Η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ δεν ήταν μόνο η ερωμένη του βασιλιά

Η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ δεν ήταν μόνο η ερωμένη του βασιλιά Facebook Twitter
François Boucher, Προσωπογραφία της Μαντάμ ντε Πομπαντούρ, 1756. Alte Pinakothek, Munich, Germany. Φωτ.: Wikimedia Commons
0

Η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ και το όνομά της έχουν ταυτιστεί μέσα στους αιώνες με μια έννοια: ερωμένη του Λουδοβίκου ΙΕ΄. Ήταν η πιο σημαντική ερωμένη του Λουδοβίκου από τις 15 που είχε στη διάρκεια της ζωής του. Παρόλο που η επιρροή σε έναν βασιλιά δεν ήταν μικρή υπόθεση, η Πομπαντούρ δεν έπαιζε απλώς αυτόν τον ρόλο. Διανοούμενη και δημιουργικός νους, όχι μόνο παρήγγειλε και συνέλεξε έργα τέχνης, αλλά παρήγαγε και μερικά δικά της.

Τασσόταν υπέρ των μεταρρυθμίσεων και του «φιλοσοφικού» κόμματος που υποστήριζε τον Διαφωτισμό, ενώ λειτουργούσε ουσιαστικά ως υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου, από τη στιγμή που έγινε ερωμένη του βασιλιά το 1745 ως τον θάνατό της το 1764. Η μαρκησία ήταν υπέρ των μεταρρυθμίσεων. Η πρώτη από αυτές ήταν να φορολογηθεί η αριστοκρατική τάξη και ο κλήρος, που μέχρι τότε απαλλάσσονταν από τη φορολογία. Αυτό συνέβαινε για πρώτη φορά στη γαλλική ιστορία. Η αντίσταση του κλήρου και των αριστοκρατών ήταν όμως πολύ ισχυρή, και έτσι το 1751 ο φόρος αυτός καταργήθηκε με διαταγή του βασιλιά. Η πρώτη αλλά και τελευταία απόπειρα μεταρρυθμίσεων είχε αποτύχει.

Η Μαρκησία ντε Πομπαντούρ, που γνωρίστηκε το 1745 με τον Λουδοβίκο σε έναν χορό μεταμφιεσμένων στις Βερσαλλίες με αφορμή τον γάμο του γιου του και διαδόχου του θρόνου, κόρη τραπεζίτη από το Παρίσι, είχε αστική καταγωγή, κάτι το οποίο η γαλλική αυλή δεν συγχώρησε ποτέ στον βασιλιά. 

Μια καλά μορφωμένη γυναίκα, η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ συνδέθηκε με Γάλλους διανοούμενους και απεικονίστηκε από μερικούς από τους μεγαλύτερους ζωγράφους της Γαλλίας, όπως ο François Boucher και ο Maurice-Quentin de La Tour.

Ο γαλλικός λαός μίσησε τη Μαρκησία, ακόμη και κοροϊδευτικά τραγούδια βγήκαν γι’ αυτήν. Αλλά παρ’ όλη την κριτική του γαλλικού λαού εις βάρος της, η Μαρκησία άσκησε πολύ σημαντική επιρροή στην καλλιτεχνική ζωή της Γαλλίας κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Λουδοβίκου ΙΕ΄.

Δημιούργησε έναν κύκλο από φίλους και συμμάχους, χειριζόμενη σωστά τις διάφορες ίντριγκες στη βασιλική αυλή. Επί πέντε χρόνια διηύθυνε στις Βερσαλλίες ένα δικό της θέατρο, με το οποίο προσέφερε ψυχαγωγία στον βασιλιά.

Έκανε συλλογή από πολύτιμα και σπάνιας αξίας έπιπλα και από διάφορα είδη τέχνης. Χάρη σε αυτήν ιδρύθηκε το εργοστάσιο πορσελάνης των Σεβρών έξω από το Παρίσι. Επίσης έπαιξε σημαντικό ρόλο στην αρχιτεκτονική. Χρησιμοποίησε τη θέση της για να προωθήσει συγγραφείς και καλλιτέχνες. Η έκδοση της Εγκυκλοπαίδειας, που ολοκληρώθηκε σταδιακά από το 1750 έως το 1760, οφείλεται σε αυτήν, καθώς προστάτεψε τους συγγραφείς της κυρίως από τις επιθέσεις της Εκκλησίας. Πολλοί ζωγράφοι ήταν υπό την προστασία της, όπως ο Φρανσουά Μπουσέ (Boucher) και ο Ντρουέ (Drouais). 

