Soy Cuba: Η ομορφότερη ταινία προπαγάνδας που γυρίστηκε ποτέ

Soy Cuba: Η ομορφότερη ταινία προπαγάνδας που γυρίστηκε ποτέ Facebook Twitter
Το «Soy Cuba» δεν παύει να είναι μια ταινία προπαγάνδας, άρα εκ των πραγμάτων ασπρόμαυρης λογικής, που καταλήγει σε άκριτη εξύμνηση της επανάστασης και της επακόλουθης εποχής Φιντέλ.
0

Κακά τα ψέματα, οι (αγνές και άμεσες) ταινίες προπαγάνδας, που κάποτε αποτελούσαν ένα σεβαστό μέρος της κινηματογραφικής παραγωγής, ελάχιστους ενδιαφέρουν σήμερα, ακόμα λιγότερους μη ομοϊδεάτες, και παρακολουθούνται κυρίως για εγκυκλοπαιδικούς λόγους. Το «Είμαι η Κούβα» είναι μια ιδιάζουσα περίπτωση, καθώς η δημοφιλία του είναι όψιμη. Εξαφανισμένο για πάνω από τρεις δεκαετίες, επανεμφανίστηκε στα ’90s και, χάρη στην επιμονή του Μάρτιν Σκορσέζε, που είχε εντυπωσιαστεί με την κατασκευή και τους νεωτερισμούς του, σουλουπώθηκε και στη συνέχεια αποκαταστάθηκε ψηφιακά, αποκτώντας το status ενός χαμένου αριστουργήματος.

Η ταινία είναι προϊόν της συνεργασίας Σοβιετικής Ένωσης και Κούβας, με τους πρώτους να στέλνουν στην Κούβα του Φιντέλ το σκηνοθετικό τους αστέρι, τον Μιχαήλ Καλατόζοφ του «Όταν περνούν οι γερανοί». Το φιλμ ξεκινά με πανοραμικά πλάνα του νησιού από ελικόπτερο, με τον φακό να κατεβαίνει στη συνέχεια για να αναδείξει ένα εκθαμβωτικό φυσικό τοπίο. Μια γυναικεία φωνή, η φωνή της Κούβας, μας συστήνεται και μας λέει ότι όταν ο Χριστόφορος Κολόμβος την επισκέφτηκε έγραψε στο ημερολόγιό του πως είναι «η ωραιότερη περιοχή που έχει δει ποτέ το ανθρώπινο μάτι».

Oφείλουμε να επισημάνουμε και πάλι ότι ακόμα και για εκείνον που διαφωνεί ιδεολογικά, όχι μερικώς αλλά ριζικά, η ταινία συνιστά μια έκτακτη και αναγκαία προβολή. Όχι για εκπαιδευτικούς ούτε για ιστορικούς ή ακαδημαϊκούς λόγους, αλλά επειδή, δίχως ίχνος υπερβολής, θα χορτάσει σινεμά με αυτό που θα δει στην οθόνη.

Κι ενώ γνέφεις καταφατικά μπρος στο θέαμα, έρχεται η ανατροπή. «Ευχαριστώ, κύριε Κολόμβε. Όταν με πρωτοείδες τραγουδούσα και χόρευα και νόμιζα ότι τα καράβια σου έφερναν ευτυχία», συνεχίζει η φωνή για να προσθέσει, «μου πήραν τη ζάχαρη και μου άφησαν τα δάκρυα». Και τότε συνειδητοποιούμε ότι έχουμε πέσει στην παγίδα. Έχουμε μπει κι εμείς στο έργο σαν σινεφίλ αποικιοκράτες, σαν Κολόμβοι του κινηματογραφικού τουρισμού, και έχουμε εστιάσει στον εξωτισμό της εικόνας, αγνοώντας ότι εντός αυτής βλέπουμε (και) την καθημερινότητα φτωχών ανθρώπων που ρήμαξε η αποικιοκρατία, μαζί με τον φυσικό πλούτο του τόπου τους.

