ΑΝΙΜΑ Ι: Η παράδοξη γοητεία των τοτέμ του Γιάννη Βαρελά Facebook Twitter

ΑΝΙΜΑ Ι: Η παράδοξη γοητεία των τοτέμ του Γιάννη Βαρελά

0

Tις παλιότερες εποχές η κοινωνία και η εποπτεία της των μελών της ήταν τόσο αυστηρές, που, για έναν άντρα για παράδειγμα, ήταν ευκολότερο και ασφαλέστερο να καταπιέσει τις πτυχές του ψυχισμού του που θεωρούνταν «θηλυκές» και να θωρακιστεί μέσα σε ό,τι όλοι αντιλαμβάνονταν ως αμιγώς ανδρικό. Αυτό ήταν το «τίμημα» για να απολαμβάνει κάποιος το «όφελος» από μια διαφορά των φύλων που φάνταζε ξεκάθαρη και στρωτή – χωρίς αμφιβολίες για το ποια σύμβολα είναι του ενός και ποια του άλλου.


Ο περίφημος Ελβετός ψυχίατρος και ψυχαναλυτής Καρλ Γκούσταβ Γιουνγκ θεωρούσε τότε ότι κάπου μέσα στη «σκιά του εαυτού» (στη σκοτεινή και ασυνείδητη πλευρά της ύπαρξης) «φώλιαζε» η «δεξαμενή» κάθε ανθρώπου που περιείχε την καταπιεσμένη ικανότητα και την ετοιμότητά του να ταυτίζεται με τον ψυχισμό του αντίθετου φύλου από το δικό του. Έτσι, ο Γιουνγκ εισήγαγε γι' αυτήν τη «δεξαμενή» μια θεμελιώδη σύλληψή του, που ήταν το δίπολο Animus / Anima: ένα ζεύγος αντίρροπων δυνάμεων μέσα στον ψυχισμό, στο οποίο Anima είναι το αίτιο ενσωμάτωσης και εκδήλωσης των διαφόρων θηλυκών ψυχολογικών τάσεων που υποβόσκουν στην ανδρική ψυχή. Με την επιλογή, λοιπόν, του τίτλου ΑΝΙΜΑ Ι, ο Γιάννης Βαρελάς καταφέρνει να κεντρίσει διαμιάς το ενδιαφέρον του κοινού και αναμένεται ότι η έκθεσή του θα αναδειχτεί σε μείζον εικαστικό γεγονός για το αθηναϊκό σύμπαν της σύγχρονης τέχνης.


Η παρουσίαση της δουλειάς του θα έχει δύο σκέλη. Το πρώτο θα περιλαμβάνει ζωγραφικά έργα με ανθρωπόμορφες φιγούρες, τα οποία δημιουργήθηκαν με την ακόλουθη διαδικασία: ο καλλιτέχνης φωτογραφίζει φίλους του, γνωστούς του και άσχετους, στη συνέχεια μεταφέρει τις φωτογραφίες σε καμβά μεγάλης κλίμακας (2,5 x 2 μέτρα) και τις επιζωγραφίζει με λάδι. Τα μοντέλα φωτογραφίζονται σε χώρο του ατελιέ του που ο καλλιτέχνης έχει «σκηνογραφήσει» με την τοποθέτηση μερικών αντικειμένων, τα οποία, κατά την άποψή του, είναι «αυξημένης σημασίας» για τη σύνθεση, παρότι είναι κοινά και καθημερινά αντικείμενα που δεν μοιάζουν να της προσδίδουν αισθητό νοηματικό βάρος ή βάθος (κι ας προέρχονται κάποια από αυτά από τις συλλογές του Μουσείου Μπενάκη). Στη συνέχεια, η ζωγραφική πάνω στην τυπωμένη φωτογραφία παραμορφώνει τα ανθρώπινα σώματα προκειμένου να αποδώσει δικές τους φαντασιακές ταυτότητες και να τα παρουσιάσει ως τοτεμικές φιγούρες του εαυτού τους.

Η πρόθεση των έργων είναι να φανταστεί κάποιος ότι συμβιβάζεται με μια τοτεμική φιγούρα του εαυτού του, στην οποία φιγουράρουν οι αδυναμίες πάνω στις οποίες σκοντάφτουν οι ναρκισσιστικές του εξιδανικεύσεις. Κι αφού συμβεί αυτό, να αποδεχτεί τον εαυτό του στην ανθρώπινη διάστασή του, αποδεσμευόμενος από τη σαγήνη που θα μπορούσε να του ασκεί οποιαδήποτε υπερφυσική της εκδοχή.