Η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ δεν ήταν μόνο η ερωμένη του βασιλιά Facebook Twitter
Jean-Marc Nattier, Η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ απεικονίζεται ως θεά Άρτεμις, 1746. Φωτ.: Wikimedia Commons

Με την πάροδο των χρόνων απέκτησε πολλές εκτάσεις γης ως δώρο από τον βασιλιά, όπως και πολλά κάστρα και πύργους, τα οποία ανακαίνισε και επίπλωσε με πολυτέλεια. Αλλά η συντήρηση αυτών των δεκάδων κατοικιών καθώς και οι μόνιμοι καλλιτέχνες στην υπηρεσία της απαιτούσαν μεγάλο μέρος από τις βασιλικές δαπάνες.

Χρηματοδότησε την κατασκευή της Place Louis XV, της αποκαλούμενης σήμερα Πλας ντε λα Κονκόρντ, στο Παρίσι. Επέβλεψε την ανέγερση του Μικρού Τριανόν (Petit Trianon) στις Βερσαλλίες, ενώ υποστήριξε και την κατασκευή μιας στρατιωτικής σχολής έξω από το Παρίσι, που ολοκληρώθηκε το 1756. Κατά τη διάρκεια του Επταετούς Πολέμου συμβούλεψε τον βασιλιά να συμμαχήσει με την Αυστρία κατά της Πρωσίας. Μετά το 1750 η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ έγινε από ερωμένη στενή φίλη του βασιλιά. Πέθανε στις Βερσαλλίες στις 15 Απριλίου 1764 σε ηλικία 43 ετών.

Κάτι παραπάνω από ερωμένη

Η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ δεν ήταν μόνο η ερωμένη του βασιλιά Facebook Twitter
Maurice Quentin de La Tour, Μαντάμ ντε Πομπαντούρ, 1955. Φωτ.: Wikimedia Commons

Μια καλά μορφωμένη γυναίκα, η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ συνδέθηκε με Γάλλους διανοούμενους και απεικονίστηκε από μερικούς από τους μεγαλύτερους ζωγράφους της Γαλλίας, όπως ο François Boucher και ο Maurice-Quentin de La Tour.

Σε ένα από τα διάσημα πορτρέτα της από τον Boucher, τα αντικείμενα γύρω της συμβολίζουν τις γνώσεις και τα καλλιτεχνικά της ενδιαφέροντα. Στη ζωή της περιβαλλόταν από ακριβά και ωραία έργα τέχνης. Διακοσμώντας ξανά και ξανά τα σπίτια της, αγόραζε συνεχώς ταπετσαρίες, αγάλματα, κεραμικά και πολλά άλλα αντικείμενα διακοσμητικών τεχνών. 

Εκτός από κορυφαίους Γάλλους καλλιτέχνες, έβαλε και το δημιουργικό της μυαλό να δουλέψει. Έμαθε σχέδιο, που ήταν μια δεξιότητα των μορφωμένων γυναικών της εποχής της. Έκανε χαρακτικά, εξασκήθηκε στη μικρογλυπτική. 

Η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ δεν ήταν μόνο η ερωμένη του βασιλιά Facebook Twitter
Το δερμάτινο εξώφυλλο του τόμου με το έργα της Μαντάμ ντε Πομπαντούρ έχει τίτλο The Suite of Prints Engraved by Madame de Pompadour after the Carved Gems of Jacques Guay. The Walters Art Museum, Βαλτιμόρη, ΗΠΑ.

Στην κατοχή του Μουσείου Τέχνης Walters βρίσκεται το μόνο πλήρες αντίγραφο που έχει απομείνει από το «The Suite of Prints Engraved by Madame de Pompadour After the Carved Gems of Jacques Guay», το τετράδιο με τα έργα της. Το αντικείμενο αγοράστηκε από έναν Παριζιάνο έμπορο βιβλίων, τον Henry Walters, ιδρυτή του μουσείου το 1895. Ο δερμάτινος χαρτοφύλακας με τα έργα της ανακαλύφθηκε πρόσφατα μεταξύ των αντικειμένων του μουσείου από την ιστορικό τέχνης Susan Wager. Αυτό το σπάνιο σετ με 52 χαρακτικά δημιουργήθηκε από τη Μαντάμ ντε Πομπαντούρ τη δεκαετία του 1750 και πιθανότατα δεν παρήχθησαν περισσότερα από 20 αντίγραφα. Ήταν ένα εκλεπτυσμένο και σύνθετο έργο που συνδύαζε πολυάριθμους καλλιτέχνες και καλλιτεχνικές διαδικασίες.

