προ-ατμού εποχής στις θάλασσες, όμως, είναι ο τρόπος του να αιχμαλωτίσει αυτές τις εικόνες, λίγο πριν την οριστική εξαφάνιση τους, όπως διαπιστώνει η Galassi.

Σε έναν από τους τρεις «αρχαίους» λιμένες που αναπαριστώνται, υπάρχουν αναφορές στην ιστορία του Regulus, του Ρωμαίου στρατηγού που τα βλέφαρα του αφαιρέθηκαν από τους Καρχηδόνιους, προκειμένου να τυφλωθεί από τις αχτίδες του ήλιου: το αίσθημα αυτού που κοιτά τον πίνακα είναι το ίδιο, νιώθει να τον χτυπά το φως κατάματα, την ώρα που αναζητά τον άτυχο στρατηγό μέσα στον καμβά.

Σ' ένα μικρό μπλοκ που ο Τέρνερ είχε πάρει μαζί του στη Διέππη δείχνει τις εντυπώσεις του καλλιτέχνη από τη ζωή στα λιμάνια, έτσι όπως τελικά αποτυπώθηκαν στο περίφημο έργο του «Ο λιμένας της Διέππης»: σε πραγματικά αιθέριους τόνους έχει αποδώσει την ακτή της προ-βιομηχανοποιημένης εποχής και ένα φως που ποτέ δεν υπήρχε. Όπως θα παρατηρήσουν οι κριτικοί της εποχής του τα ζεστά χρώματα εδώ έγιναν χαρακτηριστικό στοιχείο των ευρωπαϊκών λιμένων του νότου, μια καλλιτεχνική λεπτομέρεια που σκανδάλιζε τους καθόλου συνηθισμένους ανθρώπους του καιρού του σε εικόνες της καθημερινής ζωής. Τότε ήταν της μόδας τα ιστορικά θέματα και ο Τέρνερ χαλούσε την καλλιτεχνική τάξη.

Κοιτώντας τα γεμάτα φως λιμάνια του Τζόζεφ Μάλορντ Ουίλιαμ Τέρνερ Facebook Twitter
“Cologne, the Arrival of a Packet-Boat: Evening”@ courtesy the Frick Collection, New York

Σε κάθε περίπτωση, όπως παρατηρούσε κάποιος κριτικός τότε, αυτός ο πίνακας ήταν ένα μοναδικό δείγμα για το πώς ο Τέρνερ μπορούσε να αναμειγνύει την αλήθεια με το ψέμα. Στον κατάλογο που συνοδεύει την έκθεση και έχει επιμεληθεί το πανεπιστήμιο του Γέιλ, ο Ian Warrell περιγράφει τις θαλασσογραφίες του Τέρνερ ως "ποιητικές τοπογραφίες", ενώ στη δεύτερη γκαλερί της Frick μπορεί κανείς να βρει περισσότερες από 30 ακουαρέλες, από την Tate, το Μουσείο της Βαλτιμόρης, το Μουσείο Τέχνης του Χάρβαρντ και του Σιάτλ σε μία προσπάθεια να προσφερθεί στον θεατή μία οπτική του ρομαντισμού, η δυνατότητα έστω και λίγο να νιώσει ότι ο ίδιος είναι ο ταξιδιώτης που οδηγεί το σκάφος που εισέρχεται στο λιμάνι. 

Κοιτώντας τα γεμάτα φως λιμάνια του Τζόζεφ Μάλορντ Ουίλιαμ Τέρνερ Facebook Twitter
“Shields, on the River Tyne,” for The Rivers of England (1823), © Tate, London 2016
Κοιτώντας τα γεμάτα φως λιμάνια του Τζόζεφ Μάλορντ Ουίλιαμ Τέρνερ Facebook Twitter
“Cologne from the River” (1820) @ courtesy Seattle Art Museum
Κοιτώντας τα γεμάτα φως λιμάνια του Τζόζεφ Μάλορντ Ουίλιαμ Τέρνερ Facebook Twitter
“Dover Castle from the Sea,” (1822), @ courtesy Museum of Fine Arts, Boston
Κοιτώντας τα γεμάτα φως λιμάνια του Τζόζεφ Μάλορντ Ουίλιαμ Τέρνερ Facebook Twitter
“Grenoble Bridge” (1824) @ courtesy the Baltimore Museum of Art
Κοιτώντας τα γεμάτα φως λιμάνια του Τζόζεφ Μάλορντ Ουίλιαμ Τέρνερ Facebook Twitter
“Mont-St. Michel, Normandy,”(1827) @ courtesy the Hecksher Family Collection, Fine Arts Museums of San Francisco
Κοιτώντας τα γεμάτα φως λιμάνια του Τζόζεφ Μάλορντ Ουίλιαμ Τέρνερ Facebook Twitter
“Regulus” © Tate, London 2016
Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Άνοιξε το πολυαναμενόμενο πρώτο μουσείο μετανάστευσης

