Η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ δεν ήταν μόνο η ερωμένη του βασιλιά

Η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ δεν ήταν μόνο η ερωμένη του βασιλιά Facebook Twitter
François Boucher, Προσωπογραφία της Μαντάμ ντε Πομπαντούρ, 1756. Alte Pinakothek, Munich, Germany. Φωτ.: Wikimedia Commons
0

Η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ και το όνομά της έχουν ταυτιστεί μέσα στους αιώνες με μια έννοια: ερωμένη του Λουδοβίκου ΙΕ΄. Ήταν η πιο σημαντική ερωμένη του Λουδοβίκου από τις 15 που είχε στη διάρκεια της ζωής του. Παρόλο που η επιρροή σε έναν βασιλιά δεν ήταν μικρή υπόθεση, η Πομπαντούρ δεν έπαιζε απλώς αυτόν τον ρόλο. Διανοούμενη και δημιουργικός νους, όχι μόνο παρήγγειλε και συνέλεξε έργα τέχνης, αλλά παρήγαγε και μερικά δικά της.

Τασσόταν υπέρ των μεταρρυθμίσεων και του «φιλοσοφικού» κόμματος που υποστήριζε τον Διαφωτισμό, ενώ λειτουργούσε ουσιαστικά ως υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου, από τη στιγμή που έγινε ερωμένη του βασιλιά το 1745 ως τον θάνατό της το 1764. Η μαρκησία ήταν υπέρ των μεταρρυθμίσεων. Η πρώτη από αυτές ήταν να φορολογηθεί η αριστοκρατική τάξη και ο κλήρος, που μέχρι τότε απαλλάσσονταν από τη φορολογία. Αυτό συνέβαινε για πρώτη φορά στη γαλλική ιστορία. Η αντίσταση του κλήρου και των αριστοκρατών ήταν όμως πολύ ισχυρή, και έτσι το 1751 ο φόρος αυτός καταργήθηκε με διαταγή του βασιλιά. Η πρώτη αλλά και τελευταία απόπειρα μεταρρυθμίσεων είχε αποτύχει.

Η Μαρκησία ντε Πομπαντούρ, που γνωρίστηκε το 1745 με τον Λουδοβίκο σε έναν χορό μεταμφιεσμένων στις Βερσαλλίες με αφορμή τον γάμο του γιου του και διαδόχου του θρόνου, κόρη τραπεζίτη από το Παρίσι, είχε αστική καταγωγή, κάτι το οποίο η γαλλική αυλή δεν συγχώρησε ποτέ στον βασιλιά. 

Μια καλά μορφωμένη γυναίκα, η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ συνδέθηκε με Γάλλους διανοούμενους και απεικονίστηκε από μερικούς από τους μεγαλύτερους ζωγράφους της Γαλλίας, όπως ο François Boucher και ο Maurice-Quentin de La Tour.

Ο γαλλικός λαός μίσησε τη Μαρκησία, ακόμη και κοροϊδευτικά τραγούδια βγήκαν γι’ αυτήν. Αλλά παρ’ όλη την κριτική του γαλλικού λαού εις βάρος της, η Μαρκησία άσκησε πολύ σημαντική επιρροή στην καλλιτεχνική ζωή της Γαλλίας κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Λουδοβίκου ΙΕ΄.

Δημιούργησε έναν κύκλο από φίλους και συμμάχους, χειριζόμενη σωστά τις διάφορες ίντριγκες στη βασιλική αυλή. Επί πέντε χρόνια διηύθυνε στις Βερσαλλίες ένα δικό της θέατρο, με το οποίο προσέφερε ψυχαγωγία στον βασιλιά.

Έκανε συλλογή από πολύτιμα και σπάνιας αξίας έπιπλα και από διάφορα είδη τέχνης. Χάρη σε αυτήν ιδρύθηκε το εργοστάσιο πορσελάνης των Σεβρών έξω από το Παρίσι. Επίσης έπαιξε σημαντικό ρόλο στην αρχιτεκτονική. Χρησιμοποίησε τη θέση της για να προωθήσει συγγραφείς και καλλιτέχνες. Η έκδοση της Εγκυκλοπαίδειας, που ολοκληρώθηκε σταδιακά από το 1750 έως το 1760, οφείλεται σε αυτήν, καθώς προστάτεψε τους συγγραφείς της κυρίως από τις επιθέσεις της Εκκλησίας. Πολλοί ζωγράφοι ήταν υπό την προστασία της, όπως ο Φρανσουά Μπουσέ (Boucher) και ο Ντρουέ (Drouais). 

