Τα μυστήρια του πλατωνικού βίου

Τα μυστήρια του πλατωνικού βίου Facebook Twitter
Μεγάλο μέρος της ζωής του Πλάτωνα, όπως την έχουμε μάθει, βρίσκεται στις παράξενες, αλλόκοτες ιστορίες που υφάνθηκαν γι' αυτόν, για λόγους που μόνο να μαντέψουμε μπορούμε.
0

ΑΝΤΙΘΕΤΑ ΜΕ ΜΙΑ κοινή αντίληψη, ο Πλάτωνας δεν πέρασε ολόκληρη τη ζωή του ακούγοντας τον Σωκράτη να φιλοσοφεί στις κιονοστοιχίες της Αθήνας ή γράφοντας πολυσύνθετους διαλόγους. Κάποτε συνελήφθη και μεταφέρθηκε σε ένα σκλαβοπάζαρο για να πουληθεί ως σκλάβος. Ο λόγος για τον οποίο σπάνια ακούμε γι' αυτό είναι ο ίδιος λόγος για τον οποίο δεν έχει κυκλοφορήσει μια σημαντική βιογραφία του Πλάτωνα στα αγγλικά εδώ και σχεδόν 200 χρόνια. Οι πηγές για τη ζωή του είναι αναξιόπιστες και εξαιρετικά δύσκολο να αξιολογηθούν και να ερμηνευτούν.

Η υποδούλωσή του φέρεται να συνέβη ενώ ο Πλάτων ταξίδευε στην πατρίδα του από τη Σικελία το 384 π.Χ. Κάποιοι αρχαίοι βιογράφοι υποστηρίζουν ότι ο φιλόσοφος επιβιβάστηκε σε πλοίο με έναν Σπαρτιάτη που τον υποδούλωσε με εντολή του τυράννου των Συρακουσών, αλλά ένας νέος βιογράφος του Πλάτωνα, ο Robin Waterfield, υποστηρίζει στο βιβλίο του “Plato of Athens: A Life in Philosophy” ότι είναι πιο πιθανό να βρισκόταν σε εμπορικό πλοίο που έπεσε στα χέρια πειρατών. Οι θάλασσες ήταν γεμάτες από επιδρομείς εκείνη την περίοδο και είναι απολύτως πιθανό το πλοίο του Πλάτωνα να έπλευσε σε ύπουλα νερά. Η τύχη του άλλαξε όταν τον εντόπισε στην αγορά ένας θαυμαστής του, ο οποίος συμφώνησε να πληρώσει λύτρα για να εξασφαλίσει την απελευθέρωσή του.

Ο Πλάτωνας «δημιούργησε μια φιλοσοφία που ήταν αρκετά ευρύχωρη ώστε να περιλαμβάνει αντιφάσεις παραμένοντας άθικτη», και τελικά, αυτό είναι που έχει τη μεγαλύτερη διαχρονική αξία.

Ο Πλάτωνας δεν ανέφερε ποτέ τίποτα από αυτά στα γραπτά του. Πολύ σπάνια άλλωστε έγραφε για τον εαυτό του. Ο σύγχρονος βιογράφος πρέπει να συνθέσει στοιχεία από τα φιλοσοφικά του έργα, αποσπάσματα πληροφοριών που παρέχονται από βιογράφους και ιστορικούς που έζησαν αιώνες μετά τον θάνατό του και μια μικρή συλλογή επιστολών και επιγραμμάτων. Ο Waterfield διστάζει να απορρίψει το επεισόδιο της σύλληψης του Πλάτωνα ως αναληθές, επειδή οι συνθήκες είναι αξιόπιστες και η χρονολογία φαίνεται να ταιριάζει με όσα γνωρίζουμε για τις κινήσεις του. Αν η ιστορία είναι αληθινή, προσφέρει μόνο μια γεύση του τι μπορεί να μην γνωρίζουμε.

Ο συγγραφέας παραμένει επιφυλακτικός όμως απέναντι στις ρομαντικές ιστορίες που έχουν να κάνουν με τα ταξίδια που είχε κάνει ο Πλάτωνας για να συναντήσει φιλοσόφους και μάντεις –  στη Λιβύη για να μείνει με έναν μαθηματικό, στην Αίγυπτο για να μελετήσει κοντά στους ιερείς, στη Φοινίκη για να συναντήσει τους Μάγους και στη νότια Ιταλία για να ζήσει με τους Πυθαγόρειους. «Το γεγονός ότι δεν υπάρχουν δύο πηγές με το ίδιο δρομολόγιο», υποστηρίζει ο Waterfield, «δείχνει ότι ουσιαστικά πολλά από αυτά τα ταξίδια αποτελούν επινοήσεις».