Soy Cuba: Η ομορφότερη ταινία προπαγάνδας που γυρίστηκε ποτέ Facebook Twitter
Έχουμε μπει κι εμείς στο έργο σαν σινεφίλ αποικιοκράτες, σαν Κολόμβοι του κινηματογραφικού τουρισμού, και έχουμε εστιάσει στον εξωτισμό της εικόνας, αγνοώντας ότι εντός αυτής βλέπουμε (και) την καθημερινότητα φτωχών ανθρώπων που ρήμαξε η αποικιοκρατία, μαζί με τον φυσικό πλούτο του τόπου τους.

Η αμέσως επόμενη σκηνή είναι (όχι τυχαία) ένα πάρτι πλούσιων τουριστών, κινηματογραφημένο με τέτοια δεξιοτεχνία που θα άφηνε τον Μπαζ Λούρμαν με το στόμα ανοιχτό. Γενικά, η ταινία έχει εκτεταμένα μονοπλάνα, γυρισμένα αναλογικά (προφανώς) και τόσο σύνθετα σε επίπεδο χορογραφίας, ενορχήστρωσης και συντονισμού που σχεδόν μας κάνουν να ντρεπόμαστε που επαινέσαμε αντίστοιχα ψηφιακά ενισχυμένα σαν εκείνα του πρόσφατου «John Wick», για παράδειγμα.

Αυτές οι πλαν-σεκάνς γυρίστηκαν με έναν προάγγελο της steadicam, μια ειδική κάμερα που έδεναν πάνω στον οπερατέρ, ο οποίος κινηματογραφούσε σε συνθήκες που μάλλον δεν θα αποκαλούσες ακριβώς φιλεργατικές, αν διαβάσεις περισσότερα γι’ αυτές – μεγάλη συζήτηση και ενδιαφέρουσα αντίφαση αυτή, δεδομένων των καταβολών και των προθέσεων της ταινίας. Ο ευρυγώνιος φακός μάς τοποθετεί στη θέση ενός μυστικού, αόρατου παρατηρητή, δίνει την αίσθηση μιας καταβύθισης στην Κούβα προ και μετά Μπατίστα, ταυτόχρονα ρεαλιστικής και σχεδόν υπερβατικής, με το αποτέλεσμα να σε καθηλώνει με την ομορφιά του.

Μια συχνή μικροαστική ανησυχία των γονιών είναι ότι τα παιδιά θα δουν την τάδε ταινία και αυτή, με τα «υποχθόνια» μηνύματά της, θα τα μετατρέψει στο δείνα. Ε, οφείλουμε να σας προειδοποιήσουμε ότι αν για κάποιον (αξιοθαύμαστο) λόγο τα παιδιά σας βρεθούν σε προβολή του «Soy Cuba», η ταινία είναι τόσο όμορφη που μπορεί να τα κάνει κομμουνιστές – αν και, εδώ που τα λέμε, μπορούμε να σκεφτούμε κυριολεκτικά εκατοντάδες πολύ χειρότερα πράγματα που μπορούν να συμβούν στον χαρακτήρα ενός παιδιού. Η αλήθεια είναι ότι η ομορφιά της ταινίας είναι τέτοια που αμφότερα τα καθεστώτα τη θεώρησαν αποτυχία, καθώς εκτίμησαν ότι το μήνυμα περνάει σε δεύτερη μοίρα επειδή ο θεατής θαμπώνεται από την τεχνική του σκηνοθέτη και τη μεθυστική εικονογραφία.

Soy Cuba: Η ομορφότερη ταινία προπαγάνδας που γυρίστηκε ποτέ Facebook Twitter
Η αμέσως επόμενη σκηνή είναι (όχι τυχαία) ένα πάρτι πλούσιων τουριστών, κινηματογραφημένο με τέτοια δεξιοτεχνία που θα άφηνε τον Μπαζ Λούρμαν με το στόμα ανοιχτό.