Εικαστικά / Fenix: Το πρώτο μουσείο μετανάστευσης άνοιξε στο Ρότερνταμ

Τι κοινό έχουν ένα πλοίο που κατασχέθηκε από τη Λαμπεντούζα, ένα κομμάτι του Τείχους του Βερολίνου και δύο γιγάντιες φωτεινές μπλε παντόφλες; Όλα βρίσκουν τη θέση τους στο νέο μουσείο της Ολλανδίας που επικεντρώνεται εξ ολοκλήρου στη μετανάστευση.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
O Χρήστος Οικονόμου και ο Ζώης Γέρος ξέρουν περισσότερα απ’ όσα περίμενα για την Τζένη Χειλουδάκη

Εικαστικά / O Χρήστος Οικονόμου και ο Ζώης Γέρος ξέρουν περισσότερα απ’ όσα περίμενα για την Τζένη Χειλουδάκη

O Χρήστος Οικονόμου και ο Ζώης Γέρος είναι δυο νεαροί ζωγράφοι και δυο πολύ καλοί φίλοι. Τους έφερε κοντά η αγάπη για τη μυθολογία, την τέχνη και μια ανεξήγητη εμμονή με την Τζένη Χειλουδάκη. Τα έργα τους πραγματεύονται το τραύμα με τρόπο ωμό και βαθύ. Παρά τα όσα θα πίστευαν πολλοί, διαψεύδουν τις φήμες που τους θέλουν ζευγάρι…
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ
Μυστήρια του σύμπαντος και σύγχρονα έργα τέχνης σε μια έκθεση στο Αστεροσκοπείο Αθηνών

Εικαστικά / Μυστήρια του σύμπαντος και σύγχρονα έργα τέχνης σε μια έκθεση στο Αστεροσκοπείο Αθηνών

Η έκθεση με τίτλο «Κοσμική Σκόνη/Άγνωστες Γαίες» αντλεί έμπνευση από την προσωπικότητα και το έργο του Γερμανού αστρονόμου Ιούλιου Σμιτ, διευθυντή του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών κατά τον 19ο αι., και μας προσκαλεί να περιηγηθούμε ανάμεσα σε μακρινούς πλανήτες και σε γήινα, απτά υλικά.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Καραβάτζιο: Κανείς δεν είχε ζωγραφίσει έτσι πριν από αυτόν

Guest Editors / Καραβάτζιο: Κανείς δεν είχε ζωγραφίσει έτσι πριν από αυτόν

Η έκθεση «Caravaggio 2025» αποτελεί μια σπάνια ευκαιρία για τους λάτρεις της τέχνης να έρθουν σε επαφή με τον ρεαλισμό και τη συναισθηματική δύναμη του ανυπέρβλητου καλλιτέχνη του μπαρόκ, ο οποίος επαναπροσδιόρισε την εικαστική αφήγηση και έθεσε τα θεμέλια της σύγχρονης ζωγραφικής.
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΑΝΤΩΝΙΟΥ
Ο Άγγελος Παπαδημητρίου ανάγει το κοινό γούστο σε καλλιτεχνική χειρονομία μεγάλης δυναμικής 

Εικαστικά / Το νέο έργο του Άγγελου Παπαδημητρίου είναι ένα εικονοστάσι για τα όνειρά μας

