Η γιορτή των Θαργηλίων

Η γιορτή των Θαργηλίων Facebook Twitter
Εικονογράφηση: Πέτρος Χριστούλιας, Εικονογράφος - Δημιουργός κόμικς. Δείτε την δουλειά του Πέτρου Χριστούλια στο www.christoulias.com
0


ΕΑΝ ΗΣΟΥΝ ΤΥΧΕΡΟΣ
 κι ο δρόμος σου σε έφερνε στην αρχαία Αθήνα την έκτη ημέρα του μήνα Θαργηλιώνα, του δικού μας Μαΐου ή Ιουνίου δηλαδή, πιθανώς να βρισκόσουν αντιμέτωπος με ένα αρκετά αλλόκοτο θέαμα: δύο άντρες, ο ένας εκ των οποίων ντυμένος με πολυτελή γυναικεία ρούχα, θα περιφέρονταν στους δρόμους της πόλης με μια αρμαθιά ξηρά σύκα περασμένη στον λαιμό, ενώ αυλοί θα συνόδευαν μουσικά τη διαπόμπευσή τους. Οι άντρες αυτοί (κάποιες πηγές αναφέρουν πως επρόκειτο περί ενός άνδρα και μιας γυναίκας) ονομάζονταν φαρμακοί και αποτελούσαν μίασμα για την πόλη των Αθηνών ως καταδικασμένοι εγκληματίες. Κατά τον ταπεινωτικό διωγμό τους εκτός, τελικά, των τειχών της πόλης, οι αποδιοπομπαίοι φαρμακοί εθεωρείτο πως απορροφούσαν το μίασμα της Αθήνας, συνεπώς εξασφάλιζαν την κάθαρσή της μέχρι την ερχόμενη χρονιά. Γι' αυτόν το λόγο οι φαρμακοί αποκαλούνταν και καθάρματα, μια λέξη που έχει διασωθεί μετά βαΐων και κλάδων έως τις μέρες μας.

Μαζί με τα Θαργήλια οι Αθηναίοι τιμούσαν, εντός του ίδιου μήνα, τρία παιδιά του Πατέρα των Θεών τους: την Αθηνά, τον Απόλλωνα και την Άρτεμη.

Τα Θαργήλια, η παράξενη αυτή ανοιξιάτικη γιορτή της πόλης των Αθηνών, τελούνταν ως γενέθλια επέτειος του Απόλλωνα και της Άρτεμης, των δίδυμων παιδιών του Δία και της Λητούς. Η γιορτή πήρε το όνομά της από του θαργήλους, τα πρώτα καρβέλια ψωμιού που ζυμώνονταν στα αθηναϊκά σπίτια μετά την ανοιξιάτικη συγκομιδή σιτηρών. Τα Θαργήλια εικάζεται πως ανήκαν στον κύκλο τριών ετήσιων γιορτών της αρχαίας Αθήνας, όλες κατά τον μήνα Θαργηλιώνα: τα Καλλυντήρια και τα Πλυντήρια, εορτές προς τιμήν της Αθηνάς Πολιάδος, είχαν σκοπό τον καθαρισμό και τον καλλωπισμό του ιερού και του αγάλματος της Αθηνάς. Με άλλα λόγια, μαζί με τα Θαργήλια, τα οποία προηγούνταν των άλλων δύο γιορτών, οι Αθηναίοι τιμούσαν, εντός του ίδιου μήνα, τρία παιδιά του Πατέρα των Θεών τους: την Αθηνά, τον Απόλλωνα και την Άρτεμη. Κάθαρση της πόλης και, κατόπιν, κάθαρση της προστάτιδας θεάς της – ο εορταστικός αυτός κύκλος είχε σαφέσταστατη αποστολή.

Μόλις η πόλη εξαγνιζόταν και οι κυνηγημένοι φαρμακοί τρέπονταν ωσάν επικίνδυνοι περίγελοι εκτός των αθηναϊκών τειχών, η πόλη θεωρούνταν ασφαλής από αρρώστιες, πείνα και λοιπές θεομηνίες, συνεπώς οι πολίτες της δικαιούνταν να το γιορτάσουν πανηγυρικά. Κυκλωτικοί χοροί στήνονταν στην πόλη, ενώ ο καλύτερος χορευτής λάμβανε ως έπαθλο έναν τρίποδα, τον οποίο αργότερα θα αφιέρωνε στον Ναό του Πύθιου Απόλλωνα, έργο του τυράννου Πεισίστρατου. Έτσι, η Θαργήλια γιορτή θα είχε ολοκληρώσει τον κύκλο της: ευχαριστήρια καρβέλια για περαιτέρω καλή σοδειά εντός του επερχόμενου θέρους, κάθαρση της πόλης και διωγμός των ειδεχθέστερων εγκληματιών της, χορός και γλέντι και, τέλος, προσφορά στον θεό Απόλλωνα.

