Ήταν σχεδόν μεσάνυχτα, τελευταία προβολή σε ένα μισοάδειο Ολύμπιον, που είδα τη μεξικανική ταινία «Στον δρόμο» του Νταβίντ Πάμπλος. Δεν ξέραμε τι θα δούμε, αν και τα δύο βραβεία που είχε στις αποσκευές της, αυτό της Καλύτερης Ταινίας στο τμήμα «Ορίζοντες» και τον Queer Λέοντα στο πρόσφατο Φεστιβάλ της Βενετίας, μάς προδιέθετε για κάτι ενδιαφέρον. Αποδείχτηκε μια ταινία αποκαλυπτική και συγκλονιστική, μεγάλης ωμότητας και τόλμης.
Διαδραματίζεται στο βόρειο Μεξικό, όπου κυριαρχούν η βία των καρτέλ και ο τρόμος. Είναι μια ταινία με ανοιχτούς ορίζοντες, για φορτηγά και φορτηγατζήδες, άντρες που ερωτεύονται άντρες, ναρκεμπόρους και σκλάβους του σεξ, αλλά και για την ελπίδα να επιβιώσεις για χάρη ενός έρωτα. Ο Νταβίντ Πάμπλος δέχτηκε να μου μιλήσει την επόμενη μέρα, όσο διαρκούσε η δεύτερη προβολή της ταινίας και πριν από το Q&A, ενώ είχα ανακαλύψει στο μεταξύ ότι έχει υπογράψει άλλη μία επιτυχία, την ταινία «Ο χορός των 41» που προβάλλεται από το Netflix.
«Υπάρχει και φυλετικός και ταξικός ρατσισμός στο Μεξικό. Είμαστε μια κοινότητα που είναι μείγμα πολλών εθνοτήτων. Στερεοτυπικά οι αυτόχθονες ανήκουν στα χαμηλά στρώματα, αλλά δεν είναι καλό να γενικεύουμε».
― Βλέποντας την ταινία σας και έχοντας υπόψη όλα όσα φτάνουν μέχρι εμάς, αναρωτιέμαι, υπάρχει κανονική ζωή στο Μεξικό;
Το Μεξικό βυθίζεται στη βία εδώ και πολλά χρόνια, αλλά έχουμε και την Πόλη του Μεξικού όπου η βία είναι πιο ελεγχόμενη, όπως και σε άλλες πόλεις, καθώς στο κέντρο τους ζει το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού. Και παρόλο που είναι σπάνιο στα προάστια, υπάρχουν ορισμένα σημεία όπου η ζωή μπορεί να είναι πολύ πιο φυσιολογική. Ωστόσο, αυτό που βρίσκω συναρπαστικό είναι ότι, ακόμη και σε μέρη όπου η βία είναι η κυρίαρχη πραγματικότητα, οι άνθρωποι προσπαθούν να κρατηθούν από την καθημερινή τους ζωή, από τις δουλειές τους, από την οικογένειά τους, από οτιδήποτε τούς δίνει σκοπό και νόημα. Αυτό είναι που με συναρπάζει, αυτή η ανθεκτικότητα, το να μην το βάζεις κάτω και να παλεύεις για τα πράγματα που έχουν σημασία. Ακόμα και η Τιχουάνα, μια πόλη που πριν από δεκαπέντε χρόνια ήταν ένα προβληματικό μέρος, τώρα έχει κάπως βελτιωθεί ή τουλάχιστον έχει περιοριστεί το κακό. Βλέπεις ότι η πόλη έχει ξεφύγει από τα προβλήματά της, η νυχτερινή ζωή έχει ζωντάνια, υπάρχει πολιτισμός, υπάρχει επιθυμία για ζωή. Αυτό είναι που με συγκινεί βαθιά στη μεξικανική κοινωνία.
― Απ’ ό,τι καταλαβαίνω, ανήκετε σε μια νέα γενιά που οραματίζεται την αναγέννηση του Μεξικού;
Θέλω να ελπίζω, ναι, ότι είναι δυνατό. Βλέπω σε πολλά μέρη ότι αντιστέκονται. Αυτό είναι επίσης κάτι που μου δίνει ελπίδα, η αντίσταση.
