____________________________________________________
Drag Queens
Το μακρύ χέρι του γαλάζιου αίματος
Μια μικρή ιστορία κλοπής τώρα που ψιλοπήζουμε από Τατόι και φουστανέλλα
ΔΙΑΒΑΣΑ ΧΘΕΣ βράδυ την ευσύνοπτη και ενδιαφέρουσα μελέτη της Μαρίας Κατσανάκη για τη Δόξα του Γύζη, από τις εκδόσεις του Μουσείου Μπενάκη. Έγινε με αφορμή την δωρεά του πίνακα της Συλλογής του Δημήτρη Γκέρτσου στην Προεδρία της Ελληνικής Δημοκρατίας.
Με εξερέθισε, ομολογώ, μια αποκαλυπτική λεπτομέρεια, περισσότερο από τα υπόλοιπα. Η κυρία Κατσανάκη αφηγείται πώς το έργο που αρχικά λοιδωρήθηκε στην Αθήνα (Ζουρλοκαμπέρω, αποκάλεσε σατιρικά η «Εστία» την σκοτεινή, ρωμαλέα Δόξα του Γύζη, με το άγριο βλέμμα και τα άστατα μαλλιά), έφτασε να θεωρείται σπουδαίος πίνακας. Ψαύει όμως κι ένα μυστήριο (επί όρους κείμενο) που απασχολεί καιρό τους φιλότεχνους: Τι απέγινε η δεύτερη ελαιογραφία από τις δύο σχεδόν πανομοιότυπες Δόξες του Γύζη, η οποία κοσμούσε τα Ανάκτορα και είναι άφαντη δεκαετίες, μετά την κατάλυση της βασιλείας;
Όταν ανοίχτηκαν τα Ανάκτορα της Ηρώδου Αττικού, το 1973, για να καταγραφούν τα αντικείμενα της βασιλικής οικογενείας, τα πράγματα ήταν εκεί άθικτα. Έλειπε όμως η Δόξα. Ποιό άτακτο παιδί την είχε πάρει; Η πιθανότατη απάντηση βρίσκεται στην μικρή φωτογραφία των Γενικών Αρχείων του Κράτους που με εξερέθισε, την οποία εντόπισε η ιστορικός Τέχνης Ειρήνη Οράτη και δημοσιεύεται στο βιβλίο: Δείχνει το σπίτι της Φρειδερίκης στο Ψυχικό, μάλλον δεκαετία του ’70, με τη Δόξα πάνω από το τζάκι της!
Η Νέλλη Μισιρλή, για χρόνια επιμελήτρια της Εθνικής Πινακοθήκης, θα επιβεβαίωνε τη λαθροχειρία σε μια συνέντευξή της στο Βήμα, το 2008 ― με τον κομψό τρόπο που περιγράφουν τα εγκλήματα οι αστοί: «Το 1973, όταν έγινε η πρώτη καταγραφή των αντικειμένων της βασιλικής οικογένειας –εργαζόμουν στην Εθνική Πινακοθήκη. Πρώτα λοιπόν πήγαμε στην Ηρώδου Αττικού. Θυμάμαι,ήταν οι πόρτες βουλωμένες με βουλοκέρι και ήρθαν και μας άνοιξαν. Είχαν έρθει βυζαντινολόγοι,αρχαιολόγοι, αργυροχόοι, άνθρωποι από όλες τις ειδικότητες. Τα πάντα μέσα στο ανάκτορο ήταν εντελώς άθικτα, όπως τα είχαν αφήσει όταν έφυγαν – θυμάμαι ακόμη και τη λακ και τη χτένα της βασίλισσας να είναι στη θέση τους, σαν απλώς να κλείδωσαν την πόρτα τους και να βγήκαν έξω. Εμείς καταγράφαμε τα έργα τέχνης και έτσι βγήκε η λίστα που δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Η «Δόξα» ωστόσο δεν ήταν εκεί. Την ίδια εποχή όμως μας κάλεσαν να κάνουμε μια πρώτη επίσκεψη και στο σπίτι της βασιλομήτορος, η οποία έμενε τότε στο Παλαιό Ψυχικό. Οταν μπήκαμε στην κρεβατοκάμαρά της, η «Δόξα» κρεμόταν πάνω από το προσκέφαλό της».
Δεν είμαι φαν της βασιλείας οιουδήποτε τύπου και ομολογώ με απωθεί ο εξωραϊσμός της ζημιάρικης πολιτικής εμπλοκής της, μέσω της αισθητικής. Με ενοχλεί όμως και η αισθητική αυτή καθεαυτή. Αρκεί κανείς να δεί τις πολλές φωτογραφίες των βασιλέων με «εθνικές φορεσιές». Αυτές δεν είναι queens· είναι drag queens. Κυριολεκτικά. Υποδύονται τους Έλληνες που ποτέ δεν υπήρξαν. Ή μάλλον, είναι τόσο Έλληνες όσο και η RuPaul.
Kαταλαβαίνω ότι μερικά σημερινά παιδιά έχουν ανάγκη από παραμυθία. Από γκλάμουρ και θυρεούς. Καταλαβαίνω επίσης ότι πρέπει όντως το Τατόι να διασωθεί – είναι ιστορικό μνημείο. Έχουμε όμως 2021 κι έξω απ’ την πόρτα κυκλοφορούν πολύ πιο ενδιαφέρουσες και πολιτικά ορθές βασίλισσες― το να νοσταλγεί κανείς το κλέος της Φρειδερίκης μού φαίνεται πολύ απελπισμένο.
Η μικρή όμως ιστορία μας με την άφαντη Δόξα της Συλλογής των Ανακτόρων, έρχεται και κουμπώνει με την απέχθεια που διαπνέει το μικρό αυτό σημείωμα: η Φρειδερίκη εκτός από την παρασιτική αυθάδεια που την διέκρινε, είχε και μακρύ χέρι.
Δεν πέφτω από τα σύννεφα.