Κι όμως ο Πλάτων όντως ταξίδεψε, μεταξύ άλλων στην πυθαγόρεια Ιταλία και, φυσικά, στη Σικελία. Το διάστημα που πέρασε με τον Διονύσιο Β΄, ηγεμόνα των Συρακουσών, δεν είναι  επαρκώς τεκμηριωμένο, αλλά ο Waterfield κάνει ό,τι μπορεί για να αναδείξει το πνεύμα της φιλοσοφικής μανίας που κατέλαβε την αυλή κατά τη διάρκεια των επισκέψεών του αλλά και την αποτυχία του Πλάτωνα να μεταρρυθμίσει τον τύραννο και να καθιερώσει ένα νέο σύνταγμα για λογαριασμό του.

Μεγάλο μέρος της ζωής του Πλάτωνα, όπως την έχουμε μάθει, βρίσκεται στις παράξενες, αλλόκοτες ιστορίες που υφάνθηκαν γι' αυτόν, για λόγους που μόνο να μαντέψουμε μπορούμε. Λέγεται, για παράδειγμα, ότι ο Πλάτωνας ήταν είτε προϊόν «παρθενογένεσης» (στην πραγματικότητα ήταν το τέταρτο παιδί της μητέρας του) είτε απόγονος του Απόλλωνα, θεού της προφητείας και της ποίησης. Ως μωρό, τα χείλη του υποτίθεται ότι προσέλκυσαν τις μέλισσες του Απόλλωνα και το στόμα του γέμισε με το μέλι τους. Αργότερα, την παραμονή της πρώτης συνάντησης με τον έφηβο Πλάτωνα, ο Σωκράτης ονειρεύτηκε ότι κρατούσε το πτηνό του Απόλλωνα, έναν νεαρό κύκνο, ο οποίος απέκτησε τα φτερά του και πέταξε μακριά τραγουδώντας. Την επόμενη μέρα, ο Σωκράτης αναγνώρισε τον Πλάτωνα ως το πτηνό του ονείρου του.

Ανάλογα με την εκάστοτε πηγή, ο Πλάτωνας ήταν άγαμος ή ακόλαστος, διψασμένος για εξουσία ή δουλοπρεπής, φυσιολογικός ή εκκεντρικός. Ευτυχώς για τον Waterfield, σε ό,τι αφορά την καταγωγή του Πλάτωνα, η αλήθεια είναι σχεδόν εξίσου ενδιαφέρουσα με τις μυθοπλασίες. Ο πατέρας του, ο οποίος πέθανε είτε λίγο πριν είτε λίγο μετά τη γέννησή του, καταγόταν από επιφανές πολιτικό σόι αλλά και, όπως ο ίδιος έλεγε στον κόσμο, από τον θεό Ποσειδώνα. Η μητέρα του, γόνος επίσης εύπορης δυναστείας, παντρεύτηκε αργότερα έναν θείο της για να κρατήσει τα χρήματα στην οικογένεια. Ο νέος σύζυγός της διατηρούσε παγώνια.

Η διαδεδομένη ημερομηνία γέννησης του Πλάτωνα είναι το 428/7 π.Χ., αλλά ο Waterfield πιστεύει ότι θα πρέπει να μετακινηθεί στο 424 π.Χ. ή και αργότερα, με βάση το γεγονός ότι δεν υπάρχουν στοιχεία που να τον δείχνουν να πολεμά στις τελευταίες μάχες του Πελοποννησιακού Πολέμου, όπως θα είχε κάνει αν ήταν αρκετά μεγάλος. Πιθανότατα γεννήθηκε στην Αίγινα, αλλά μεταφέρθηκε μικρός στην Αθήνα όταν οι Αθηναίοι κατέλαβαν το νησί κατά τη διάρκεια του πολέμου.

Το κύριο ενδιαφέρον μας για την ενήλικη ζωή του Πλάτωνα έγκειται στην ίδρυση αυτού που ο Waterfield αποκαλεί «το πιο επιτυχημένο ινστιτούτο ανώτατης εκπαίδευσης και έρευνας του αρχαίου κόσμου». Οι φοιτητές στην Ακαδημία του Πλάτωνα μελετούσαν τα πάντα, από πολιτική και λογική μέχρι φυσική και οφθαλμολογία, και ενθαρρύνονταν να διαφωνούν μεταξύ τους. Ο Πλάτωνας «δημιούργησε μια φιλοσοφία που ήταν αρκετά ευρύχωρη ώστε να περιλαμβάνει αντιφάσεις παραμένοντας άθικτη», και τελικά, αυτό είναι που έχει τη μεγαλύτερη διαχρονική αξία.

