Οι γκραφιτάδες του Μεσαίωνα ήταν πιστοί Χριστιανοί

Οι γκραφιτάδες του Μεσαίωνα ήταν πιστοί Χριστιανοί Facebook Twitter
Πολλά από τα ίχνη των μεσαιωνικών γκράφιτι αφορούν ξόρκια, μαγικά και άλλες σαφώς παγανιστικές πρακτικές που ωστόσο συχνά συνδέονται με τον Χριστιανισμό.
0

Όταν σκεπτόμαστε τον διάκοσμο των μεσαιωνικών εκκλησιών, πάντα φέρνουμε στον νου εκλεπτυσμένα στοιχεία όπως βιτρώ, ξυλόγλυπτα καθίσματα, τέμπλα ιδιαίτερης δεξιοτεχνίας και μνημεία για ήρωες και βασιλείς. Ωστόσο, σκαλισμένα στους τοίχους των κτιρίων, στις σκοτεινές γωνιές και κάτω από τον σοβά των τοίχων υπάρχουν λιγότερο ορατά σημάδια που έχουν αφήσει τα μεσαία και κατώτερα κοινωνικά στρώματα και που σήμερα τα αποκαλούμε γκράφιτι. Στην Αγγλία η Εταιρεία για την Μελέτη των Μεσαιωνικών Γκράφιτι του Νόρφολκ (Norfolk Medieval Graffiti Survey), με επικεφαλής τον ιστορικό και αρχαιολόγο Matt Champion, ασχολείται από το 2010 με την ανακάλυψη και παρουσίαση στο ευρύ κοινό αυτών των παραγνωρισμένων διακοσμητικών στοιχείων.

 

Στο βιβλίο Medieval Graffiti: The Lost Voices of England's Churchesο Champion αναφέρει ότι «οι μεσαιωνικές εκκλησίες ήταν πολύ περισσότερο διαδραστικοί χώροι απ' ό,τι πιστεύαμε μέχρι πρόσφατα». Ενώ λοιπόν η συνήθης οπτική είναι ότι ένα γκράφιτι είναι βανδαλισμός και ιερόσυλη πράξη, στην πραγματικότητα αποτελούσε πράξη έκφρασης της πίστης και της αφοσίωσης του ατόμου. Σπάνιες είναι οι περιπτώσεις όπου τα σημάδια και τα μηνύματα έχουν σβηστεί ή καλυφθεί από άλλα μέλη της ενορίας, γεγονός που αποδεικνύει ότι επρόκειτο για κάτι σεβαστό και αποδεκτό. Το ενδιαφέρον είναι ότι πολλά από τα ίχνη των γκράφιτι που έχει ανακαλύψει η ομάδα του Champion αφορούν ξόρκια, μαγικά και άλλες σαφώς παγανιστικές πρακτικές που ωστόσο συχνά συνδέονται με τον Χριστιανισμό.

Οι γκραφιτάδες του Μεσαίωνα ήταν πιστοί Χριστιανοί Facebook Twitter
Σχέδια μοτίβου λουλουδιού σχεδιασμένα με διαβήτη από μεσαιωνικές εκκλησίες της Αγγλίας

Όλα αυτά συνέβαιναν πριν από τη Θρησκευτική Μεταρρύθμιση και την έλευση του Προτεσταντισμού, οπότε και πολλές από τις χρωματιστές τοιχογραφίες των εκκλησιών καλύφθηκαν από σοβά και τα γκράφιτι χάθηκαν. Κάποια από τα πιο συχνά παραδείγματα ανάμεσα στα χιλιάδες που ανακάλυψαν ο Champion και οι συνεργάτες του, είναι τελετουργικά σημάδια προστασίας ή αλλιώς «σημάδια μαγισσών», δηλαδή ξόρκια. Αυτά τα σχεδίαζαν άνθρωποι που έκαναν επίκληση για προστασία, μια πράξη συναφή με την προσευχή, και συχνά έμοιαζαν με πεντάλφα (ένα αστέρι με πέντε κορυφές) ή ένα "VV". Ο Champion εξηγεί ότι τα σύμβολα αυτά αντιπροσωπεύουν λαϊκές παραδόσεις που ήταν βαθιά ριζωμένες στο σύνολο της μεσαιωνικής κοινωνίας - επρόκειτο για μια άλλη πτυχή της θρησκευτικής πίστης η οποία μέσα στο συγκεκριμένο πλαίσιο ήταν εξίσου σημαντική για την καθημερινή ζωή των απλών ανθρώπων, την εποχή εκείνη, όσο και το επόμενο γεύμα τους, η επόμενη σοδειά και ο επόμενος χρόνος.  

