Κοιτώντας τα γεμάτα φως λιμάνια του Τζόζεφ Μάλορντ Ουίλιαμ Τέρνερ Facebook Twitter

Κοιτώντας τα γεμάτα φως λιμάνια του Τζόζεφ Μάλορντ Ουίλιαμ Τέρνερ

0

 Φέτος, για πρώτη φορά μετά από σχεδόν έναν αιώνα, μία έκθεση της Συλλογής Frick στο Μανχάταν σμίγει ξανά τρία μοναδικά έργα του Τζόζεφ Μάλορντ Ουίλιαμ Τέρνερ, υμνητή των λιμένων της Ευρώπης της περιόδου 1820. Σύμφωνα με τον Ian Wardropper, διευθυντή της Συλλογής Frick και λίγο πριν τα εγκαίνια της έκθεσης υπό τον τίτλο «Οι αρχαίοι και σύγχρονοι λιμένες του Τέρνερ: Περάσματα στον Χρόνο», ο Τέρνερ, εκπρόσωπος του ρομαντισμού, αλλά και προάγγελος του ιμπερσιονισμού, δημιούργησε τις θαλασσογραφίες του, εκεί στην περίοδο του 1820, που τα ευρωπαϊκά σύνορα επανακαθορίζονταν. Οι ταξιδιωτικοί περιορισμοί της εποχής, πρακτικά σήμαιναν ότι ο διάπλους της Μάγχης ήταν απλώς αδύνατος, ειδικά κατά τη διάρκεια των ετών 1797 και 1815, ωστόσο με την ήττα του Ναπολέοντα στο Βατερλό, αυτές οι απαγορεύσεις θα αίρονταν.

«Για να γιορτάσει αυτή την ελευθερία, άρχισε να σχεδιάζει αυτούς τους πίνακες, κάνοντας πρακτικά τον γύρο της ευρωπαϊκής ηπείρου», συνεχίζει ο Wardropper. Και ενώ πάντα προσφέρει αισθητική ευχαρίστηση μια καλή ματιά στους πίνακες του Τέρνερ -ειδικά αν είναι κανείς λάτρης των φωτεινών χρωμάτων της τέχνης του 19ου αιώνα- κάθε έκθεση πρέπει να αντιμετωπίζεται και στο πλαίσιο των σύγχρονων αναγκών και ερεθισμάτων. Για παράδειγμα, αυτό που συμβαίνει σήμερα με τα ανοιχτά και τα κλειστά σύνορα και ο αντίκτυπος που κάτι τέτοιο έχει στην τέχνη είναι απολύτως σχετικό με το όραμα του Τέρνερ: το διάταγμα του Τραμπ για την απαγόρευση εισόδου στις ΗΠΑ, το Brexit στη Βρετανία, νοηματοδοτούνται αλλιώς μέσα από την τέχνη του. Για παράδειγμα, ο μνημειώδης πίνακας Λιμένας της Κολωνίας του Τέρνερ, με τον σκύλο και τα παρατημένα δίχτυα των ψαράδων, μια απαράμιλλη εικόνα μοναξιάς που θα διαταραχθεί από την είσοδο μερικών καλοχτενισμένων τουριστών.

Πέρα από τον μοντέρνο αέρα και την ελευθερία που αποπνέει το έργο του Τέρνερ εκείνη την εποχή, η έκθεση εστιάζει και στην εμμονή του με το φως, εκεί στα μισά της διαδρομής του, τότε που φαίνεται ότι τον είχαν ενθουσιάσει οι συνθετικές χρωστικές και το αποτέλεσμα του κίτρινου και πορτοκαλί χρώματος στους πίνακες του.