Ο αγαπημένος καλλιτέχνης επιστρέφει με ένα νέο έργο-εγκατάσταση στην Πινακοθήκη του Μουσείου Βορρέ, έναν χαιρετισμό στην Ελλάδα της Κάλλας και του Καβάφη, του Αττίκ και της Στέλλας Γκρέκα· μιας εποχής μεγάλης ευαισθησίας που έχει πια χαθεί.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Γιατί να κοιτάμε τα ζώα; Δικαιοσύνη για τη μη ανθρώπινη ζωή

Εικαστικά / Η πρώτη μεγάλη έκθεση για τα δικαιώματα των ζώων στο ΕΜΣΤ

Πρόκειται για τη μεγαλύτερη έκθεση που έχει διοργανώσει το ΕΜΣΤ και για την πρώτη μεγάλη έκθεση με θέμα την ευημερία των ζώων διεθνώς, στην οποία συμμετέχουν περισσότεροι από 60 καλλιτέχνες από 25 χώρες (από Ευρώπη, Ασία, Αφρική και Αμερική) – πάνω από 200 έργα καταλαμβάνουν όλους τους ορόφους του μουσείου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Romaine Brooks: Συμφωνία σε γκρι από μια ξεχασμένη κυρία της ζωγραφικής

Εικαστικά / Romaine Brooks: Η ζωγράφος με το ανδρόγυνο στυλ που έσπασε όλα τα ταμπού της εποχής της

Μια πρωτοπόρος καλλιτέχνιδα που έζησε μια συναρπαστική και αντισυμβατική ζωή, μέσα στη δίνη των «Roaring Twenties», δημιουργώντας τέχνη πέρα από τα κυρίαρχα ρεύματα του καιρού της.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
«Allspice» στο Μουσείο Ακρόπολης: Mια έκθεση για τις αρπαγές, τις λεηλασίες, τις διώξεις των πολιτισμών

Εικαστικά / «Allspice» στο Μουσείο Ακρόπολης: Mια έκθεση για τις αρπαγές, τις λεηλασίες, τις διώξεις των πολιτισμών

Ο Michael Rakowitz, χρησιμοποιώντας αντισυμβατικές προσεγγίσεις, ανοίγει έναν διάλογο με έργα συγκινητικά, φανερά πολιτικά, υπενθυμίζοντάς μας την επανάληψη οδυνηρών γεγονότων της Ιστορίας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Κατερίνα Βαγενά: «Δεν καταλαβαίνω γιατί φερόμαστε λες και το να μεγαλώνεις είναι αρρώστια»

Οι Αθηναίοι / «Δεν έκανα την Κιμωλία για τα λεφτά αλλά για να δείξω αυτό που είμαι»

Eίναι η ιδιοκτήτρια της Κιμωλίας, του art café που έγινε σημείο αναφοράς στην Πλάκα. Δηλώνει αυτοδίδακτη στα πάντα και πιστεύει στη δύναμη των ανθρώπων να ξαναγεννιούνται. Η Κατερίνα Βαγενά είναι η Αθηναία της εβδομάδας.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
CHECK ANTISOCIAL

Εικαστικά / Antisocial: Η Φρόσω Πίνη έφερε την τέχνη σε ένα θρυλικό αθηναϊκό αφτεράδικο

Στη στοά της Λεωκορίου, στου Ψυρρή, η Φρόσω με αφοσίωση δίνει ζωή σε έναν χώρο τέχνης που κάνει τους Αθηναίους να φτάνουν στην Cantina Social πιο νωρίς απ’ ό,τι είχαν συνηθίσει — και έτσι, τουλάχιστον, έχουν μαζί τους τα γυαλιά ηλίου· just in case.
ΖΩΗ ΠΑΡΑΣΙΔΗ
Ximena Maldonado Sánchez: «cardón, carmín y ola»

Εικαστικά / «Τα έργα μου δεν είναι φωτογραφίες, ούτε καρτ ποστάλ»

Η 26χρονη Μεξικανή ζωγράφος Ximena Maldonado Sánchez παρουσιάζει σε μία νέα έκθεση στην γκαλερί Bernier/Eliades στην Αθήνα μια τοπιογραφία με κάκτους, υπόγεια νερά και το κόκκινο του πάθους, που θυμίζει έντονα την πατρίδα της.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ένας Μάιος γεμάτος τέχνη: Όλες οι εκθέσεις που δεν πρέπει να χάσεις