Εάν, λοιπόν, ήσουν τυχερός κι ο δρόμος σου σε έφερνε στην αρχαία Αθήνα την έκτη ημέρα του μήνα Θαργηλιώνα, και δεν ήσουν κάποιος τρομερός κακοποιός, οπότε και θα έτρεχες κυνηγημένος συνοδεία αυλού με ξερόσυκα περασμένα στον λαιμό σου, τότε θα έτρωγες φρέσκο ψωμί και θα χόρευες ξέπνοα μέχρι το ξημέρωμα παρέα με τους άντρες συμπολίτες σου, πριν ανηφορίσεις στην Ακρόπολη για να παρακολουθήσεις το πλύσιμο και το καλλώπισμα του αγάλματος της θεάς Αθηνάς. Έπειτα, ασφαλής, χορτάτος κι ευτυχής, θα επέστρεφες στη θερινή σου ρουτίνα.

ΠΗΓΕΣ
Bowie A.M., Aristophanes: Myth, Ritual and Comedy, 1996 / Bremmer J., Scapegoat Rituals in Ancient Greece, Harvard Studies in Classical Philology 87, 1983, p. 99-320 / Harrison J.E, Prolegomena to the Study of Greek Religion, 1991

Αρχαιολογία & Ιστορία
0

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ο σκανδαλώδης, πολυτελής και θαυμαστός κόσμος της Μαρίας Αντουανέτας

Αρχαιολογία & Ιστορία / Ο σκανδαλώδης, πολυτελής και θαυμαστός κόσμος της Μαρίας Αντουανέτας

Είδωλο της ποπ κουλτούρας, fashion icon, influencer προτού καν εφευρεθεί ο όρος, εξακολουθεί να επηρεάζει τη μόδα με την απαράμιλλη γοητεία της. Μια έκθεση στο μουσείο V&A, η πρώτη για τη Γαλλίδα βασίλισσα στο Ηνωμένο Βασίλειο, μας το υπενθυμίζει.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ζαφείρης Γκούσιος: Ο κοινωνικός ονειροπόλος που πυροβόλησε τον πρώτο Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας

Αρχαιολογία & Ιστορία / Τι σκεφτόταν ο άνθρωπος που πυροβόλησε τον πρώτο Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας;

Ο Ζαφείρης Γκούσιος, που αυτοχαρακτηριζόταν «κοινωνικός ονειροπόλος», το 1927 αποπειράται να δολοφονήσει τον Παύλο Κουντουριώτη. Το πώς και το γιατί μέσα από τον Τύπο της εποχής.
ΤΑΣΟΣ ΘΕΟΦΙΛΟΥ
Μετέφρασε το Συμπόσιο του Πλάτωνα. Τον κατηγόρησαν και τον κυνήγησαν ανελέητα. Αυτοκτόνησε

Ιστορία / Μετέφρασε το Συμπόσιο του Πλάτωνα. Τον κυνήγησαν ανελέητα. Αυτοκτόνησε

Αυτή είναι η ιστορία του Ιωάννη Συκουτρή, ενός μεγάλου πνευματικού Έλληνα που κατηγορήθηκε ως άθεος για τη μετάφραση του «Συμποσίου» του Πλάτωνα εξ αιτίας της αναφοράς του στις «γενετήσιες σχέσεις στην αρχαία Ελλάδα».
ΣΠΥΡΟΣ ΣΤΑΒΕΡΗΣ
Ο άλυτος γρίφος της Ιερουσαλήμ

Αρχαιολογία & Ιστορία / Ο άλυτος γρίφος της Ιερουσαλήμ

Η απροσδόκητη κατάκτησή της από τους Ισραηλινούς στον πόλεμο των έξι ημερών. Ο Νταγιάν, ο Σαρόν και ο Χουσέιν της Ιορδανίας. Η Ιντιφάντα, ο PLO και η συντριβή τους. Το Τείχος, το Ορος του Ναού και οι υπόγειες σήραγγες. Μια συναρπαστική σύνοψη της ιστορίας μιας εκρηκτικής πόλης από τον Σάιμον Σίμπαγκ Μοντεφιόρε.
Ρήνεια: Το νησί των νεκρών απέναντι από τη Δήλο