 

Οι γκραφιτάδες του Μεσαίωνα ήταν πιστοί Χριστιανοί Facebook Twitter
Επάνω: Μεσαιωνικός δαίμονας με φραγγέλιο στην εκκλησία St Mary στο Μπίτσαμγουελ, Νόρφολκ.... Δεξιά: Πιθανά αλληγορικό πουλί και δέντρο στην εκκλησία του St Andrew, Φίλντ Ντόλινγκ, Νόρφολκ.

Η μαγεία αποτελούσε συχνή πρακτική των πιστών Χριστιανών, όχι όμως όπως τη φανταζόμαστε σήμερα. Η μετουσίωση του οίνου σε αίμα Χριστού κατά το μυστήριο της Θείας Κοινωνίας ήταν κάτι που οι λαϊκοί άνθρωποι τότε φαντάζονταν ως κάτι κυριολεκτικό και όχι μεταφορικό, οπότε και το να σκαλίσουν ένα σύμβολο στον ιερό χώρο της εκκλησίας για να τους προστατεύσει ήταν κάτι απολύτως λογικό που θα προσέφερε ένα απτό αποτέλεσμα. Ο Champion σημειώνει ότι η μελέτη του για τα μεσαιωνικά γκράφιτι δεν είναι η πρώτη, απλά στο παρελθόν αντίστοιχες μελέτες επικεντρώνονταν σε μία συγκεκριμένη εκκλησία και όχι σε μια ευρύτερη περιοχή. Κατά τις τελευταίες δεκαετίες η ανακάλυψη σκαλισμένων στοιχείων όπως η πεντάλφα σε μεσαιωνικές εκκλησίες είχε προκαλέσει αναταραχή στις τοπικές εκκλησιαστικές αρχές που θεωρούσαν ότι επρόκειτο για ιερόσυλες πρακτικές που λάμβαναν χώρα στα κτίρια. Σύμφωνα με τον Champion «το γεγονός ότι τέτοια ευρήματα συχνά αποδίδονται σε σύγχρονους Παγανιστές, λάτρεις του διαβόλου ή απλά φαρσέρ, αποδεικνύει πόσο μακριά βρισκόμαστε πνευματικά από τις καθημερινές πρακτικές των πιστών στον Μεσαίωνα».

Οι γκραφιτάδες του Μεσαίωνα ήταν πιστοί Χριστιανοί Facebook Twitter
Προσευχή ή λογοπαίγνιο; Το όνομα "Martyn", ένας σταυρός και μια καρδιά, θα μπορούσαν να είναι μια μεσαιωνική προσευχή ή ακόμα και το ρέμπους του ονόματος Martyn Crossheart. All Saints, Λίτσαμ, Νόρφολκ.

Εκτός από ξόρκια για προστασία βρίσκουμε και απεικονίσεις πλοίων, καρικατούρες, ανεμόμυλους, υπογραφές μαστόρων και άλλα σουβενίρ της καθημερινής ζωής. Πρόσφατα, σε μια εκκλησία στο Cambridgeshire αποκαλύφθηκε μια επιμνημόσυνη αναφορά στις τρεις αδελφές μιας οικογένειας δουλοπάροικων που χάθηκαν στην επιδημία πανώλης του 1515, μια ιστορία που δεν έχει καταγραφεί πουθενά αλλού πέρα από τον τοίχο της εκκλησίας στην ενορία της οποίας ανήκε η οικογένεια.  

Ο Champion αναγνωρίζει ότι το έργο του έχει επικεντρωθεί στην ανατολική και νότιο Αγγλία αλλά όπως λέει και ο ίδιος υπάρχουν κι αλλού μεσαιωνικά γκράφιτι και περιμένουν τη σειρά τους για να ανακαλυφθούν, έπειτα από αιώνες στη σκιά των λαμπρών εκκλησιαστικών διακοσμητικών στοιχείων.