Πέρα από τον μοντέρνο αέρα και την ελευθερία που αποπνέει το έργο του Τέρνερ εκείνη την εποχή, η έκθεση εστιάζει και στην εμμονή του με το φως, εκεί στα μισά της διαδρομής του, τότε που φαίνεται ότι τον είχαν ενθουσιάσει οι συνθετικές χρωστικές και το αποτέλεσμα του κίτρινου και πορτοκαλί χρώματος στους πίνακες του. Την έκθεση έχει επιμεληθεί η Susan Grace Galassi, επικεφαλής επιμελήτρια της Συλλογής Frick, που μοιράζει τον χρόνο της ανάμεσα στην Tate και τη Frick και γνωρίζει καλά γιατί αυτοί οι τρεις πίνακες του Τέρνερ που για πρώτη φορά "συναντιούνται" στο ίδιο σημείο μετά από χρόνια αποτελούν ένα μανιφέστο για το σήμερα.

Ο καθένας από αυτούς απεικονίζει ένα λιμάνι, ένα επαναλαμβανόμενο θέμα στην εργογραφία του Ρομαντικού, με το οποίο συμβολίζεται το τέλος, αλλά και όλα τα καινούρια ξεκινήματα, καθώς και το πέρασμα του χρόνου. Ένας από τους τρεις πίνακες, με τη σκοτεινό του τοπίο θυμίζει έντονα τις σκηνές φαλαινοθηρίας του Τέρνερ, εκεί που συνήθιζε να αναπαριστά με χαοτικά σχήματα την ομορφιά της φύσης. Ο συγκεκριμένος πίνακας είναι ημιτελής και ανήκει στα αντικείμενα που ανήκουν στην Tate, ενώ η έκθεση του μαζί με τα άλλα δύο ολοκληρωμένα έργα του καλλιτέχνη σηματοδοτεί το σμίξιμό τους για πρώτη φορά μετά από σχεδόν έναν αιώνα.

Κοιτώντας τα γεμάτα φως λιμάνια του Τζόζεφ Μάλορντ Ουίλιαμ Τέρνερ Facebook Twitter
“The Harbor of Brest: The Quayside and Château” (1826–28) © Tate, London 2016

Και οι τρεις δε αποτελούν ένα έξοχο δείγμα για το πώς ο Τέρνερ επένδυσε στο χρώμα, το φως και τη ζωντάνια σε μία περίοδο που οι καλλιτέχνες προτιμούσαν να εκφράζονται μέσα από γήινους τόνους. Ειδικά, σε έναν από τους τρεις «αρχαίους» λιμένες που αναπαριστώνται, υπάρχουν αναφορές στην ιστορία του Regulus, του Ρωμαίου στρατηγού που τα βλέφαρα του αφαιρέθηκαν από τους Καρχηδόνιους, προκειμένου να τυφλωθεί από τις αχτίδες του ήλιου: το αίσθημα αυτού που κοιτά τον πίνακα είναι το ίδιο, νιώθει να τον χτυπά το φως κατάματα, την ώρα που αναζητά τον άτυχο στρατηγό μέσα στον καμβά.

Οι τρεις αυτοί πίνακες δημιουργήθηκαν σε μία περίοδο μαζικής βιομηχανοποίησης, όταν οι ευρωπαϊκές ακτές γέμισαν με νέας τεχνολογίας -για τα 1820- ατμόπλοια. Και μπορεί ο Τέρνερ να επιλέγει να αναπαραστήσει τα μέσα της προ-ατμού εποχής στις θάλασσες, όμως, είναι ο τρόπος του να αιχμαλωτίσει αυτές τις εικόνες, λίγο πριν την οριστική εξαφάνιση τους, όπως διαπιστώνει η Galassi.

Σε έναν από τους τρεις «αρχαίους» λιμένες που αναπαριστώνται, υπάρχουν αναφορές στην ιστορία του Regulus, του Ρωμαίου στρατηγού που τα βλέφαρα του αφαιρέθηκαν από τους Καρχηδόνιους, προκειμένου να τυφλωθεί από τις αχτίδες του ήλιου: το αίσθημα αυτού που κοιτά τον πίνακα είναι το ίδιο, νιώθει να τον χτυπά το φως κατάματα, την ώρα που αναζητά τον άτυχο στρατηγό μέσα στον καμβά.