― Στην ταινία σας υπάρχει ένας αρχηγός της μαφίας που διαθέτει χαρέμι από αγόρια- σκλάβους του σεξ. Αν υπάρχει κάποια βάση σε αυτό, πώς βρήκατε το θάρρος να το δείξετε;
Παρόλο που πολλά πράγματα στην ταινία βασίζονται στην πραγματικότητα ή σε πραγματικές ιστορίες, αποτελούν μέρος της μυθοπλασίας του σεναρίου. Δεν αναφέρω ονόματα και η όλη συνθήκη είναι μάλλον θολή. Από τη στιγμή που δεν μιλάω για συγκεκριμένα πρόσωπα, ούτε αποκαλύπτω κάποια ονόματα, είμαι ασφαλής. Επίσης, για να είμαι ειλικρινής, περιμένουμε να δούμε τι θα συμβεί όταν προβληθεί η ταινία στο Μεξικό. Την προβάλαμε μόνο στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Μορέλια πριν από τρεις εβδομάδες και θα κάνει πρεμιέρα στο Μεξικό στις 26 Μαΐου. Έτσι κι αλλιώς, πολλά από τα πράγματα που παρουσιάζονται στην ταινία είναι εντελώς ξεκομμένα από τον πολιτισμό και τον κόσμο του κινηματογράφου. Οι πραγματικότητες που ενέπνευσαν την ταινία δεν αναφέρονται απαραίτητα σε αναγνωρίσιμες καταστάσεις, που έτσι κι αλλιώς αποτελούν έναν πολύ μακρινό κόσμο. Δεν ξέρω αν η ταινία μου θα φτάσει σε αυτόν.
― Κι αν φτάσει; Αν γίνει, που σας το εύχομαι, μεγάλη επιτυχία;
Ακόμα κι έτσι, νομίζω ότι από τη στιγμή που δεν στοχοποιώ κάποιον, είμαι ασφαλής.
― Πάντως αντανακλά όλα όσα ακούμε για το Μεξικό κι αυτό είναι λυπηρό.
Αυτή είναι η πραγματικότητα. Οι νέοι είναι εκτεθειμένοι στη βία και στις απαγωγές. Πριν από μερικά χρόνια πολλοί νέοι άντρες συμμετείχαν στα καρτέλ γιατί τους προσφέρθηκαν καλά λεφτά και η προοπτική μιας πλουσιοπάροχης ζωής που δεν είχαν γευτεί ποτέ πριν, κι ας ήξεραν ότι το πιθανότερο ήταν να μη ζήσουν για πολύ. Έλεγαν ότι προτιμούσαν να ζήσουν μερικά χρόνια πλούσιοι παρά το υπόλοιπο της ζωής τους φτωχοί. Οπότε, πολλοί νέοι άντρες πήγαν και δούλεψαν για τα καρτέλ. Σε αρκετές περιπτώσεις δεν είχαν καν το δικαίωμα της επιλογής, καθώς τους απήγαγαν και αναγκάστηκαν να δουλέψουν γι’ αυτούς τους ανθρώπους, οι οποίοι φυσικά δεν απευθύνονται στη μεσαία τάξη αλλά στα πιο φτωχά στρώματα. Αυτή είναι η πραγματικότητα, και όχι μόνο στο Μεξικό, σε ολόκληρο τον κόσμο.
― Αλήθεια, αποκαλύφθηκε ποτέ τι απέγιναν οι 43 φοιτητές που δολοφονήθηκαν και πετάχτηκαν σε ομαδικό τάφο;
Όχι εντελώς. Βρέθηκαν σάκοι με κάποια πτώματα, αλλά οι περισσότεροι δεν βρέθηκαν ποτέ. Κι έχουν περάσει δέκα χρόνια.
― Η ταινία σας διαδραματίζεται στο βόρειο Μεξικό. Αποτελεί το πιο φτωχό και προβληματικό κομμάτι της χώρας;
Όχι απαραίτητα. Υπάρχουν και πλούσιες περιοχές στον Βορρά. Αποφασίσαμε να γυρίσουμε την ταινία στην πόλη Σιουδάδ Χουάρες λόγω του τοπίου. Είναι μια πόλη που βρίσκεται στην έρημο, στην οποία ζουν πολλοί μετανάστες. Αποτελεί επίσης πέρασμα για πολλά φορτηγά, οπότε είναι μέρος του κόσμου των φορτηγατζήδων. Αυτό την κάνει πολύ ιδιαίτερη.
― Στην προβολή αναφερθήκατε σε έναν φωτογράφο, η δουλειά του οποίου έπαιξε καθοριστικό ρόλο στο θέμα της ταινίας.