Εικαστικά / Ένας Μάιος γεμάτος τέχνη: 24 εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Οικολογία, αποικιοκρατία, εξουσία, η σχέση μας με τα ζώα, μετανάστευση, ρατσισμός: Η εικαστική κίνηση της Αθήνας σήμερα αναδεικνύει τα φλέγοντα και επίκαιρα θέματα που απασχολούν τους σύγχρονους εικαστικούς.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Μπάμπης Ρετζεπόπουλος: Ένας ανένταχτος, εκλεκτικός και ασυμβίβαστος καλλιτέχνης

Εικαστικά / Η αθώα, ανόθευτη, παιδική ματιά στο έργο του Μπάμπη Ρετζεπόπουλου

Η Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων τιμά με μία αναδρομική έκθεση τον, γνωστό και ως Babis R., ζωγράφο και χαράκτη, έναν ανένταχτο καλλιτέχνη που, πέρα από το πολύτιμο εικαστικό του έργο, μάς άφησε παρακαταθήκη την ακεραιότητά του και την απροκατάληπτη στάση του απέναντι στην τέχνη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
H εκρηκτική συνάντηση του Francis Bacon με τον Peter Beard

Σαν σήμερα / Φράνσις Μπέικον: «Σιχαίνομαι εννιά στις δέκα ζωγραφιές που βλέπω, ανάμεσά τους και τις δικές μου»

Σαν σήμερα το 1992 πεθαίνει ο σπουδαίος αιρετικός Βρετανός ζωγράφος και ανατόμος της ανθρώπινης υπαρξιακής αγωνίας. Ο Βασίλης Κιμούλης είχε μεταφράσει αποκλειστικά για τη LIFO αποσπάσματα από τις εκρηκτικές συνομιλίες του Μπέικον με τον φωτογράφο Peter Beard.
ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΙΜΟΥΛΗΣ
Η Κιμώνα τα μεσάνυχτα γίνεται γάτα

Εικαστικά / Όταν η Κιμώνα ήταν μικρή έκλεβε τους μαγνήτες του παππού της, του γλύπτη Takis

Η τοσοδούλα γκαλερί Red Carpet, με το τέλειο γκράφιτι στον τοίχο, ξεχωρίζει από μακριά στην οδό Σολωμού. Κόρη της εικαστικού Λυδίας Βενιέρη και εγγονή του γλύπτη Takis, η ιδιοκτήτριά της, η Κιμώνα, φιλοξενεί 7 καλλιτέχνες σε 15 τετραγωνικά. Όταν της μιλούν για τα Eξάρχεια τα μάτια της βγάζουν καρδούλες.
ΤΖΟΥΛΗ ΑΓΟΡΑΚΗ
Άγγελος Μεργές: Οff season παραθεριστές με χρώματα που εκπέμπουν ηλεκτρισμένη ενέργεια

Εικαστικά / Παραθεριστές ή πρόσφυγες; Οι αινιγματικές φιγούρες του Άγγελου Μεργέ

Ο 36χρονος Έλληνας ζωγράφος, με έδρα τη Ζυρίχη, εκθέτει στην γκαλερί Καλφαγιάν έργα του με διφορούμενες –έντονα χρωματισμένες και ηλεκτρισμένες– ανθρώπινες φιγούρες σε off season παραλίες, που θυμίζουν ήρωες του Αντονιόνι.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Leigh Bowery: ακόρεστη όρεξη για έρωτα και υψηλή τέχνη από την καλτ φιγούρα που σημάδεψε μια εποχή

Nothing Days / Leigh Bowery: Ακόρεστη όρεξη για έρωτα και υψηλή τέχνη από την καλτ φιγούρα που σημάδεψε μια εποχή

Ο εκκεντρικός καλλιτέχνης που ο Boy George είχε χαρακτηρίσει ως «μοντέρνα τέχνη με πόδια» έζησε μια περιπετειώδη ζωή με εκατοντάδες συνευρέσεις στις τουαλέτες του Λονδίνου, δημιουργώντας ταυτόχρονα τέχνη με τα μοναδικά καλτ κοστούμια του που σημάδεψαν μια γενιά σχεδιαστών και εξακολουθούν να εμπνέουν.
M. HULOT