Η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ δεν ήταν μόνο η ερωμένη του βασιλιά Facebook Twitter
Jean-Marc Nattier, Η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ απεικονίζεται ως θεά Άρτεμις, 1746. Φωτ.: Wikimedia Commons

Με την πάροδο των χρόνων απέκτησε πολλές εκτάσεις γης ως δώρο από τον βασιλιά, όπως και πολλά κάστρα και πύργους, τα οποία ανακαίνισε και επίπλωσε με πολυτέλεια. Αλλά η συντήρηση αυτών των δεκάδων κατοικιών καθώς και οι μόνιμοι καλλιτέχνες στην υπηρεσία της απαιτούσαν μεγάλο μέρος από τις βασιλικές δαπάνες.

Χρηματοδότησε την κατασκευή της Place Louis XV, της αποκαλούμενης σήμερα Πλας ντε λα Κονκόρντ, στο Παρίσι. Επέβλεψε την ανέγερση του Μικρού Τριανόν (Petit Trianon) στις Βερσαλλίες, ενώ υποστήριξε και την κατασκευή μιας στρατιωτικής σχολής έξω από το Παρίσι, που ολοκληρώθηκε το 1756. Κατά τη διάρκεια του Επταετούς Πολέμου συμβούλεψε τον βασιλιά να συμμαχήσει με την Αυστρία κατά της Πρωσίας. Μετά το 1750 η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ έγινε από ερωμένη στενή φίλη του βασιλιά. Πέθανε στις Βερσαλλίες στις 15 Απριλίου 1764 σε ηλικία 43 ετών.

Κάτι παραπάνω από ερωμένη

Η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ δεν ήταν μόνο η ερωμένη του βασιλιά Facebook Twitter
Maurice Quentin de La Tour, Μαντάμ ντε Πομπαντούρ, 1955. Φωτ.: Wikimedia Commons

Μια καλά μορφωμένη γυναίκα, η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ συνδέθηκε με Γάλλους διανοούμενους και απεικονίστηκε από μερικούς από τους μεγαλύτερους ζωγράφους της Γαλλίας, όπως ο François Boucher και ο Maurice-Quentin de La Tour.

Σε ένα από τα διάσημα πορτρέτα της από τον Boucher, τα αντικείμενα γύρω της συμβολίζουν τις γνώσεις και τα καλλιτεχνικά της ενδιαφέροντα. Στη ζωή της περιβαλλόταν από ακριβά και ωραία έργα τέχνης. Διακοσμώντας ξανά και ξανά τα σπίτια της, αγόραζε συνεχώς ταπετσαρίες, αγάλματα, κεραμικά και πολλά άλλα αντικείμενα διακοσμητικών τεχνών. 

Εκτός από κορυφαίους Γάλλους καλλιτέχνες, έβαλε και το δημιουργικό της μυαλό να δουλέψει. Έμαθε σχέδιο, που ήταν μια δεξιότητα των μορφωμένων γυναικών της εποχής της. Έκανε χαρακτικά, εξασκήθηκε στη μικρογλυπτική. 

Η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ δεν ήταν μόνο η ερωμένη του βασιλιά Facebook Twitter
Το δερμάτινο εξώφυλλο του τόμου με το έργα της Μαντάμ ντε Πομπαντούρ έχει τίτλο The Suite of Prints Engraved by Madame de Pompadour after the Carved Gems of Jacques Guay. The Walters Art Museum, Βαλτιμόρη, ΗΠΑ.