Το δεύτερο σκέλος της έκθεσης θα αποτελείται από μια μεγάλη εγκατάσταση, όπου θα συγκεντρώνονται όλα εκείνα τα αντικείμενα και τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν για τη σκηνογραφία των φωτογραφιών των προσώπων. Το σκέλος αυτό θα πλαισιώνεται από ένα μεγάλων διαστάσεων μπρούντζινο γλυπτό τοτεμικής μορφής και ένα βίντεο που θα προβάλλεται σε εννέα οθόνες και θα δείχνει φωτογραφικές λήψεις των μοντέλων από εντελώς διαφορετικές γωνίες, με σκοπό ο θεατής να αποκτά μια ιδέα του εύρους της σύνθετης διαδικασίας σπουδής που προηγήθηκε της ολοκλήρωσης των έργων στους καμβάδες. Η εικονογράφηση αυτού του άρθρου, ακολουθώντας την επιθυμία του καλλιτέχνη, περιλαμβάνει μόνο μία εικόνα από το δεύτερο σκέλος της έκθεσης, ώστε να αναδυθεί η έκπληξη του θεατή όταν θα αντικρίσει από κοντά τα ζωγραφικά έργα του πρώτου σκέλους της.


Η νέα δουλειά του Βαρελά θέλει να δημιουργήσει μια αφήγηση της μυθολογίας των προσώπων μέσω των μυστικών σχέσεών τους με τα αντικείμενα με τα οποία φωτογραφήθηκαν, ξεκινώντας από την παραδοχή ότι αυτά τα τετριμμένα μικροαντικείμενα αποτελούν συμπυκνώσεις της anima εκείνων που τα κρατούν. Ο Βαρελάς αναζητά το μαγικό φάσμα στο οποίο το υποκείμενο κατακτά μια άλλη ταυτότητα. Ωστόσο, οι εικόνες που προτείνει δεν είναι λαμπερές και κολακευτικές απεικονίσεις των μοντέλων του. Πρόκειται κυρίως για σώματα και πρόσωπα παραμορφωμένα, σε στάσεις και με εκφράσεις που προκύπτουν από μύχιες, κρυφές, ντροπιαστικές και συμπλεγματικές αποδόσεις της φαντασιακής προσέγγισης του εγώ τους.

Παράδειγμα τέτοιας παραμόρφωσης αποτελεί η απεικόνιση της πολύ ανδροπρεπούς φυσιογνωμίας ενός πραγματικού προσώπου με πλούσια γυναικεία στήθη, των οποίων η προσθήκη θα αποκάλυπτε, ας πούμε, μια φαντασιακή ταύτιση με γυναίκα τροφό ή με προϊστορικό ειδώλιο ευτραφούς θεότητας της γονιμότητας.

«Οι παραμορφώσεις αυτές είναι αναπάντεχες», λέει ο καλλιτέχνης, «αλλά φανερώνουν μια άμεση φαντασιωτική ανάγκη του υποκειμένου. Αυτή αποδίδεται σε επίπεδο τοτεμικό και επ' ουδενί δεν είναι ψυχογραφική του πραγματικού προσώπου. Όλα προκύπτουν από εικασίες σχετικά με τον μύχιο εαυτό του άλλου, όπως μοιάζει να αντανακλάται από μια πόζα στον φωτογραφικό φακό.

ΑΝΙΜΑ Ι: Η παράδοξη γοητεία των τοτέμ του Γιάννη Βαρελά Facebook Twitter
Η πρόθεση των έργων είναι να φανταστεί κάποιος ότι συμβιβάζεται με μια τοτεμική φιγούρα του εαυτού του, στην οποία φιγουράρουν οι αδυναμίες πάνω στις οποίες σκοντάφτουν οι ναρκισσιστικές του εξιδανικεύσεις. © ΑΝΙΜΑ Ι, Γιάννης Βαρελάς. Φωτο: Κωνσταντίνος Καραβατέλλης

»Η πρόθεση των έργων είναι να φανταστεί κάποιος ότι συμβιβάζεται με μια τοτεμική φιγούρα του εαυτού του, στην οποία φιγουράρουν οι αδυναμίες πάνω στις οποίες σκοντάφτουν οι ναρκισσιστικές του εξιδανικεύσεις. Κι αφού συμβεί αυτό, να αποδεχτεί τον εαυτό του στην ανθρώπινη διάστασή του, αποδεσμευόμενος από τη σαγήνη που θα μπορούσε να του ασκεί οποιαδήποτε υπερφυσική της εκδοχή.