Δύο ενστάσεις ως προς αυτό, κυρίως για εκείνον τον σημερινό θεατή (ή κριτικό, δηλαδή… επαγγελματία θεατή) που θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι ο τρόπος της κινηματογράφησης όντως υπονομεύει το μήνυμα της ταινίας, ειδικά στα δύο από τα τέσσερα κεφάλαια που θέλουν να καταδείξουν την κατάσταση στην περιοχή επί Μπατίστα.

Πάρτε για παράδειγμα τη σκηνή όπου η ηρωίδα της πρώτης ιστορίας, που εκπροσωπεί τη βωβή, παθητική διαμαρτυρία, χορεύει ηδονικά. Δείτε όταν ο φακός περνά από τα πρόσωπα των πλούσιων ξένων που τη θαυμάζουν και την ποθούν και θέλουν κάτι από τον εξωτισμό της πόσο παραμορφωμένα και αηδιαστικά δείχνουν αυτά, πόσο παραβιαστικό γίνεται το βλέμμα τους – σε αυτήν τη σκηνή μια χαρά περνάει το μήνυμα δηλαδή, αλλά με τρόπο αυστηρά κινηματογραφικό, όχι με εκείνον που αναμένει ένα καθεστώς από την προπαγάνδα του.

Η άλλη μας ένσταση είναι ότι ακριβώς λόγω αυτού του τεχνικού και οπτικού της μεγαλείου η ταινία υπερβαίνει τα (στενά) όρια της άμεσης ταινίας προπαγάνδας και μπορεί να γίνει αντικείμενο θαυμασμού από έναν σημερινό θεατή που δεν τον ενδιαφέρει αυτό το σινεμά ή δεν ασπάζεται την ιδεολογία που πρεσβεύει. Ταυτόχρονα, βέβαια, το ίδιο το είδος και η στοχοθεσία του βάζουν ένα φρένο, ένα όριο στην κριτική αποτίμηση.

Το «Soy Cuba» δεν παύει να είναι μια ταινία προπαγάνδας, άρα εκ των πραγμάτων ασπρόμαυρης λογικής, που καταλήγει σε άκριτη εξύμνηση της επανάστασης και της επακόλουθης εποχής Φιντέλ – δεν παραβλέπουμε και τις ειδικές συνθήκες της εποχής που γυρίστηκε βέβαια. Και όταν λέμε εξύμνηση, εννοούμε στα όρια της θρησκευτικότητας. Σκεφτείτε ότι ο συγχωρεμένος ο Νίκος ο Αντωνάκος, όταν είχε κυκλοφορήσει η ταινία στις ελληνικές αίθουσες στα μέσα των ’00s, είχε συντάξει μια κριτική στον «Ριζοσπάστη», όπου καλούσε τον κόσμο να φορέσει τα καλά του για να πάει στην ταινία, όπως οι πιστοί τη Λαμπρή – τον σκέφτεσαι να το γράφει και να το λέει και, πραγματικά, αν τον είχες γνωρίσει και δεν έχεις ιδεοληψίες, δεν μπορείς παρά να χαμογελάσεις αγαπητικά και τρυφερά.

Soy Cuba: Η ομορφότερη ταινία προπαγάνδας που γυρίστηκε ποτέ Facebook Twitter
Η ταινία έχει εκτεταμένα μονοπλάνα, γυρισμένα αναλογικά (προφανώς) και τόσο σύνθετα σε επίπεδο χορογραφίας, ενορχήστρωσης και συντονισμού που σχεδόν μας κάνουν να ντρεπόμαστε που επαινέσαμε αντίστοιχα ψηφιακά ενισχυμένα σαν εκείνα του πρόσφατου «John Wick», για παράδειγμα.