Σ' ένα μικρό μπλοκ που ο Τέρνερ είχε πάρει μαζί του στη Διέππη δείχνει τις εντυπώσεις του καλλιτέχνη από τη ζωή στα λιμάνια, έτσι όπως τελικά αποτυπώθηκαν στο περίφημο έργο του «Ο λιμένας της Διέππης»: σε πραγματικά αιθέριους τόνους έχει αποδώσει την ακτή της προ-βιομηχανοποιημένης εποχής και ένα φως που ποτέ δεν υπήρχε. Όπως θα παρατηρήσουν οι κριτικοί της εποχής του τα ζεστά χρώματα εδώ έγιναν χαρακτηριστικό στοιχείο των ευρωπαϊκών λιμένων του νότου, μια καλλιτεχνική λεπτομέρεια που σκανδάλιζε τους καθόλου συνηθισμένους ανθρώπους του καιρού του σε εικόνες της καθημερινής ζωής. Τότε ήταν της μόδας τα ιστορικά θέματα και ο Τέρνερ χαλούσε την καλλιτεχνική τάξη.

Κοιτώντας τα γεμάτα φως λιμάνια του Τζόζεφ Μάλορντ Ουίλιαμ Τέρνερ Facebook Twitter
“Cologne, the Arrival of a Packet-Boat: Evening”@ courtesy the Frick Collection, New York

Σε κάθε περίπτωση, όπως παρατηρούσε κάποιος κριτικός τότε, αυτός ο πίνακας ήταν ένα μοναδικό δείγμα για το πώς ο Τέρνερ μπορούσε να αναμειγνύει την αλήθεια με το ψέμα. Στον κατάλογο που συνοδεύει την έκθεση και έχει επιμεληθεί το πανεπιστήμιο του Γέιλ, ο Ian Warrell περιγράφει τις θαλασσογραφίες του Τέρνερ ως "ποιητικές τοπογραφίες", ενώ στη δεύτερη γκαλερί της Frick μπορεί κανείς να βρει περισσότερες από 30 ακουαρέλες, από την Tate, το Μουσείο της Βαλτιμόρης, το Μουσείο Τέχνης του Χάρβαρντ και του Σιάτλ σε μία προσπάθεια να προσφερθεί στον θεατή μία οπτική του ρομαντισμού, η δυνατότητα έστω και λίγο να νιώσει ότι ο ίδιος είναι ο ταξιδιώτης που οδηγεί το σκάφος που εισέρχεται στο λιμάνι. 

Κοιτώντας τα γεμάτα φως λιμάνια του Τζόζεφ Μάλορντ Ουίλιαμ Τέρνερ Facebook Twitter
“Shields, on the River Tyne,” for The Rivers of England (1823), © Tate, London 2016
Κοιτώντας τα γεμάτα φως λιμάνια του Τζόζεφ Μάλορντ Ουίλιαμ Τέρνερ Facebook Twitter
“Cologne from the River” (1820) @ courtesy Seattle Art Museum
Κοιτώντας τα γεμάτα φως λιμάνια του Τζόζεφ Μάλορντ Ουίλιαμ Τέρνερ Facebook Twitter
“Dover Castle from the Sea,” (1822), @ courtesy Museum of Fine Arts, Boston
Κοιτώντας τα γεμάτα φως λιμάνια του Τζόζεφ Μάλορντ Ουίλιαμ Τέρνερ Facebook Twitter
“Grenoble Bridge” (1824) @ courtesy the Baltimore Museum of Art
Κοιτώντας τα γεμάτα φως λιμάνια του Τζόζεφ Μάλορντ Ουίλιαμ Τέρνερ Facebook Twitter
“Mont-St. Michel, Normandy,”(1827) @ courtesy the Hecksher Family Collection, Fine Arts Museums of San Francisco
Κοιτώντας τα γεμάτα φως λιμάνια του Τζόζεφ Μάλορντ Ουίλιαμ Τέρνερ Facebook Twitter
“Regulus” © Tate, London 2016
Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Φρα Αντζέλικο: «Ένας μεγάλος ζωγράφος, ένας άγιος άνθρωπος»

Εικαστικά / Φρα Αντζέλικο: «Ένας μεγάλος ζωγράφος, ένας άγιος άνθρωπος»