Ναι, είναι ο Λουίς Γκαρσία από την Οαχάκα, που πριν από δεκατρία χρόνια φωτογράφισε πολλούς φορτηγατζήδες. Είναι γκέι και με ενδιέφερε πάρα πολύ αυτός ο κόσμος των μάτσο αντρών που αποτύπωσε στις φωτογραφίες του. Μου ομολόγησε μάλιστα ότι έχει πάει με πολλούς από αυτούς, αν και επρόκειτο για ετεροφυλόφιλους άντρες με οικογένειες και παιδιά. Η δουλειά του πυροδότησε τη βασική ιδέα της ταινίας. Ερωτεύτηκα τον κόσμο αυτό και την εικονογραφία του.
― Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον το ότι οι περισσότεροι ηθοποιοί σας είναι ερασιτέχνες. Μάλιστα πείστηκαν αφενός να παίξουν σε μια καταγγελτική για τα καρτέλ ταινία, αφετέρου να συμμετάσχουν σε ομοερωτικές σκηνές.
Έπαιξε μεγάλο ρόλο η προετοιμασία. Ο τρόπος με τον οποίο τους προσεγγίζεις, τους μιλάς, τους εξηγείς τι θέλεις να κάνεις. Νομίζω ότι έχει σημασία η ανθρώπινη επαφή, οι ουσιαστικές ανθρώπινες σχέσεις, για να κερδίσεις την εμπιστοσύνη τους και να τους εμπλέξεις στο πρότζεκτ. Υπήρξε ένα αμοιβαίο πάθος γι’ αυτό που κάναμε, με αποτέλεσμα να τους εντάξουμε ουσιαστικά στα θέματα που θίγει η ταινία. Επομένως, είναι πολύ σημαντικό το πώς σχετίζεσαι μαζί τους. Το βρήκαν πολύ ενδιαφέρον. Οι άνθρωποι θέλουν πραγματικά να μοιραστούν τις ιστορίες τους, να μιλήσουν για τη δική τους πραγματικότητα. Και βρήκα πραγματικά συναρπαστικό το ότι στη Σιουδάδ Χουάρες οι άνθρωποι θέλησαν να ανοιχτούν και να μιλήσουν, παρόλο που είναι πολύ δύσκολο για τους περισσότερους. Δεν ξέρω τι ακριβώς συμβαίνει, αλλά είναι ανοιχτοί οι άνθρωποι εκεί. Νομίζω ότι γενικά στο βόρειο Μεξικό οι άνθρωποι είναι πολύ πιο εκφραστικοί, ίσως επειδή θέλουν πραγματικά να δημιουργήσουν μια κοινότητα, καθώς η πόλη είναι πολύ σκληρή. Οι μεταξύ τους δεσμοί είναι πολύ ισχυροί. Αυτό είναι κάτι που μου έλεγαν συνεχώς. Η Σιουδάδ Χουάρες είναι μια πολύ δύσκολη πόλη για να ζήσει κανείς, για πολλούς λόγους, όχι μόνο λόγω της βίας, και αυτό που την κάνει βιώσιμη είναι οι άνθρωποι.
― Συμμετείχαν στη διαμόρφωση του σεναρίου;
Ήταν ένας συνδυασμός πολλών πραγμάτων. Το σενάριο δημιουργήθηκε μετά από έρευνα που έκανα μιλώντας με οδηγούς φορτηγών, αφού πρώτα κατάλαβα τους κανόνες του κόσμου τους, τον τρόπο που μιλάνε και το πώς σχετίζονται μεταξύ τους. Στη συνέχεια, όταν έκανα το κάστινγκ της ταινίας, η συνύπαρξη με τους ανθρώπους που είχα στη διάθεσή μου επηρέασε τη συγγραφή του σεναρίου, ορισμένα πράγματα που μου είπαν, ορισμένες φράσεις που χρησιμοποιούσαν, ακόμη και ιστορίες που μου έλεγαν. Για παράδειγμα, η ιστορία του άντρα που εξηγεί γιατί οι οδηγοί φορτηγών είναι οι καλύτεροι εραστές είναι κάτι που άκουσα από έναν από αυτούς. Ακόμη και η ιστορία με τα πτώματα στην καρότσα ενός φορτηγού είναι κάτι που συνέβη σε κάποιον. Ήμουν πάντα ανοιχτός, αφήνοντας την πραγματικότητα να μεταπλάσει το έργο.
