Όπως είναι φυσικό, η επιστροφή της διάσημης εικαστικού Μαρίνα Αμπράμοβιτς στο Βελιγράδι μετά από μισό αιώνα σχεδόν, έχει αντιμετωπιστεί ως τεράστιο event στη σερβική πρωτεύουσα. Η αφίσα της μεγάλης αναδρομικής της έκθεσης στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της πόλης, την απεικονίζει καβάλα σ΄ ένα λευκό άλογο (πρόκειται για εικόνα από το βίντεο που είχε κάνει το 2001 με τίτλο "Ήρωας") ενώ την ημέρα των επίσημων εγκαινίων πριν μια εβδομάδα, το πρόσωπό της ήταν σε όλα τα πρωτοσέλιδα των σερβικών μέσων.

 

Οι επισκέπτες εισέρχονται υπό τους ήχους ριπών πολυβόλων ενώ ολόκληρο το κτίριο αντηχεί από τους απόκοσμους ήχους και τις κραυγές της Αμπράμοβιτς που προέρχονται από ασπρόμαυρα φιλμ αλλά και από ζωντανές αναπαραστάσεις παλαιότερων «εμβληματικών» της performance σε μια έκθεση που είναι η μεγαλύτερη στην καριέρα της και περιλαμβάνει πάνω από 120 έργα από τα μέσα στης δεκαετίας του '60 και μετά, υποχρεώνοντας το μουσείο να απομακρύνει προσωρινά ολόκληρη την σημαντική μόνιμη συλλογή του για να χωρέσουν τα έργα της.

 

Η εγκατάσταση για την performance “Balkan Baroque”
Η εγκατάσταση για την performance “Balkan Baroque”

 

Μία από τις πιο περιβόητες παραστάσεις της που δεν αναπαρίσταται στην έκθεση – για λόγους ασφαλείας πλέον – είναι o «Ρυθμός 5», η τελευταία performance από τα χρόνια της στο Βελιγράδι, στην οποία για πρώτη φορά έσπρωξε τις σωματικές της αντοχές της στα όριά τους ξαπλώνοντας για ώρα μέσα σ΄ ένα ξύλινο αστέρι που καιγόταν. Σύμφωνα με τον θρύλο, είχε κινδυνεύσει πολύ σοβαρά τότε να πεθάνει από ασφυξία.


Γεννημένη το 1946 στο Βελιγράδι, πέρασε στην πόλη τα πρώτα 28 της χρόνια, συμμετέχοντας ενεργά, μετά από σπουδές ζωγραφικής στο Ζάγκρεμπ, στην πρωτο-πανκ και ελευθέρια εικαστική σκηνή που μαζευόταν στο Κέντρο Φοιτητών Τέχνης του Βελιγραδίου.

 

 

«Για μεγάλο διάστημα, δεν ήμουν καλοδεχούμενη στα Βαλκάνια», λέει, προσθέτοντας ότι παρότι θεωρεί την έκθεση στο Βελιγράδι ως κάποιου είδους «επιστροφή στο σπίτι», εξακολουθεί να έχει νομαδική αντίληψη.

 

Ένα από τα πρώτα, υπερφιλόδοξα «πρότζεκτ» της – που δυστυχώς δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ – ως νεαρή «εννοιακή» καλλιτέχνιδα, ήταν να σχεδιάσει την πτήση ένα σμήνος μαχητικών αεροσκαφών της Γιουγκοσλαβικής Αεροπορίας που θα διέγραφε στον ουρανό σχηματισμούς δικής της επινόησης. «Πήραν τηλέφωνο τον πατέρα μου από το Επιτελείο – ο ίδιος ήταν στρατηγός – και του είπαν "η κόρη σου είναι τελείως τρελή, εκτός των άλλων ξέρεις πόσο θα κόστιζε κάτι τέτοιο;"», θυμάται σήμερα η Αμπράμοβιτς μιλώντας στον απεσταλμένο των New York Times που ταξίδεψε στο Βελιγράδι για τα εγκαίνια της έκθεσης.