Οι γκραφιτάδες του Μεσαίωνα ήταν πιστοί Χριστιανοί Facebook Twitter
Σταυροί που έχουν ανακαλυφθεί σε μεσαιωνικές εκκλησίες στην Αγγλία
Οι γκραφιτάδες του Μεσαίωνα ήταν πιστοί Χριστιανοί Facebook Twitter
Ένα κομψό και υπέροχα σκαλισμένο μοτίβο με το ρόδο των Τυδώρ, του οποίου η σημασία παραμένει άγνωστη. Λίνζει, Σάφολκ.
Οι γκραφιτάδες του Μεσαίωνα ήταν πιστοί Χριστιανοί Facebook Twitter
Μεσαιωνικός δαίμονας από την ανατολική πλευρά της αψίδας του ιερού της εκκλησίας St Mary στο Τρόστον, Σάφολκ.
Οι γκραφιτάδες του Μεσαίωνα ήταν πιστοί Χριστιανοί Facebook Twitter
Επιγραφές εις μνήμην ανθρώπων, 7ος αιώνας στον Καθεδρικό του Νόριτς, Νόρφολκ

Με πληροφορίες από το hyperallergic.com

Αρχαιολογία & Ιστορία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

«Army of Lovers», όπως «Στρατός Εραστών»

Οθόνες / «Army of Lovers»: Μια ταινία για τα ζευγάρια εραστών του Ιερού Λόχου

Ο σκηνοθέτης Λευτέρης Χαρίτος εξηγεί πώς αποφάσισε να θίξει ένα θέμα που για αιώνες θεωρείται ταμπού: τις ερωτικές σχέσεις μεταξύ αντρών στην Αρχαία Ελλάδα, ακόμη και στο πεδίο της μάχης.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Μεταλλεία του Λαυρίου: Ένα συναρπαστικό κεφάλαιο της ιστορίας του Λεκανοπεδίου

Ιστορία μιας πόλης / Μεταλλεία του Λαυρίου: Ένα συναρπαστικό κεφάλαιο της ιστορίας του Λεκανοπεδίου

Κάτω από την επιφάνεια της Λαυρεωτικής κρύβεται ένας λαβύρινθος από υπόγειες στοές και μυστικά που συνδέονται με τη δύναμη της αρχαίας Αθήνας. Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον γεωλόγο Μάρκο Βαξεβανόπουλο.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Η Αθήνα της Μαρίας Κάλλας: Η πόλη που την πλήγωσε αλλά και τη διαμόρφωσε

Ιστορία μιας πόλης / Η Αθήνα της Κάλλας: Η πόλη που την πλήγωσε αλλά και τη διαμόρφωσε

Ποιος ήταν ο δεσμός της Μαρίας Κάλλας με την Αθήνα; Η Αγιάτη Μπενάρδου συνομιλεί με τον Βασίλη Λούρα, δημιουργό του ντοκιμαντέρ «Μαίρη, Μαριάννα, Μαρία: Τα άγνωστα ελληνικά χρόνια της Κάλλας».
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Στα άδυτα του Γεντί Κουλέ με τα άνθη του κακού

Αρχαιολογία & Ιστορία / «Είμαστε στον τάφο βρε παιδιά, θέλετε να μπούμε ακόμη βαθύτερα;»

Τον Οκτώβρη του 1933, ο αστυνομικός ρεπόρτερ της εφημερίδας «Ακρόπολις», Ε. Θωμόπουλος, επισκέφθηκε τις φυλακές του Γεντί Κουλέ στη Θεσσαλονίκη, περιηγήθηκε στο εσωτερικό τους και μίλησε με κατάδικους και μελλοθάνατους.
ΤΑΣΟΣ ΘΕΟΦΙΛΟΥ
ΔΟΥΝΕΙΚΑ

Ρεπορτάζ / Σκάνδαλο παιδεραστίας στα Δουνέικα: Το αποκρουστικό πρόσωπο της «αγίας» ελληνικής κοινωνίας

Η υπόθεση παιδεραστίας στα Δουνέικα, ένα χωριό 900 κατοίκων κοντά στην Αμαλιάδα, τη δεκαετία του ’80, φέρνει στο φως όχι μόνο τα φρικιαστικά εγκλήματα «ευυπόληπτων πολιτών», αλλά και τη συνωμοσία της σιωπής και την υποκρισία που επικρατεί σε κλειστές κοινωνίες.
ΝΙΚΟΣ ΤΣΕΦΛΙΟΣ
Διάλογος Μηλίων-Αθηναίων: Μαθήματα εξωτερικής πολιτικής από το 416 π.Χ

