Rosalind Fox Solomon
The Forgotten
Η φρίκη της Ιστορίας μέσα από τις συνταρακτικές εικόνες της Rosalind Fox Solomon
Στο βιβλίο της The Forgotten, η Rosalind Fox Solomon γίνεται μάρτυρας του ανθρώπινου κόστους των πολέμων, των συγκρούσεων και των τραυμάτων.
Miss Rosen
Blind Magazine, 14.12.2021
Σε μια εποχή που η επικοινωνία κινείται με ταχύτητες ρεκόρ, κατακλυζόμαστε όλο και περισσότερο από τον μιντιακό 24ωρο κύκλο του θανάτου, της καταστροφής, του εξευτελισμού και της απόγνωσης - ιστορίες τεράστιου τρόμου, κτηνωδίας και αδικίας που είναι πάρα πολλές για να τις επεξεργαστούμε, και που διαδέχονται η μία την άλλη χωρίς ανάπαυλα ή ανακούφιση. Αλλά τι γίνεται με τους ανθρώπους που έχουν δει τις ζωές τους να καταστρέφονται - εκείνους των οποίων η αίσθηση ασφάλειας έχει αντικατασταθεί από οδυνηρή αγωνία, και που παραμερίζονται γρήγορα από την επόμενη είδηση;
Αυτοί είναι οι Ξεχασμένοι, το θέμα του νέου βιβλίου της Αμερικανίδας φωτογράφου Rosalind Fox Solomon. Αυτές οι συνταρακτικές ασπρόμαυρες εικόνες, που τραβήχτηκαν μεταξύ 1976-2019, αποκαλύπτουν τις επιπτώσεις του πολέμου, των συγκρούσεων και των τραυμάτων όχι μόνο στο σώμα αλλά και στην ψυχή - στο ορατό και αόρατο αποτύπωμα της ύπαρξης στην πιο ουσιαστική της κατάσταση.
Στο Βιετνάμ, η Solomon φωτογράφισε τις γενετικές συνέπειες του Πορτοκαλί Παράγοντα (Agent Orange) στη γενιά που γεννήθηκε μετά τον πόλεμο. Στην Καμπότζη, φωτογράφισε έφηβες που έχασαν ένα πόδι από νάρκες. Στη Νότια Αφρική, επί απαρτχάιντ, μια μαύρη οικιακή βοηθός γονατίζει στο πάτωμα πίσω από μια Afrikaaner και το παιδί της, που χαμογελούν χαρούμενα στην κάμερα. Στο Λος Άντζελες, ένα παιδί που επέζησε από τη Χιροσίμα στέκεται μπροστά στην Σόλομον 41 χρόνια αργότερα.
"Οι άνθρωποι έχουν ξεχάσει ή έχουν αφήσει στην άκρη τις αναμνήσεις τους για όλα αυτά που συνέβησαν", λέει η Solomon. "Με το βιβλίο μπορέσαμε να ξαναφέρουμε αυτά τα φρικτά ιστορικά γεγονότα στο προσκήνιο και να τα υπενθυμίσουμε στους ανθρώπους, επειδή είμαστε γενικά αρκετά επιλήσμονες- και ίσως να πρέπει και να είμαστε. Είναι πραγματικά δύσκολο να διατηρήσουμε αυτές τις φρικαλεότητες στη συνείδησή μας."
Η Rosalind Fox Solomon ξεκίνησε αργά να φωτογραφίζει, από καθαρή τύχη. Το 1967, ενώ ζούσε στο Chattanooga του Τενεσί με τον σύζυγό της και τα δύο παιδιά της, η Solomon, 38 ετών τότε, προσφέρθηκε εθελοντικά να γίνει εκπρόσωπος του Νότου για το Experiment in International Living, έναν οργανισμό ανταλλαγών. "Μου ζητήθηκε να εγκαταστήσω 10 ομάδες νέων Ιαπώνων σε σπίτια της κοινότητας του Νότου", θυμάται.
"Για να με εισαγάγει στην ιαπωνική κουλτούρα, η οργάνωση κανόνισε να ζήσω δύο εβδομάδες με μια οικογένεια κοντά στο Τόκιο. Είχα μαζί μου στην Ιαπωνία μια φωτογραφική μηχανή point-and-shoot και άρχισα να τη χρησιμοποιώ για να διηγούμαι όσα έβλεπα. Έτσι ανακάλυψα τυχαία τη φωτογραφία. Μετά από λίγο καιρό, απέκτησα εμμονή με τη λήψη φωτογραφιών".
Το 1971, η Solomon άρχισε να συναντιέται με τη Lisette Model, τη μοναδική της δασκάλα φωτογραφίας, μερικές φορές το χρόνο στη Νέα Υόρκη για να παρουσιάζει τη δουλειά της. "Μου είπε: 'Ήσουν σύζυγος και μητέρα. Έχεις κάνει το κοινωνικό σου έργο. Τώρα, η φωτογραφία πρέπει να είναι το πιο σημαντικό πράγμα για σένα. Ο τρόπος που βλέπεις είναι μοναδικός. Ό,τι κι αν φωτογραφίζεις, έχεις πολλά θέματα, αλλά μία μόνο ματιά", θυμάται η Solomon.
Σκεπτόμενη το μέλλον, η Solomon ρώτησε την Model τι θα μπορούσε να κάνει με τις φωτογραφίες που τραβούσε, και η Model τη συμβούλευσε σοφά: "Θα πουλήσεις τις φωτογραφίες σου σε συλλέκτες και μουσεία. Ποτέ μην γίνεις εμπορική".
