Ενώ ο αντισημιτισμός ήταν πολύ συνηθισμένος στα πολιτικά πράγματα της Αυστρίας ήδη απ' τα τέλη του 19ου αιώνα -ειδικά στη Βιέννη όπου ζούσε η πλειονότητα των Εβραίων- το Σύνταγμα του 1867 είχε καταργήσει τους νόμους που επέτρεπαν τις διακρίσεις εναντίον των Εβραίων.
Όμως, όπως γράφει το thehistoryblog, το τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, η πτώση της μοναρχίας των Αψβούργων και η επακόλουθη πολιτική και οικονομική αβεβαιότητα βοήθησαν να αναδυθεί μια νέα, πιο βίαιη και οργανωμένη μορφή αντισημιτισμού. Το Antisemitenbund (αντισημιτική ομάδα) ιδρύθηκε τον Σεπτέμβριο του 1919 και τον ίδιο μήνα οκτώ ομιλητές ζήτησαν ενώπιον του Δημάρχου της Βιέννης την εκδίωξη όλων των Εβραίων απ' την πόλη. 5.000 θεατές χειροκρότησαν ενθουσιασμένοι. Όταν το Antisemitenbund οργάνωσε διάσκεψη το 1921 πάνω από 40,000 άνθρωποι συμμετείχαν.
Δεν επρόκειτο απλώς για λόγια. Επιφανείς Εβραίοι -συγγραφείς, διανοούμενοι, εκδότες- έπεφταν θύματα άγριων ξυλοδαρμών στους δρόμους, και τα δικαστήρια δεν προστάτευαν τα θύματα. Ο δημοφιλής συγγραφέας Hugo Bettauer έγινε στόχος των αντισημιτικών κομμάτων (που δεν ήταν και λίγα - μιλάμε για το Κόμμα των Ναζί, το Χριστιανοσοσιαλιστικό Κόμμα και το Λαϊκό Κόμμα της Μεγάλης Γερμανίας) λόγω των γραπτών του.
Η ταινία έκανε την πρεμιέρα της στη Βιέννη στις 25 Ιουλίου του 1924, και παρότι δεν ήταν τόσο επιτυχημένη όσο το βιβλίο, οι Ναζί έκαναν συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας, και προκάλεσαν ζημιές στα σινεμά.
Γεννημένος το 1872 και γιος εύπορου Εβραίου χρηματιστή, ο Bettauer άλλαξε επισήμως θρησκεία και έγινε Χριστιανός όταν πήγε στρατό στα 18 του. Δεν ήταν γνήσιος ο προσηλυτισμός του - το έκανε μόνο επειδή οι Εβραίοι δεν είχαν καμιά ελπίδα ανέλιξης στις ένοπλες δυνάμεις. Τελικά όμως ήταν υπερβολικά αντισυμβατικός και η καριέρα του στο στρατό -για την οποία άλλαξε θρησκεία- έληξε μετά από μερικούς μήνες.
Έγινε γνωστός γράφοντας σατιρικά κείμενα. Το πιο γνωστό του μυθιστόρημα ήταν το Die Stadt ohne Juden: Ein Roman von Übermorgen (Η Πόλη Δίχως Εβραίους: Ένα Μυθιστόρημα από το Μεθαύριο), που εκδόθηκε το 1922. Η πλοκή διαδραματίζεται στη Βιέννη και το βιβλίο σατιρίζει τον αυξανόμενο αντισημιτισμό στην πολιτική και τις τέχνες. Ένας πολιτικός ονόματι Dr. Karl Schwertfeger -ο χαρακτήρας βασίστηκε στον πρώην Δήμαρχο της Βιέννης Karl Lueger τον οποίο θα εκθείαζε ο Χίλτερ στο "Ο Αγών Μου"- διατάζει την εκδίωξη όλων των Εβραίων απ' τη Βιέννη.
Σε μια κίνηση που σχεδόν προέβλεπε ό,τι θα ακολουθούσε, ο Schwertfeger δανείζεται βαγόνια και διώχνει τους 200.000 Εβραίους της Βιέννης προς τα ανατολικά. Σύντομα όμως η πόλη καταρρέει και οι πολιτικοί παρακαλούν τους Εβραίους να επιστρέψουν. Το βιβλίο έγινε μπεστ σέλερ πουλώντας πάνω από 250.000 αντίτυπα και μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες.
Η αντίδραση των αντισημιτικών κομμάτων ήταν άμεση. Κατηγορήθηκε για Κομμουνισμό και «διαφθορέας της νεολαίας». Μάλιστα οι αρχές τον κατηγόρησαν για 16 αδικήματα. Ανέλπιστα, στη δίκη του αθωώθηκε και για τα 16.