Η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ δεν ήταν μόνο η ερωμένη του βασιλιά Facebook Twitter
Jeanne Antoinette Poisson, Marquise de Pompadour, Μινέρβα, Ευεργέτιδα και προστάτης της γλυπτικής σε πολύτιμους λίθους, περ. 1755. The Walters Art Museum, Βαλτιμόρη, ΗΠΑ.
Η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ δεν ήταν μόνο η ερωμένη του βασιλιά Facebook Twitter
Jeanne Antoinette Poisson, Marquise de Pompadour, Αγάπη και Φιλία, περ. 1755. The Walters Art Museum, Βαλτιμόρη, ΗΠΑ.
Η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ δεν ήταν μόνο η ερωμένη του βασιλιά Facebook Twitter
Jeanne Antoinette Poisson, Marquise de Pompadour, Πορτρέτο του σκύλου της Μαντάμ ντε Πομπαντούρ, περ. 1758. The Walters Art Museum, Βαλτιμόρη, ΗΠΑ.
Η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ δεν ήταν μόνο η ερωμένη του βασιλιά Facebook Twitter
Jeanne Antoinette Poisson, Marquise de Pompadour, Αιγύπτιος ιερέας, περ. 1755, The Walters Art Museum, Βαλτιμόρη, ΗΠΑ.

Αρχικά, ο Jacques Guay σκάλισε μια εικόνα σε έναν πολύτιμο λίθο. Στη συνέχεια, ένας καλλιτέχνης —ο François Boucher ή ο Joseph-Marie Vien— δημιούργησε ένα σχέδιο. Στη συνέχεια, η ίδια η Πομπαντούρ χάραξε το σχέδιο σε μια μεταλλική πλάκα. Τέλος, έγινε αποτύπωση της πλάκας σε χαρτί για να προκύψει η τελική εκτύπωση. Ο Jacques Guay, ο καλλιτέχνης που σκάλισε τους πολύτιμους λίθους, εργάστηκε στην κατοικία της Μαρκησίας στις Βερσαλλίες. Χάραξε τα πετράδια αλλά τη δίδαξε και πώς να το κάνει η ίδια. Αυτό το έργο κατέληξε να είναι μια σημαντική καταγραφή των πολύτιμων λίθων του Guay, καθώς το μεγαλύτερο μέρος της δουλειάς του έχει πλέον χαθεί. Στις εκτυπώσεις, τα σχέδια των πολύτιμων λίθων μπορούν να εκτιμηθούν σε μεγέθυνση και τα διαγράμματα σηματοδοτούν το μέγεθος και τον τύπο των λίθων.

Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Γύζης, Παρθένης, Τσαρούχης σε μια εξαιρετική έκθεση στα Χανιά

Εικαστικά / Γύζης, Παρθένης, Τσαρούχης σε μια εξαιρετική έκθεση στα Χανιά

Η έκθεση «Διαδρομές στην τέχνη. Έργα από τη Συλλογή της Τράπεζας της Ελλάδος» στη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων ξεδιπλώνει 150 χρόνια εικαστικής δημιουργίας μέσα από 99 έργα εμβληματικών και σύγχρονων δημιουργών.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ο ντετέκτιβ της Σεβίλλης και οι πλαστοί πίνακες του Ελ Γκρέκο

Ρεπορτάζ / Ο ντετέκτιβ της Σεβίλλης και οι πλαστοί πίνακες του Ελ Γκρέκο

Στο βιβλίο του «Ο πλαστογράφος του Φράνκο», ένας ντετέκτιβ από τη Σεβίλλη ισχυρίζεται πως μεγάλα μουσεία, μεταξύ των οποίων και η ελληνική Εθνική Πινακοθήκη, έχουν αγοράσει πιστά αντίγραφα έργων του Ελ Γκρέκο.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Μέσα στο εργαστήριο του Χριστόφορου Κατσαδιώτη 

Εικαστικά / Ο Χριστόφορος Κατσαδιώτης αναδεικνύει το άχρηστο σε τέχνη

Το εργαστήριο του χαράκτη, όπου ξεδιπλώνεται ένα σύμπαν βγαλμένο από κάποιο σκοτεινό παραμύθι, μεταφέρεται προσωρινά σε μια σχεδόν κρυμμένη αίθουσα του μουσείου Μπενάκη, στην οδό Πειραιώς.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Άνοιξε το πολυαναμενόμενο πρώτο μουσείο μετανάστευσης