Ένα χαρακτηριστικό στιγμιότυπο των καλλιτεχνικών δεσμών στα οποία υπόκειται μια ταινία προπαγάνδας έρχεται στο τέλος της δεύτερης ιστορίας, όταν ακούμε τη φωνή της Κούβας να μονολογεί και να αναρωτιέται ποιος γέμισε με αίμα τις φοινικιές της. Ε, αμέσως μετά ακολουθεί ένα μικρό απόσπασμα αρχειακού υλικού με βράβευση του Μπατίστα – ένα στιγμιότυπο που θα έκανε ακόμα και τον Μάικλ Μουρ, τον σύγχρονο μετρ του κινηματογραφικού λαϊκισμού, να κοκκινίσει (#diplhs).  

Πάντως, οφείλουμε να επισημάνουμε και πάλι ότι ακόμα και για εκείνον που διαφωνεί ιδεολογικά, όχι μερικώς αλλά ριζικά, η ταινία συνιστά μια έκτακτη και αναγκαία προβολή. Όχι για εκπαιδευτικούς ούτε για ιστορικούς ή ακαδημαϊκούς λόγους, αλλά επειδή, δίχως ίχνος υπερβολής, θα χορτάσει σινεμά με αυτό που θα δει στην οθόνη.

Η ταινία «Είμαι η Κούβα» (1964) προβάλλεται ξανά στα θερινά σινεμά από την Πέμπτη 27 Ιουλίου.

Οθόνες
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

The Karate Kid: Πώς η «ταινιούλα που δεν θα έβλεπε κανείς» εξελίχθηκε σε παγκόσμιο φαινόμενο

Οθόνες / The Karate Kid: Πώς η «ταινιούλα που δεν θα έβλεπε κανείς» εξελίχθηκε σε παγκόσμιο φαινόμενο

Η ταινία σημάδεψε μια γενιά εφήβων που φαντασιώνονταν ότι θα αντιστεκόντουσαν ηρωικά στους νταήδες που τους κακοποιούσαν καθημερινά. Και τώρα, ο μύθος επιστρέφει για έκτη φορά στην οθόνη, με πρωταγωνιστές τον Τζάκι Τσαν και τον Ραλφ Μάτσιο
THE LIFO TEAM
Ο άνθρωπος που έφερε την μαύρη μουσική κουλτούρα στο σαλόνι εκατομμυρίων σπιτιών

Daily / Ο άνθρωπος που έφερε τη μαύρη μουσική κουλτούρα στο σαλόνι εκατομμυρίων σπιτιών

Το ντοκιμαντέρ «Sunday Best: The untold story of Ed Sullivan» αναδεικνύει τη συμβολή του Εντ Σάλιβαν και της δημοφιλέστατης τηλεοπτικής εκπομπής του στην ανάδειξη τεράστιων μορφών της μαύρης μουσικής, από τη Nίνα Σιμόν και τον Τζέιμς Μπράουν μέχρι την Tίνα Τέρνερ και τον Στίβι Γουόντερ.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Έντουαρντ Νόρτον: Γεννημένος σε λάθος εποχή

Οθόνες / Έντουαρντ Νόρτον: Γεννημένος σε λάθος εποχή

Με αφορμή τα σημερινά του γενέθλια, ανατρέχουμε στην καριέρα ενός ηθοποιού με την ερμηνευτική στόφα των μεγάλων ονομάτων του New Hollywood, μα καταδικασμένου να εργάζεται σε καιρούς που η κινηματογραφική βιομηχανία δεν ξέρει τι να κάνει μαζί του.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Ana Kokkinos: «Αν ήμουν ένας στρέιτ, Άγγλος άντρας, η ζωή θα ήταν ευκολότερη»

Οθόνες / Ana Kokkinos: «Αν ήμουν ένας στρέιτ, Άγγλος άντρας, η ζωή θα ήταν ευκολότερη»

Η ελληνικής καταγωγής Αυστραλή σκηνοθέτιδα πίσω από το «Ten Pound Poms» μιλά στη LiFO για τη στάση των Αυστραλών απέναντι στους μετανάστες, την ταινία της που εξόργισε την ομογένεια, και το πώς είναι να νιώθεις παρείσακτος ακόμη κι όταν το έργο σου έχει δει πολύς κόσμος.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Μιχάλης Ρέππας: «Θέλω να διασκεδάζω. Πέρασα τα 65 και έχει αρχίσει να μη με νοιάζει»