 

Η Αμπράμοβιτς το 1974 στο «Ρυθμός 5», τελευταία performance από τα χρόνια της στο Βελιγράδι, στην οποία για πρώτη φορά έσπρωξε τις σωματικές της αντοχές της στα όριά τους ξαπλώνοντας για ώρα μέσα σ΄ ένα ξύλινο αστέρι που καιγόταν.
Η Αμπράμοβιτς το 1974 στο «Ρυθμός 5», τελευταία performance από τα χρόνια της στο Βελιγράδι, στην οποία για πρώτη φορά έσπρωξε τις σωματικές της αντοχές της στα όριά τους ξαπλώνοντας για ώρα μέσα σ΄ ένα ξύλινο αστέρι που καιγόταν.

 

Ήταν 28 χρονών όταν έφυγε από το Βελιγράδι για να εγκατασταθεί στο Άμστερνταμ και από τότε η καριέρα της την έχει οδηγήσει στα πέρατα του κόσμου από την Αυστραλία και τη Βραζιλία στην Κίνα, την Ιαπωνία και βέβαια τη Νέα Υόρκη που αποτελεί την πιο πρόσφατη μόνιμη (σχετικά) βάση της. «Για μεγάλο διάστημα, δεν ήμουν καλοδεχούμενη στα Βαλκάνια», λέει, προσθέτοντας ότι παρότι θεωρεί την έκθεση στο Βελιγράδι ως κάποιου είδους «επιστροφή στο σπίτι», εξακολουθεί να έχει νομαδική αντίληψη και τονίζει πολλές φορές στην κουβέντα ότι «θα πεθάνει δουλεύοντας».

 

 

Τον επόμενο μήνα πετάει για το Λος Άντζελες για να επιβλέψει τις πρόβες του έργου «Επτά Θάνατοι», μια όπερα εμπνευσμένη από την καριέρα της Μαρίας Κάλλας που είναι προγραμματισμένη να κάνει πρεμιέρα του χρόνου τον Απρίλιο στο Μόναχο, για να ακολουθήσει η προετοιμασία άλλης μιας μεγάλης έκθεσης στη Βασιλική Ακαδημία Τεχνών του Λονδίνου τον Σεπτέμβριο του 2020.

 

 

Τα μεγαλεπήβολα σχέδια που είχε κάνει όμως για την ίδρυση στη Νέα Υόρκη ενός μόνιμου ινστιτούτου αφιερωμένου αποκλειστικά στις performance arts κατέρρευσαν προ διετίας όταν οι υποστηρικτές του έργου πληροφορήθηκαν ότι είχε ξοδευτεί πάνω από ένα εκατομμύρια δολάρια από τις δωρεές που είχαν ήδη γίνει χωρίς αντίκρισμα (και χωρίς επιστροφή των χρημάτων).

 

Η Αμπράμοβιτς στο βίντεο 'Ο Ήρωας" του 2001, ένας φόρος τιμής στον στρατιωτικό πατέρα της.
Η Αμπράμοβιτς στο βίντεο 'Ο Ήρωας" του 2001, ένας φόρος τιμής στον στρατιωτικό πατέρα της.

 

Η ίδια πάντως παραμένει αισιόδοξη ότι θα βρεθεί τουλάχιστον ένα μόνιμο σπίτι για το μεγάλο αρχείο της, πιθανόν στην Αθήνα. «Θέλω πραγματικά να βρω ένα σπίτι για το αρχείο», λέει.

 

Όταν τη ρωτάνε αν η μεγάλη διασημότητά της αποτελεί φράγμα για τους καλλιτεχνικούς της στόχους, η Αμπράμοβιτς δεν αγριεύει πια. Απλά φορά ένα ειρωνικό μειδίαμα και απαντά με μια παλιά ατάκα του Γούντι Άλεν: «Σήμερα, είμαι αστέρας. Αύριο, είμαι μαύρη τρύπα».

 

Με στοιχεία από τους New York Times