Ένα χρόνο αργότερα, το μυθιστόρημα έγινε ταινία απ' τον σκηνοθέτη Hans Karl Breslauer. Προσπαθώντας να αποφύγει τις διαμάχες που είχε προκαλέσει το βιβλίο, αντί για τη Βιέννη επέλεξε να παρουσιάσει μια επινοημένη πόλη που λεγόταν Ουτοπία και άλλαξε πολλές ομοιότητες με πραγματικά πρόσωπα. Επίσης έδωσε έμφαση στα κωμικά στοιχεία της ιστορίας. Τίποτα απ' αυτά δεν βοήθησε.
Η ταινία έκανε την πρεμιέρα της στη Βιέννη στις 25 Ιουλίου του 1924, και παρότι δεν ήταν τόσο επιτυχημένη όσο το βιβλίο, οι Ναζί έκαναν συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας, προκάλεσαν ζημιές στα σινεμά και κατηγόρησαν για άλλη μια φορά τον Bettauer στις εφημερίδες. Ο Αυστριακός ναζιστής Kaspar Hellering έγραψε έναν λίβελο ζητώντας το λυντσάρισμα «αυτών που μολύνουν τους ανθρώπους μας».
Στις 10 Μαρτίου του 1925, ένας Αυστριακός ονόματι Otto Rothstock έκανε ακριβώς αυτό. Πυροβόλησε τον Bettauer στο γραφείο του. Δυο εβδομάδες αργότερα, ο Bettauer υπέκυψε στα τραύματά του.
Ο δολοφόνος υποστήριξε ότι η πράξη του οφειλόταν στην ανηθικότητα του Bettauer (υποστήριζε τις ελεύθερες σχέσεις, έγραφε ερωτικές ιστορίες) αλλά δεν μπορούσε να ήταν σύμπτωση πως ο ίδιος ήταν πρώην μέλος του Εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος. Όσοι τον υποστήριξαν οικονομικά αλλά και νομικά ήταν είτε Ναζί ή είχαν στενούς δεσμούς με το κόμμα. Παρότι ποτέ δεν το παραδέχτηκε, το κίνητρό του ήταν ο αντισημιτισμός του. Δικάστηκε από φιλικά προσκείμενους στο κόμμα δικαστές κι αντί να καταδικαστεί σε φυλάκιση για το φόνο που διέπραξε εστάλη σε ψυχιατρικό ίδρυμα. Μόλις 18 μήνες αργότερα ήταν και πάλι ελεύθερος.
Η ταινία λογοκρίθηκε άγρια και απ' την κυβέρνηση αλλά και απ' τις τοπικές αρχές της Βιέννης. Μια πετσοκομμένη, ημιτελής εκδοχή της κατάφερε να διασωθεί σε ένα Ολλανδικό Μουσείο Κινηματογράφου (εντοπίστηκε εκεί το 1991), πράγμα που θεωρείται μίνι θαύμα από μόνο του, αν αναλογιστεί κανείς πόσο δύσκολα διατηρούνται τα υλικά του φιλμ εκείνης της εποχής αλλά και για το πώς γλίτωσε απ' τον πόλεμο. Είναι ένα απ' τα ελάχιστα αυστριακά εξπρεσιονιστικά φιλμ που επέζησαν -έστω και σε κουτσουρεμένη μορφή.
Ξαφνικά όμως, τον Οκτώβριο του 2015, ένας Γάλλος συλλέκτης επικοινώνησε με το Αρχείο Αυστριακού Κινηματογράφου για να ενημερώσει πως βρήκε ένα ενδιαφέρον φιλμ σε μια υπαίθρια παρισινή αγορά. Όταν οι Αυστριακοί ειδήμονες εξέτασαν το υλικό διαπίστωσαν πως είχαν μόλις βρει την αυθεντική, ολοκληρωμένη κόπια της Πόλης Δίχως Εβραίους, χωρίς περικοπές και με το αυθεντικό της τέλος!
Πέρα απ' το χαμένο τέλος, εξαιρετικό ενδιαφέρον έχουν και άλλες κομμένες σκηνές που δείχνουν την καθημερινότητα των Εβραίων στη Βιέννη και τον αντισημιτισμό που έπρεπε να υπομείνουν. Και γενικότερα, το πολιτικό μήνυμα της ταινίας και η απεικόνιση του δολοφονικού μίσους των αντισημίτων είναι πολύ πιο εμφανή και καυστικά στην κανονική εκδοχή.
Όταν ολοκληρωθεί η αποκατάσταση της κόπιας και χάρη στο πετυχημένο πλέον crowdfunding που έγινε, η Πόλη Δίχως Εβραίους θα μπορέσει επιτέλους να προβληθεί ολόκληρη, 90 ολόκληρα χρόνια μετά την πρεμιέρα της...