― Εν τω μεταξύ, αυτοί οι άνθρωποι μοιάζουν αυτόχθονες, διαφορετικοί από τους κατοίκους των πόλεων. Υπάρχει φυλετικός ρατσισμός;
Υπάρχει και φυλετικός και ταξικός ρατσισμός στο Μεξικό. Είμαστε μια κοινότητα που είναι μείγμα πολλών εθνοτήτων. Στερεοτυπικά, οι αυτόχθονες ανήκουν στα χαμηλά στρώματα, αλλά δεν είναι καλό να γενικεύουμε.
― Χρησιμοποιήσατε intimacy coordinator για τις ερωτικές σκηνές. Προσωπικά απόρησα με το πόσο αποκαλυπτικές είναι οι ομοερωτικές σκηνές.
Οφείλεις να είσαι ξεκάθαρος με τους ηθοποιούς σου από την αρχή. Πρέπει να τους εξηγήσεις τι ακριβώς θέλεις να δεις και να το καταλάβουν. Ήμουν ξεκάθαρος από την πρώτη στιγμή ότι θα δούμε στύση και είχαν συμφωνήσει. Άλλωστε, είχαν διαβάσει το σενάριο, ήξεραν τι σήμαιναν αυτές οι σκηνές και γιατί έπρεπε να τις κάνουν. Κάναμε πολλές πρόβες με ρούχα, ήταν σαν να χορογραφούσαμε τις κινήσεις μηχανικά, κι όταν ήταν όλα ξεκάθαρα γύρω από το τι επρόκειτο να συμβεί, κάναμε το γύρισμα με σεβασμό από όλους στο σετ. Η γυναίκα που εκτός από intimacy coordinator ήταν και acting coach προστάτευσε τους ηθοποιούς αλλά και μένα, υποστηρίζοντας αυτό που είχα στο μυαλό μου. Είχαμε δουλέψει για δύο μήνες και είχαμε αναπτύξει τεράστια εμπιστοσύνη ανάμεσά μας. Αυτό για μένα είναι και το κλειδί για μια επιτυχημένη συνεργασία σε ένα κινηματογραφικό γύρισμα, τόσο με το συνεργείο όσο και με τους ηθοποιούς. Είμαστε όλοι μαζί σε αυτό, και είναι ουσιαστικό όταν έχεις να γυρίσεις τέτοιες σκηνές.
― Το νεαρό αγόρι, ο πρωταγωνιστής σας, με συγκίνησε με την ερμηνεία του και την τόλμη του. Είναι επίσης ερασιτέχνης, σωστά;
Ναι, και η καταγωγή του είναι εμφανής στην παρουσία του, στα μάτια του, στο βλέμμα του. Όλα είναι αποτέλεσμα της ζωής του, όλων όσα έχει δει και βιώσει μέχρι τώρα. Όπως πολλά παιδιά από τις γειτονιές της Σιουδάδ Χουάρες, έχει ζήσει τη βία και θα μπορούσε να αποτελεί ακόμα έναν αριθμό, ακόμα έναν νεκρό. Αλλά κατάφερε να αποδράσει και να κάνει κάτι για τον εαυτό του, και δεν εννοώ μόνο την ταινία. Ίσως μάλιστα εξελιχθεί σε ηθοποιό, είχε ήδη κάποιες προτάσεις.
― Η ταινία βραβεύτηκε στη Βενετία με το Queer Lion. Έχει σημασία για εσάς το συγκεκριμένο βραβείο;
Ήταν μια καθολική απόφαση της επιτροπής γιατί η ταινία λέει την ιστορία δύο αντρών σε ένα μη αναμενόμενο περιβάλλον με έναν συγκεκριμένο τόνο και δεν ωραιοποιεί τίποτα. Θεωρώ ότι αναγνωρίστηκε η επιθυμία μου να πω αυτή την ιστορία με τον τρόπο που την είπα. Επίσης, σημαίνει πολλά για μένα το ότι έχω τη στήριξη της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας.
― Έχετε κάνει μία ακόμα διάσημη ταινία με γκέι θεματική που προβλήθηκε και από το Netflix, τον «Χορό των 41».
Βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα από το 1901 που όμως δεν έχουν καταγραφεί στην επίσημη ιστορία της χώρας, καθώς εμπλεκόταν ο γαμπρός του Προέδρου του Μεξικού, ενός δικτάτορα από τον οποίο μας απάλλαξε η Μεξικανική Επανάσταση. Είχε κάνει ό,τι περνούσε από το χέρι του για να κρύψει την ανάμειξη του γαμπρού του, ώστε να μη βρίσκεται το όνομά του στη λίστα των 41 αντρών που πιάστηκαν από την αστυνομία να συμμετέχουν σε ένα πάρτι μεταξύ αντρών. Η ειρωνεία είναι ότι σήμερα το μόνο όνομα που ξέρουμε ότι συμμετείχε με βεβαιότητα είναι αυτό του Ιγκνάσιο ντε λα Τόρε, του γαμπρού του δικτάτορα.
― Δεν αποτέλεσε μεγάλο σκάνδαλο στην εποχή του;
Ναι, ήταν και πολλά σημαντικά μέλη της υψηλής κοινωνίας ανάμεσά τους, αλλά λάδωσαν και σώθηκαν. Οι υπόλοιποι κατέληξαν στην εξορία της Γιουκατάν. Οι μόνες πληροφορίες που έχουμε είναι από εφημερίδες μικρής κυκλοφορίας, καθώς οι μεγάλες το έθαψαν. Μερικοί ιστορικοί επίσης αναφέρονται στα γεγονότα.
― Αντιμετωπίσατε αντιδράσεις όταν βγήκε η ταινία;
Όχι, άλλωστε έχουν περάσει εκατό χρόνια και παραπάνω. Οι περισσότεροι δεν είχαν ξανακούσει την ιστορία, αλλά τους ενδιέφερε για λόγους κουτσομπολιού. Άγγιξε τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα σε κάποιο βαθμό. Πρόκειται για κριτική μιας συγκεκριμένης ιστορικής περιόδου. Αντανακλά την εποχή και το καθεστώς, ενώ αποκαλύπτει τις δυναμικές μιας κοινωνίας δύο διαφορετικών ταχυτήτων, το πώς λειτουργούσε η κοινωνία τότε, πώς κάποιοι άντρες ζούσαν καταπιεσμένοι σε μια κοινωνία που τους καταδίκαζε. Η ταινία αναλύει τα γεγονότα, αλλά προσωπικά δεν ήθελα να αναγάγω τον κεντρικό ήρωα, τον γαμπρό του Προέδρου, σε ήρωα, σε έναν φοβερό τύπο, γιατί δεν ήταν κιόλας. Για μένα αποτελεί μέρος της Ιστορίας την οποία θέλω να τιμήσω∙ θέλω να κατανοήσω γιατί κάποια πράγματα συνέβησαν όπως συνέβησαν. Δεν προβάλλω καλούς και κακούς ανθρώπους, αλλά ανθρώπους παγιδευμένους σε ένα σύστημα που δούλευε με συγκεκριμένο τρόπο. Αυτό αποκαλύπτει η ταινία. Οπότε, ακόμα και αν δεν συμφωνείς με τα γεγονότα, νιώθεις ενσυναίσθηση για τους χαρακτήρες.
― Πάντως, έχετε υπογράψει δύο queer ταινίες με μεγάλη επιτυχία στο Μεξικό.
Πράγμα που αποδεικνύει ότι μπορούν να γίνουν queer ταινίες στο Μεξικό. Ωστόσο δεν σημαίνει ότι είναι εύκολο. Και οι δύο έγιναν με μεγάλες δυσκολίες και πολύ μόχθο, ακριβώς επειδή σχετίζονταν με queer θεματικές. Ήταν πολύ δύσκολο. Χρειάστηκε τρεις φορές η προσπάθεια που χρειάζεται μια άλλη ταινία που δεν είναι queer. Ως σκηνοθέτης, κάνεις ταινίες για σένα, τις ταινίες που θέλεις εσύ ο ίδιος να δεις.
― Οπότε πρέπει να περιμένουμε μέχρι τον Μάιο την πρεμιέρα για να δούμε αν άξιζε τον κόπο;
Μέχρι στιγμής η ταινία έχει προκαλέσει μεγάλο ενδιαφέρον στην queer κοινότητα και μετά την προβολή στο Φεστιβάλ της Μορέλια, όπου είχε ενθουσιώδη αποδοχή, δημιούργησε μεγάλες προσδοκίες. Ελπίζω ότι θα φέρει κόσμο στις αίθουσες.
Το τρέιλερ της ταινίας «On the Road»