Πηγή: Literary Review  

Αρχαιολογία & Ιστορία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Τελικά, μας μαθαίνουν κάτι σήμερα ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης;  

Άκου την επιστήμη / Τελικά, τι μας μαθαίνουν σήμερα ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης;

Ο Γιάννης Πανταζόπουλος συζητά με τον Βασίλη Κάλφα, ομότιμο καθηγητή Φιλοσοφίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και κορυφαίο μεταφραστή των έργων του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη, για την παιδεία, το αποτύπωμα της φιλοσοφίας και τις ανθρώπινες επιθυμίες.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ο Πλάτωνας και τα ελαττώματά του

Αρχαιολογία & Ιστορία / Ο Πλάτωνας και τα ελαττώματά του

Τι είδους άνθρωπος ήταν ο Πλάτων και τι αδυναμίες είχε; Η απάντηση φαίνεται να κρύβεται σε 13 επιστολές, όμως οι μελετητές δεν μπορούν να απαντήσουν με σιγουριά για τη γνησιότητά τους.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΓΑΛΑΝΟΠΟΥΛΟΥ
Ο Σωκράτης ως ρομαντικός ήρωας

Βιβλίο / Ο Σωκράτης ως ρομαντικός ήρωας

Μόλις κυκλοφόρησε μια άκρως πρωτότυπη μελέτη του Πλάτωνα με τον τίτλο «Νυχτόραμα», όπου ο πανεπιστημιακός και συγγραφέας Ηλίας Παπαγιαννόπουλος φωτίζει άγνωστες λεπτομέρειες και σκοτεινές επισυνάψεις/ρωγμές της πλατωνικής «Πολιτείας» και του «Τίμαιου», μετατρέποντας τον Σωκράτη σε έναν άκρως ρομαντικό ήρωα.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Εν μέσω των γυναικών της αμαρτίας. Μια επίσκεψη στα Βούρλα τον Φλεβάρη του 1936

Αρχαιολογία & Ιστορία / Εν μέσω των γυναικών της αμαρτίας. Μια επίσκεψη στα Βούρλα τον Φλεβάρη του 1936

Η συγγραφέας, δημοσιογράφος και φεμινίστρια Λιλίκα Νάκου επισκέφθηκε το –υπό κρατική διαχείριση– πορνείο των Βούρλων τον Φλεβάρη του 1936, συνομίλησε με τις «γυναίκες της αμαρτίας» και μετέφερε τις εντυπώσεις της.
ΤΑΣΟΣ ΘΕΟΦΙΛΟΥ
Μέλι, Ρόδια, Aμβροσία: Τι έτρωγαν τελικά στον Όλυμπο οι Θεοί;

Αρχαιολογία & Ιστορία / Μέλι, Ρόδια, Aμβροσία: Τι έτρωγαν τελικά στον Όλυμπο οι Θεοί;

Τόσο οι γραπτές πηγές όσο και η εικονογραφία της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας αποκαλύπτουν ότι οι θεοί και οι ήρωες ήταν μάλλον εκλεκτικότεροι των θνητών ως προς τη διατροφή τους. Και τα φαγητά τους έκρυβαν κίνητρα πέρα από την πείνα...
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Ματίας Ρουστ: Μια ατέλειωτη ιστορία των ’80s

Αρχαιολογία & Ιστορία / Ματίας Ρουστ: Μια ατέλειωτη ιστορία των ’80s

Το βράδυ της 28ης Μαΐου 1987 ο 18χρονος Γερμανός προσγειώνεται με ένα Cessna στην Κόκκινη Πλατεία για να αποδείξει ότι «αν κάποιος σαν εμένα μπορεί να περάσει σώος και αβλαβής στην άλλη πλευρά, τότε δεν υπάρχει τόσο μεγάλος κίνδυνος, και ίσως να μπορούμε να τα βρούμε όλοι μεταξύ μας».
ΜΑΚΗΣ ΜΑΛΑΦΕΚΑΣ
Η Μεγαλόχαρη ως αστυνομικό λαγωνικό 