Η έκθεση «Beato Angelico», συγκεντρώνει στο Palazzo Strozzi και στο Mουσείο του Αγίου Μάρκου στη Φλωρεντία περισσότερα από 140 έργα με δάνεια από 70 συλλογές ιδιωτών και μουσείων και φιλοδοξεί να εδραιώσει τη φήμη του Φρα Αντζέλικο ως κορυφαίου δασκάλου της Αναγέννησης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Γιατί η Νυχτερινή Περίπολος του Ρέμπραντ αποτελεί μέχρι σήμερα ένα μυστήριο της Τέχνης

Εικαστικά / Γιατί η Νυχτερινή Περίπολος του Ρέμπραντ αποτελεί μέχρι σήμερα ένα μυστήριο της Τέχνης

Πεθαίνει σαν σήμερα το 1669 ο φλαμανδός ζωγράφος Ρέμπραντ φαν Ράιν. Αυτός ο πίνακας υπήρξε η πραγματική αιτία της οικονομικής καταστροφής του καλλιτέχνη ή πρόκειται περί θεωρίας συνωμοσίας;
THE LIFO TEAM
«Πρωτόλεια»: Οι πρώτες πινελιές αλλάζουν μέσα στα χρόνια αλλά πάντα κάτι μένει

Εικαστικά / «Πρωτόλεια»: Οι πρώτες πινελιές αλλάζουν μέσα στα χρόνια αλλά πάντα κάτι μένει

Η νέα έκθεση του Μουσείου Μπενάκη, χαρτογραφεί την πορεία έντεκα Ελλήνων και Ελληνίδων εικαστικών και θέτει ένα πολύ ενδιαφέρον ερώτημα: «Σε μια πορεία πλούσια, γεμάτη ανατροπές αλλά και επαναλήψεις, ποιες ήταν οι πρωτόλειες αναζητήσεις τους, στις οποίες επέτρεψαν ακολούθως να εισχωρήσουν στις ώριμες αποφάσεις τους»
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Aμερικανικός σουρεαλισμός; Κι όμως υπάρχει. Απλώς δεν το γνώριζε κανείς

Εικαστικά / Aμερικανικός σουρεαλισμός; Κι όμως υπάρχει. Απλώς δεν το γνώριζε κανείς

Μια έκθεση στο Μουσείο Γουίτνεϊ ενώνει διαφορετικές φωνές και αποκαλύπτει την άγνωστη ως τώρα τάση Αμερικανών καλλιτεχνών που στράφηκαν στον σουρεαλισμό για να εκφράσουν την ταραχώδη δεκαετία του '60.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
"Η κούνια" του Φραγκονάρ: Στο φως τα ζουμερά μυστικά και η ίντριγκα του πιο αυθάδικου έργου του ροκοκό

Εικαστικά / «Η Κούνια» του Φραγκονάρ: Τα μυστικά και η ίντριγκα του πιο αυθάδικου έργου του ροκοκό

Η περίφημη «Κούνια» με τη σκηνοθεσία της συνεύρεσης των σωμάτων και των ψυχών με τρόπο ακόλαστο, πονηρό ή ανοιχτό σε μια νέα ηθική, έργο – σταρ της περίφημης συλλογής Wallace στο Λονδίνο, αποκαταστάθηκε φέρνοντας στο φως άτακτες λεπτομέρειες που ενισχύουν την αυθάδεια του έργου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ειρήνη Παναγοπούλου

Εικαστικά / Ειρήνη Παναγοπούλου: Η μεγάλη Ελληνίδα συλλέκτρια Τέχνης μιλά στη LIFO

Η γνωστή συλλέκτρια μιλά στη LiFO για το ταξίδι της στην τέχνη μέσα από τη συγκρότηση της μεγάλης και σπάνιας συλλογής της, μέρος της οποίας θα δούμε με αφορμή την έκθεση «Fernweh ή νοσταλγία για άγνωστους τόπους».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μυρτώ Ξανθοπούλου: «Έχω ψίχουλα, έχω τα περισσεύματα; Με αυτά θα δουλέψω»

Εικαστικά / Μυρτώ Ξανθοπούλου: «Έχω ψίχουλα, έχω τα περισσεύματα; Με αυτά θα δουλέψω»