91 ετών σήμερα, η Rosalind Fox Solomon ακολούθησε τη συμβουλή της Lisette Model, αφιερώνοντας τις τελευταίες πέντε δεκαετίες στη δημιουργία ανεπεξέργαστων φωτογραφιών που αντικρούουν και θέτουν με λεπτότητα υπό αμφισβήτηση τον τρόπο που βλέπουμε και σκεφτόμαστε, εμβαθύνοντας κάτω από την επιφάνεια της ανθρώπινης ύπαρξης, για να εξερευνήσει τους έντονους, πολύπλοκους και συχνά εξαντλητικούς αγώνες για επιβίωση. Ταξιδεύοντας σε όλο τον κόσμο, η Solomon φωτογράφισε ανθρώπους που αγωνίζονταν με πείσμα ενάντια στις αντιξοότητες, γίνοντας έτσι μάρτυρας των επιπτώσεων των πολέμων, των συγκρούσεων και των τραυμάτων. Αλλά ποτέ δεν τις είχε δημοσιεύσει - εώς τώρα.
"Καθώς έκανα την επιμέλεια για το τέταρτο βιβλίο μου με τη MACK, μου ήρθε η ιδέα για το The Forgotten", λέει η Solomon. "Το ετοίμασα μέσα σε ένα χρόνο. Μόνο μετά από πολλούς μήνες αποφάσισα να συμπεριλάβω σ' αυτό τις πιο ενοχλητικές φωτογραφίες. Πριν επιμεληθώ το The Forgotten και αποφασίσω για τη σειρά των φωτογραφιών, δεν είχα εξετάσει ποτέ τις φωτογραφίες ως μέρος ενός έργου. Υπήρξαν πάρα πολύ ενοχλητικά ιστορικά γεγονότα κατά τη διάρκεια της ζωής μου. Αν συναντούσα άτομα που είχαν υποφέρει εξαιτίας αυτών, τα φωτογράφιζα".
Η σχέση της Solomon με τον πόνο είναι λεπτή και πολύπλοκη. Αποφεύγοντας τα μοτίβα του τραυματικού πορνό, ένα είδος που εκμεταλλεύεται περαιτέρω τα θύματα για κερδοσκοπικούς σκοπούς και προπαγάνδα, η Solomon δημιουργεί συγκλονιστικά πορτρέτα που μας καλούν να μην στεκόμαστε μόνο στις εμφανείς αποδείξεις μιας πληγής και να βλέπουμε την εγγενή ανθρωπιά της ίδιας της επιβίωσης.
"Όταν φωτογραφίζω, επιθυμώ να είμαι αόρατη", λέει η Rosalind Fox Solomon. "Σπάνια μιλάω. Προτιμώ τη σιωπηλή αλληλεπίδραση. Οι άνθρωποι είναι πιο πιθανό να αποκαλυφθούν χωρίς συζήτηση. Χρησιμοποιώ τη διαίσθησή μου για να εκτιμήσω το πλαίσιο και τον χαρακτήρα. Η ματιά μου ενημερώνεται από την εξωτερική και την εσωτερική μου ζωή. Δεν έχω προκαθoρισμένες ιδέες για τις φωτογραφίες που θα τραβήξω. Σε όλες τις περιπτώσεις, εμπλέκονται τα συναισθήματά μου και το μυαλό μου. Δεν σκέφτομαι: "Πώς θα κάνω αυτό το άτομο να φαίνεται;". Σκέφτομαι, "Ποιος είναι αυτός ο άνθρωπος; Είναι ευγενικός; Ευχαριστημένος; Θυμωμένος;"
Η ευαισθησία που δείχνει η Solomon στα θέματά της προσθέτει ένα άλλο επίπεδο στη δουλειά της, ένα επίπεδο που σπάνια γίνεται πρωτοσέλιδο στις εφημερίδες και τα περιοδικά. Αντιστεκόμενη στην τάση των μέσων ενημέρωσης να ανάγουν τους ανθρώπους σε αρχέτυπα και καλούπια, η Solomon αρνείται να μειώσει, να περιθωριοποιήσει ή να διαγράψει τον πόνο των αθώων.
Η Solomon αναφέρει τη χρήση της ατομικής βόμβας από την Αμερική κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και του Πορτοκαλί Παράγοντα στον πόλεμο του Βιετνάμ - όπλα που όχι μόνο σκότωσαν χιλιάδες ανθρώπους αλλά έβλαψαν και τις επόμενες γενιές που περίμεναν να γεννηθούν. "Είναι πολύ δύσκολο να μιλήσουμε για αυτά τα πράγματα", λέει. Πράγματι, η αντιμετώπιση του τραύματος δεν είναι εύκολη υπόθεση, είτε πρόκειται για το δικό σου, είτε για το τραύμα κάποιου άλλου. Και μόνο το γεγονός ότι είμασταν μάρτυρες μπροστά σε μια σκηνή μπορεί να είναι επώδυνο, και να οδηγεί τους ανθρώπους να κλείνονται ή να αντιδρούν. Με τις φωτογραφίες της, η Solomon μας ζητά απλώς να μην κοιτάμε αλλού, αλλά να είμαστε παρόντες με όση δυσφορία κι αν νιώθουμε όταν είμαστε αντιμέτωποι με το τραύμα, την επιβίωση και τη θεραπεία. Το να το αναγνωρίσουμε και να το θυμόμαστε είναι μόνο η αρχή.
Η Miss Rosen, συγγραφέας με έδρα τη Νέα Υόρκη, αρθρογραφεί για την τέχνη, τη φωτογραφία και τον πολιτισμό. Κειμενά της έχουν δημοσιευτεί σε βιβλία και περιοδικά, μεταξύ άλλων στο Time, τη Vogue, το Aperture και το Vice.