»Η σεξουαλικότητα, η εκάστοτε τοποθέτηση του ατόμου έναντι της διαφοράς των φύλων, το δυσδιάκριτο του διαχωρισμού τους, η πρόθεση και οι απόπειρες του ατόμου να απελευθερωθεί από τα δεσμά της ταυτότητάς του μέσω της χρήσης ουσιών και πολλές ακόμα συνθήκες που καλείται να αντιμετωπίσει ο ψυχισμός παράγουν τέτοιες αδυναμίες».

 
Ο Γιάννης Βαρελάς είναι ο μόνος καλλιτέχνης –και όχι μόνο της γενιάς του– ο οποίος έχει κάνει τόσο μεγάλες ατομικές εκθέσεις σε ιδρύματα και φορείς που δεν συνηθίζουν να κάνουν ατομικές εκθέσεις, και ειδικότερα νεότερων καλλιτεχνών σαν κι αυτόν. Η τωρινή του έκθεση θα συνοδευτεί από ένα βιβλίο με χαρακτήρα καλλιτεχνικού πρότζεκτ, το οποίο θα υπερβαίνει το σύνηθες πλαίσιο ενός καταλόγου και θα παρουσιαστεί τον Οκτώβριο.


Ο Βαρελάς πολύ συχνά ξεκινά από ένα μεγάλο μέγεθος ζωγραφικής επιφάνειας για να ενδιαφερθεί για την «τριχοειδή» κλίμακα στην απεικόνιση του θέματός του. Μια ξεχωριστή ευαισθησία φανερώνεται καθώς γεφυρώνει τη μικροκλίμακα λεπτοφυούς απεικόνισης των μορφών με την πιο αδρομερή και επίπεδη απόδοσή τους στην κλίμακα του καμβά. Για ένα διάστημα, αυτή η ευαισθησία είχε εκλείψει από τα έργα του προς όφελος της απόδοσης του παλμού της δόνησης που απηύθυναν στον θεατή. Στη νέα του όμως δουλειά ανακτάται και είναι αξιοθαύμαστη.


Η έκθεση είναι συμπαραγωγή του Μουσείου Μπενάκη με το Ίδρυμα Ωνάση και επιμελητές της είναι η Πολύνα Κοσμαδάκη και ο Γιώργος Τζιρτζιλάκης. Υποστηρίζεται επίσης από τις τρεις γκαλερί που εκπροσωπούν τον Γιάννη Βαρελά: την αθηναϊκή και διεθνή The Breeder, την γκαλερί Krinzinger στη Βιέννη και την γκαλερί Forlsblom στη Στοκχόλμη και το Ελσίνκι.

ΑΝΙΜΑ Ι: Η παράδοξη γοητεία των τοτέμ του Γιάννη Βαρελά Facebook Twitter
Η ζωγραφική πάνω στην τυπωμένη φωτογραφία παραμορφώνει τα ανθρώπινα σώματα προκειμένου να αποδώσει δικές τους φαντασιακές ταυτότητες και να τα παρουσιάσει ως τοτεμικές φιγούρες του εαυτού τους. © ΑΝΙΜΑ Ι, Γιάννης Βαρελάς. Φωτο: Κωνσταντίνος Καραβατέλλης
ΑΝΙΜΑ Ι: Η παράδοξη γοητεία των τοτέμ του Γιάννη Βαρελά Facebook Twitter
Το δεύτερο σκέλος της έκθεσης θα αποτελείται από μια μεγάλη εγκατάσταση, όπου θα συγκεντρώνονται όλα εκείνα τα αντικείμενα και τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν για τη σκηνογραφία των φωτογραφιών των προσώπων, όπως το μεγάλων διαστάσεων μπρούντζινο γλυπτό τοτεμικής μορφής που βλέπουμε στη φωτογραφία. © ΑΝΙΜΑ Ι, Γιάννης Βαρελάς. Φωτο: Κωνσταντίνος Καραβατέλλης
ΑΝΙΜΑ Ι: Η παράδοξη γοητεία των τοτέμ του Γιάννη Βαρελά Facebook Twitter
© ΑΝΙΜΑ Ι, Γιάννης Βαρελάς. Φωτο: Κωνσταντίνος Καραβατέλλης
ΑΝΙΜΑ Ι: Η παράδοξη γοητεία των τοτέμ του Γιάννη Βαρελά Facebook Twitter
© ΑΝΙΜΑ Ι, Γιάννης Βαρελάς. Φωτο: Τάσος Γκαϊντατζής
ΑΝΙΜΑ Ι: Η παράδοξη γοητεία των τοτέμ του Γιάννη Βαρελά Facebook Twitter
© ΑΝΙΜΑ Ι, Γιάννης Βαρελάς. Φωτο: Τάσος Γκαϊντατζής

Info:

Γιάννης Βαρελάς - Anima Ι

Εγκαίνια: 11/9, 20:00

Διάρκεια: 12/9-17/11

Μουσείο Μπενάκη, Πειραιώς 138 & Ανδρονίκου

Ώρες λειτουργίας: Πέμ. & Κυρ. 10:00-18:00, Παρ. & Σάβ. 10:00-22:00 (το μουσείο παραμένει κλειστό Δευτέρα, Τρίτη & Τετάρτη)

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LifO.

Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Όλα όσα θα δούμε στο Μουσείο Μπενάκη μετά το καλοκαίρι

Culture / Όλα όσα θα δούμε στο Μουσείο Μπενάκη μετά το καλοκαίρι

Σημαντικά έργα του Αλέξη Ακριθάκη, ένα μεγάλο αφιέρωμα στον αρχιτέκτονα Ιωάννη Δεσποτόπουλο και το Bauhaus, μια εισαγωγή στο έργο του Christian Zervos, ενός από τους μεγάλους «αγνοημένους» της Ιστορίας της Τέχνης, και πολλά άλλα που θα έχουμε την ευκαιρία να δούμε απ' τον Σεπτέμβριο.
THE LIFO TEAM
Christian Zervos στο Μουσείο Μπενάκη: Ένας μεγάλος Έλληνας στην σημαντικότερη έκθεση του 2020

Εικαστικά / Christian Zervos στο Μουσείο Μπενάκη: Ένας μεγάλος Έλληνας στην σημαντικότερη έκθεση του 2020

Ο Κριστιάν Ζερβός μεσουράνησε στην ακμή του μοντερνισμού ως εκδότης, κριτικός τέχνης και συλλέκτης τέχνης. Ωστόσο, λίγοι στην Ελλάδα γνωρίζουν την τεράστια επίδραση που είχε στην εποχή του και στο Παρίσι αυτός ο σπουδαίος Έλληνας. Τον Δεκέμβριο στο Μουσείο Μπενάκη θα έχουμε την ευκαιρία να δούμε μια μεγάλη έκθεση για τη ζωή και το έργο του.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

"Η κούνια" του Φραγκονάρ: Στο φως τα ζουμερά μυστικά και η ίντριγκα του πιο αυθάδικου έργου του ροκοκό

Εικαστικά / «Η Κούνια» του Φραγκονάρ: Τα μυστικά και η ίντριγκα του πιο αυθάδικου έργου του ροκοκό

Η περίφημη «Κούνια» με τη σκηνοθεσία της συνεύρεσης των σωμάτων και των ψυχών με τρόπο ακόλαστο, πονηρό ή ανοιχτό σε μια νέα ηθική, έργο – σταρ της περίφημης συλλογής Wallace στο Λονδίνο, αποκαταστάθηκε φέρνοντας στο φως άτακτες λεπτομέρειες που ενισχύουν την αυθάδεια του έργου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ειρήνη Παναγοπούλου

Εικαστικά / Ειρήνη Παναγοπούλου: Η μεγάλη Ελληνίδα συλλέκτρια Τέχνης μιλά στη LIFO

Η γνωστή συλλέκτρια μιλά στη LiFO για το ταξίδι της στην τέχνη μέσα από τη συγκρότηση της μεγάλης και σπάνιας συλλογής της, μέρος της οποίας θα δούμε με αφορμή την έκθεση «Fernweh ή νοσταλγία για άγνωστους τόπους».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μυρτώ Ξανθοπούλου: «Έχω ψίχουλα, έχω τα περισσεύματα; Με αυτά θα δουλέψω»

Εικαστικά / Μυρτώ Ξανθοπούλου: «Έχω ψίχουλα, έχω τα περισσεύματα; Με αυτά θα δουλέψω»

Η γεννημένη στο Ελσίνκι καλλιτέχνιδα που κέρδισε το βραβείο Young Artist της φετινής Art Athina μιλάει για το έργο της που βασίζεται στην αίσθηση του κατεπείγοντος, στη χειρωνακτική εργασία και στη σχέση της με τη γλώσσα. 
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ένα «χρονικό της αναισθησίας» με έργα υψηλής δόνησης 

Εικαστικά / Κωνσταντίνος Λαδιανός: «Πού πήγε όλη αυτή η ενέργεια και η επιδεξιότητα των χεριών που είχαν οι παλιότεροι»

Η παράδοση, η αγιολογική γραμματεία και η λαϊκή μυθολογία συνυπάρχουν στον κόσμο του ταλαντούχου καλλιτέχνη, εμπλέκοντας το προσωπικό βίωμα με καθηλωτικές αλληγορίες.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ένας μνημειώδης φτερωτός ταύρος στο Μουσείο Ακρόπολης