Στην κατοχή του Μουσείου Τέχνης Walters βρίσκεται το μόνο πλήρες αντίγραφο που έχει απομείνει από το «The Suite of Prints Engraved by Madame de Pompadour After the Carved Gems of Jacques Guay», το τετράδιο με τα έργα της. Το αντικείμενο αγοράστηκε από έναν Παριζιάνο έμπορο βιβλίων, τον Henry Walters, ιδρυτή του μουσείου το 1895. Ο δερμάτινος χαρτοφύλακας με τα έργα της ανακαλύφθηκε πρόσφατα μεταξύ των αντικειμένων του μουσείου από την ιστορικό τέχνης Susan Wager. Αυτό το σπάνιο σετ με 52 χαρακτικά δημιουργήθηκε από τη Μαντάμ ντε Πομπαντούρ τη δεκαετία του 1750 και πιθανότατα δεν παρήχθησαν περισσότερα από 20 αντίγραφα. Ήταν ένα εκλεπτυσμένο και σύνθετο έργο που συνδύαζε πολυάριθμους καλλιτέχνες και καλλιτεχνικές διαδικασίες.

Η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ δεν ήταν μόνο η ερωμένη του βασιλιά Facebook Twitter
Jeanne Antoinette Poisson, Marquise de Pompadour, Μινέρβα, Ευεργέτιδα και προστάτης της γλυπτικής σε πολύτιμους λίθους, περ. 1755. The Walters Art Museum, Βαλτιμόρη, ΗΠΑ.
Η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ δεν ήταν μόνο η ερωμένη του βασιλιά Facebook Twitter
Jeanne Antoinette Poisson, Marquise de Pompadour, Αγάπη και Φιλία, περ. 1755. The Walters Art Museum, Βαλτιμόρη, ΗΠΑ.
Η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ δεν ήταν μόνο η ερωμένη του βασιλιά Facebook Twitter
Jeanne Antoinette Poisson, Marquise de Pompadour, Πορτρέτο του σκύλου της Μαντάμ ντε Πομπαντούρ, περ. 1758. The Walters Art Museum, Βαλτιμόρη, ΗΠΑ.
Η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ δεν ήταν μόνο η ερωμένη του βασιλιά Facebook Twitter
Jeanne Antoinette Poisson, Marquise de Pompadour, Αιγύπτιος ιερέας, περ. 1755, The Walters Art Museum, Βαλτιμόρη, ΗΠΑ.

Αρχικά, ο Jacques Guay σκάλισε μια εικόνα σε έναν πολύτιμο λίθο. Στη συνέχεια, ένας καλλιτέχνης —ο François Boucher ή ο Joseph-Marie Vien— δημιούργησε ένα σχέδιο. Στη συνέχεια, η ίδια η Πομπαντούρ χάραξε το σχέδιο σε μια μεταλλική πλάκα. Τέλος, έγινε αποτύπωση της πλάκας σε χαρτί για να προκύψει η τελική εκτύπωση. Ο Jacques Guay, ο καλλιτέχνης που σκάλισε τους πολύτιμους λίθους, εργάστηκε στην κατοικία της Μαρκησίας στις Βερσαλλίες. Χάραξε τα πετράδια αλλά τη δίδαξε και πώς να το κάνει η ίδια. Αυτό το έργο κατέληξε να είναι μια σημαντική καταγραφή των πολύτιμων λίθων του Guay, καθώς το μεγαλύτερο μέρος της δουλειάς του έχει πλέον χαθεί. Στις εκτυπώσεις, τα σχέδια των πολύτιμων λίθων μπορούν να εκτιμηθούν σε μεγέθυνση και τα διαγράμματα σηματοδοτούν το μέγεθος και τον τύπο των λίθων.

Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Το «Πλέγμα των Κυκλάδων» και μια έκθεση που μας ταξιδεύει στις διαχρονικές του συνδέσεις

Εικαστικά / Το «Πλέγμα των Κυκλάδων» και μια έκθεση για τις διαχρονικές του συνδέσεις

Μπορεί η σύγχρονη τέχνη να συνομιλήσει δημιουργικά με την αρχαία πολιτιστική κληρονομιά; Στην ΕΦΑ Κυκλάδων πίστεψαν στο «στοίχημα» και έτσι προέκυψε μια έκθεση με ξεχωριστό ενδιαφέρον στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ίου.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Από τον Περικλή Βυζάντιο και τον Jean Tinguely μέχρι τον Robert McCabe