Η γεννημένη στο Ελσίνκι καλλιτέχνιδα που κέρδισε το βραβείο Young Artist της φετινής Art Athina μιλάει για το έργο της που βασίζεται στην αίσθηση του κατεπείγοντος, στη χειρωνακτική εργασία και στη σχέση της με τη γλώσσα. 
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ένα «χρονικό της αναισθησίας» με έργα υψηλής δόνησης 

Εικαστικά / Κωνσταντίνος Λαδιανός: «Πού πήγε όλη αυτή η επιδεξιότητα των χεριών που είχαν οι παλιότεροι»

Η παράδοση, η αγιολογική γραμματεία και η λαϊκή μυθολογία συνυπάρχουν στον κόσμο του ταλαντούχου καλλιτέχνη, εμπλέκοντας το προσωπικό βίωμα με καθηλωτικές αλληγορίες.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ένας μνημειώδης φτερωτός ταύρος στο Μουσείο Ακρόπολης

Εικαστικά / Ένας μνημειώδης φτερωτός ταύρος στο Μουσείο Ακρόπολης

Με το έργο του στον εξωτερικό χώρο του μουσείου ο Michael Rakowitz συνομιλεί με τα έργα της κλασικής αρχαιότητας και υπενθυμίζει τα μάταια ταξίδια ανθρώπων και πολιτιστικών αγαθών που «ξεσπιτώνονται».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η Συλλογή Λέοναρντ Λόντερ θα δώσει το φιλί της ζωής στην αγορά της τέχνης;

Εικαστικά / Η Συλλογή Λέοναρντ Λόντερ θα δώσει το φιλί της ζωής στην αγορά της τέχνης;

Με πυρήνα της συλλογής του Λόντερ ένα από τα διασημότερα έργα του Κλιμτ, που εκτιμάται ότι η πώλησή του θα ξεπεράσει τα 150 εκατομμύρια δολάρια, η βραδιά της δημοπρασίας στον οίκο Sotheby’s φιλοδοξεί να προσελκύσει ξανά τους μεγάλους συλλέκτες. 
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τζένη Μαρκέτου

Οι Αθηναίοι / Τζένη Μαρκέτου: «Οι καλλιτέχνες δεν έχουμε ανακαλύψει τον τροχό»

Στην Αμερική έμαθε πως η τέχνη είναι κοινωνική υπόθεση, πως ο κόσμος δεν εξαντλείται στις γκαλερί. Η πρώτη της παρέμβαση σε δημόσιο χώρο, που προκάλεσε αντιδράσεις, της δίδαξε ότι ένα έργο οφείλει να μοιάζει σαν να υπήρχε πάντα εκεί. Με τη νέα της εγκατάσταση στο Μέγαρο Μουσικής μάς υπενθυμίζει ότι δεν είμαστε οι πρωταγωνιστές της φύσης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Σεπτέμβρης της Art Athina 2025

Εικαστικά / Art Athina 2025: Το τώρα και το μετά της σύγχρονης τέχνης

Ζωγραφική, γλυπτική, φωτογραφία, ψηφιακή τέχνη: Το ανάγλυφο του παγκόσμιου εικαστικού χάρτη έτσι όπως διαμορφώνεται μέσα από την ελληνική και ξένη παραγωγή, και αναδεικνύεται στην ετήσια φουάρ που πραγματοποιείται ξανά στο Ζάππειο.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ο Ανδρέας Αγγελιδάκης μετατρέπει το σπήλαιο του Πλάτωνα σε escape room

Εικαστικά / Ο Ανδρέας Αγγελιδάκης μετατρέπει το σπήλαιο του Πλάτωνα σε escape room

Με τo «Δωμάτιο Απόδρασης», μια εγκατάσταση ερευνητική και παιγνιώδη, βασισμένη στην ιδέα της φιλοσοφίας και την παραίσθηση του ψηφιακού κόσμου, θα μας εκπροσωπήσει στην 61η Μπιενάλε Βενετίας ο καταξιωμένος εικαστικός και αρχιτέκτονας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