Ιστορία μιας πόλης / Διάλογος Μηλίων-Αθηναίων: Μαθήματα εξωτερικής πολιτικής από το 416 π.Χ

Γιατί ο Διάλογος Μηλίων και Αθηναίων είναι τόσος σημαντικός για το έργο του Θουκυδίδη; Ποια ήταν η αθηναϊκή αντίληψη για τη δύναμη και τη δικαιοσύνη; Η Αγιάτη Μπενάρδου συνομιλεί με τον Σπύρο Ράγκο, καθηγητή αρχαίας ελληνικής φιλολογίας και φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Πατρών, για όσα αποκαλυπτικά μάς λέει ακόμα και σήμερα ο διάλογος.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Η μοναχική διαδρομή του πρώτου Ευρωπαίου φιλέλληνα

Αρχαιολογία & Ιστορία / Ο πρώτος Ευρωπαίος φιλέλληνας και η άγνωστη ιστορία του

Ο Γερμανός ιστορικός Μαρτίνος Κρούσιος πέρασε το μεγαλύτερο μέρος του 16ου αιώνα μελετώντας την Ελλάδα της οθωμανικής κατοχής –τη γλώσσα, τα έθιμα, τα ρούχα, τα τραγούδια– χωρίς να φύγει ποτέ από την πατρίδα του.
THE LIFO TEAM
Η Αθήνα της Πηνελόπης Δέλτα

Ιστορία μιας πόλης / Η Αθήνα της Πηνελόπης Δέλτα

Ποια είναι η σημασία του μυθιστορήματος «Οι Ρωμιοπούλες»; Με ποιο τρόπο αποτυπώθηκε η Αθήνα στη ζωή και το έργο της Πηνελόπης Δέλτα; Η Αγιάτη Μπενάρδου συνομιλεί με τον ιστορικό Τάσο Σακελλαρόπουλο, υπεύθυνο των Ιστορικών Αρχείων του Μουσείου Μπενάκη, για τη σχέση της συγγραφέως με την πόλη που τη σημάδεψε.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Μια επίσκεψη στο Ψυχιατρείο Θεσσαλονίκης το 1932 / «Γέλια καμπάνιζαν σαν καγχασμοί του Σατανά!» / Φρίκη και ανθρώπινα ράκη στο Ψυχιατρείο Θεσσαλονίκης το 1932

Αρχαιολογία & Ιστορία / «Γέλια καμπάνιζαν σαν καγχασμοί του Σατανά!»: Στο Ψυχιατρείο Θεσσαλονίκης το 1932

Τα dirty '30s & late '20s «ακολουθούν» τον δημοσιογράφο Χρήστο Εμ. Αγγελομάτη στο Ψυχιατρείο Θεσσαλονίκης το 1932 και διασώζουν εικόνες αποτροπιασμού που δύσκολα περιγράφονται. Παρά «τις άναρθρες κραυγές» και «τα στριγκά ξεφωνητά» που άκουσε στην είσοδο, ο ρεπόρτερ πέρασε την πύλη. Τι αντίκρισε;
DIRTY '30S & LATE '20S
Έλλη Σκοπετέα: Tο ανατρεπτικό έργο μιας ιστορικού που έφυγε νωρίς

Βιβλίο / Έλλη Σκοπετέα: Tο ανατρεπτικό έργο μιας ιστορικού που έφυγε νωρίς

Δεν υπάρχει μελέτη για τον ελληνικό εθνικισμό που να μην έχει αναφορές στο έργο της. Η επανακυκλοφορία του βιβλίου της «Το “Πρότυπο Βασίλειο” και η Μεγάλη Ιδέα» από τις εκδόσεις Νήσος συνιστά αναμφίβολα εκδοτικό γεγονός.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Ποιον θεωρούσαν «άσχημο» στην αρχαία Αθήνα;

Ιστορία μιας πόλης / Υπήρχαν και «άσχημα» αγαλματίδια στην αρχαία Αθήνα

Μικρά αγαλματίδια ή γλυπτά λατρευτικού ή θρησκευτικού συνήθως χαρακτήρα, που απεικονίζουν ανθρώπινες ή ζωικές μορφές: τα ειδώλια. Είναι όλα oμοιόμορφα ή υπάρχουν και ενδιαφέρουσες, συχνά αναπάντεχες, διαφοροποιήσεις; H Αγιάτη Μπενάρδου συνομιλεί με την Αναστασία Μεϊντάνη.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Η ιστορία του κούρου Αριστοδίκου που στάθηκε ορόσημο της ελληνικής τέχνης