Εικαστικά / «Νήματα επιλογής»: Μια αθηναϊκή έκθεση δένει φωνές και γενιές

Μια ομαδική έκθεση στην Αίθουσα Τέχνης Αθηνών, με έργα των Περικλή Βυζάντιου, Robert McCabe και Jean Tinguely, μεταξύ άλλων, φέρνει σε διάλογο Έλληνες και ξένους καλλιτέχνες διαφορετικών αναφορών.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο «Ένοικος» του Παντελή Μάκκα: Μια γιορταστική βιντεοεγκατάσταση

Εικαστικά / Ο «Ένοικος» του Παντελή Μάκκα: Μια γιορταστική βιντεοεγκατάσταση

Μια ρετροσπεκτίβα δεκαπέντε χρόνων η οποία αποτελείται από έναν καταιγισμό εικόνων που δημιούργησε με την κάμερά του ο γνωστός video artist για μια σειρά σημαντικών παραστάσεων, οι οποίες παρουσιάζονται αποδεσμευμένες από τη θεατρική τους υπόσταση.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ξεκινάει το Back to Athens 2025

Εικαστικά / Back to Athens: Ο ετήσιος εικαστικός θεσμός επιστρέφει στο Μέγαρο Ησαΐα

Με κεντρική θεματική «Η διαίρεση της ζωής», το Back to Athens 2025 παρουσιάζει 30 εκθέσεις, εγκαταστάσεις, performance και προβολές από καλλιτέχνες και επιμελητές από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Takis: Αρχαϊκός καλλιτέχνης, προφήτης, μάντης, μάγος. Σίγουρα μοναδικός

Εικαστικά / Takis: Αρχαϊκός καλλιτέχνης, προφήτης, μάντης, μάγος. Σίγουρα μοναδικός

Με μια μεγάλη έκθεση σε δύο μέρη, στην Αθήνα και στην Άνδρο, το Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή γιορτάζει τα εκατό χρόνια του Takis, μίας από τις σημαντικότερες σημαντικότερες προσωπικότητες της ελληνικής αλλά και της παγκόσμιας εικαστικής σκηνής.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μια νέα τοιχογραφία με τη ζωή των σεξεργατριών σε έναν δρόμο του Μεταξουργείου

Εικαστικά / Μια νέα τοιχογραφία για την αόρατη ζωή των σεξεργατριών στην οδό Ιάσωνος

Η διεθνής εικαστικός Paulina Olowska δημιουργεί μια τοιχογραφία στον πεζόδρομο του Μεταξουργείου για τις γυναίκες και γειτόνισσές της με τις οποίες καλημερίζεται και πίνει καφέ.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο ζωοπλάστης γλύπτης Ευριπίδης Βαβούρης (1911-1987) 

Εικαστικά / Ευριπίδης Βαβούρης: Πέρα από το «Λαγωνικό» της Φωκίωνος Νέγρη

Ο δημιουργός του γνωστού αγάλματος της Κυψέλης υπήρξε ένας στοχαστικός γλύπτης της Αθήνας με αξιόλογη πορεία, που απέδιδε πειστικά και με μεγάλη ευαισθησία τα κατοικίδια ζώα. Μια επίσκεψη στο ατελιέ του, που έχει διατηρηθεί σε άψογη κατάσταση, αποτέλεσε το ερέθισμα για να τον ανακαλύψουμε και να τον επανεκτιμήσουμε. 
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ένας Ιούνιος γεμάτος τέχνη: 28 εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Εικαστικά / Ένας Ιούνιος γεμάτος τέχνη: 28 εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Μια σειρά από εκθέσεις σημαντικών καλλιτεχνών χαρακτηρίζουν την έναρξη του καλοκαιριού. Από τα Plásmata 3 της Στεγης έως την αναδρομική έκθεση του Takis κι από τη Marlene Dumas έως την Charline von Heyl.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Μαρλέν

Εικαστικά / Marlene Dumas: «Η τέχνη είναι πάντοτε μια πράξη εναντίον της βίας»

Η κορυφαία Νοτιοαφρικανή ζωγράφος παρουσιάζει την πρώτη ατομική της έκθεση στην Ελλάδα, στην οποία τα έργα της διαλέγονται με αρχαιότητες από τις μόνιμες συλλογές του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