Εικαστικά / Fenix: Το πρώτο μουσείο μετανάστευσης άνοιξε στο Ρότερνταμ

Τι κοινό έχουν ένα πλοίο που κατασχέθηκε από τη Λαμπεντούζα, ένα κομμάτι του Τείχους του Βερολίνου και δύο γιγάντιες φωτεινές μπλε παντόφλες; Όλα βρίσκουν τη θέση τους στο νέο μουσείο της Ολλανδίας που επικεντρώνεται εξ ολοκλήρου στη μετανάστευση.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
O Χρήστος Οικονόμου και ο Ζώης Γέρος ξέρουν περισσότερα απ’ όσα περίμενα για την Τζένη Χειλουδάκη

Εικαστικά / O Χρήστος Οικονόμου και ο Ζώης Γέρος ξέρουν περισσότερα απ’ όσα περίμενα για την Τζένη Χειλουδάκη

O Χρήστος Οικονόμου και ο Ζώης Γέρος είναι δυο νεαροί ζωγράφοι και δυο πολύ καλοί φίλοι. Τους έφερε κοντά η αγάπη για τη μυθολογία, την τέχνη και μια ανεξήγητη εμμονή με την Τζένη Χειλουδάκη. Τα έργα τους πραγματεύονται το τραύμα με τρόπο ωμό και βαθύ. Παρά τα όσα θα πίστευαν πολλοί, διαψεύδουν τις φήμες που τους θέλουν ζευγάρι…
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ
Μυστήρια του σύμπαντος και σύγχρονα έργα τέχνης σε μια έκθεση στο Αστεροσκοπείο Αθηνών

Εικαστικά / Μυστήρια του σύμπαντος και σύγχρονα έργα τέχνης σε μια έκθεση στο Αστεροσκοπείο Αθηνών

Η έκθεση με τίτλο «Κοσμική Σκόνη/Άγνωστες Γαίες» αντλεί έμπνευση από την προσωπικότητα και το έργο του Γερμανού αστρονόμου Ιούλιου Σμιτ, διευθυντή του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών κατά τον 19ο αι., και μας προσκαλεί να περιηγηθούμε ανάμεσα σε μακρινούς πλανήτες και σε γήινα, απτά υλικά.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Καραβάτζιο: Κανείς δεν είχε ζωγραφίσει έτσι πριν από αυτόν

Guest Editors / Καραβάτζιο: Κανείς δεν είχε ζωγραφίσει έτσι πριν από αυτόν

Η έκθεση «Caravaggio 2025» αποτελεί μια σπάνια ευκαιρία για τους λάτρεις της τέχνης να έρθουν σε επαφή με τον ρεαλισμό και τη συναισθηματική δύναμη του ανυπέρβλητου καλλιτέχνη του μπαρόκ, ο οποίος επαναπροσδιόρισε την εικαστική αφήγηση και έθεσε τα θεμέλια της σύγχρονης ζωγραφικής.
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΑΝΤΩΝΙΟΥ
Ο Άγγελος Παπαδημητρίου ανάγει το κοινό γούστο σε καλλιτεχνική χειρονομία μεγάλης δυναμικής 

Εικαστικά / Το νέο έργο του Άγγελου Παπαδημητρίου είναι ένα εικονοστάσι για τα όνειρά μας

Ο αγαπημένος καλλιτέχνης επιστρέφει με ένα νέο έργο-εγκατάσταση στην Πινακοθήκη του Μουσείου Βορρέ, έναν χαιρετισμό στην Ελλάδα της Κάλλας και του Καβάφη, του Αττίκ και της Στέλλας Γκρέκα· μιας εποχής μεγάλης ευαισθησίας που έχει πια χαθεί.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Γιατί να κοιτάμε τα ζώα; Δικαιοσύνη για τη μη ανθρώπινη ζωή

Εικαστικά / Η πρώτη μεγάλη έκθεση για τα δικαιώματα των ζώων στο ΕΜΣΤ

Πρόκειται για τη μεγαλύτερη έκθεση που έχει διοργανώσει το ΕΜΣΤ και για την πρώτη μεγάλη έκθεση με θέμα την ευημερία των ζώων διεθνώς, στην οποία συμμετέχουν περισσότεροι από 60 καλλιτέχνες από 25 χώρες (από Ευρώπη, Ασία, Αφρική και Αμερική) – πάνω από 200 έργα καταλαμβάνουν όλους τους ορόφους του μουσείου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Romaine Brooks: Συμφωνία σε γκρι από μια ξεχασμένη κυρία της ζωγραφικής

Εικαστικά / Romaine Brooks: Η ζωγράφος με το ανδρόγυνο στυλ που έσπασε όλα τα ταμπού της εποχής της