Αρχαιολογία / Κούρος Αριστόδικος: Ένα άγαλμα ορόσημο στην αρχαία ελληνική Τέχνη

Το άγαλμα, λίγο μεγαλύτερο του φυσικού μεγέθους, έχει ύψος 1,95 μ., είναι σμιλεμένο σε παριανό μάρμαρο, χρονολογείται από τους μελετητές γύρω στα 510-500 π.Χ., αποτελεί το τελευταίο δείγμα της μεγάλης σειράς των αττικών κούρων και αποκαλύπτει ποιες ήταν οι ταφικές συνήθειες στην Αθήνα εκείνης της εποχής.
THE LIFO TEAM
Ποιοι ήταν οι μαυραγορίτες της Κατοχής και πώς λειτουργούσαν;

Ιστορία μιας πόλης / Ποιοι ήταν οι μαυραγορίτες της Κατοχής;

Πώς ήταν η καθημερινότητα στην Αθήνα της γερμανικής Κατοχής; Ποιες στρατηγικές ανέπτυξαν οι Αθηναίοι για να επιβιώσουν; Πώς και πού έβρισκαν τρόφιμα; Πώς επηρέασε η παρουσία των κατακτητών τις μετακινήσεις των κατοίκων της πόλης; H Αγιάτη Μπενάρδου συνομιλεί με τον Μενέλαο Χαραλαμπίδη για την καθημερινή ζωή στην κατοχική Αθήνα.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Τι έτρεχε με τους λαγούς στην αρχαία Αθήνα;

Ιστορία μιας πόλης / Τι έτρεχε με τους λαγούς στην αρχαία Αθήνα;

Στην αρχαία Αθήνα, ο λαγός δεν ήταν μόνο θήραμα, αλλά και σύμβολο ερωτικής επιθυμίας και γονιμότητας, ενώ χρησιμοποιούνταν επίσης ως προσφορά στους θεούς. Ο Ξενοφών έγραψε για το κυνήγι του, ενώ εμφανίζεται συχνά στην τέχνη - στα αγγεία, στις παραστάσεις συμποσίων, ακόμη και σε ταφικά μνημεία. Η Αγιάτη Μπενάρδου συνομιλεί με την Κάτια Μαργαρίτη ρίχνοντας φως στο παρελθόν ενός ζώου που είχε πολύ μεγαλύτερη σημασία απ’ ό,τι ίσως φανταζόμαστε.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Μιμάρ Σινάν: Ο αρχιτέκτονας που έχτισε τα πιο σημαντικά κτίρια της οθωμανικής αυτοκρατορίας

Γεννήθηκε σαν σήμερα  / Μιμάρ Σινάν: Ο αρχιτέκτονας που έχτισε τα πιο σημαντικά κτίρια της οθωμανικής αυτοκρατορίας

Στις 15 Απριλίου 1489 γεννήθηκε ο αρχιτέκτονας που έφτιαξε από τριακόσια τριάντα έργα. Ανάμεσα σε αυτά, το Τέμενος του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς (1550 -1557) και το Κουρσούμ Τζαμί ή Τζαμί του Οσμάν Σαχ στα Τρίκαλα, το μοναδικό του έργο που σώζεται στην Ελλάδα.
ΚΟΡΙΝΑ ΦΑΡΜΑΚΟΡΗ
«Η ερωμένη της»: Το πιο τολμηρό αθηναϊκό ρομάντζο του Μεσοπολέμου

Ιστορία μιας πόλης / «Η ερωμένη της»: Το πιο τολμηρό αθηναϊκό ρομάντζο του Μεσοπολέμου

Πόσο μπορεί να συμβάλει ένα βιβλίο στη σεξουαλική χειραφέτηση των Ελληνίδων; Η Αγιάτη Μπενάρδου μιλά με την Παναγιώτα Βογιατζή για την Ντόρα Ρωζέττη και τη γυναικεία ομοφυλοφιλία στην Αθήνα των αρχών του 20ού αώνα.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