Αρχαιολογία & Ιστορία / Τα «αντιλωποδυτικά θαύματα» της Παναγίας

Μια δημοσιογραφική έρευνα που έκανε το 1933 ο αστυνομικός ρεπόρτερ Ευστάθιος Θωμόπουλος κατέγραψε τους άθλους της Παναγίας· από την Κρήτη μέχρι τη Ροδόπη, οι πιστοί «έβλεπαν» τη δράση της, ένιωθαν ευγνώμονες και τη μαρτυρούσαν.
ΤΑΣΟΣ ΘΕΟΦΙΛΟΥ
Γιατί έθαβαν βρέφη μέσα σε αγγεία στο Βαθύ της Αστυπάλαιας;

Ιστορία μιας πόλης / Γιατί έθαβαν βρέφη μέσα σε αγγεία στο Βαθύ της Αστυπάλαιας;

Τι το ιδιαίτερο συμβαίνει στο Βαθύ της Αστυπάλαιας και τι συνεχίζει να αποκαλύπτει η αρχαιολογική έρευνα στην περιοχή; Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον Ανδρέα Βλαχόπουλο.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
«ΒΙΑΣ»: Τα αρχαιολογικά τοπία ως ζωντανά οικοσυστήματα

Αρχαιολογία & Ιστορία / Καμπανούλες στους Δελφούς, Πέρδικες στο Σούνιο. Ό,τι φυτρώνει και ζει στους αρχαιολογικούς χώρους

Μια πρωτοποριακή επιστημονική προσέγγιση του πολιτιστικού τοπίου αποκαλύπτει έναν άγνωστο κόσμο χιλιάδων ζώων και φυτών σε είκοσι εμβληματικούς αρχαιολογικούς χώρους της χώρας. 
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Βασίλης Λαμπρινουδάκης: Ο αρχαιολόγος πίσω από το νέο μουσείο της Επιδαύρου

Οι Αθηναίοι / Βασίλης Λαμπρινουδάκης: Ο αρχαιολόγος πίσω από το νέο μουσείο της Επιδαύρου

Από τις ανασκαφές στην Επίδαυρο και τη Νάξο, ο ομότιμος καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας αφηγείται μια ζωή αφιερωμένη στην ανάδειξη της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Και όπως λέει, το πιο πολύτιμο εύρημα δεν ήταν αρχαιολογικό – ήταν η γυναίκα του.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ο Δεσποτόπουλος και το αθηναϊκό όνειρο του μοντερνισμού

Ιστορία μιας πόλης / Ο Δεσποτόπουλος και το αθηναϊκό όνειρο του μοντερνισμού

Από το Ωδείο Αθηνών έως τη Σουηδία της εξορίας, ο Ιωάννης Δεσποτόπουλος δεν υπήρξε μόνο ένας σπουδαίος αρχιτέκτονας, αλλά και ένας διανοούμενος που οραματίστηκε μια πιο δημοκρατική, λειτουργική και πολιτισμένη πόλη. Ποια είναι η παρακαταθήκη του στη σύγχρονη Ελλάδα; Η Αγιάτη Μπενάρδου μιλά με τον Λουκά Μπαρτατίλα.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Τι σήμαινε να είσαι ψυχικά ασθενής στην αρχαία Αθήνα;

Ιστορία μιας πόλης / Τι σήμαινε να είσαι ψυχικά ασθενής στην αρχαία Αθήνα;

Πώς κατανοούσαν οι αρχαίοι Έλληνες την ψυχική ασθένεια; Ήταν θεϊκή τιμωρία, παθολογία του σώματος ή ένα υπαρξιακό βάρος που αποτυπωνόταν στη λογοτεχνία και στο θέατρο; Η Αγιάτη Μπενάρδου συνομιλεί με τον Γιώργο Καζαντζίδη, Αναπληρωτή Καθηγητή Λατινικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Πατρών, για τον τρόπο με τον οποίο η αρχαιοελληνική κοινωνία εξηγούσε, απεικόνιζε και αντιμετώπιζε τις ψυχικές διαταραχές.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
«Army of Lovers», όπως «Στρατός Εραστών»

Οθόνες / «Army of Lovers»: Μια ταινία για τα ζευγάρια εραστών του Ιερού Λόχου

Ο σκηνοθέτης Λευτέρης Χαρίτος εξηγεί πώς αποφάσισε να θίξει ένα θέμα που για αιώνες θεωρείται ταμπού: τις ερωτικές σχέσεις μεταξύ αντρών στην Αρχαία Ελλάδα, ακόμη και στο πεδίο της μάχης.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