Ιστορία μιας πόλης / Ρήνεια, η άλλη Δήλος

Ένα νησί που δεν προοριζόταν για ζωή αλλά για θάνατο. Απέναντι από τη λαμπρή Δήλο, η Ρήνεια κουβαλά τα πιο σιωπηλά –και ίσως πιο ανθρώπινα– μυστικά του Αιγαίου. Η Αγιάτη Μπενάρδου συνομιλεί με την αρχαιολόγο Ζώζη Παπαδοπούλου.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Δήλος: H καρδιά των Κυκλάδων

Ιστορία μιας πόλης / Δήλος: H καρδιά των Κυκλάδων

Στη μέση των Κυκλάδων, σ’ ένα νησί χωρίς μόνιμους κατοίκους, η γη κρύβει ακόμη φωνές. Αν ξέρεις πού να κοιτάξεις, η Δήλος αρχίζει να σου μιλά για θεούς που λατρεύτηκαν, εμπορικές αυτοκρατορίες που γεννήθηκαν, λαούς που ήρθαν και έφυγαν, και τελετές που παραμένουν μυστήριο. Το νησί αυτό υπήρξε κάποτε το κέντρο του κόσμου – και ακόμη κρατά μυστικά. Η Αγιάτη Μπενάρδου συνομιλεί με την αρχαιολόγο Ζώζη Παπαδοπούλου.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Εν μέσω των γυναικών της αμαρτίας. Μια επίσκεψη στα Βούρλα τον Φλεβάρη του 1936

Αρχαιολογία & Ιστορία / Εν μέσω των γυναικών της αμαρτίας. Μια επίσκεψη στα Βούρλα τον Φλεβάρη του 1936

Η συγγραφέας, δημοσιογράφος και φεμινίστρια Λιλίκα Νάκου επισκέφθηκε το –υπό κρατική διαχείριση– πορνείο των Βούρλων τον Φλεβάρη του 1936, συνομίλησε με τις «γυναίκες της αμαρτίας» και μετέφερε τις εντυπώσεις της.
ΤΑΣΟΣ ΘΕΟΦΙΛΟΥ
Μέλι, Ρόδια, Aμβροσία: Τι έτρωγαν τελικά στον Όλυμπο οι Θεοί;

Αρχαιολογία & Ιστορία / Μέλι, Ρόδια, Aμβροσία: Τι έτρωγαν τελικά στον Όλυμπο οι Θεοί;

Τόσο οι γραπτές πηγές όσο και η εικονογραφία της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας αποκαλύπτουν ότι οι θεοί και οι ήρωες ήταν μάλλον εκλεκτικότεροι των θνητών ως προς τη διατροφή τους. Και τα φαγητά τους έκρυβαν κίνητρα πέρα από την πείνα...
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Ματίας Ρουστ: Μια ατέλειωτη ιστορία των ’80s

Αρχαιολογία & Ιστορία / Ματίας Ρουστ: Μια ατέλειωτη ιστορία των ’80s

Το βράδυ της 28ης Μαΐου 1987 ο 18χρονος Γερμανός προσγειώνεται με ένα Cessna στην Κόκκινη Πλατεία για να αποδείξει ότι «αν κάποιος σαν εμένα μπορεί να περάσει σώος και αβλαβής στην άλλη πλευρά, τότε δεν υπάρχει τόσο μεγάλος κίνδυνος, και ίσως να μπορούμε να τα βρούμε όλοι μεταξύ μας».
ΜΑΚΗΣ ΜΑΛΑΦΕΚΑΣ
Η Μεγαλόχαρη ως αστυνομικό λαγωνικό 

Αρχαιολογία & Ιστορία / Τα «αντιλωποδυτικά θαύματα» της Παναγίας

Μια δημοσιογραφική έρευνα που έκανε το 1933 ο αστυνομικός ρεπόρτερ Ευστάθιος Θωμόπουλος κατέγραψε τους άθλους της Παναγίας· από την Κρήτη μέχρι τη Ροδόπη, οι πιστοί «έβλεπαν» τη δράση της, ένιωθαν ευγνώμονες και τη μαρτυρούσαν.
ΤΑΣΟΣ ΘΕΟΦΙΛΟΥ
Γιατί έθαβαν βρέφη μέσα σε αγγεία στο Βαθύ της Αστυπάλαιας;

Ιστορία μιας πόλης / Γιατί έθαβαν βρέφη μέσα σε αγγεία στο Βαθύ της Αστυπάλαιας;

Τι το ιδιαίτερο συμβαίνει στο Βαθύ της Αστυπάλαιας και τι συνεχίζει να αποκαλύπτει η αρχαιολογική έρευνα στην περιοχή; Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον Ανδρέα Βλαχόπουλο.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