Οι Αθηναίοι / Μιχάλης Ρέππας: «Θέλω να διασκεδάζω. Πέρασα τα 65 και έχει αρχίσει να μη με νοιάζει»

«Τρεις Χάριτες», «Βίρα τις Άγκυρες», «Δις εξαμαρτείν», «Safe Sex», «Το Κλάμα βγήκε από τον Παράδεισο», «Μπαμπάδες με ρούμι». Λίγοι μας έχουν κάνει να γελάσουμε τόσο τα τελευταία 30 χρόνια όσο ο Μιχάλης Ρέππας. Ο ηθοποιός, συγγραφέας και σκηνοθέτης που εξαιτίας του «το Τζέλα Δέλτα δεν είχε φουγάρα» αφηγείται τη ζωή του στη LifO.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Το τρίο Πασκάλ-Τζόνσον-Έβανς και 9 ακόμα λόγοι να πάτε σινεμά

Οθόνες / Το τρίο Πασκάλ-Τζόνσον-Έβανς και 9 ακόμα λόγοι να πάτε σινεμά

Μια ταινία που η Τζέιν Όστιν θα ήταν περήφανη να είχε σκηνοθετήσει, η Λίντσεϊ Λόχαν ανταλλάζει σώμα με την Τζέιμι Λι Κέρτις ξανά μετά από 22 χρόνια κι ένας μεταλλαγμένος Μπάμπι εκδικείται για τον θάνατο της μαμάς του. – Τι παίζει από σήμερα σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη.
THE LIFO TEAM
«Νεαρές μητέρες»: Είναι καλοκαιρινή επιλογή μία ταινία των αδελφών Νταρντέν; 

The Review / «Νεαρές μητέρες»: Tα κατάφεραν πάλι οι αδελφοί Νταρντέν; 

Τι κάνει τις «νεαρές μητέρες» να ξεχωρίζουν από τις προηγούμενες δουλειές των Βέλγων δημιουργών; Ο Χρήστος Παρίδης και η Βένα Γεωργακοπούλου συζητάνε για τη βραβευμένη ταινία που παίζεται στους θερινούς κινηματογράφους της Αθήνας.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
American Apparel: Τα βρόμικα μυστικά της πιο ανατρεπτικής εταιρείας των ’00s

Οθόνες / American Apparel: Τα βρόμικα μυστικά της πιο ανατρεπτικής εταιρείας των ’00s

Η American Apparel πουλούσε απελευθέρωση, αλλά πίσω από τις βιτρίνες και το φίνο βαμβάκι το brand ήταν βουτηγμένο στα σκάνδαλα: σεξουαλική παρενόχληση, κατάχρηση εξουσίας και ένα εργασιακό κλίμα που κάθε άλλο παρά cool ήταν.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Movies

Οθόνες / Η σπαρταριστή επιστροφή των «Τρελών Σφαιρών» και 9 ακόμα λόγοι για να πάτε σινεμά

Ο Λίαμ Νίσον δείχνει την κωμική στόφα του, η Άλισον Μπρι και ο Ντέιβ Φράνκο πρωταγωνιστούν στην πιο αναμενόμενη ταινία τρόμου της χρονιάς, η νέα ταινία των αδερφών Νταρντέν και 4 επανεκδόσεις – Τι παίζει από σήμερα σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη.
THE LIFO TEAM
Είδαμε την ταινία που διασκευάζει ο Γιώργος Λάνθιμος

Οθόνες / Η ταινία στην οποία βασίστηκε ο Λάνθιμος: Ένα κρυμμένο νοτιοκορεατικό διαμάντι

Η επικείμενη κυκλοφορία του «Bugonia» στάθηκε αφορμή για να επισκεφτούμε ξανά την κινηματογραφική του πηγή, το cult «Save the Green Planet!», έναν από τους κρυμμένους θησαυρούς του νοτιοκορεατικού σινεμά.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