Εικαστικά / Ένας μνημειώδης φτερωτός ταύρος στο Μουσείο Ακρόπολης

Με το έργο του στον εξωτερικό χώρο του μουσείου ο Michael Rakowitz συνομιλεί με τα έργα της κλασικής αρχαιότητας και υπενθυμίζει τα μάταια ταξίδια ανθρώπων και πολιτιστικών αγαθών που «ξεσπιτώνονται».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η Συλλογή Λέοναρντ Λόντερ θα δώσει το φιλί της ζωής στην αγορά της τέχνης;

Εικαστικά / Η Συλλογή Λέοναρντ Λόντερ θα δώσει το φιλί της ζωής στην αγορά της τέχνης;

Με πυρήνα της συλλογής του Λόντερ ένα από τα διασημότερα έργα του Κλιμτ, που εκτιμάται ότι η πώλησή του θα ξεπεράσει τα 150 εκατομμύρια δολάρια, η βραδιά της δημοπρασίας στον οίκο Sotheby’s φιλοδοξεί να προσελκύσει ξανά τους μεγάλους συλλέκτες. 
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τζένη Μαρκέτου

Οι Αθηναίοι / Τζένη Μαρκέτου: «Οι καλλιτέχνες δεν έχουμε ανακαλύψει τον τροχό»

Στην Αμερική έμαθε πως η τέχνη είναι κοινωνική υπόθεση, πως ο κόσμος δεν εξαντλείται στις γκαλερί. Η πρώτη της παρέμβαση σε δημόσιο χώρο, που προκάλεσε αντιδράσεις, της δίδαξε ότι ένα έργο οφείλει να μοιάζει σαν να υπήρχε πάντα εκεί. Με τη νέα της εγκατάσταση στο Μέγαρο Μουσικής μάς υπενθυμίζει ότι δεν είμαστε οι πρωταγωνιστές της φύσης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Σεπτέμβρης της Art Athina 2025

Εικαστικά / Art Athina 2025: Το τώρα και το μετά της σύγχρονης τέχνης

Ζωγραφική, γλυπτική, φωτογραφία, ψηφιακή τέχνη: Το ανάγλυφο του παγκόσμιου εικαστικού χάρτη έτσι όπως διαμορφώνεται μέσα από την ελληνική και ξένη παραγωγή, και αναδεικνύεται στην ετήσια φουάρ που πραγματοποιείται ξανά στο Ζάππειο.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ο Ανδρέας Αγγελιδάκης πέταξε τον Πλάτωνα σε ένα escape room για την Μπιενάλε

Εικαστικά / Ο Ανδρέας Αγγελιδάκης μετατρέπει το σπήλαιο του Πλάτωνα σε escape room

Με τo «Δωμάτιο Απόδρασης», μια εγκατάσταση ερευνητική και παιγνιώδη, βασισμένη στην ιδέα της φιλοσοφίας και την παραίσθηση του ψηφιακού κόσμου, θα μας εκπροσωπήσει στην 61η Μπιενάλε Βενετίας ο καταξιωμένος εικαστικός και αρχιτέκτονας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο συναρπαστικός εξπρεσιονισμός του Ζορζ Ρουό 

Εικαστικά / Ζορζ Ρουό: Ο μεγάλος λησμονημένος του εξπρεσιονισμού

Ο Γάλλος ζωγράφος και χαράκτης συνδέθηκε με τα κινήματα της μοντέρνας τέχνης στις αρχές του 20ού αιώνα αλλά ξεχάστηκε μετά τον θάνατό του. Μια έκθεση με σημαντικά του έργα τον επαναφέρει στο προσκήνιο.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
«ΤΕΧΝΗ – ΔΙΑΓΩΝΙΟΣ»: Η διαρκής συμβολή των δύο ομάδων στην ανεπανάληπτη πολιτισμική κίνηση της Θεσσαλονίκης

Εικαστικά / «Διαγώνιος» και «Τέχνη»: Πρόσφεραν παιδεία στη Θεσσαλονίκη. Τώρα συναντιούνται ξανά σε μια έκθεση

Η «Διαγώνιος» του Ντίνου Χριστιανόπουλου και η Καλλιτεχνική Εταιρεία «Τέχνη» επιστρέφουν στο προσκήνιο μέσα από ένα αφιέρωμα στο Τελλόγλειο Ίδρυμα, που αναδεικνύει δύο ιστορικές ομάδες της πνευματικής ζωής της Θεσσαλονίκης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