Μια πρωτοπόρος καλλιτέχνιδα που έζησε μια συναρπαστική και αντισυμβατική ζωή, μέσα στη δίνη των «Roaring Twenties», δημιουργώντας τέχνη πέρα από τα κυρίαρχα ρεύματα του καιρού της.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
«Allspice» στο Μουσείο Ακρόπολης: Mια έκθεση για τις αρπαγές, τις λεηλασίες, τις διώξεις των πολιτισμών

Εικαστικά / «Allspice» στο Μουσείο Ακρόπολης: Mια έκθεση για τις αρπαγές, τις λεηλασίες, τις διώξεις των πολιτισμών

Ο Michael Rakowitz, χρησιμοποιώντας αντισυμβατικές προσεγγίσεις, ανοίγει έναν διάλογο με έργα συγκινητικά, φανερά πολιτικά, υπενθυμίζοντάς μας την επανάληψη οδυνηρών γεγονότων της Ιστορίας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Κατερίνα Βαγενά: «Δεν καταλαβαίνω γιατί φερόμαστε λες και το να μεγαλώνεις είναι αρρώστια»

Οι Αθηναίοι / «Δεν έκανα την Κιμωλία για τα λεφτά αλλά για να δείξω αυτό που είμαι»

Eίναι η ιδιοκτήτρια της Κιμωλίας, του art café που έγινε σημείο αναφοράς στην Πλάκα. Δηλώνει αυτοδίδακτη στα πάντα και πιστεύει στη δύναμη των ανθρώπων να ξαναγεννιούνται. Η Κατερίνα Βαγενά είναι η Αθηναία της εβδομάδας.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
CHECK ANTISOCIAL

Εικαστικά / Antisocial: Η Φρόσω Πίνη έφερε την τέχνη σε ένα θρυλικό αθηναϊκό αφτεράδικο

Στη στοά της Λεωκορίου, στου Ψυρρή, η Φρόσω με αφοσίωση δίνει ζωή σε έναν χώρο τέχνης που κάνει τους Αθηναίους να φτάνουν στην Cantina Social πιο νωρίς απ’ ό,τι είχαν συνηθίσει — και έτσι, τουλάχιστον, έχουν μαζί τους τα γυαλιά ηλίου· just in case.
ΖΩΗ ΠΑΡΑΣΙΔΗ
Ximena Maldonado Sánchez: «cardón, carmín y ola»

Εικαστικά / «Τα έργα μου δεν είναι φωτογραφίες, ούτε καρτ ποστάλ»

Η 26χρονη Μεξικανή ζωγράφος Ximena Maldonado Sánchez παρουσιάζει σε μία νέα έκθεση στην γκαλερί Bernier/Eliades στην Αθήνα μια τοπιογραφία με κάκτους, υπόγεια νερά και το κόκκινο του πάθους, που θυμίζει έντονα την πατρίδα της.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ένας Μάιος γεμάτος τέχνη: Όλες οι εκθέσεις που δεν πρέπει να χάσεις

Εικαστικά / Ένας Μάιος γεμάτος τέχνη: 24 εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Οικολογία, αποικιοκρατία, εξουσία, η σχέση μας με τα ζώα, μετανάστευση, ρατσισμός: Η εικαστική κίνηση της Αθήνας σήμερα αναδεικνύει τα φλέγοντα και επίκαιρα θέματα που απασχολούν τους σύγχρονους εικαστικούς.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Μπάμπης Ρετζεπόπουλος: Ένας ανένταχτος, εκλεκτικός και ασυμβίβαστος καλλιτέχνης

Εικαστικά / Η αθώα, ανόθευτη, παιδική ματιά στο έργο του Μπάμπη Ρετζεπόπουλου

Η Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων τιμά με μία αναδρομική έκθεση τον, γνωστό και ως Babis R., ζωγράφο και χαράκτη, έναν ανένταχτο καλλιτέχνη που, πέρα από το πολύτιμο εικαστικό του έργο, μάς άφησε παρακαταθήκη την ακεραιότητά του και την απροκατάληπτη στάση του απέναντι στην τέχνη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
H εκρηκτική συνάντηση του Francis Bacon με τον Peter Beard

Σαν σήμερα / Φράνσις Μπέικον: «Σιχαίνομαι εννιά στις δέκα ζωγραφιές που βλέπω, ανάμεσά τους και τις δικές μου»

Σαν σήμερα το 1992 πεθαίνει ο σπουδαίος αιρετικός Βρετανός ζωγράφος και ανατόμος της ανθρώπινης υπαρξιακής αγωνίας. Ο Βασίλης Κιμούλης είχε μεταφράσει αποκλειστικά για τη LIFO αποσπάσματα από τις εκρηκτικές συνομιλίες του Μπέικον με τον φωτογράφο Peter Beard.
ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΙΜΟΥΛΗΣ