12 φιλίες που άλλαξαν το σινεμά

ΖΑΝ ΛΥΚ ΓΚΟΝΤΑΡ- ΡΑΟΥΛ ΚΟΥΤΑΡ

O Γκοντάρ με τον Κουτάρ στα γυρίσματα του A Bout de Souffle

Ο φωτορεπόρτερ Κουτάρ έδωσε στον Γκοντάρ την ελευθερία που επιθυμούσε, για να σπάσει τον ακαδημαϊσμό και να δέσει τις εικόνες του, με κομμένη την ανάσα. Από το A Bout de Souffle μέχρι τον Τρελό Πιερό, το νέο κύμα του γαλλικού κινηματογράφου οφείλει πολλά στο συμπαγές ύφος που δημιούργησαν ο Γαλλοελβετός σκηνοθέτης με τον οπερατέρ, τον οποίο συνέχισε να τιμά στα επόμενα χρόνια.

ΜΑΡΤΙΝ ΣΚΟΡΣΕΖΕ-ΘΕΛΜΑ ΣΚΟΥΝΜΕΪΚΕΡ

O Μάρτιν Σκορσέζε και η Θέλμα Σκουνμέικερ στα γυρίσματα της ταινίας "Hugo".

"Πώς γίνεται μια καλή κυριούλα σαν κι εμένα να εργάζεται σε τόσο βίαιες ταινίες; Μα, έγιναν βίαιες μόνο όταν ξεκίνησα να τις μοντάρω εγώ", απάντησε η αειθαλής, και αμετακίνητη μοντέζ του Μάρτιν Σκορσέζε, όταν ρωτήθηκε πώς λειτουργεί η πολύχρονη συνεργασία τους. Με την υπομονή της, η κάποτε σύζυγος του επίσης σκηνοθέτη Μάϊκλ Πάουελ (ίνδαλμα του Σκορσέζε) ξεθόλωσε πολλές αποφάσεις του ορμητικού σκηνοθέτη, και η συνεργασία τους δεν αμφισβητείται, όσο ζουν και είναι γεροί.

ΜΠΙΛΙ ΓΟΥΑΪΛΝΤΕΡ-ΙΖΑΚ ΝΤΑΪΑΜΟΝΤ

O Μπίλι Γουάιλντερ και ο Ιζακ Ντάιαμοντ όταν έγραφαν το σενάριο της ταινίας "Irma la Douce"

Οι άνδρες που καυγαδίζουν και κρατάνε μούτρα ο ένας στον άλλο, με σπαρταριστότερο παράδειγμα τον Τζακ Λέμον με τον Γουόλτερ Ματάου, στις ταινίες του Μπίλι Γουάϊλντερ, αντικατοπτρίζουν την "εμείς μαζί δεν κάνουμε και χώρια δε μπορούμε" σχέση του κορυφαίου σκηνοθέτη με τον αγαπημένο του σεναριογράφο, Ι.Α.Λ, χαϊδευτικά αποκαλούμενο Ιζ, Ντάϊαμοντ, με τον οποίο συνέγραψαν 12 ταινίες σε 25 πυρετωδώς κωμικά χρόνια, ανάμεσα στις οποίες τις απερίγραπτα καλές Γκαρσονιέρα, Μερικοί το Προτιμούν Καυτό και 1,2,3.

ΣΤΙΒΕΝ ΣΠΙΛΜΠΕΡΓΚ-ΤΖΟΝ ΓΟΥΙΛΙΑΜΣ

Στίβεν Σπίλμπεργκ και Τζον Γουίλιαμς

Αν και ο ρέκορντμαν στις μουσικές υποψηφιότητες για Όσκαρ είναι μεγαλύτερος από τον Στίβεν Σπίλμπεργκ, και οι επενδύσεις του επεκτείνονται σε πολλές κινηματογραφικές σειρές, όπως ο Πόλεμος των Άστρων, ο Ιντιάνα Τζόουνς και ο Χάρι Πότερ, η σχέση τους ξεπερνάει τα όρια της αγαστής συνεργασίας και καθορίζει το ύφος και των δύο. Οι δύο νότες από τα Σαγόνια του Καρχαρία έχουν γράψει ιστορία, εφάμιλλη της μιας απειλητικής νότας του Ψυχώ που εφηύρε ο Μπέρναρντ Χέρμαν για τον Άλφρεντ Χίτσκοκ, και η ρευστή χρήση των εγχόρδων ταίριαξε γάντι στον συναισθηματισμό των ταινιών του Σπίλμπεργκ, με δραματικές κορυφώσεις τον ΕΤ και τη Λίστα του Σίντλερ. Κινηματογραφικά μιλώντας, συνεννοούνται ενστικτωδώς, όπως δύο φίλοι ξέρουν τι θα κάνουν, απλώς με ένα βλέμμα.

ΛΕΟΣ ΚΑΡΑΞ- ΝΤΕΝΙ ΛΑΒΑΝ

Ο Λέος Καράξ και ο Ντένι Λαβάν με την Κάιλι Μινόγκ στις Κάννες το 2012 για την ταινία "Holy Motors". Φωτο: EPA/IAN LANGSDON

Επί 30 και πλέον χρόνια, ο Ντενί Λαβάν για τον Λεός Καράξ είναι ότι ο Ζαν Πιέρ Λεό για τον Φρανσουά Τριφό. Με τη διαφορά πως ο πρόωρος θάνατος του Τρυφό έριξε τον Λεό αδέσποτο στην αγορά, ενώ ο Λαβάν πάντα κρατά περίοπτη θέση στις ταινίες του Καράξ. Αν η Φράνσις Μακντόρμαντ έχει δηλώσει πως τα αγόρια (δηλαδή ο σύζυγος της Τζόελ Κοέν και ο αδελφός του) την έχουν βάλει να κάνει απίθανα πράγματα, τότε ο Λαβάν, που δεν είναι κάτι παραπάνω από φίλος και συνεργάτης του Καράξ, δίνει εντελώς νέα διάσταση στην έννοια του ηθοποιού, αφού έχει κάνει τον ακροβάτη, το ζώο, τον εραστή, ή κάτι σαν άνθρωπο, συνήθως μεταμφιεσμένος!

ΝΤΑΝΙ ΜΠΟΪΛ-ΑΝΤΟΝΙ ΝΤΟΝΤ ΜΑΝΤΛ

Το Slumdog Millionaire είναι η πρώτη εξ ολοκλήρου ψηφιακά γυρισμένη ταινία που βραβεύτηκε με Όσκαρ φωτογραφίας.

Η δουλειά του διευθυντή φωτογραφίας, όταν δεν είναι αυτόνομα καρτποσταλική, συνήθως επισκιάζεται από τον σκηνοθέτη του. Το θέμα σηκώνει μεγάλη κουβέντα, αλλά ο Βρετανός Ντάνι Μπόϊλ μπορεί να υπερηφανευθεί πως διάλεξε τον συμπατριώτη του, Άντονι Ντοντ Μαντλ, ο οποίος είχε στο ενεργητικό του πολύ ανεξάρτητο σινεμά, με ειδίκευση στο Dogma, για να εφαρμόσει την ψηφιακή σβελτάδα του στις νευρώδεις, φουλ μονταρισμένες ταινίες του. Το Slumdog Millionaire είναι η πρώτη εξ ολοκλήρου ψηφιακά γυρισμένη ταινία που βραβεύτηκε με Όσκαρ φωτογραφίας. Οι αεικίνητες μικροκάμερες του Μαντλ έμπαιναν παντού και το αποτέλεσμα έφερε την συναισθηματική και σωματική αμεσότητα που δε θα μπορούσε να επιτύχει αλλιώς ο Μπόϊλ. Από τα Εκατομμύρια κι ένθεν, δουλεύουν πάντα μαζί.

ΑΛΦΡΕΝΤ ΧΙΤΣΚΟΚ-ΧΑΛ ΠΕΡΕΪΡΑ

Tα διαμερίσματα-τηλεοράσεις του ηδονοβλεπτικού Σιωπηλού Μάρτυρα σχεδιασμένα από τον Χαλ Περέιρα.

Για τον Άλφρεντ Χίτσκοκ, το σινεμά ήταν ολόκληρη η ζωή του. Με τους συνεργάτες του δεν είχε πάντα τις πιό αρμονικές ή καθαρές σχέσεις: με τον παραγωγό Ντέϊβιντ Ο' Σέλζνικ, προσπάθησε να βγει νικητής στην άνιση μάχη του με την δικτατορία των στούντιο, ενώ με τους ηθοποιούς του, κυρίως με τις γυναίκες, ήθελε να προσαρμόσει τις ικανότητες τους στο αποτέλεσμα που είχε στο μυαλό του, πολλές φορές αγνοώντας την προσωπικότητά τους. Οι υπέροχες, έγχρωμες και σινεμασκόπ ταινίες του στην αμερικανική περίοδο της δεκαετίας του 50 οφείλονται στον καταπληκτικό σχεδιασμό του Χαλ Περέϊρα, ενός πολύπειρου σκηνογράφου, εργάτη του σινεμά και εντολοδόχου των storyboards του σκηνοθέτη. Αν κάτι ξεχωρίζει απόλυτα στο έργο του Χίτσκοκ είναι η υψηλή αίσθηση αρχιτεκτονικής. Από τα διαμερίσματα-τηλεοράσεις του ηδονοβλεπτικού Σιωπηλού Μάρτυρα μέχρι το μεθυστικό doppelganger του Δεσμώτη του Ιλίγγου, η συνεργασία παραμένει από τα χορταστικότερα κινηματογραφικά δώρα για τη μεγάλη οθόνη.

ΘΟΔΩΡΟΣ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ-ΕΛΕΝΗ ΚΑΡΑΪΝΔΡΟΥ

Η Ελένη Καραΐνδρου μαζί με τον Θεόδωρο Αγγελόπουλο στην παρουσίαση της μουσικής για την ταινία "Η σκόνη του χρόνου". Φωτο: ΑΠΕ ΜΠΕ/ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΣΑΪΤΑΣ

Ο Θόδωρος Αγγελόπουλος είχε έναν πιστό θίασο συνεργατών, που γνώριζαν τι ήθελε να βγάλει σε κάθε σκηνή. Αν ωστόσο τολμούμε να υποθέσουμε πως ο Έλληνας σκηνοθέτης γνώριζε από πριν περίπου τι ήθελε να γυρίσει και να μοντάρει, ο μόνος τεχνικός συνεργάτης του που μπορούσε να προσθέσει τη συγκίνηση και τον έξτρα τόνο ήταν η Ελένη Καραΐνδρου, με την οποία συνήθιζε να συζητά για τη μουσική της ήδη από τη φάση της συγγραφής του σεναρίου, ακόμη και πριν από αυτό, όπως στην περίπτωση του 17λεπτου αυτοσχεδιασμού της στο πιάνο που του έδωσε σε κασέτα για να ακούσει, για έμπνευση. Μια βαθιά, δημιουργική φιλία.

ΙΝΓΚΜΑΡ ΜΠΕΡΓΚΜΑΝ-ΛΙΒ ΟΥΛΜΑΝ

H Λιβ Ούλμαν και ο σκηνοθέτης Ίνγκμαρ Μπέργκμαν στα γυρίσματα της ταινίας "Face to Face", 1976

Πάθος, οργή, φιλία, ήταν η σειρά των συναισθημάτων που χαρακτήρισε τη θυελλώδη σχέση του σκηνοθέτη Ίνγκμαρ Μπέργκμαν με την ηθοποιό Λιβ Ούλμαν. Ο Σουηδός και η Νορβηγή ξεκίνησαν με την πάντα μοντέρνα "Περσόνα" και όταν τα τσούγκρισαν (όπως εξηγεί η Ούλμαν στο νοτκιμαντέρ για τον δεσμό τους), εκείνη σάλπαρε για άλλα λιμάνια, βρίσκοντας καλλιτεχνικό καταφύγιο στο σινεμά του Γιάν Τροέλ και τους Μετανάστες, ώσπου κόντεψε να καταστραφεί από κακές χολιγουντιανές επιλογές σε χρόνο ρεκόρ. Η Ούλμαν υπήρξε αρκετά έξυπνη να μην μπερδέψει τον πόνο με την ωφέλεια και ξαναγύρισε στον αγαπημένο της σκηνοθέτη για να γυρίσουν μαζί τα αριστουργήματα που προηγήθηκαν του κύκνειου άσματος του, Φανί και Αλέξανδρος, δηλαδή το Πρόσωπο με Πρόσωπο, το Σκηνές από Έναν Γάμο και φυσικά το Σκιές και Ψίθυροι. Όταν τα προσωπικά παύουν να αποτελούν ζήτημα, η σκανδιναβική ψυχραιμία πρυτανεύει του πάθους και γίνεται σπουδαίο σινεμά.

ΤΖΟΝ ΦΟΡΝΤ-ΤΖΟΝ ΓΟΥΕΪΝ

O Τζον Φορντ και ο Τζον Γουέιν στα γυρίσματα της ταινίας "Donovan´s Reef" το 1963.

Όπως ο Φρεντ Αστέρ χάρισε class στην Τζίντζερ Ρότζερς και εκείνη του ανταπέδωσε σεξ στα χορευτικά τους βήματα, έτσι και ο Τζον Φορντ έκανε σταρ τον φιλόδοξο Τζον Γουέϊν και ο ρωμαλέος ηθοποιός έδωσε πρόσωπο στα σπουδαία γουέστερν του, όπως την Αιχμάλωτη της Ερήμου και την Ταχυδρομική Άμαξα. Ο Παππούλης και ο Δούκας παρέμειναν φίλοι για 50 χρόνια, και δεν είχαν καμία προστριβή, γιατί ήταν ξεκάθαρο από την αρχή πως το μοναδικό αφεντικό στη σχέση τους ήταν ο σκηνοθέτης.

ΜΠΕΡΝΑΡΝΤΟ ΜΠΕΡΤΟΛΟΥΤΣΙ-ΒΙΤΟΡΙΟ ΣΤΟΡΑΡΟ

Μπερνάρντο Μπερτολούτσι και Βιτόριο Στοράρο στα γυρίσματα της ταινίας "Ο Τελευταίος Αυτοκράτορας".

Ο τεράστιος καμβάς πάνω στον οποίο ζωγράφιζε ο Μπερνάρντο Μπερτολούτσι τα πολιτικά του έπη, όπως τον Κομφορμίστα, την Στρατηγική της Αράχνης αλλά και τις μεγάλες υπαρξιακές του περιπέτειες, από την αυτοκρατορική Κίνα, μέχρι την μυστικιστική Ινδία και την ζεστή έρημο, οφείλονται εν πολλοίς στη σοφή χρήση του φωτός από τον μαέστρο Βιτόριο Στοράρο, ο οποίος εδώ και χρόνια εφαρμόζει στο σινεμά τη θεωρία των χρωμάτων του Γκέτε. Για 23 χρόνια και 8 ταινίες, η φιλία των δύο Ιταλών έδωσε αριστουργήματα.

ΤΖΟΡΤΖ ΚΙΟΥΚΟΡ-ΚΑΘΡΙΝ ΧΕΜΠΟΡΝ

O Τζορτζ Κιούκορ με την Κάθριν Χέπμπορν στα γυρίσματα της ταινίας "Adam's Rib", 1949.

Η λίστα με τους σκηνοθέτες που έχουν ηθοποιούς φετίχ είναι μεγάλη: από τον Σκορσέζε με τον Ντε Νίρο και εσχάτως με τον Ντι Κάπριο, και τον Μπέρτον με τον Τζόνι Ντεπ, μέχρι τον Χάουαρντ με τον Χανκς και τον Άντερσον με τον Μπιλ Μάρεϊ. Η περίπτωση του Τζορτζ Κιούκορ με την Κάθριν Χέμπορν στη χρυσή εποχή του Χόλιγουντ είναι ελαφρώς διαφορετική. Υπήρξαν εξαιρετικοί φίλοι, χωρίς την ευχή και τη κατάρα του ερωτικού ενδιαφέροντος ή του ομόφυλου ανταγωνισμού, και ενίοτε ο ένας στήριξε ή έσωσε τον άλλο, από τους σκοπέλους των στούντιο, χωρίς να εξαρτούν τις καριέρες τους πάνω στη φιλανθρωπία και τη ανάγκη. Το γούστο, το πνεύμα και η εξυπνάδα τους τους έφερε κοντά ήδη από τα 30ς και μαζί έφτιαξαν μερικές από τις κλασσικότερες κομεντί του αμερικανικού σινεμά. Κι ενώ κι άλλοι σκηνοθέτες ήξεραν το δύσκολο σπορ του σοφιστικέ screwball, όπως ο Πρέστον Στάρτζες και ο Λίο Μακάρεϊ (με τη συνδρομή της Αϊρίν Νταν) ο Κιούκορ με τη Χέμπορν έδειξαν την κλάση τους στις συνεργασίες που δοκίμασαν, είτε με τον Κάρι Γκραντ είτε με τον Σπένσερ Τρέϊσι.